De pluis van de paardenbloem



IJvogel in het riet.



Dassen




fotos noordbarabansemuzeeum





fotoRD Bastin: „Zoals ik als kind keek, kijk ik nog.”


Van de duizenden tekeningen die Marjolein Bastin (1943) maakte, heeft ze er nooit een willen verkopen. Maar de solotentoonstelling in het Noordbrabants Museum is de kroon op haar werk, de erkenning van kunstenaarschap.

Ze kijkt nog altijd om zich heen met de verwonderde ogen van een kleuter, zegt Marjolein Bastin. „Zoals ik als kind keek, kijk ik nog. Het is en blijft mijn missie om die verwondering weer te geven en de schoonheid van heel kleine dingen door te geven aan anderen.”

Inderdaad. Bastin tekent niet alleen een zwarte specht op beukenstammen „die als orgelpijpen de laan vullen”, ze tekent er de bruine vlek vlak onder het nest bij, die daar zit omdat de vette staart van de specht er voortdurend langs veegt.

”Dicht bij de natuur” is dan ook de passendste titel voor de tentoonstelling, die bestaat uit 150 aquarellen. Een aparte verdieping met tekeningen van Vera de Muis is ingericht voor kinderen.

„Ik heb er grote moeite mee als mensen mij verwijten de natuur mooier te willen maken dan ze is. Een journalist had het nota bene over lachende vogels. Onzin. Ik teken de werkelijkheid, ik teken ook dode vogels. Maar zelfs in een dode vogel zie ik schoonheid.”

Bastin studeerde af aan de Academie voor Beeldende Kunst in Arnhem. „Ik voelde mij er ongelukkig. Alles moest groots en anders dan ik in gedachten had. Ik heb na mijn studie drie jaar niet durven tekenen.” Daarna volgden opdrachten voor reclamebureaus en uitgevers. „Zoals het illustreren van een paar kookboeken van Wina Born.”

Kleuren

De doorbraak kwam dankzij hoofdredacteur van Libelle Rob van Vuren. „Hij vroeg me destijds om iedere week een natuurpagina te maken en geloofde in mijn talent. Ik doe het nu 32 jaar en heb er nog dagelijks plezier in. Nee, ik heb nooit de intentie gehad om werk te verkopen of te exposeren. Maar natuurlijk merk ik dat mensen mijn werk altijd koppelen aan Hallmark en Libelle, en dat voelt als een degradatie. Deze tentoonstelling betekent veel. Dit is de erkenning van mijn kunstenaarschap.”

Conservator Carolina Verweij is onder de indruk van Bastins werk. „Je hebt jaren het beeld van een niet al te hoogwaardige kopie op papier van matige kwaliteit op je netvlies staan. Toen we de originelen zagen, was er geen twijfel over de vraag of dit kunst is. Het is haar vakmanschap dat imponeert. Haar grote kennis van de natuur gecombineerd met oog voor detail.”

De beslissing voor een solotentoonstelling was snel genomen. „We hebben er bewust voor gekozen het werk sober in te lijsten, zonder Libelleteksten, hulstblaadjes of Hallmarkkaarten. Uit 3000 tekeningen hebben we de aquarellen gezocht die Marjolein zelf uitkoos, die fans willen zien en die waarin je haar ontwikkeling kunt volgen. Vooral haar kleurenpalet is veranderd. Van lichte, zachte tinten naar gedurfde, primaire kleuren. De oudste tekening dateert uit 1981, de jongste is recent gemaakt. Overigens is de ontwikkeling het best te zien in haar Nederlandse werk. Als ze in het buitenland werkt, zie je wel die passie voor kleuren, maar weinig technische verbeteringen.”

Bastin woont een deel van het jaar in Zwitserland, Amerika en op de Kaaimaneilanden. Ver weg maken de mussen plaats voor alpenkauwen, kolibries en amazonepapegaaien.

Klus

Wat in je opkomt als je langs de tekeningen loopt, is de gedachte aan monnikenwerk.

„Zo zou je het goed kunnen omschrijven”, zegt Bastin. „Wat dat betreft, pas ik wel in een klooster. Ik werk zeven dagen per week. Als ik geen opdracht heb, schrijf en teken ik in mijn dagboeken. Hoewel ik blij ben met de tentoonstelling, heb ik moeite met de aandacht voor mij als persoon. Ik zit het liefst achter mijn tekentafel, daar voel ik me gelukkig.”

Groot voorbeeld voor Bastin waren uiteraard Jac. P. Thijsse en de tekeningen van onder andere Jan Voerman jr. bij diens teksten. Ze bewondert het werk van de in 1990 overleden natuurtekenaar Dirk van Gelder om de techniek. „Maar er zijn er veel meer. Ik ben onder de indruk van de bijna fotografisch geschilderde doeken van de Canadees Robert Bateman en van de Weense illustrator Lisbeth Zwerger.”

Dat het tekenen haar ondertussen gemakkelijk zou afgaan, is een illusie. „Ik wil dat alles klopt. Natuurlijk heb ik geen ijsvogel in mijn hand als ik die in vlucht teken. Dat vergt studie en veel kijken. Teken ik niet, dan ben ik buiten. Ik streef er niet naar om de vaart van het vliegen vast te leggen, het gaat mij om de details. Het zal altijd een klus blijven om de pluisjes van de paardenbloem uit te sparen tegen een donkere achtergrond.”

”Dicht bij de natuur” is tot en met 2 januari te zien in het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Meer informatie: 073-6877 877 en noordbrabantsmuseum.nl.

bron; refdag.nl

 

 

Friesch Paarden-Stamboek bewaakt 130 jaar kwaliteit van zwart ros

Eibert (8) is een van de ongeveer zestig dekhengsten in de wereld die
het Friesch Paarden-Stamboek heeft goedgekeurd. 




Wereldreiziger

Het Friese paard Tjalling heeft vlechtjes in zijn manen. Hij staat op stal en zet zijn tanden zachtjes in de schouder van Marten Jellesma (61). Tjalling heeft een beroemde vader: Eibert 419, een glanzend zwart paard van acht jaar oud. Eiberts overgrootmoeder heette Willemina, en diens moeder was de merrie Leentje.

Eibert, Tjalling en ook zijn zus Tjitske zijn drie van de 40.000 paarden die op dit moment staan ingeschreven bij de Koninklijke Vereniging Het Friesch Paarden-Stamboek (KFPS), het oudste en op een na grootste paardenstamboek in Nederland. Dit jaar viert het zijn 130-jarig bestaan; vanavond woont koningin Beatrix in Leeuwarden een show bij om het jubileum te vieren. De koningin is beschermvrouwe van de vereniging.

Het wordt een grootse show, belooft het KFPS. Hij laat zien dat het zwarte paard allang niet meer alleen op Friese bodem woont. Het voelt zich ook thuis in de sneeuw in Scandinavië, onder de hete zon van Zuid-Afrika en tussen glitter en glamour in de Verenigde Staten.

Marten Jellesma, eigenaar van hengstenhouderij Jellesma in Rotstergaast, een klein dorp vlak bij Heerenveen, sprak pas nog paardenhouders uit de VS. Hij komt net terug uit Reno, Nevada, waar een grote keuring plaatshad. Hij reed dagenlang met een trailer met Friese merries van bevriende fokkers door het land, overnachtte in paardenmotels, bezocht shows. Met plezier denkt hij terug aan de koetsier van de gouden koets, die daar op een show met een wagen en acht Friese paarden vlak tussen twee poortjes doorreed, met op elk ervan een balletje – en de balletjes bleven liggen.

De VS huisvesten het Friese paard pas sinds 25 jaar. Geëmigreerde Nederlanders haalden het dier erheen, weet Jellesma. „De eerste paarden gingen per boot, daarna reisden ze via KLM in iets wat op in elkaar getimmerde kratten leek. Vliegmaatschappijen hebben nu professionele vervoerscontainers.” Jellesma fokt zijn paarden op vaderlandse grond, waar elk Fries paard zijn wortels heeft. Of het zwarte dier nu in China woont of in IJsland, zijn stamboom gaat terug tot Friesland.

Ridderpaard

Eibert 419 is een van die waardevolle dieren die door het Friesch Paarden-Stamboek zijn erkend als dekhengst. Jesse 435 is er nog zo een, die is ook van Jellesma. Jaarlijks wagen zo’n 350 hengsten een kansje bij de strenge keuringen; daarvan blijven vier tot vijf hengsten over die worden goedgekeurd voor dekking. In totaal zijn er op dit moment zo’n zestig erkende dekhengsten, aldus Marja Teekens, manager bij het KFPS. De dieren zijn zomaar een kwart miljoen euro waard. Met de andere hengsten mag in Nederland niet worden gefokt. Zij gaan de dressuursport in (80 procent), of de aangespannen sport, of de tuigsport. Een bezoeker die in Friesland zo’n show met sjezen en paarden ervoor bewondert, vaak gemend door mensen in klederdracht, kijkt naar tuigsport.

Het Friese paard kent een edel verleden. Het galoppeerde als ridderpaard door heel Europa, zegt Teekens. Later werd het ingezet als boerenpaard, maar het legde het af tegen zijn sterke collega’s zoals het zware, sterke Belgische trekpaard. Omdat het Friese paardenbestand achteruitging, werd als reddingsplan een stamboek opgericht. Dat gebeurde op 1 mei 1879. In dat jaar stonden er maar een paar dieren ingeschreven. Inmiddels worden wereldwijd jaarlijks zo’n 7000 veulens geboren.

Wat zou er gebeuren als het stamboek niet bestond? „Dan was het ras nooit zo tot bloei gekomen”, zegt Marja Teekens. „Door het stamboek is de kwaliteit toegenomen en werd het Friese paard een exportproduct.”

Het bewaren en overbrengen van kennis is belangrijk, aldus Jellesma. „Door registratie weet je precies hoe de generaties in elkaar steken.” Belangrijk als er iets misgaat. In 1991 werden plotsklaps bruine Friezen geboren. „Doordat alle gegevens van het voorgeslacht beschikbaar waren, kon worden uitgezocht hoe dat kwam. Ik moet er niet aan denken dat het stamboek zou verdwijnen. In 2003 dreigde een faillissement wegens te grote investeringen in een paardencentrum in Drachten. Gelukkig is die tijd voorbij. Dat Dirk Scheringa failliet gaat, prima, maar als het stamboek failliet zou gaan, is dat erg.”

Jellesma rijdt al sinds zijn twaalfde paard. Zijn vader, Lambertus Jellesma, besloot in 1953 te gaan ringrijden in Lisse, waarvoor hij een sjees aanschafte. Zo kwam de hobby in de familie. „Ze vielen vaak in de prijzen”, zegt Jellesma junior over zijn vader en moeder. „Wij hadden zeven kinderen thuis, en alle zeven hebben we een gouden zweep gekregen, en een stoeltjesklok. Die wonnen mijn ouders bij de shows.”

Rijden met de sjees doet Jellesma zelf niet of nauwelijks: „Het kost zo veel tijd. Je bent de dag ervoor bezig, de dag zelf, en als het regent moet je de dag erna nog alles schoonmaken.”

Behalve met de fokkerij houden Jellesma en zijn dochters Trees (30) en Jetske (20) zich bezig met het trainen, keuringsklaar maken en beleren van de dieren. Dat laatste betekent dat ze worden gewend aan een zadel, of aan de wagen. Paarden van anderen komen vier tot zes weken logeren om getraind te worden. Het hele jaar door zijn er keuringen. „Als ik dan een paard van ons leuk zie bewegen, krijg ik kippenvel”, zegt Jellesma. „Je bent er zo lang en intensief mee bezig geweest. Ik kan dan wel een traantje wegpinken. Er zit veel emotie in dit werk.”

Lange voorbenen

De Jellesma’s hebben gemiddeld zo’n 75 paarden lopen – Friezen van 5000 euro waard, veulens van 1500, en van alles ertussenin. Op een veiling gaat een drachtige merrie soms opeens weg voor 30.000 euro.

De zwarte Hillies, Hetskes, Akkes en Oekes in de wereld hebben een rustig karakter. Ze behoren tot het type koudbloedpaarden, die in tegenstelling tot warmbloedpaarden kalm en stabiel zijn. Liefhebbers noemen ze zwarte parels. Friese paarden lopen rond op lange voorbenen, hebben een klein, sprekend hoofd, niet te grote oren en „een mooi groot oog.”

Witte haren op de neus? Liever niet, zegt het stamboek. Ze moeten voldoende „behang” hebben: dat zijn de manen, sokken en staart. Tijdens shows wapperen die haren sierlijk in de wind. Maar als de paarden in de box staan, zijn de manen gevlochten. Zo blijven ze mooier en groeien ze sneller. En dus draagt zelfs de stoere Eibert een vlecht in zijn stal. Geen kleine vlechtjes, maar een grote hengstenvlecht.

Slungelige hengst wordt held met dekbrevet
 
Om het jaar lopen er op Prinsjesdag acht Friese paarden voor de gouden koets. Het andere jaar zijn het Gelderse paarden, net als de Fries van oorsprong een tuigpaard. De traditie is om een Nederlands ras te gebruiken, weet Marja Teekens van het KFPS.
Lopen voor de koninklijke koets is een eer. Teekens kent meer Friezen die het ver schopten. Jochem bijvoorbeeld, die als jonge hengst werd gekocht door ene Jorritsma uit Heeg. „Hij was een wat slungelige hengst, niet echt een blikvanger. Zijn werk bestond uit korte bezoekjes aan de Friese merries van Jorritsma. Als Jochem langs de boxen paradeerde, lieten de merries goed zien of ze vruchtbaar waren of dat het nog niet zo ver was. Als het goede moment voor de dekking was aangebroken, belde Jorritsma een hengstenhouder en werden de merries gedekt door een KFPS-goedgekeurde dekhengst. Jochem kwam daar niet aan te pas. Toen Jochem echter uitgroeide tot een volwassen en prachtige hengst, besloot Jorritsma het dier voor te stellen op de hengstenkeuring van het KFPS. Daar behaalde het paard zijn dekbrevet. Hij werd veelvuldig ingezet in de fokkerij en behaalde meerdere kampioenschappen in de tuigsport. Jochem werd –postuum– preferent verklaard, wat betekent dat het paard een belangrijke rol heeft gespeeld binnen de fokkerij van het Friese paard.”

Miss Universe 2008 probeert haar titel te houden

Zaterdag is een spannende dag voor de merrie Renske van Diphoorn. „Zij is als het ware de Miss Universe 2008 onder de Friese merries”, vertelt Marja Teeken. „In 2008 werd ze kampioen van de jaarlijkse centrale keuring. Dat is de afsluiting van het keuringsseizoen en daarvoor worden slechts de beste merries van het kalenderjaar uitgenodigd. Het gaat dan niet alleen om Nederlandse merries. Er komen ook dieren uit Denemarken, Scandinavië, Engeland en Frankrijk en soms wel uit landen die nog verder weg liggen.
De merries strijden op de centrale keuring om de hoogste eer: welke wordt uitgeroepen tot de mooiste merrie van het jaar? In 2008 viel de eer te beurt aan de driejarige merrie Renske van Diphoorn. Zij is gefokt door de familie Ensing uit Diphoorn (Drenthe). Vanavond is bekend of Renske de titel houdt. De centrale keuring van 2009 is vandaag; in Leeuwarden paraderen de mooiste merries door het WTC Expo. In de hoofdpiste, toch al mooi ingericht voor de show van vanavond, kunnen de paardendames zich van hun beste kant laten zien.
Of er ook een Mister 2009 bestaat? Inderdaad, er is ook een speciale keuring voor de goedgekeurde KFPS-dekhengsten. Die heeft ieder jaar plaats in het tweede weekend van januari.
De kampioen van 2009 is Maurus en hij staat ter dekking in Lunteren.”

 Sommige veulens hebben Nederland nooit geroken

Het Friese paard als wereldreiziger staat centraal op de show die het Friesch Paarden-Stamboek zaterdagavond geeft, met koningin Beatrix als gast. Teekens: „Over de hele wereld is het Friese paard wel te vinden. Het leeft in de sneeuw in Noorwegen, onder de hete Afrikaanse zon en op de uitgebreide vlaktes in Australië. De paarden worden over het algemeen aangekocht in Nederland en ondernemen dan een vliegreis naar hun verre bestemming. En in al die landen wordt er ook gefokt met de paarden, dus sommige veulentjes hebben nog nooit de Nederlandse bodem onder hun hoeven gehad.

Een bijzonder reislustig paard is de hengst Warn. Warn is een goedgekeurde dekhengst. Hij is in 1991 geboren in Nederland en werd als driejarige hengst erkend voor de dekdienst.

Hij heeft enkele jaren in Nederland ter dekking gestaan, maar werd in 1994 verkocht naar Amerika. Na twaalf jaar trouwe dienst in de VS is de hengst weer teruggehaald naar Nederland. Daar bleef hij een dekseizoen lang, waarna hij werd aangekocht door mevrouw Schneeweiss in Oostenrijk. Hoogstwaarschijnlijk zal hij daar wel zijn oude dag uitdienen, maar je weet het maar nooit met zo’n reislustige hengst.”
 
www.kfps.nl.

Clasina van den Heuvel
bron; refdag.nl