HET VERHAAL VAN AME GIJS

Dat water en kleine kinderen niet samen gaan is een bekend gegeven. Ondanks dit gevaar heeft water toch vaak een grote aantrekkingskracht op kleine kinderen. In Hindeloopen, met zijn vele vaarten en sloten, had men om de kinderen af te schrikken daar wat op gevonden. Men had een ver­haaltje bedacht over ame Gijs. Hoe oud ame Gijs was werd nooit verteld. Maar het ame (groot­moe­der) gaf aan dat het om een oude vrouw ging. Ame Gijs woonde in de sloten en vaarten van Hindeloopen. Hoe zij daar kwam en hoe ze daar het leven hield werd ook nooit verteld. Wel werd aan de kinderen van Hindeloopen bij herhaling verteld dat als je bij de sloot kwam ame Gijs je onder water trok. En wat er gelijk achteraan verteld werd was dat je dan nooit weer thuis kon komen. Maar eerlijk gezegd, het werkte niet altijd. Ook in de jaren dat het verhaaltje van ame Gijs verteld werd raakten kinderen te water. Maar dat ame Gijs bij velen in Hindeloopen grote indruk heeft gemaakt en nog altijd aanwezig is blijkt wel uit de vele verhalen over deze legendarische ame die vandaag de dag nog steeds met zekere regelmaat worden verteld.

Bijgaand een kopie uit Uus Likje Wraald.

In de tijd dat de kinderen nog na schooltijd op straat speel­den met hoepels en tollen, dus heel lang geleden, woonde er in Hindeloopen, zo ongeveer op de plaats waar nu het huis op de foto staat, een oude vrouw. Deze vrouw werd ame Gijs genoemd. Het kleine huisje waarin zij woonde was niet al te best meer. Het dak was behoorlijk ingezakt, dus het lekte als een vergiet wanneer het regende. Maar ame Gijs was arm en ze bezat niet de middelen om haar huis op te laten knappen. Zij was van een­voudige kom af en had haar hele leven al van een karig loontje rond moeten komen. Haar zwar­te slobberkousen had zij al zo vaak moeten verstellen dat van de oorspronkelijke kous bijna niets meer te zien was, haar eens zo zwarte rok was nu grijs verwassen. Maar denk nu niet dat ame Gijs hierdoor bij de pakken neer ging zitten want dan heeft u het mis. Dit alles deerde ame Gijs niet in het min­ste. Zij haalde de geneugten van het leven uit de kleine dingen, zoals een praatje met de buren of een lekker vers eitje, gelegd door haar eigen kippen. Die kip­pen hield zij zoals voor die tijd gebruikelijk was onder het aan­recht. Maar overdag scharrelden de kippen buiten rond, om hier en daar een graantje mee te pik­ken. Als de zon scheen was ame Gijs meestal buiten te vin­den, want zij liep krom van de reumatiek en de zon verwarmde dan haar oude botten een beet­je. Op die manier kon zij ook de jeugd wat in de gaten houden want die zat regelmatig achter haar kippen aan. De arme beesten waren dan prompt een paar dagen van de leg, en de eieren had zij juist ze hard nodig. Ook de haan was regelmatig het mik­punt van de pesterijen. En dat terwijl dit oude beestje haar eens had gered toen haar huis in de brand stond. Want wat was er gebeurd: een oude theedoek die tegen haar nog warme for­nuis aan had gehangen was langzaam begonnen te smeulen, en dat vuur was overge­sprongen naar de gordijnen. De haan was als een gek te keer gegaan, waarbij zijn poot achter een verdwaalde spijker vast kwam te zitten. Door zijn gekraai werd ame Gijs wakker en kon zo de boel nog blussen voor haar hele huis in lichterlaaie stond. De poot van de haan kon niet meer worden gered dus moest de haan voortaan op een poot door het leven. U begrijpt dat wanneer de kinderen dan weer eens achter de kippen aan gin­gen de haan meestal de klos was want die kon nooit zo snel wegkomen. Als ame Gijs dat zag dan werd ze enorm kwaad want ze had nog altijd een zwak voor het beest. Ze had het dus niet ze op de jeugd staan, wat wel begrijpelijk was in dit geval. Op een dag zat ame Gijs op haar bankje voor huis wat uit te rusten in de lentezon toen er een paar kinderen weer achter de haan aanzaten. Wat was er nu een mooier gezicht voor de kinderen dan zo'n haan op één poot te zien hippen. De haan, ondertussen behoorlijk op leef­tijd, sprong zich letterlijk dood. Ame Gijs had alles te laat in de gaten en sprong toen bijna uit haar vel van woede. Ze rende achter die "rot born" aan onder het uitroepen van allerlei dreige­menten. Bijna had ze er één te pakken maar de jongen trok zich vlak voor de Kattenbrege met een ruk los. Ame Gijs raakte uit haar evenwicht, struikelde en viel voorover in de sloot. Alle kin­deren raakten in paniek want dit was toch absoluut niet de bedoeling. Vlug werden ouders en buren er bij geroepen om ame Gijs te redden. Maar hoe iedereen ook zocht, niemand kon haar weer vinden. En na uren en uren gaven ze het zoeken op. Sindsdien gebeurde het met de regelmaat van de klok dat, wanneer er kinderen te dicht in de buurt van de sloot kwamen, er ineens een grote groene gerimpelde vrouwen­hand uit het water kwam die pro­beerde de kinderen in het water in te trekken. En natuurlijk moet dit de hand van ame Gijs zijn want ame Gijs is de enige vrouw die een onuitsprekelijke hekel heeft aan kleine kinderen. En wan­neer u nu denkt dat ame Gijs een fabeltje is dan heeft u het mis. Vroeger was er een peilschaal vlak achter de dijk bij de Hon (vlak bij de kerk). Deze peil­schaal werd gebruikt voor het opmeten van de waterstanden bij eb en vloed toen het IJsselmeer nog Zuiderzee was. En deze peilschaal was een soort put die door middel van een buis verbonden was met deze Zuiderzee en in deze put zat een hoogteaanduiding. Dus in deze put ging het water op en neer maar omdat er door zee­wier en andere troep regelmatig verstoppingen in de verbinden­de buis waren zat er een ketting tussen de put en het uiteinde van de buis aan de zeekant. Door ze nu en dan het ketting heen en weer te halen werd de buis als het ware geraagd. Maar nu het verhaal waar het over gaat. Wij hebben onlangs nog met mensen gesproken die als kind een reuze respect hadden voor ame Gijs want wanneer ze bij de peilschaal waren en het was een beetje guur weer, dan was ame Gijs in haar element want dan kon je haar in de peil­schaal horen. Dan was ze aan het razen en tieren en smeet ze met haar kettingen (ze was enorm sterk natuurlijk) en je kon wel horen dat ze nog steeds veel verdriet had om haar haan. “Jin rot born", hoorden ze haar dan roepen en uit angst dat zo dan misschien uit de peilschaal kwam deden de kinderen gauw een paar stappen achteruit. Dus kinderen, pas op!

Foto: Op de plaats van het witte huis op de achtergrond van de foto woonde Amen Gijs. Foto is van Herma Snel

Bron verhaal: Uus Likje Wraald

Verteld door: Piet en Els Bakker