Waarom Kerstmis met een hoofdletter?

Kerstmis is een officiële feestdag, en daarom wordt het woord met een hoofdletter geschreven. De verkorte (niet officiële versie) kerst is met kleine letter. Ook in samenstellingen – zoals eerste of tweede kerstdag – krijgt het woord nooit een hoofdletter.

Waar komt het woord ‘Kerstmis’ vandaan?

Kerstmis is etymologisch gezien een samentrekking van Christus en mis. De mis voor de geboorte van Christus, dus.

Waarom valt Kerstmis op 25 december?

Het kerstfeest ontstond in de 4de eeuw na Christus, lang nadat Pasen al gevierd werd als belangrijkste christelijk feest. De traditie ontstond tegelijk in Rome en in Jeruzalem. In Rome koos men voor 25 december, in Jeruzalem voor 6 januari.

Na verloop van tijd won 25 december het pleit, wellicht onder invloed van de lichtsymboliek, omdat rond die tijd de dagen weer langer worden. Bovendien valt het 9 maanden na het feest van Christus’ conceptie (25 maart, Feest van de Aankondiging van de Heer).

Heeft Kerstmis een Germaanse oorsprong?

Kerstmis wordt vaak gezien als een kerstening van het Germaanse Joelfeest, dat ook op 25 december gevierd werd. Als bewijs daarvan dient de kerstboom, die ook in christelijke gezinnen te vinden is.

De laatste historische inzichten spreken die hypothese tegen om de simpele reden dat Kerstmis ontstond in de 4de eeuw in Rome en Jeruzalem.

Daar heerste geen Germaanse cultuur, maar wel de Grieks-Romeinse. Dat de kerk koos voor 25 december kan wel te maken hebben met dezelfde lichtsymboliek die dan zo tastbaar is: de dagen worden eindelijk weer langer. Maar de symboliek zelf gaat terug op de Bijbel; het is het eerste wat God tot bestaan roept in het scheppingsverhaal. En Jezus zegt: Ik ben het licht voor de wereld (Johannes 8,12).

Aangezien 25 maart de traditionele datum werd voor de conceptie van Christus, kon 25 december – exact 9 maanden later – het uiteindelijk halen als officiële datum voor Kerstmis. En de dennenboom? Die dook pas eeuwen later op in de kerstdecoratie.

Hoe gaat het kerstverhaal?

Het meest uitgebreide kerstverhaal in de Bijbel lees je bij evangelist Lucas (hoofdstuk 1 en 2). Omwille van een besluit van keizer Augustus trekt een nog ongehuwd koppel van Nazaret naar Betlehem. De vrouw is hoogzwanger, en wel van God zelf, zoals een engel het haar aankondigde. Net aangekomen op hun bestemming, breekt het moment van de bevalling aan. Maar Jozef en Maria vinden nergens onderdak en eindigen in een stal.

Vlakbij krijgen herders van een engel ‘goed nieuws’ te horen: de messias die al zo lang door het gelovige joodse volk verwacht wordt, is geboren! En hij ligt in een voederbak in een stal…

Het verhaal van de 3 wijzen staat dan weer bij evangelist Matteüs (hoofdstuk 2). Zij hadden een koningsster gezien en waren die gevolgd. Nadat ze het kind gevonden en geëerd hadden, besloten ze tegen Herodes’ verzoek in geen verslag uit te brengen. Hun argwaan was terecht. De Hebreeuwse koning wilde Jezus immers ombrengen.

Wat betekent het kerstverhaal?

De geboorte van Jezus vindt plaats tegen een achtergrond van crisis. Het joodse volk is versnipperd en ligt onder de knoet van Rome. Het verlangt als nooit tevoren naar de belofte die God via zijn profeten eeuwen geleden deed: Ik zal een redder sturen.

En dan gebeurt het. Niet zoals verwacht met veel toeters en bellen, maar in de grootste armoede.

Evangelist Johannes verwoordt het zo: 'Het Woord is vlees geworden.' Dit noemen we ook de incarnatie: God wordt mens onder de mensen.

En dit is de zoon van God? De messias, de redder, de gezalfde nieuwe Koning van het joodse volk? Die grote tegenstelling wordt ook de boodschap van Jezus. Hij zal Gods koninkrijk niet vestigen met alle geweld of regeren met ijzeren vuist. Hij zal het vestigen in dienstbaarheid en zelfgave. Want zo is God; God is liefde. En het is de liefde die mensen bevrijdt.

Hoe wordt Kerstmis gevierd in de kerk?

• Op kerstavond (24 december) kan er een vigilie gehouden worden en een nachtmis. De lezingen uit het Oude en Nieuwe Testament verwijzen naar het grote wonder van Gods belofte die nu gaat voltrokken worden. Een beeld van het kind Jezus wordt aan het einde van de viering aan de kerststal toegevoegd. Vooral de nachtmis is een heel sfeervolle en symboolrijke viering.
• Op kerstdag heb je een mis bij dageraad en de dagmis. Die eerste wordt ook wel eens herdertjesmis genoemd, omdat in de lezing de aankondiging aan de herders centraal staat. Vaak mogen de kleine kinderen verkleed als herders naar voren komen. Voor het eerst weerklinkt na de advent weer het Gloria (Eer aan God), zoals de engelen het zongen voor de herders.
• Ontdek alle lezingen voor Kerstmis in de liturgische kalender.
• Ontdek waar je in het bisdom Brugge in 2022 een nachtmis of avondmis kan meevieren.
• In het bisdom Brugge worden ook hulpgoederen verzameld voor een warme kerst voor iedereen. Ontdek waar je kan meedoen. 

Wie vond de kerststal uit?

Die eer komt de heilige Franciscus van Assisi toe. In de 13de eeuw was hij de eerste die de kerstscène zoals ze beschreven staat in de Bijbel, weer tot leven bracht met een aanschouwelijk tafereel.

Zo wilde hij de betekenis dieper doen doordringen bij de mensen: God is niet veraf.

Hij is bij ons, en wel in de vorm van een kwetsbaar kind dat we kunnen omringen met zorg en liefde.

Hoe kwam de kerstman in het kerstverhaal terecht?

Sinterklaas emigreerde naar de Verenigde Staten en liet zich daar Santa Claus noemen. Zijn vestimentaire code veranderde lichtjes. Rood bleef de hoofdtoon, maar de mantel werd eerder een skipak en de mijter een muts. Hij zei niet langer: Er zijn dit jaar geen stoute kinderen, maar wel: Ho ho ho! Ook verplaatste hij zich niet meer per stoomboot of op een paard, maar in een slee met rendieren.

Daarna emigreerde deze kerstman weer naar Europa, zodat hij hier eigenlijk een dubbele persoonlijkheid heeft en het publiek tweemaal mag verblijden.

Om een lang verhaal kort te maken: de kerstman is een vreemde eend in de bijt, maar ook hij is welkom op het feest waarop werkelijk niemand uitgesloten mag worden.

Welke kerstmuziek kies ik als ik Jingle Bells beu ben?

Van Stille Nacht over het Weihnachtsoratorium van Bach en Christmas Carols van Benjamin Britten tot het meditatieve Christmas Lullaby van Arvo Pärt: ontdek 21 prachtige klassieke werken om je eigen Spotify-lijst voor kerst samen te stellen.

Zoek je het liever in het betere popgenre? Denk dan aan Christmas Time van Bryan Adams, Do you hear what I hear van Whitney Houston of het onverslijtbare Thank God it’s Christmas van Queen. Zeker ook het ontdekken waard: het kerstalbum Behold van Lauren Daigle. Of het splinternieuwe kerstalbum van Axelle Red, met haar eigenste versie van Stille Nacht? En ontdekte je het kerstalbum van de Engelse componist van religieuze koormuziek John Rutter al?

Tekst gaat verder onder de Spotify-lijst met 100 Carols for Choirs van John Rutter.

 Waar vind ik ‘echte’ tekeningen en kleurplaten voor Kerstmis?

Rendieren, pakjes en de kerstman vind je bij de vleet, maar kleurplaten met herders, wijzen en de familie van Jezus al heel wat minder. Ontdek 5 betekenisvolle kleurplaten van Kerknet.

Hoe lang duurt de kerstperiode?

Kerstmis zet een hele cyclus van feesten in gang die allemaal draaien rond de openbaring van God; God laat zich zien in een mens. Behalve de geboorte van Christus kent deze kerstcyclus onder meer de Openbaring van de Heer (Driekoningen, op 6 januari of de eerste zondag na 6 januari) en het Doopsel van de Heer. Verder is er ook nog ‘Onschuldige Kinderen’ op 28 december (soms ook wel Onnozele Kinderen genoemd), de herdenking van de massamoord op pasgeborenen door koning Herodes.

De Opdracht van de Heer (Maria Lichtmis, 2 februari) hoort als achterkomertje inhoudelijk ook nog bij de kerstcyclus, die officieel al wel afgesloten is op 6 januari (of de eerste zondag na 6 januari). Op dit feest wordt herdacht dat Maria en Jozef naar toenmalig joods gebruik een offer brachten in de tempel voor hun pasgeboren kind. De oude Simeon herkende in de baby Gods heilsbelofte en bad een prachtige hymne: Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals u hebt beloofd. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk. (Lucas 2,29-32

(Kerknet)

Kerkgangers op zondag weten dat het kerkkoor o.l.v. Herman Verwaest, onze dirigent, elke zondag in de Sint-Martinuskerk van Retie de mis van 11.00 u. zingt. Soms vermeldt Kerk & Leven in de aankondiging voor de komende zondag het begrip kerkkoor en soms gregoriaans koor. Hoe zit dat?

Gregoriaans
De zangers van het kerkkoor op zondag maken ook deel uit van het gregoriaans koor; het kerkkoor is m.a.w. een deel van het 20-koppige gregoriaanse mannenkoor. Het voltallige gregoriaans koor zingt alleen een gregoriaanse mis op de feestdagen, zoals ook weer met Kerstmis, en een gedeeltelijke gregoriaanse mis, d.w.z. alleen het kyriale, op de tweede zondag van elke maand.

A capella

Gregoriaanse gezangen, altijd in het Latijn, worden bij voorkeur a capella gezongen ofwel zonder begeleiding van orgel of welk ander instrument dan ook. Toch begeleidt Bert Verdonck ons meestal op de zon- en feestdagen. Het is nu eenmaal gemakkelijker toonhoogte te houden met muzikale begeleiding op de achtergrond.

Ontstaan

Al weer bijna honderd jaar geleden, in 1928, is er voor het eerst sprake van een kerkkoor dat o.l.v. Edward Sneyers uitsluitend gregoriaans zong. Het koor heeft dat volgehouden tot begin jaren zestig toen onder invloed van het Tweede Vaticaans Concilie de voorkeur uitging naar Nederlandstalige religieuze gezangen. Na enige tijd zette pastoor Geuens het gregoriaans koor zelfs op non-actief. Pas in 1990, bij het overlijden van Julia Van Looy, die in haar testament had opgenomen dat bij haar begrafenis een gregoriaanse mis zou worden gezongen, heeft het gregoriaans koor een doorstart kunnen maken. In 1992 werd Miel Verwaest dirigent en kort daarna Herman, zijn jongere broer, die tot op de dag van vandaag dirigent is. De hoofdactiviteit in die dagen betrof het zingen van requiemmissen en gregoriaanse missen op de kerkelijke feestdagen. Het aantal te zingen huwelijksmissen nam al af en later, vooral na 2010, ook het aantal uitvaartmissen en -diensten waarbij we door de familie worden uitgenodigd een aantal liederen te zingen die de familie samen met onze dirigent selecteert.

Van Koksijde tot Belgarde

In 2005 ontdekte Miel Verwaest, die naast dirigent ook een eenmansbestuur vormde, al snel dat om organisatorische redenen het gewenst zou zijn het bestuur uit te breiden met een secretaris en een ondervoorzitter. Langzaam maar zeker verbreedde ons koor ook de horizon. Via contacten met uitvaartondernemingen in de buurt werd het koor uitgenodigd voor het zingen van uitvaartdiensten in andere parochies in de regio. Daarnaast, vaak door familiecontacten of andere relaties wat verder weg, heeft het koor gregoriaanse missen gezongen in Brugge, Nieuwpoort, Koksijde, Belgarde bij Namen, Houffalize, in de gevangenis van Turnhout en in Balen. De mis in laatstgenoemde gemeente werd zelfs uitgezonden op Radio1. Recent, in september van dit jaar, hebben we nog de avondmis op zaterdag gezongen in Eupen en in het voorjaar van 2023 zingt ons koor de mis in de Sint-Andrieskerk in Antwerpen. Maar vanzelfsprekend ligt het zwaartepunt van onze activiteiten in Retie.

Nu

In 2008 is het bestuur uitgebreid met twee koorleden. Dit bestuur heeft het koor gemaakt tot wat het nu is: een mannenkoor van ongeveer 20 leden dat missen en uitvaartdiensten zingt, regelmatig optreedt in woonzorgcentra en af en toe een concert verzorgt zoals enkele jaren geleden het lenteconcert in GC Den Dries, een paasconcert in Postel en een kerstconcert in Schoonbroek.

Repertoire

Het repertoire bij onze optredens in woonzorgcentra stemmen we af op de tijd in het jaar, bijvoorbeeld de kersttijd, en op de wensen van de bewoners. Zo bevat het programma meestal enkele Vlaamse klassiekers die de bewoners mee kunnen zingen en daarnaast, al naar gelang de behoefte van de toehoorders, Engelse, Franse, Duitse en Zuid-Afrikaanse ontspanningsliederen.
Regelmatig echter, ook al omdat bewoners van deze rusthuizen tot de generatie behoren die de gregoriaanse gezangen nog kennen van de mis of het lof, zingen we tijdens deze optredens ook enkele gregoriaanse gezangen zoals bijvoorbeeld het Tantum ergo.

Nieuw bestuur

Sinds 2019 heeft onze vereniging een volledig nieuw bestuur dat het beleid van het vorige bestuur voortzet. Het jongste lid van het koor is 30 jaar en de twee oudste leden zijn recent de 90 gepasseerd. Kortom een koor voor elke leeftijd dat onder de bezielende leiding van Herman Verwaest elke week repeteert en zingt en deze activiteiten weet te combineren met gezellige uitstappen, na de wekelijkse repetitie bij een glas nog napraat in het Gildenhuis en tweemaal per jaar een feest organiseert, het Ceciliafeest eind november, genoemd naar de patroonheilige van zangkoren, Sint-Cecilia, en een zomerfeest.

Meezingen

Ook zin om te zingen? Neem dan contact op met onze secretaris Walter Van Bylen, op telefoonnummer 0479 54 98 69. Kennis van het gregoriaans is niet vereist. Alle stemmen, van tenor tot bas, zijn welkom.

Ad Maas
voorzitter