SCHOTEN

De oudste heer van Schoten is Amalrik uit het huis van Breda, vermeld in 1138. Na zijn overlijden kwam Schoten, waartoe ook Merksem en Sint-Job-in-’t Goor behoorden, voor de helft in de handen van zijn zoon Ingelbrecht, die, zijn deel in 1148 schonk aan    de pas opgerichte Cisterciënzerabdij van Villers.  Door deze schenking bestond Schoten tot op het einde van het ancien Régime uit twee heerlijkheden met alle rechtspraak, de ene in handen van de abdij van Villers, de andere wereldlijke heren. Wereldlijk Schoten behoorde van in de 12^de eeuw tot in 1287 aan de familie van Breda, waarna een tiental andere families elkaar opvolgden.

De gemeente kreeg het wapen van het huis van Breda, getopt met een fantastische gouden kroon. Aangezien Schoten een baronie was, aanvaardde het gemeentebestuur in 1989 ze te vervangen door een baronnenkroon.

SCHILDE

Het wapen dat in 1876 aan Schilde werd toegekend, is dat van de familie van de Werve. In 1559 werd Willem van de Werve, schout van Antwerpen, pandheer van Schilde. Zij voerden het aan Schilde toegekende wapen al in het midden van de 14^de eeuw.

’s-Gravenwezel ontving haar wapen in 1929. Het daarop afgebeelde schild vertoont een keper, vergezeld van 3 rozen. Dit is het wapenschild van de familie Roose, laatste feodale heren van ’s-Gravenwezel (1767-einde Ancien Régime)

Gevierendeeld 1. en 4. in goud een gaande ever van sabel met slagtanden van zilver

2. en 3. in sabel 3 kepers van zilver;

Hartschild: in keel een keper van zilver, vergezeld van 3 rozen van hetzelfde

Schelle

In lazuur 3 palen van goud, hartschild in lazuur 3 heiblokken van goud. Het schild getopt met een borstbeeld van een paus met tiara van goud.

SCHELLE

Schelle behoorde tot het Land van Mechelen. Het oudst bekende zegel (1480) vertoont een schild met de 3 palen van de Berthouts en een vrijkwartier…..

Pieter Suys volgde in 1642, Clarisse, heer van Schelle, op en voegde aan zijn eigen wapen een hartschild toe met de 3 palen van de Berthouts. Het wapen dat Schelle kreeg in 1819 kreeg, was eigenlijk het omgekeerde daarvan, namelijk het wapen Berthout met in het hartschild het wapen van Suys.

Dit wapen werd in 1841 getopt met het borstbeeld van een paus i.p.v. een bisschop.

In 1968, vroeg de gemeente om de torens in het hartschild te vervangen door heiblokken, verwijzend naar het echte wapen vcan de familie Suys, gekende dijkenbouwers. Op advies van de Vlaamse Heraldische Raad werden in 1988 ten slotte niet alleen de figuren maar ook de kleuren van het hartschild gecorrigeerd.

RUMST

Na de fusie koos de gemeente voor een combinatie van de bestaande wapens, in een gedeeld van 1. Rumst en 2. Reet, waarbij het deelwapen Rumst ook Terhagen symboliseert, dat tot 1874 een gehucht was van Rumst.

Rumt is ontstaan rond een burcht bij de samenvloeing van Nete en Dijle in de Rupel, die op het einde van de 9^de eeuw werd gebouwd tegen de Noormannen. Het was oorspronkelijk in handen van de Berthouts en kwam later in het bezit van de families van Grimbergen (einde 12^de eeuw-1250) en van Perwez. In 1290 werden Rumst (met Terhagen), Boom, Willebroek en Heindonk afgesplitst van het Land van van Grimbergen. Voortaan vormden ze het Land van Rumst. Tussen 1290 en de 14^de eeuw was deze heerlijkheid in handen van het huis van Vianden en tot in de 17^de eeuw achtereenvolgens van meer dan 10 verschillende families. Rumst zelf behoorde van 1690 tot het einde van het Ancien Régime toe aan de familie de Ligne.

Het wapen dat in 1925 aan Rumst werd teogekend, gaat terug op een zegel van de schepenen van buten de vryheit van Rumst dat hangt aan een akte uit 1375. Het schild daarop vertoont een dwarsbalk en een barensteel, zoals het ook voorkomt op een zegel van Filips van Vianden, heer van Rumst in 1304. Vianden voerde in keel een dwarsbalk van zilver.

Reet was oorspronkelijk een gehucht van Kontich en werd in 1307/08 een zelfstandige parochie. Het behoorde tot het Land van Mechelen en was van de 16^de tot de 18^de eeuw achtereenvolgens in het bezit van een tiental families.

Het wapen van Reet vormt de 2^de helft van het huidige wapen van Rumst, namelijk (in keel) 3 palen (van goud) en een schildhoofd (van zilver).

Gedeeld 1. in keel een dwarsbalk van zilver vergezeld in het schildhoofd van een barensteel met 5 hangers van goud

2.  in keel 3 palen van goud en een schildhoofd van zilver.

RIJKEVORSEL

Vorsel of Vossel, zoals Rijkevorsel vroeger heette, behoorde aanvankelijk tot het Land van Hoogstraten, waarmee het één rechtsgebied vormde. In 1516 kwam het definitief bij Hoogstraten onder Elisabeth van Culemborg en haar echtgenoot Antoon de Lalaing, die Hoogstraten hadden geërfd. Vanaf 1518 maakte Rijkevorsel deel uit van het graafschap Hoostraten, dat in 1740 een hertogdom werd.

In de 18^de eeuw stond op het schepenzegel een driehoekig schild, beladen met 3 ruiten en begeleid van de letters R(ijke) en V(orsel). Bij het gemeentewapen uit 1913 werden en de driehoek met de ruiten en de begeleidende letters R en V op een schild geplaatst. De 3 ruiten op het driehoekig schild van de 18^de eeuwse schepenzegels  zijn mogelijk ontleend aan het wapen van de Lalaings, heren een graven van Hoogstraten.

In keel gekoust van zilver, 3 ruiten van hetzelfde en het zilver beladen rechts met de hoofdletter R en links met de hoofdletter V, beide van keel.

RETIE

Retie maakte oorspronkelijk deel uit van het Land van Geel, dat in het bezit was van de Grimbergse tak van het huis Berthout. Bij de verdeling van de nalatenschap van Hendrik Berthout werd het in 1332 afgesplitst van het Land van Geel en kreeg het een eigen schepenbank. In de 17^de-18^de eeuw gebruikte de plaatselijke schepenbank nog steeds een zegel waarop het Betrhoutwapen met het vrijkwartier en de barensteel prijkte, hoewel Retie allang in andere handen was overgegaan.

In goud 3 palen van keel met een vrijkwartier van hermelijn en een barensteel met 3 hangers van lazuur over alles heen.

RAVELS

Onder het Ancien Régime maakten de 3 dorpen (Poppel-Ravels-Weelde) deel uit van de meierij Turnhout in het markgraafschap Antwerpen. Onder hertog Jan I van Brabant (+1294) werd Weelde een Vrijheid. De schepenbank was ook bevoegd voor Ravels en Poppel.  Haar zegel vertoont de aartsengel Michael met de draak.

De gouden Sint-Servaas is een element van de voormalige gemeente Ravels. Haar zegel  (1736) vertoont Sint-Servaas, met bischopsstaf en sleutel, die ook voorkomt op het Ravelse wapen uit 1819.

Sint-Valentijn, de plaatselijke beschermeling, is een element van de vroegere gemeente Poppel. In 1819 werd hij geplaatst op het wapen .

In lazuur een Sint-Michiel met de draak van goud.

Schildhouders: rechts een Sint-Servaas, links een Sint-Valentijn, beiden van goud.

RANST

Na de fusie koos de gemeente voor een gevierendeeld wapen met

in 1. het vroegere wapen van Ranst

In 2. en 3. het wapen van Broechem (voor Broechem en Oelegem) en

in 4. een Sint-Gummarus (voor Emblem)

Het wapen van Ranst gaat terug op een schepenzegel van 1782. Het daarop afgebeelde schild is bezaaid met blokjes met een keper over alles heen. Het gaat om het wapen van de familie Fourneau de Cruyckenbourg die in 1643 de hoge en middelbare justitie te Rans kocht.

Oelegem was oorspronkelijk een gehcuht van Broechem en werd pas in 1604 een zelfstandige parochie. Broechem en Oelgem toebehoorden aan dezelfde heren, achtreenvolgens de Berthouts, de hertogen van Brabant enz…

In 1951 werd het wapen van de familie de Fraula, heer van Oelegem en koper in 1786 van Broechem, aan de voormalige gemeente Broechem toegekend en kan ook Oelegem symboliseren.

Emblem wordt gesymboliseerd door een Sint-Gummarus. Volgens de traditie is deze heilige in de 8^ste eeuw geboren te Emblem. Hij is er de patroon van de parochiekerk en de schutsheilige van een vroeger wijs vermaarde kapel en bedevaartsoord.

Gevierendeeld 1. in lazuur bezaaid met blokjes van goud, een keper van hetzelfde

2. en 3. in lazuur een geschaakte dwarsbalk van 3 rijen van goud en van keel, vergezeld van 3 mispelbloemen van zilver

4. in keel een Sint-Gummarus van goud.

PUURS

In 1278 kocht de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem een groot deel van het domein Puurs en Breendonk, met alle bijhorende rechten. Ze behield Puurs tot op het einde van het Ancien Régime en stelde er de schout en de zeven schepenen aan.

Zegels van de 18^de eeuwse schepenbank vertonen een schild met een schuinbank, geschaakt van 2 rijen. Dit wapen komt sinds de 15^de eeuw ook voor op het zegel van de schepenbank van de Sint-Bernardusabdij te Hemiksem. Het gaat om het wapen van  de abdij van Clairvaux en van de Cisterciënzerorde, waartoe Sint-Bernards behoorde. Deze voerden in sabel een schuinbalk, geschaakt van zilver en van keel. Puurs nam dit wapen over in het 1^ste en 4^de kwartier.

Liezele wordt in het 2^de kwartier gesymboliseerd door het wapen de Croÿ-Renty. Malderen, Liezele en Lippelo kwamen door huwelijk in het bezit van Frans Albrecht de Croÿ.

Ruisbroek, in het 3^de kwartier, behoorde aanvankelijk tot het Land van Rumst en werd pas in 1661 een afzonderlijke heerlijkheid, gehecht aan de baronie van Willebroek.  Een zegel uit 1757 vertoont een stappende haan, het wapen van de familie Lecocq, heren van Ruisbroek vanaf 1738 tot op het einde van het Ancien Régime.

Het gevierendeeld schild van Puurs is geplaatst voor een kromstaf en heeft 2 schildhouders. Een abtsstaf, heraldisch rechts vergezeld van een abt, het hoofd bedekt met een kap, en heraldisch links een monnik met ongedekt hoofd. De kromstaf is achter het schild geplaatst. Sint Pieter, patroon van de parochiekerk van Puurs, met de pauselijke tiara, een sleutel in de linkerhand, vervangt de abt en houdt het schild an de rechterzijde. Een monnik met een kromstaf in de rechterhand fungeert als linkerschildhouder.

Gevierendeeld 1. en 4. in keel een geschaakte schuinbalk  van 2 rijen van zilver en van sabel

2. gevierendeeld: 1. en 4. in zilver  3 dwarsbalken  van keel

2. en 3. in zilver 3 disselbijlen van keel, de 2 in het schildhoofd afgewend

3. in zilver een stappende haan van sabel, gebekt, gebaard, gekamd en gepoot van keel. Het schild geplaatst voor een kromstaf van goud.

Schildhouders: rechts een Sint Pieter met tiara, links een monnikenfiguur, blootshoofds, met een kromstaf in de rechterhand, beiden van goud.

PUTTE

Putte en Beerzel lagen in het Land van Mechelen, later Land van Arkel genoemd. In het midden van de 16de eeuw kwamen zij in het bezit van Pieter van Dale, kanunnik van Onze-Lieve-Vrouwekerk te Antwerpen en stichter van het College van Dale te Leuven.

In 1660 verkocht kolonel Diederik van der Nath, Putte aan de Brusselse burgemeester Antoon Ferdinand van Broeckhoven, die in 1664 baron van Putte werd.

Het huidige wapen is het wapenschild van de tak van de familie van Broeckhoven.

In lazuur 3 molenijzers van goud en een uitgetand omboordsel van hetzelfde.

OUD-TURNHOUT

De gemeenteraad van Oud-Turnhout opteerde voor het wapen dat - sinds haar adelsverheffing in 1822 - werd gevoerd door de familie van Petrus Franciscus Joannes van der Beken (Aarschot 1795-Oud-Turnhout 1868). Hij zorgde er mee voor dat Oud-Turnhout in 1858 als zelfstandige gemeente werd afgescheiden van Turnhout en werd de 1ste burgemeester van de plaats.

In zilver 3 leeuwen van keel, geklauwd en getongd van lazuur.

OLEN

De rechten over verscheidene plaatsen in en rond Westerlo en Olen behoorden aanvankelijk toe aan de kapittels van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Martinus te Utrecht. In het begin van de 13de eeuw werden ze in erfpacht gegeven aan de heren van Wezemaal. Na langdurige geschillen kwamen deze rechten vanaf 1417 in rechte en vanaf 1488 in feite in handen van de familie de Merode. In 1620 kocht deze familie de erfpacht af en werd ze eigenaar van Olen. Later werd Olen graafschap, Westerloo markizaat waar Olen deel van uitmaakte.

De herkomst van het gevierendeeld wapen uit de 19de eeuw is onbekend.

Vier vakken waarvan het 1ste en het 4de van hemelsblauw koleur met eene gouden ster, het 2de en het 3de van hemelsblauw koleur met dry dwarstreepen van wit koleur.

Of

Gevierendeeld 1. en 4. in lazuur een vijfpuntige ster van goud

2. en 3. in lazuur 3 schuinbalken van zlver

NIJLEN

Onder het Ancien Régime maakten Bevel, Kessel en Nijlen deel uit van de zogenaamde Bijvang van Lier. Deze had een eigen schepenbank waarbij een veertigal andere hoven ten hoofde gingen.

De schepenbank van de Bijvang maakte gebruik van een eigen zegel. Het gaat om het wapen van de hertogen van Brabant dat niet gebruikt werd voor de borsthanger van de politie maar wel het

Politie embleem.

Ons politie-embleem bestond (in het kort) uit :

• een eiketak (symbool van de gerechtelijke macht-denk aan de druïden),

• een olijftak (symbool voor de administratieve macht), waarboven

• de koningskroon (dus onder gezag van de Koning), meegedragen door

• een opstaand zwaard (wat zowat symboliseert dat de implementatie van de regels, opgesteld door de gerechtelijke en de administratieve macht, "met het zwaard" (dus met geweld) konden worden opgelegd,

dat alles op een koningsblauwe achtergrond.

De discussie over de olijftak en de lauriertak, is mijn klein idee : als je de "tak" goed bekijkt dan zie je er ook "vruchtjes" (precies kleine kersen) aan hangen : een olijfboom heeft dergelijke vruchten, een laurier heeft echter opstaande vruchtentrosjes.

NIEL

Niel maakte deel uit van het Land van Mechelen en stond onder het gezag van de heren ervan. Tot in 1428 waren dit de Berthouts en hun afstammelingen.

Vanaf 1505 tot het midden van de 18^de eeuw was Niel achtereenvolgens in het bezit van een tiental verschillende families. Niel had reeds in de 14^de eeuw een eigen schepenbank, die op dat moment blijkbaar al een zegel bezigde met daarop het wapen van de Berthouts, toenmalige heren van het Land van Mechelen. Dit wapen was getopt met een letter N, vermoedelijk om het te onderscheiden van dat van de vele buurparochies die ook Betrhoutwapen voerden.

In goud 3 palen van keel. {het schild overtopt met een gotische letter N van goud}

MORTSEL

Mortsel voert nog steeds het wapen van de Berthouts dat haar in 1880 werd toegekend.

De geschiedenis van Mortsel is nauw verbonden met de vesting Cantincrode, die mogelijk al uit de 11de eeuw dateert. Op het einde van de 13de eeuw werd ze door Willem III Berthout, heer van Berchem en Ranst, uitgebouwd tot een machtige versterking.

De heren van Canticrode waren aanvankelijk geen heren van Mortsel. Dit veranderde toen Costen van Ranst in 1387 van hertogin Johanna van Brabant de volledige heerlijke macht over Edegem en Mortsel ontving in ruil voor de heerlijkheden Boechout en Hove. Edegem en Mortsel vormden voortaan samen de heerlijkheid Cantecroy.

In de 2de helft van de 15de eeuw gebruikten de schepenen van Mortsel en Edegem een zegel met een schild met 3 palen, getopt met een afbeelding van Sint-Benedictus, patroonheilige va Mortsel. Op grond daarvan werd in 1880 aan Mortsel een wapen toegekend van goud met 3 palen van keel, getopt met een Sint-Benedictus. Het gaat om een wapenschild van de Berthouts, de oudste heren van Canticrode, waarbij Sint-Benedictus diende om het wapen van Mortsel te onderscheiden van dat van andere gemeenten die eveneens het Berthoutwapen voerden.

In goud 3 palen van keel. Het schild overtopt met een Sint-Benedictus houdende een boek en een staf, alles van natuurlijke kleur.

MOL

Volgens een thans sterk betwiste traditie zou de Sint-Pietersabdij van Corbie in 774 Mol, Balen en Dessel hebben verworven door een schenking van haar abt Adalard, een volle neef van Pepijn de Korte.

Tot in 1248 behartigde een voogd ter plaatse de belangen van de abdij. Daarna ging de heerlijke macht van de Voogdij Mol-Balen-Dessel over op de hertog van Brabant die er  een schepenbank aanstelde.

In 1846 kreeg Mol een gemeentewapen dat het wapen zou zijn van de familie (de) Mol, pandheren van de Voogdij Mol-Dessel-Balen in 1626-1660. Op zegels van leden van deze Brusselse familieverschijnt al op het einde van de 13^de eeuw een wapen met 5 kruisgewijze geplaatste ruiten, vergezeld van een antal blokjes.

In 1930 kreeg Mol tevens de toelating een zegel te gebruiken dat een Sint-Pieter voorstelt en teruggaat op de zegels van de Voogdij Mol-Balen-Dessel, die mogelijk vanaf de 13^de eeuw en zeker vanaf de 15^de eeuw enkel deze patroonheilige van de abdij van Corbie vertoonden.

In 1987 besliste  de gemeenteraad van Mol het historisch en heraldisch niet erg verantwoorde wapen  te vervangen  door het wapen dat teruggaat op de oude schepenzegels van de Voogdij Mol-Balen-Dessel, namelijk een sint-Pieter tussen 2 looftakken.

In keel een Sint-Pieter met nimbus, houdende in de rechterhand een sleutel en in de linkerhand een boek en begeleid van 2 looftakken, het geheel van goud.

MERKSEM

5 andere kleuren

MERKSEM

Met lazuur beladen met S.Bartholomeus van goud.

Eén van de 7 fusiegemeenten

MEERHOUT

Het domein Meerhout behoorde sinds de 8^ste eeuw toe aan de abdij van Sint-Truiden. In de 11^de eeuw verschijnen er de graven van Loon, die ook voogden waren van de Sint-Truiderabdij. Het grondgebied werd verdeeld  onder de familie van Wezemaal, de heer van Diest en de hertog van Brabant, die de hogere rechtspraak over heel  Meerhout bezat.

In 1398 kwamen de goederen van de van Wezemaals in het bezit van het huis van Diest door huwelijk.

Bij een (2^de) aanvraag in 1951 baseerde het gemeentebestuur zich op de 15^deeeuwse zegels van de schepenen van de heren van Diest te Meerhout. Deze zegels vertonen een schild met de 2 dwarsbalken van het huis van Diest, in de linkerbovenhoek vergezeld van een lelie.

Het wapen dat in 1952 werd toegekend is verkeerdelijk dat van de stad Diest, gebroken door een lelie van sabel in de linkerbovenhoek

Van zilver met 2 dwarsbalken van sabel, vergezeld in het linker schildhoofd van een lelie van dezelfde kleur.