Henry Louis Charles te Mechelen

werd  geboren op 16 oktober 1841 in Rembang. Hij was een zoon van Hendrik Louis te Mechelen en Johanna Wilhelmina Persijn.

Zijn vader was een geboren Hollander, die al jaren in Rembang tabaksplanter was geweest. Zijn moeder was een Indische, die zowel Hollands, Indonesisch als Chinees bloed in zich verenigde,

Geboren in Rembang met de zee voor zich en het enorme djatibos als achterland.

Hij was een verwoede jager en sprak vloeiend Javaans.

Tegen de tijd dat hij 15 jaar werd en nadat hij degelijk huisonderwijs had genoten ging hij met zijn vader naar Holland en binnen een paar jaar deed hij het toelatingsexamen voor Delft en ging hij daar studeren voor de burgerlijke dienst in Indië.

Op woensdag 29 juli 1863 trouwde hij in Delft met Antoinette Cornelie Helene van Diesen [bron: Digitale Stamboom Delft, Delft Akte Jaar 1863 Nummer 107]. Antoinette Cornelie Helene werd in 1838 ´s-Gravenhage geboren als dochter van Gerrit van Diesen en Cornelie Madeleine Crespin. Henry  was toen 22 jaar en in het najaar van 1863 vertrok hij (inmiddels benoemd tot ambtenaar 2^de klasse) met zijn vrouw naar Indië.

Nog geen jaar later stierf Antoinette en met haar hun kind.

Henry Louis woonde en werkte in Rembang waar hij al snel werd benoemd tot controleur 2^de klas.

Een later huwelijk schonk hem geen kinderen. Dit huwelijk hield niet lang stand.

In 1872 verhuisde hij naar de Preanger.

Hij had een bijzonder grote kennis van land, volk en taal van de Javanen.

Met zijn taaltalent had hij zich in de Preanger al snel het Soendanees eigen gemaakt.

Als jager voelde hij zich in de Preanger in zijn element. Immers in de Preanger en in Bantam huisde nog de ‘badak’, de Indische rhinoceros!

In Batavia was men inmiddels zich bewust geworden van de grote schat van kennis van het levend Javaans die Henry bezat.

Hij werd dan ook verzocht om les te geven in het kader van de opleiding van ambtenaren voor het BB (Binnenlands Bestuur) aan het Gymnasium Willem III in Weltevreden (bij Batavia). In 1875 begon hij daar met lessen te geven in het Javaans en Maleis, een baan die hij bijna vier volle jaren heeft vervuld.

In 1877 werd hem de rang en titel van assistent-resident toegekend.

Uit de “Genealogische en Heraldische gedenkwaardigheden betreffende Europeanen op Java, deel IV, blijkt dat Henry Louis Charles te Mechelen is overleden op 30 mei 1917 in Bandoeng in de leeftijd van 75 jaar.

Een “baan aan een baan”

Diverse personen uit mijn stamboom hebben in het toenmalige Nederlands-Indië bij de spoorwegen gewerkt.

Bijvoorbeeld mijn opa (Van den Broek) van moeders kant. Zie hiervoor het artikel “Mijn opa George Ferdinand Polidor van den Broek” op deze weblog. Maar ook andere personen uit de stamboom hebben een baan gehad bij de Indische spoorwegen. Een “baan aan een baan” dus…

Alvorens weer een persoon uit de stamboom, die ook bij de spoorwegen heeft gewerkt, aan u voor te stellen, volgt hier eerst wat (summiere) informatie over de spoorwegen in Nederlands-Indië.

De eerste spoorlijn in Nederlands-Indië werd operationeel in Midden-Java op 10 augustus 1867.

Op 21 mei 1873 verbond deze lijn drie plaatsen met elkaar: Semarang, Solo en Jokjakarta.

De lijn werd beheerd door de N.I.S. (Nederlandsch-Indische Spoorweg Maatschappij), een particuliere maatschappij.

Inmiddels had de Nederlandse regering het plan opgevat om haar eigen spoorweglijnen aan te leggen. Ook omdat een particuliere maatschappij, zoals de N.I.S., niet in staat bleek om de investering ‘terug te verdienen’ en  financiële steun van het gouvernement nodig had.

En dus besloot het Nederlandse Ministerie van Koloniën een staatsspoorwegnet aan te leggen.

Er werd een spoornet aangelegd (onder beheer van de Staatsspoorwegen) van Buitenzorg (nu: Bogor) in West-Java tot aan Soerabaja aan de oostkust van Oost-Java.

Men begon met de constructie zowel vanuit Buitenzorg als uit Soerabaja. Op 16 mei 1878 werd de eerste lijn (vanuit Soerabaja) geopend en in 1894 waren beide steden (Soerbaja en Buitenzorg) met elkaar door spoorlijnen verbonden (ruim 800 km).

Daarnaast werden nog steeds particuliere initiatieven ontwikkeld en zo konden op een gegeven moment maar liefst 15 spoorwegmaatschappijen op Java naast elkaar bestaan. Ze werden dikwijls “stoomTRAMmaatschappijen” genoemd, daar ze aanvankelijk zich beperkten tot het aanleggen en exploiteren van locale, secundaire spoorlijnen.

Eén van deze maatschappijen was de Semarang-Cheribon Stoomtram Maatschappij, waar opa George Ferdinand Polidor van den Broek gewerkt heeft (zie het artikel “Mijn opa George Ferdinand Polidor van den Broek” op deze weblog).

Verschillende lijnen werden aangelegd om economische redenen als en om strategische redenen. Zo werd een lijn gelegd naar Ambarawa, waar een belangrijke en strategisch goed gelegen fort lag, het fort Willem I.

De eerste staatsspoorlijn werd eigenlijk ook meer om strategische redenen aangelegd door het berglandschap van zuidelijk Java in plaats van door de laagvlakten van het noorden van Java.

Op het eiland Sumatra werden treinen aanvankelijk gebruikt voor militaire doeleinden. Zo werd een lijn aangelegd tussen Banda Atjeh (denk aan de Atjeh-oorlogen) en de haven van Uleelhee (1876).

Treinen komen overigens alleen op de eilanden Java en Sumatra voor en nog één lijn op Celebes (Sulawesi), de lijn Makassar-Takalar met een lengte van 47 km, aangelegd van 1922 tot 1930.

De NISM (Nederlandsch-Indische Spoorweg Maatschappij) opende met een lijntje van 6 km van Batavia (de oude stad) naar Weltevreden, het Koningsplein (1871). En de verbinding Batavia-Buitenzorg kwam gereed in 1873.

In 1873 kwam de lange spoorlijn (256 km) Semarang-Jokjakarta gereed.

Duurde de treinreis Batavia-Soerabaja aanvankelijk twee dagen (inclusief overnachting), in 1929 was de duur al teruggebracht tot 13 uur en in 1934 duurde de reis “nog maar” 12 uur (de “Eendaagsche Expres”). In 1936 startte de “Nachtexpres” tussen Batavia en Soerabaja (zie foto bovenaan dit artikel).

In 1938 waren in Nederlandsch-Indië ongeveer 7.400 km. spoor- en tramwegen in gebruik.

Eén van de vele personen uit mijn stamboom die bij de spoorwegen in Indië heeft gewerkt is Jan (eigenlijk: Wilhelm Adriaan) van Gumster.

Wilhelm Adriaan (Jan) van Gumster werd geboren op 6 juni 1891 in Petjagaan (Petjangakan) als  zoon van Lodewijk Carel van Gumster en Henriette Frédérique Muller.

Uit de diverse personeelsdossiers van de Indische spoorwegmaatschappijen (Nationaal Archief, Den Haag) heb ik enkele gegevens gedestilleerd uit zijn loopbaan bij de spoorwegen.

Zo vinden we hem in 1913 als Klerk 2^de klas bij de Semarang-Joana Stoomtram Maatschappij. Op 29 april 1913 werd door de chef Exploitatie een verzoek gericht tot de hoofdvertegenwoordiger in Semarang om aan W.A. van Gumster een bezoldigingsverhoging van f 90,- naar f 110,- te verlenen op grond van bijzondere geschiktheid voor zijn betrekking. Dit verzoek werd gehonoreerd per 17 mei 1913.)

In 1918 was Wilhelm Adriaan assistent-opzichter-machinist bij dezelfde maatschappij, maar gedetacheerd bij de Oost-Java Stoomtram Mij.

Twee jaar later, in 1920, werkte hij bij de Oost-Java Stoomtram Maatschappij als opzichter -machinist 3^de  klas om in dat zelfde jaar te fungeren als beheerder depot Modjo-Agoeng.

Per 1 oktober 1921 kreeg hij wegens bijzondere werkverrichtingen een salarisverhoging en werd zijn loon vastgesteld op f 325,- per maand. Wat die bijzondere werkverrichtingen waren werd verduidelijkt in de volgende aantekening:

“Hij heeft, ook in dezen suikerafvoertijd met de gedeeltelijk reeds zeer versleten locomotieven den dienst steeds naar behoren weten te doen rijden, dank zij bijzondere activiteit en zorgen voor deze machines”

Maar deze ‘bijzondere werkverrichtingen’ hebben niet kunnen verhinderen, dat Wilhelm Adriaan van Gumster op 1 juli 1934 met vervroegd pensioen werd gezonden wegens bezuinigingsmaatregelen ( die term kenden ze toen kennelijk ook al!). Bedroeg dit pensioen aanvankelijk f 192,- per maand, per 1 juli 1936 kreeg hij zijn (normaal) pensioen van f 209,- per maand.

Zijn eerste huwelijk vond plaats toen hij 26 jaar oud was in Semarang met Christine Valentine Frederique Biver, geboren te Ngawi op 30 november 1896 als dochter van Ernest Joseph Ghyslin Biver en Christine ten Cate. Christine (Stien) overleed in Semarang op 10 april 1944.

Kinderen van Wilhelm Adriaan van Gusmter en Christine Valentine Frederique Biver:

Henriette Valentine Marguerite, Charlotte Ernestine, Gustaaf, Herman, Agnes, Pauline en Ilse Louise.

Na het overlijden van zijn vrouw hertrouwde Wilhelm Adriaan op 4 februari 1948 in Semarang met  Wilhelmina van der Kerk, 48 jaar oud. Wilhelmina werd geboren op 9 april 1899 in Semarang.

Wilhelm Adriaan van Gumster overleed op 20 september 1964 in Doetinchem, 73 jaar oud/ Hij ligt begraven te 's-Heerenbergh.

In Holland (Lobith) staat een huis…….

Nadat wij (mijn vader, moeder, broer, zuster en ik) in april 1956 vanuit Indonesia in Nederland aankwamen werden we ondergebracht in een zgn. contractpension (zie ook het artikel “In een contractpension” op deze weblog).

Dit pension was het bungalowpark “De Woeste Hoogte” en stond in Hoenderloo, aan de Krimweg 170.

De opvang in een contractpension was tijdelijk. Het was namelijk de bedoeling dat we een woning toegewezen zouden krijgen. Maar leegstaande woningen waren in die tijd schaars en we moesten dus maar afwachten wanneer we een huis konden betrekken en in welke plaats we terecht zouden komen.

Maar op een dag was het zover……..

We namen afscheid van de andere families die nog op “De Woeste Hoogte” op een eigen huis moesten wachten en verhuisden met onze weinige spullen naar onze eerste woning in Nederland. Het was op 26 juni 1956.

Het bleek een rijtjeshuis te zijn in Lobith (Gemeente Herwen & Aerdt). Ons nieuw adres werd:  Bloemenstraat 13, Lobith.

Van Lobith wist ik tot dan toe (van de lagere school) alleen het volgende:

“…. in Lobith komt de Rijn in ons land (=Nederland)”.

Verder zei die plaats me hoegenaamd niets.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Iets over de historie van Lobith:

In het jaar 1222 verleende Keizer Frederik II vergunning aan Graaf Gerard van Gelre om in Lobede een tol te vestigen. De plaats lag op een gunstig punt aan de voet van de Eltenberg en bij de splitsing van Rijn en Waal. Maar een kleine 100 jaar later had de splitsing zich ongeveer 1 kilometer stroomafwaarts verplaatst. Daar werd begonnen met de bouw van een Tolhuis, later Lobith genoemd. De tol met Tolhuis en omgeving werd in 1473 door Karel de Stoute aan Hertog Jan van Kleef geschonken wegens verleende diensten.

In de 80-jarige oorlog (1568-1648), bekend van de geschiedenislessen op school, speelde het Tolhuis een belangrijke rol. Het werd meerdere malen gebruikt als hoofdkwartier voor de legers van de prinsen Maurits en Frederik Hendrik tijdens de belegeringen van Schenkenschans, waar Lobith mee verbonden was door de Boterdijk.

Op 11 juni 1672 trok het leger van de Franse koning Lodewijk XIV bij Lobith de (Oude) Rijn over. Dat was het begin van wat wel het rampjaar werd genoemd.

Toen de Fransen weer waren vertrokken verviel Lobith langzaam. In 1817 werd het dorp weer Nederlands.

_____________________________________________________________________

In de eerste dagen dat we in de Bloemenstraat woonden viel het ons op, dat overdag veel mensen door onze straat liepen. Aanvankelijk dachten we dat dit het normale voetgangersverkeer was in die straat. Maar al gauw bleek dat het om nieuwsgierigen ging, die heel benieuwd waren hoe die ‘bruintjes’ eigenlijk woonden en of ze ook iets konden zien van wat zich daar binnen in huis afspeelde. Hoe zouden ze eten? Met de tien geboden (vingers)? Zouden ze halfnaakt door het huis lopen? Zaten ze met z’n allen gewoon op de grond? (Wat de dorpelingen zich afvroegen, dat hoorden we pas later, toen we al waren ingeburgerd.).

Toen mijn moeder en ik voor de eerste keer boodschappen gingen doen en bij de slager naar binnen liepen, vroeg de man (heel vriendelijk) of we wel Nederlands spraken en/of verstonden. Ik heb hem toen maar het verhaal op de mouw gespeld, dat we het Nederlands op de bootreis van Indonesia naar Nederland hadden geleerd in 21 dagen, wat mij een misprijzende frons van mijn moeder opleverde en een bewonderende blik van de slager.

Enfin, we kochten wat vlees bij hem en terwijl hij alles afwoog had mijn moeder uit het hoofd (want hoofdrekenen was op de scholen in Nederlands-Indië één van de hoofdvakken) al snel uitgerekend wat ze in totaal moest betalen. Nog voordat de slager het bedrag op zijn telmachine had uitgerekend zei mijn moeder hem wat ze moest betalen. De slager sloeg het totaalbedrag aan op zijn machientje, keek mijn moeder verbaasd aan en sprak de legendarisch geworden woorden: “Jij kunt ook rekenen…..”.

Waarop mijn moeder antwoordde: “Beter dan u!”, welke opmerking haar weer een frons van mij opleverde…..

We hadden besloten om voor de hoofdmaaltijden afwisselend rijst en aardappelen te eten. Rijst omdat we dat in Indië toch gewend waren te koken en te eten en aardappelen omdat je toch moest inburgeren, ja toch? Bovendien gaf het een soort evenwicht (jin-yang).

Onze buren aan de rechterkant hadden twee kinderen, een jongen van ongeveer vier jaar (Gerard)  en een meisje van twee (Rineke). Gerard bracht ons vaak een bezoek en als het eten op tafel stond keek hij in de pannen. Schafte de pot op die dag rijst, dan bleef hij eten. “Ha, riest”, zei hij dan op z’n Lobiths. Waren het aardappels dan zei hij steevast: “Piepers… die krieg ik thuus ook….” en dan vertrok hij weer.

Toen we er al een poosje woonden ontmoetten we een andere Indische familie. Dat gezin bleek in Tolkamer te wonen, ongeveer 1, 5 km. van ons vandaan. Het was de familie Claasz Cookson, bestaande uit vader, moeder, 2 zoons (George en Ernst) en een inwonende oma, de moeder van mevrouw Claasz Cookson.

Zij waren al veel langer dan wij in Nederland en kwamen uit Soerabaja, waar de heer des huizes bij de marine had gewerkt. In Tolkamer werkte hij bij de douane.

Ernst was iets jonger dan ik en al gauw trokken we samen op. Meestal naar de Bijland, waar water was (van de Rijn)  en een strand en waar de plaatselijke jonge deernen zich meestal van hun beste kant(en) lieten zien….

Ook toerden we dikwijls op een brommer (zie foto) richting Elten of ’s Heerenberg.

Toen we op een dag een eerste bezoek zouden afleggen bij de familie Claasz Coockson, wilde mijn moeder een taxi bestellen. Ze dacht kennelijk nog aan Indië, waar je al snel een betjak (becak) [ een driewielig voortuig voor passagiersvervoer] of een sado (kar met paard) liet komen om bij vrienden op visite te gaan.

Het kostte me moeite om haar ervan te overtuigen, dat we best te voet konden gaan en dat de afstand van ons huis naar die van de Cooksons gemakkelijk te belopen was….

Nadat we ongeveer een half jaar in Lobith hadden gewoond moest mijn vader terug naar Jakarta ( voorheen Batavia) om nog een jaar te werken om daarna vol pensioen te kunnen krijgen.  Vlak voordat hij weer naar Nederland zou teruggaan kreeg hij een ongeval (als fietser door een auto aangereden) en overleed hij in Jakarta op 17 mei 1958 na een kortstondig verblijf in een ziekenhuis. Onze oom Unac Muller (een neef van mijn moeder) heeft hem in zijn laatste dagen bijgestaan en voor de begrafenis gezorgd. Mijn vader werd begraven op de begraafplaats Jati Petamburan in Jakarta.

Op 12 november 1971 overleed mijn moeder in Lobith, waar ze ook werd begraven.

Terugkijkend op de tijd die we in Lobith hebben doorgebracht kan ik alleen maar zeggen, dat we geen problemen hebben ondervonden bij het wennen aan een ander land met andere gewoontes en gebruiken. Integendeel, we ondervonden bijzonder veel hartelijkheid en warmte van de bevolking. En dat we Nederlands spraken en ook konden lezen en rekenen, ach, dat hadden de Lobithenaren (of Lobithers?) al snel door……

Hij kwam uit ISPAHAAN

Toen ik in Jakarta (Djakarta / Batavia) op de H.B.S. zat (zie ook het artikel “De CAS” op deze weblog) las ik een gedicht van P.N. van Eyck met de titel “De tuinman en de dood”  (de tekst van dit gedicht heb ik onderaan dit artikel opgenomen).

In dat gedicht kwam ook de naam van een Perzische stad voor, namelijk Ispahaan.

 

Isphahaan of Isfahaan was een stad in Perzië, het huidige Iran.

De stad ligt ongeveer 340 km ten zuiden van Teheran. In de oudheid werd de stad Aspadana genoemd. Ispahaan ligt in een oase op het Iraans Plateau, aan de noordoever van de rivier de Zayandeh Rud.

Toen ik dat gedicht op school las wist ik nog niet dat er ook een link was tussen deze stad en de Persijn-stamboom. En die link, zo heb ik inmiddels ontdekt, bestaat er wel.

 

Een dochter van Coenradus Wilhelmus Persijn en Doortje Smith, de op 22 januari 1871 te Soerakarta geboren Henriëtte Josephine Persijn (bron: Regerings Almanak 1873, 240), trouwde namelijk op 25-jarige leeftijd op 14 maart 1896 in Malang met John Martin Sarkies.

 

John Martin Sarkies was een Armeniër, geboren op 22 november 1872 is Ispahaan (Perzië / Iran). Hij kwam uit een bekende Armeense familie, waarvan 4 broers, te weten Martin, Tigran, Aviet en Arshak Sarkies, diverse grote luxe hotels hadden gebouwd en beheerd.

 

In chronologische volgorde werden onder andere de volgende hotels door hen gebouwd:

1884:    Eastern Hotel in George Town op het eiland Penang (Maleisie)

1885:    Oriental Hotel, eveneens in George Town  (Penang, Maleisie)

Een jaar later werden beide hotels samengevoegd tot het Eastern & Oriental Hotel.

1887:    Raffles Hotel in Singapore.

Hier logeerde in 1921 voor de eerste keer de bekende schrijver W. Somerset

Maughum ( o.a. . “Of Human Bondage”). In 1926 en 1959 kwam hij er weer logeren.

Er wordt verteld, dat hij daar iedere morgen aan zijn manuscripten werkte in de
            schaduw van een frangipaniboom (=tempelboom of kambodja).

1891:    Katika Wijaja in Batoe (Batu) op Java

1901:    The Strand in Rangoon (Yangon) in Birma (Myanmar)

1910:    Hotel Majapahit (nu: Mandarin Oriental Majapahit) in Soerabaja (Surabaja) op Java.

Dit hotel werd in aanvankelijk Hotel Oranje genoemd, omdat aan de buitenkant de
            kleur oranje overheerste. Kamer nr. 44 heet nu nog de Sarkies-kamer.

De architect van dit gebouw was J Afprey, die het ontwierp in de art nouveau-stijl.

De eerste steen werd gelegd op 1 juni 1910 door Eugène Lucas Sarkies.

 

John Martin Sarkies staat in de annalen (Almanak van Nederlands-Indie) van 1902 en 1903 vermeld als ‘bibitplanter’ (rijstplanter) te Madioen.

Van 1904 t.e.m. 1907 was hij toko-(=winkel)houder te Pasirian Loemadjang.

Vanaf 1908 t.e.m. 1992 komen we hem tegen als hotelhouder te Soerabaja (Embong Malang, zie foto) en van 1923 tot 1931 als directeur van hotel Sarkies te Soerabaja.

Vanaf 4 juni 1913 vestigt hij zich als directeur van hotel Sarkies in Den Haag, maar op 27 juni van hetzelfde jaar vertrok hij naar Ispahaan, zijn geboorteplaats in Perzië (Iran).

In 1940 overleed hij in Julpa (Iran) in de leeftijd van 68 jaar.

Zijn echtgenote, Henriëtte Josephine Persijn, stierf al eerder, namelijk in 1936 in Batavia. Ze was toen 65 jaar.

 

Kinderen van John Martin en Henriette Josephine:

1 Marie Sarkies, geboren op 30 december 1896 in Malang [bron: Almanak

   van Ned. Indie]. Marie is overleden op 31 december 977 in Amsterdam, 81 jaar oud.
2 Joachim Martin Sarkies, geboren op 26 januari1898 in Malang [bron: Almanak

   van Ned. Indie]. Joachim Martin is overleden in 1966 in Teheran, 68 jaar oud.

   Hij vertrok met broer Eduard Martin op 20 november 1913 naar Voorschoten.

   Zij vestigden zich beiden vanaf 4 november 1919  in den Haag en vertrokken

   op 21 mei 1920 weer naar Ned. Oost Indië.

3 Eduard Martin Sarkies, geboren op 3 november 1902 in Madioen

   [bron: Almanak van Ned. Indie].Hij was een tweelingbroer van Richard Martin.

   Hij overleed in Teheran.
4 Richard Martin Sarkies, geboren op 3 november 1902 in Madioen [bron: Almanak

   van Ned. Indie], een tweelingbroer van Eduard Martin.
   Richard Martin overleed al na 2 maanden ( 20 januari 1903) te Madioen.

 

De tuinman en de dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,

Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,

Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,

Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,

Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!" -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed)
Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet.

"Waarom," zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,
"Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?"

Glimlachend antwoordt hij: "Geen dreiging was 't,
Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan,
Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan."

P.N. van Eyck