Gerard Gaudaens levensverhaal start in 1927. Hij werd op 9 januari 1927 te Sint-Niklaas geboren, als tweede zoon in het gezin van kunstsmid Jean Gaudaen, vak dat Jean later moest opgeven om gezondheidsredenen. Vinden we hier niet al een genetische bron voor Gaudaens artistiek talent en handvaardigheid? Zoals bij vele beeldende kunstenaars stellen we bij Gerard Gaudaen reeds jong een niet aflatende tekenwoede vast, hij groeide op al tekenend. Gesteund door zijn vader en zijn tekenleraar Romain Malfliet, de bekende etser en grafische chroniqueur van het Waasland en Antwerpen, trok hij als elfjarige naar de avondcursus tekenen aan de Stedelijke Academie van Sint-Niklaas.
Voor Gaudaen is de tekenkunst de basis van alle grafische expressies. Met volle inzet zal hij zijn opleiding verderzetten aan de Koninklijke Academie in Gent. Hij kan daar voldoende kennis verwerven om in 1947 voor de Centrale Examencommissie zijn diploma van tekenleraar te behalen.
In Gent brengt de bekende houtgraveur en illustrator Victor Stuyvaert hem in de ban van de houtsnede en de houtgravure. Heel zijn leven zal hij zijn bewondering en waardering voor Stuyvaert blijven behouden. Maar Gaudaen is een sterke persoonlijkheid, een man naar het hart van August Vermeylen: "die is wat hij is". Zo is er geen enkele stijlverwantschap tussen het werk van leermeester Victor Stuyvaert en leerling Gerard Gaudaen, noch stilistisch noch inhoudelijk. Alleen belangrijke kunstenaars maken zich volledig los van hun leermeester. Gaudaen is warmer en gaat daarom ook dieper dan Stuyvaert, over het werk van Stuyvaert hangt iets meer koelheid.
In de belangrijke monografie Gerard Gaudaen (1997) door George Demey en l. van den Briele duidt Demey de persoonlijkheidsstructuur van Gaudaen als extravert en belevend, een waarnemingstype. Demey schrijft: "Dergelijke typen houden van gezelligheid en maken een sympathieke indruk" (p. 25). Er is zelfs nog meer, Gaudaen maakt niet alleen een sympathieke indruk, hij is ook een aimabel man. Een warme joviale vent. Het is dan ook begrijpelijk dat hij de stellingen van zijn leraars Victor Stuyvaert en Mark Severin onderschrijft: 'Een kunstenaar moet een mens gelukkig maken".
Van 1947 tot 1991 had Gerard Gaudaen een rijke loopbaan, van leraar tekenen te Sint-Niklaas over leraar houtsnede aan de Academie van Gent en Antwerpen tot directeur van het Nationaal Hoger Instituut en de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen. Vakmanschap, inhoud, artistieke en menselijke meerwaarde, dat alles vinden we in het werk van Gerard Gaudaen. Gerard Gaudaen overleed op 75jarige leeftijd..
Gerard Gaudaen en Reynaert de vos
Reynaert is niet de onbaatzuchtige vrijheidsstrijder zoals Tijl Uilenspiegel, maar in Vlaanderen krijgt hij toch dikwijls dit aureool, al is dit positieve beeld nu wel aan het veranderen. Gerard Gaudaen als Waaslander en vechter tegen onrecht, werd reeds vroeg in zijn kunstenaarsleven aangesproken door de Reynaertfiguur. Hij kent het meesterwerk ook echt naar geest en inhoud. Hij zal zich in zijn illustratief werk en ex-libriswerk dikwijls door de Reynaert laten inspireren. Tijdens een vroeger bezoek vertelde hij, dat hij ook sterk geïnspireerd is door de Reineke Fuchs en vooral door de illustraties van Kaulbach. Hij heeft grote waardering voor het werk van Kaulbach en de antropomorfe kracht van zijn prenten.
In 1995 graveerde Gaudaen twaalf grote Reynaertprenten die in een verzamelmap werden uitgegeven. Hierna gaan we deze prenten bespreken.
Prent 1 (Zie hoger) De Hofdag
ergens in de sinksendagen,
toen de bosjes en de hagen
vol met groene blaadjes stonden,
had koning Nobel doen verkonden
dat hij een hofdag houden zou. (Hertaling Verniers, zie website vzw Reynaertgenoorschap)
Alle dieren groot en klein komen naar de hofdag. Alleen Reynaert, die een regen van klachten vreesde, liet zich niet zien. Botsaert de aap heeft zich naast koning Nobel genesteld en kijkt onderdanig naar hem op. Voor de koning zien we Belijn de ram, Grimbeert de das, Tibeert de kater, Izegrim de wolf en Bruun de beer. Gaudaen heeft zijn prent compositorisch evenwichtig opgebouwd. Koning Nobel is groot en dominant uitgebeeld. De andere dieren evoceren een bange of toch onderdanige lichaamstaal.
20-02-2008 om 14:06
geschreven door land van reynaert
Deze derde prent is een uitbeelding van de tweede daging. Na het zien van de vermoorde kip Coppe besluit koning Nobel om Reynaert naar het hof te roepen. Hij stuurt eerst Bruun de beer (waarover verder meer). En nadien Tibeert de kater.
Gaudaen toont ons de aankomst van Tibeert voor de poort van Malpertus de burcht van Reynaert. De vos zit rustig voor zijn burcht in een boek te lezen. Bovenaan zien we in Reynaerts opengewerkte burcht een huiselijk vossentafereel. Een buitgemaakte eend ligt klaar voor een schranspartij.
10-02-2008 om 00:00
geschreven door land van reynaert
Tibeert in de strop en de castratie van de pastoor
Reynaert weet Tibeert te verleiden om naar de schuur van de pastoor te sluipen om daar vette muizen te vangen, Hij weet dat daar een strop voor het hol in de schuurmuur is geplaatst en lokt zo de kater in de val.
Gaudaen heeft de gestrikte Tibeert prachtig en prominent in beeld gebracht.
Bovenaan evoceert de kunstenaar Tibeertsaanval op de pastoor.
Door het lawaai van de klauwende en kermende kater is de pastoor wakker geworden en samen met zijn zoon en vrouw Julock vallen ze Tibeert aan.
En dan:
Richt de pastoor zich op in zijn volle blote lengte, om de kater een doodsklap te geven. Tibeert put kracht uit zijn doodsangst en springt naar de pastoor. Hij belandt tussen diens benen en klauwt en graait en bijt in het bungelende klokkenspel van de pastoor. Een van de klepels bijt hij er zelfs af en die viel op de grond. De pastoor brult van de pijn maar nog luider klonk het gejammer van zijn vrouw Julock. Wat kan hij nou nog? Wat is hij nou nog waard?" Schreeuwt ze.
Dit is een van de meest uitgebeelde scènes uit de Reynaert.
09-02-2008 om 00:00
geschreven door land van reynaert
Vijfde prent (klik op prent om te vergroten) Bruun de beer zoekt honing Nadat (zie hoger) Tibeert de kater een testikel van de pastoor heeft afgebeten, kan hij zich uit de strik losmaken en naar het hof van Koning Nobel vluchten. Als Nobel de toegetakelde Tibeert ziet, is hij woedend. Voorheen had hij al de sterke Bruun de beer naar Reynaert gestuurd met een de eerste dagvaarding. Zoals Reynaert Tibeert naar de muizen lokt, lokt hij Bruun naar een boerderij waar honing in een stam zou zitten. Op het erf ligt een gespleten boom met een wig in de spleet om de stam verder open te wrikken. Reynaert laat Bruun in de spleet naar honing zoeken en trekt de wig eruit. Hoe dat er in een prent kan uitgebeeld worden heeft Gaudaen prachtig in een houtgravure gesneden. Hoe het met Bruun de beer verder zal verlopen zien we op de volgende prent.
08-02-2008 om 00:00
geschreven door land van reynaert
Op dit exlibris gemaakt met droge naald techniek (waar de prent in een koperplaat wordt gekrast en na ininkten afgedrukt) evoceert de kunstenaar de vier element: aarde, water, vuur en lucht of zoals in het latijn is weergegeven: terra, aqua, ignis en aer. De vrouw die de aarde symboliseert heeft de hoorn des overvloeds in de hand. De aqua-vrouw giet water uit een kruik. De engel die als brenger van het vuur is afgebeeld heeft ook de bliksem in de hand en in het element lucht zweeft een tweede engel. Ook de wagen wordt getrokken door vier paarden. De prent is gemaakt door de Oekraïense kunsternaar David Bekker. Klik op prent om te vergroten en in rechter benedenhoek om nog meer te vergroten.
22-04-2007 om 21:11
geschreven door land van reynaert
Nog een nieuw exlibris (kleurenets) geruild op de ruildag in het Exlibriscentrum te St. Niklaas waar nu ook een grote (prachtige) exlibristentoonstelling loopt. Het toont In the garden of Pomone. van de Bulgaarse kunstenaar Onnik Karanfilian. Het exlibris is gemaakt voor de Vlaamse verzamelaar en voorzitter van de Belgische Exlibrisvereniging (Graphia) Jack van PEER. Op de prent zie je hoe de kunstenaar inspeelt op de naam van de opdrachtgever: links boven de opengesneden peer waar je met wat erotische verbeelding nog meer in kan zien. De vrouw met het uitgesproken peer'kontje' schenkt de open peer aan de man die haar als voorspel zijn volle lippen schenkt. (Pomone is o.a. godin van de fruitteelt) U kan de prent tweemaal vergroten door op de prent te klikken en daarna op de rechter benedenhoek.
20-04-2007 om 18:22
geschreven door land van reynaert
Nog een nieuw exlibris geruild op de ruildag in het Exlibriscentrum te St. Niklaas waar nu ook een grote (prachtige) exlibristentoonstelling loopt. Het toont de Bekoring van Sint Antonius (Temptation of St. Anthony) door Marius Luigaila uit Litouwen. U kan de prent tweemaal vergroten door op de prent te klikken en daarna op de rechter benedenhoek.
19-04-2007 om 09:47
geschreven door land van reynaert
Van dezelfde kunstenaar (zie hieronder) Peter Velikov uit Bulgarije een evocatie van "De Winter". Het is een kleurenets exlibris. U kan de prent tweemaal vergroten door op de prent te klikken en daarna op de rechter benedenhoek.
16-04-2007 om 18:41
geschreven door land van reynaert
Op dezelfde ruildag (zie hieronder) vond ik een exlibris (kleurenets) van de Bulgaarse kunstenaar Velikov. Het is een deel van zijn reeks de vier jaargetijden. "De herfst" U kan de prent tweemaal vergroten door op de prent te klikken en daarna op de rechter benedenhoek.
16-04-2007 om 00:00
geschreven door land van reynaert
Zaterdag was er in Sint Niklaas een internationale exlibrisruildag. Ik vond daar een exlibris geïnspireerd door een prent uit het Getijdenboek van de Gebroeders van Limburg. Het is een kleurenets (oplage 100) door Kalinovitsj uit de Oekraine. Zie hieronder de illuminaties uit het Getijdenboek.
14-04-2007 om 00:00
geschreven door land van reynaert
Zitten we nu in het Vagevuur van de lente? In Les Très Riches Heures is is het vagevuur een ijskoude rivier of nog erger: een vlammende rivier. Als hun tijd voor loutering voorbij is worden ze door een engel naar de hemel gebracht. Hopelijk zullen de weergoden ook een engel sturen om ons van dit weer te verlossen.
02-03-2006 om 18:57
geschreven door land van reynaert
Les Très Riches Heures (Klik op prent om te vergroten)
December
December is de maand van de varkensslacht. Dezelfde kunstenaar, die ook de miniaturen bij maart en oktober maakte, heeft aan dit traditionele thema een persoonlijke toets gegeven. Het slachtoffer is een wild varken, een everzwijn, en in plaats van te worden gekeeld op het erf van een boerderij bezwijkt het aan het eind van een lange achtervolging: de miniatuur toont het laatste bedrijf van een drijfjacht. Dat was de adellijke sport bij uitstek, toch zien we geen fier in het zadel zittende edelen. De kunstenaar liet ze weg omdat hij er de voorkeur aan gaf eenvoudige mensen te schilderen: twee mannen met pieken, van wie er één op zijn hoorn blaast, en een baardige hondenknecht die heel wat werk heeft om zijn honden in bedwang te houden, happig als ze zijn op het voor hen bestemde deel van de jachtbuit. Boven het nog herfstkleurige woud verrijzen de torens van het kasteel van Vincennes. Nadat het vergroot was door Karel V zag het er heel anders uit dan in 1349, toen Jan van Frankrijk, later hertog van Berry, daar werd geboren.
01-12-2005 om 18:56
geschreven door land van reynaert
De advent of de besloten tijd van voorbereiding voor het kerstfeest: de vier weken voor Kerstmis is ook mooi afgebeeld in het getijdenboek Les Très Riches Heures du Duc de Berry. Hier zien we De blijde boodschap, de aankondiging van de engel Gabriël aan Maria van haar bovennatuurlijke zwangerschap. De palmtak in de linkerhand van de engel symboliseert haar zuiverheid. De heilige geest in de vorm van een duif daalt neer over Maria en verrast haar tijdens haar bijbellezing. In deze meer en meer geseculariseerde tijd zal het moeilijker worden om de iconografie van veel beeldende kunst te begrijpen.
29-11-2005 om 00:00
geschreven door land van reynaert
De eikeloogst is een traditionele afbeelding voor de maand november. Ongeveer zeventig jaar na de dood van de gebroeders Van Limburgs heeft Jean Colombe dit thema opvallend conventioneel behandeld. Op de voorgrond de varkens die verzot zijn op de in deze maand rijpe eikels. De varkens werden vroeger veel vaker in de open lucht vetgemest dan tegenwoordig. Om de eikels uit de boom te laten vallen steekt de hier afgebeelde varkenshoeder een stok tussen de takken. Zijn houding is opmerkelijk natuurgetrouw weergegeven, maar zijn gezicht beantwoordt aan een conventie in de middeleeuwse schilderkunst: plattelanders zijn niet mooi. Jean Colombe gedroeg zich in dit opzicht volgzamer dan degenen die vóór hem de TrèsRiches Heures hadden verlucht: die voorgangers schilderden hun boeren en boerinnen vaak met een zekere tederheid. Het onderhout en het blauw in de verte, waar men dwars door het hoog opgaande hout tegenaan kijkt, zorgen voor een aardig effect.
07-11-2005 om 20:28
geschreven door land van reynaert
Reynaert is niet de onbaatzuchtige vrijheidsstrijder zoals Tijl Uilenspiegel, maar in Vlaanderen krijgt hij toch dikwijls dit aureool, al is dit positieve beeld nu wel aan het veranderen. Gerard Gaudaen als Waaslander en vechter tegen onrecht, werd reeds vroeg in zijn kunstenaarsleven aangesproken door de Reynaertfiguur. Hij kent het meesterwerk ook echt naar geest en inhoud. Hij zal zich in zijn illustratief werk en ex-libriswerk dikwijls door de Reynaert laten inspireren. Tijdens een vroeger bezoek vertelde hij, dat hij ook sterk geïnspireerd is door de Reineke Fuchs en vooral door de illustraties van Kaulbach. Hij heeft grote waardering voor het werk van Kaulbach en de antropomorfe kracht van zijn prenten.
