De katholieke jongensschool St. Lambertus was gelegen achter het stadhuis in het centrum van Kerkrade. Het schoolplein was door een muur gescheiden van het oude St. Jozefziekenhuis. Aan de voorzijde was een hekwerk, waarnaast de woning stond van conciërge Notermans. Achter deze woning stond het oorlogsrestant van wat eens het patronaat was geweest. Op een podium stond een oude gammele piano. Tijdens het speelkwartier jengelden we naar lieve lust. Maar de leerkrachten stuurden ons steeds weer weg. Kennelijk hielden ze niet van klassiek.
JAREN (1947-1954)
In principe zaten de kinderen uit betere kringen in de voorste banken en kregen de meeste aandacht. Ik vond dat niet erg, want vanaf de achterste banken kon men beter proppen schieten. Door hun strenge tucht werden de onderwijzers wel eens verwenst. In hun doelstelling 'baat het niet, dan schaadt het niet' zijn zij zeker geslaagd. Het was de eerste bijdrage in onze ontwikkeling die zeker geen 'zoden aan de dijk' heeft gezet.
EERSTE KLAS (1947)
Toen moeder mij aan juffrouw Savelsberg overdroeg, huilde ik tranen met tuiten. Het leed was echter gouw geleden. Ondanks dat de juf erg streng overkwam was ze ook wel aardig. De leesplankjes van vroeger en het monotone ritme als de klas gezamenlijk de woordjes opdreunde: "Aap...Noot...Mies...." Het was een hele beleving; de basis van ons lees en schrijfvermogen…!
JETSES
De prachtige wandplaten van ´Jetses´ maar ook de latere leesboekjes van ´Ot en Sien´ maakten een diepe indruk. In zijn illustraties legde Jetses vast hoe men vroeger leefde, woonde en werkte. Hierdoor kon ik de wereld aanschouwen en ook mijn fantasie een plaats geven.
TWEEDE KLAS (1948)
De onderwijzer van deze klas was meester Caumans. Deze kon heel streng kijken; echter toen wist ik nog niet dat hij een glazen oog had. In deze klas mocht ik mij van mijn ouders abonneren op het prachtige weekblad ´Taptoe´. Wat heb ik toen genoten van die prachtige strips van ´De Verstrooide Professor´.
DERDE KLAS (1949)
De onderwijzer van deze klas was meester Dahlmans. Hij was een goede voetballer en was aanvoerder van ´SV Bleijerheide´. Deze club was in 1923 ontstaan uit een fusie van Sparta Bleijerheide en Geel Zwart. Tijdens mijn schooljaar werd ´SV Bleijerheide´ kampioen. De meester stond in de krant met de kampioensbeker in de handen. De meester was zo trots als een pauw en wij hadden die dag echt feest. Hij trakteerde ons op speculaas en siroop die in een emmer water werd aangelengd. Hij was een zeer sympathieke leraar. Later werd hij overgeplaatst naar Spekholzerheide waar hij hoofdonderwijzer werd. In 2015 overleden op 95 jarige leeftijd.
WELPEN
In deze periode kwam ik bij de welpen; een afdeling van de padvinders. Het clubhuis was een groot wit gebouw en gelegen in een weiland aan de rand van het centrum van Kerkrade. In dit weiland werden leuke spellen gedaan. Bij slecht weer vertoefden wij in het clubhuis. Onze Akela was erg leuk; vaker maakte we ruzie om wie naast haar mocht zitten. Maar helaas ze was al vergeven aan de Hopman van de verkenners.
VIERDE KLAS (1950)
De onderwijzer van deze klas was meester Bemelmans. Hij was erg muzikaal; tijdens zangles begeleidde hij met zijn mandolinebanjo. Aan de achterkant zat een koperen knop. Als men ondeugend was zwaaide hij hiermee en deelde tikken uit. Menige deuk in onze hoofden.
Naast mij zat Wim (S). Hij was erg verwaand en een klikspaan. Zijn vader was medisch directeur van het ziekenhuis in Kerkrade. Tijdens een les natuurkunde keken wij door een microscoop. Wim, die sneeuwwitte haren had moest een haar op het plaatje leggen. Door de microscoop leek dit haar erg vuil. Wim werd hiermee nog enige tijd geplaagd.
In de klas zaten twee broers; Jan en Mathieu van (L). Zij woonden in een van de spoorhuisjes bij het station. Hun vader werkte bij het spoor. Door een overplaatsing naar Weert moesten ze verhuizen. Het waren zeer sympathieke jongens; ik vond hun vertrek dan ook erg jammer.
Jan (B), was de belhamel van de klas; waarschijnlijk lag dit aan zijn rode haarkleur. Wij hadden aardrijkskunde, waarbij een film werd vertoond over de Betuwe. Jan en ik waren wat rumoerig ; voor straf moesten wij op de knieën voor het bord. Echter zodra het licht uit ging, kropen wij een stukje terug om toch maar niets van de film te missen Na afloop van de film zaten wij natuurlijk mooi braaf voor het bord geknield. De meester merkte op: "Eigen schuld dat jullie de film hebben gemist, volgende keer beter opletten!" Over opletten gesproken...!
De meester was jarig. Op de markt bij bakkerij van der Weijden hadden wij als cadeau een taart gekocht. Dat vond meester Bemelmans erg leuk. Die dag werd weer gezongen; "Lang zal hij leven, lang zal hij leven!" Gelukkig werden nu geen tikken uitgedeeld.
Na schooltijd mocht Mathijs (E), en ik de taart bij de meester thuis brengen. Wij vonden dat een hele eer. Thuis liet de meester ons in een glazen bak witte muizen zien. Zij hadden rode oogjes en het was leuk om deze beestjes bezig te zien. Na een glaasje limonade gedronken te hebben, keerden wij huiswaarts.
Onderweg kwamen we Robert, de oudste zoon van de bakker tegen. We riepen naar hem dat de meester de taart lekker vond. Vrolijk zwaaiend met zijn armen en luid jodelend liep Robert door de straten. Wij moesten er om lachen; helaas beseften wij toen nog niet dat Robert aan een spierziekte leed.
VIJFDE KLAS (1951)
De onderwijzer van deze klas was meester Schmitz. Hij was lid van het St. Lambertus kerkkoor en had een prachtige bariton stem. Tijdens het zingen trok hij altijd een scheve mond, hetgeen letterlijk en figuurlijk een komisch gezicht was. Helaas wist ik toen nog dat hij dit had overgehouden als krijgsgevangenen tijdens de oorlogsjaren.
Hij was ook dirigent van het jeugdkoor. Hij zocht nieuwe stemmen. Ik had mij opgegeven en moest een zangtest doen. Nadat ik uit de zangbundel "Kun je nog zingen, zing dan mee", een keuze had gemaakt zong ik "Hopsa, Heisasa..." Nadat ik amper twee regels gezongen had, zei de meester: "Stop maar, met die bromstem kan ik niets beginnen!"
Natuurlijk was ik erg teleurgesteld. Onderweg naar huis stond op de hoek Wijngracht bij café-restaurant ´De Kroon´, een chauffeur van een koelwagen koelblokken te lossen. Hij had een leren schort aan. Met een haak trok hij ijsblokken uit de koelwagen, legde het blok op zijn schouder en bracht dit naar de tapkast. Toen ik met enkele vriendjes stond toe te kijken, sloeg hij met de haak enkele stukjes van het ijsblok en gaf die aan ons en zei: "Hier jongens, dit is goed voor jullie stem...!"
ZESDE KLAS (1952)
De onderwijzer van deze klas was meester Frantzen. Hij was de hoofdonderwijzer en erg streng. Als men niet oplette of een streek uithaalde, kreeg men een flink pak slaag. Hij ramde dan zo met zijn vuisten, dat de naast zittende een toegift kreeg. Als men hierop reclameerde zei hij: "Dan is dit voor de volgende keer...."!
Meester Frantzen hanteerde regelmatig een lange aanwijsstok. Zowel voor het aanwijzen van plaatsen op de landkaart als bij andere gelegenheden. Tijdens een les natuurkunde hadden we het over geleiding van geluid. Om een en ander te demonstreren hield de meester het ene einde van de stok bij het oor van een leerling en aan het andere einde zijn vestzakklokje. Terwijl hij naar ons knipoogde vroeg hij de jongen of hij het klokte al hoorde tikken. Toen deze ijverig ja knikte, hadden we dikke pret. Echter op een andere keer werd minder gelachen; een van de leerlingen kreeg een enorme mep met de aanwijsstok, waardoor de stok in tweeën brak.
Enkele vriendjes zoals Jan (K), en Frans (M), moesten de zesde klas overdoen; er was geen brugklas en volgens het leerstelsel waren ze te jong om de school te verlaten. Vaak ging ik met Jan bij Frans thuis spelen. Frans woonde naast een fietsenzaak aan de rand van het Mücherveld. Tijdens de bebouwing van dit veld, hadden we aan de bouw wat planken georganiseerd. Hiervan hadden we in de tuin een hut gebouwd. Voor de hut deden we aardappelen poffen waarna het heerlijk smullen was.
Later toen het ouderlijk huis van Frans werd afgebroken, verhuisde zijn familie naar het nabij liggende Chevremont (Geitenberg). Een oudere tante verhuisde mee, ze had al een hoge ouderdom. Regelmatig zei ze tegen ons: "Jongens, als ik nog zo jong was als jullie, dan ging ik naar Canada in het hartje van Amerika." Hierbij lege ze heel sterk de nadruk op CANAAAAADA.
BRUGKLAS (1953)
In dit jaar was ik met enkele anderen aan de beurt om de zesde klas over te doen. Er was nog steeds geen brugklas. Dit in tegenstelling met de school te Chevremont. Enkele vriendjes uit andere straten gingen daar naar school. Een vreemd verschijnsel deed zich voor. Bijvoorbeeld de ene kant van de Erensteinerstraat ging naar de school van Kerkrade en de overkant ging naar de school van Chevremont. Typische grensgevallen......!
Het tweede jaar in dezelfde klas interesseerde dan ook maar matig, temeer daar het een formaliteit betrof. Ik wilde naar de ambachtsschool, maar was te jong volgens het leerstelsel. Veelal werd ik aangewezen met Jan (B), om klusjes op te knappen. Vaker moesten wij volgetekende schoolmuren met een sopje afwassen.
Achter in de klas stonden twee kisten; één met verzameld zilverpapier en één met spullen en stripboekjes, die de meester tijdens de lessen of het speelkwartier had afgenomen. Regelmatig moesten wij onder het afdak van de speelplaats het zilverpapier gaan afbranden. De opbrengst van het rest ´zilver´ was bestemd voor de ´Missie´. Tijdens deze klus verhuisden de stripboekjes van ´Dick Bos´ uit de andere kist van eigenaar...!
GODSDIENST
Gedurende de jaren op de basisschool kregen we wekelijks onderricht van kapelaan Friederichs. Zijn donderpreken stonden wijd en zijd bekend. Als men het huiswerk niet kende nam hij geen blad voor de mond. Ook deelde hij rake klappen uit. Vóór zijn lesuur werden op de speelplaats de catechismus nog eens goed doorgenomen. Maar het was moeilijk om aan zijn strenge normen te voldoen
De school was een groot gebouw; in het midden een brede hal. Aan weerszijden van de hal bevonden zich de klaslokalen. Via een brede trap, overloop en twee zijwaartse trappen kwam men op de bovenliggende verdieping. In het midden van de overloop stond een levensgroot Mariabeeld. Hiernaast stonden twee vergulde kandelaars met versierde kaarsen. In de Mariamaand namen we bloemen mee van thuis. Hiermee werden de traptreden vol gelegd. Alle klassen verzamelden zich in de hal, waarna de kaarsen werden aangestoken. Afwisselend werd gebeden en gezongen; en toen werden we braaf…!
MIDDAGPAUZE
Tijdens de middagpauze werd er een stevige partij gevoetbald in de straat. Echter niet op vrijdag, dan was er weekmarkt. Dan gingen we eerder naar school om maar niets van de markt te missen. Het was een lust om bij de koopmannen fruit te bietsen, of wat ze terzijde hadden geschoven omdat het enigszins verrot was. Het slechte stuk beten we er dan uit en zo kwamen we aan de vitaminen.
AANDACHT
Ik schreeuwde om aandacht. Tijdens ruzie op het schoolplein had ik een bloedneus opgelopen. Huilend liep ik naar huis. Onderweg zei een oudere dame: "Ocherm, heeft de meester jou geslagen?" Deze opmerking nam ik voor waar aan en vertelde thuis dit verzonnen verhaal. Met deze leugen om bestwil kreeg ik wel de verlangde aandacht. Echter na de aangifte op het politiebureau kwam natuurlijk het berouw na de zonde. Dit is me vaak verweten....!
VERKEERSBRIGADIER
Op de markt moesten we de kinderen veilig over loodsen. In het begin hield een politieagent toezicht of we het wel goed deden. Toen hij later zijn duim opstak voelde wij ons apetrots. Echter nadat hij verdwenen was, keken we vaker naar boze mensen die hun middelvinger opstaken als we plotseling de stopbordjes omhoog deden...!
In het Hollandia theater werkte een leuke tweeling; ´s avonds wezen ze plaatsen aan en liepen in het donker voorop met hun zaklampen. Overdag deden ze het onderhoud. Terwijl we de leerlingen veilig naar de overkant brachten, keken we toch ook stiekem naar die mooie benen als die passeerden.
SCHOOLBEL
Na het dagelijks speelkwartier werden wij door middel van de schoolbel tot de orde geroepen. Meestal werd het lieverdje van de klas hiertoe aangewezen. Deze stond dan driftig met de koperen schoolbel te zwaaien. Helaas werd ik nooit aangewezen. Op een keer hadden we ons weer in rijen verzameld met ons gezicht richting schoolmuur. De hoofdonderwijzer sprak ons heel streng toe: "Vanaf morgen gaat er een claxon; eerste signaal verzamelen, tweede signaal mondjes dicht, derde signaal rustig naar jullie klassen. De bel wordt niet meer gebruikt." Mijn hoerageroep werd niet in dank aangenomen; sterker nog de meester werd heel driftig en stuurde mij naar huis: "Je hoeft niet meer terug te komen...!"
OVERGANGSFASE
Ontdaan liep ik naar huis. Vader ging naar school om te informeren wat ik uitgevreten had. De meester gaf toe impulsief gehandeld te hebben doordat de klas uit een aantal rebellen bestond. Echter over het algemeen deed ik wel mijn best, mocht de volgende dag weer terugkomen. Overgangsfase naar LTS: allerlei vervelende karweitjes. Stond dan voor de ramen van de lagere klassen gekke bekken te trekken.
02-01-2006, 00:00 geschreven door schupp
|
Ik ben René Schupp, en gebruik soms ook wel de schuilnaam utopia.
