Maeslantering een Vitaal Geheim : geloof Rijkswaterstaat nou maar

31 januari1953 – 31 januari 2013 : 60 jaar later en er is niets veranderd

De Maeslantkering bij Hoek van Holland bestaat uit twee gebogen schuiven. Hij ligt daar om een groot en economisch belangrijk deel van Nederland te beschermen.
      Elk jaar wordt de kering een paar weken voor het stormseizoen getest, dus zo half september. Zo'n test wordt een 'functioneringssluiting' genoemd. Hij is nodig, want pas bij een waterstand van 3.40 mtr.+NAP wordt de kering echt gesloten. Een situatie die zich naar verwachting eens in de 70 jaar voor doet. Een gemiddelde dus, met alle schijnzekerheid van dien.
     3.40 mtr.+NAP lijkt ook hoog, maar op 1 februari 1953 stond het water op de meeste plaatsen nog een meter hoger. Bij Bruinisse bijvoorbeeld, kwam het water 4.50 mtr.+NAP. En bij Bath, in de bocht van de Westerschelde, zelfs een formidabele 5 mtr.+NAP.
     De kans dat de kering bij 3.40 mtr+NAP niet doet waarvoor hij gebouwd is, is berekend op 1 keer op 100 echte sluitingen. Wat betekent dat er vanuit wordt gegaan dat de kering eens in de 7000 jaar dienst zal weigeren. Bij het ontwerp van de kering gold nog als eis een faalkans van 1:10.000, maar dat bleek in de praktijk onhaalbaar. Al deze informatie is openbaar. Google maar naar “Maeslantkering” en u vindt het allemaal.

De kering werd in mei 1997 in gebruik genomen. Al vrij snel werd geconstateerd dat de krachten op sommige vitale delen groter waren dan gedacht. Rijkswaterstaat vermeldt op zijn website dat er vanaf 2001 verbeteringen werden aangebracht. Daarbij wordt niet verteld dat de reparaties en verbeteringen pas in 2006 bekend werden dankzij een tip aan het Algemeen Dagblad en een tv-uitzending van 2Vandaag. Genoeg reden voor een debat in de Tweede Kamer.
     Tijdens dat debat werd duidelijk dat de faalkans van 1:10.000 in de praktijk 1:25 of zelfs 1:10 was. Veel en veel lager dan waarmee gerekend werd. Een faalkans van 1 : 10 betekent dat de kering gemiddeld eens in de 700 jaar niet werkt. Dat is geologisch of meteorologisch gezien een heel korte periode. Een schijntje van de eeuwigheid. Toch had Rijkswaterstaat er geen moeite mee. Pas eind 2006 kon het niveau van 1:100 worden gehaald. Dat was mooi, maar toch altijd nog 100 maal kleiner dan de bedoeling was.

Dat Rijkswaterstaat minstens vijf jaar lang gezwegen had over de problemen en over de veel groter dan gedachte risico's, was natuurlijk niet goed geweest. Aldus de toenmalige staatssecretaris en huidige minister Schultz van Haegen. Volgens haar had Rijkswaterstaat zich geconcentreerd op het verbeteren van de toestand. Daardoor was men er niet aan toe gekomen om de provincie en andere instanties op het gebied van waterveiligheid te informeren. Laat staan de bewoners van het achterland. Ook al hebben die daar als eersten een vitaal belang bij.
     Als inwoner van een polder achter de Maeslantkering geloofde ik eerst gewoon niet wat ik las. Maar het staat er werkelijk. En het betekent : wij namen een ongehoord hoog risico en hebben jullie, polderbewoners, dat niet verteld

Gelukkig is de situatie sindsdien sterk verbeterd. Wie nu iets over de stand van zaken wil weten hoeft maar op de knop te drukken. Er staan op internet zelfs prachtige filmpjes van een proefsluiting. Maar wat zegt dat? Waar hebben al die toeschouwers naar zitten kijken? Want een proefsluiting wordt altijd ruim van te voren aangekondigd en trekt dan veel publiek en. Alles heel open en eerlijk. Rijkswaterstaat heeft immers niets te verbergen.
     Tot het moment dat je wel eens wilt weten wat er bij een proefsluiting wordt gecontroleerd. Wie stelt de criteria vast? Wie voert de controle uit? Wie beslist of aan de eisen voldaan voldaan wordt? Aan wie wordt gerapporteerd?,Daarover vindt je niets. Niet op de website van Rijkswaterstaat. Niet op die van de Tweede Kamer, noch op die van de provincie Zuid-Holland.

Dus Rijkswaterstaat maar eens gevraagd. Die had ruim een week, drie mailtjes en twee woordvoersters nodig om me mee te delen dat de Maeslantkering een Vitaal Object is. Hoe of wat dat Vitaal betekent, staat er niet bij. En ook niet voor wie het Vitaal is. Toch niet voor de carrière van de minister, mag ik hopen.
     Gelukkig was de rest van de boodschap wel heel duidelijk. Gedetailleerde informatie over een Vitaal Object is vertrouwelijk. Ik moest maar aannemen dat de “faalkanseis aan het begin van het stormseizoen 1 op 100 was”. Ik lees dat als volgt: mijn eigen veiligheid gaat me niets aan. Daar zorgt Rijkswaterstaat wel voor. Een schoolvoorbeeld van de slager die zijn eigen vlees keurt. Dat moet dus mis gaan.

Nu is die geheimzinnigheid van Rijkswaterstaat niets nieuws. Niet alleen nu of in 2001, maar ook in de jaren vóór 1953 verzweeg Rijkswaterstaat belangrijke gegevens over de veiligheid van de waterkeringen. En iedereen van Rijkswaterstaat hield zich daaraan. Zelfs Johan van Veen, in die jaren een vooraanstaand waterschapsingenieur en erkend dwarsligger binnen Rijkswaterstaat. Hij vond de strijd tegen de verzilting zo belangrijk dat hij de bevolking van bijvoorbeeld Goeree-Overflakkee geruststelde. Hun eiland lag hoger dan de andere Hollandse en Zeeuwse eilanden.

Juist deze week herdenken we de Watersnoodramp van 1953. In het licht van die ramp bezien is de geheimhouding bij Rijkswaterstaat een constante. Toch hoeft het niet veel moeite te kosten om het beleid direct en fors te verbeteren. Het volgende is al voldoende:
1 - Laat alle belangrijke waterkeringen vlak na elk stormseizoen controleren. Vlak na en niet vlak ervoor. Opdat er voldoende tijd is om gebreken te herstellen.
2 - Maak voor elke proefsluiting de checklist openbaar.
3 - Laat zo'n audit uitvoeren door een commissie waarin niet alleen mensen van Rijkswaterstaat, maar ook neutrale deskundigen en vertegenwoordigers van de polderbewoners zitting hebben.
4 - Maak de uitkomst van zo'n audit openbaar en bespreek die met toezichthouders en volksvertegenwoordigers. En zet alles op internet.

De Maeslantkering mag dan voor Rijkswaterstaat een Vitaal Object zijn. Voor de bewoners erachter is hij van Levensbelang.
Alleen door openheid kunnen we voorkomen dat het Rijk straks niet onder Water staat.

Maar het zal niet gebeuren. De Nederlandse minister van Infrastructuur en Milieu heeft wel erger zorgen aan haar hoofd. De Fyra rijdt niet. ProRail zorgt niet goed voor de spoorbanen. Haar budget is met honderde miljoenen euro's gekort. En Rijkswaterstaat wil vast niet.

Arie Kuijvenhoven

auteur van 'Een straat in een dorp onder water' (2013)   ISBN 9789462066328

31-01-2013, 16:03 Geschreven door Watersnoodgids