Wij worden er dagelijks mee bestormd, met reclameboodschappen die ons willen wijsmaken dat iets wetenschappelijk bewezen is, met doemdenkers die berekend hebbezn dat een komeet de aarde zal treffen, met bekende personaliteiten die weer eens één of andere theorie aanbrengen die ons denken zal veranderen.

Doemdenkers hebben altijd succes.  In de XIX° eeuw voorspelden “wetenschappers” dat onze steden tegen het midden van de XX° eeuw ombewoonbaar zouden zijn omdat het opruimen van de paardenmest voor onoverkomelijke problemen zou zorgen.  Wie voorspelt dat een komeet de aarde zal treffen, zal vlugger de media halen dan iemand die voorspelt dat dezelfde komeet ergens tussen de baan van de aarde en de zon zal passeren.

Als je in het kader van een reclamecampagne beweert dat wasproduct Ditte beter wast dan welk ander product dan ook, en dat dit wetenschappelijk bewezen is, dan zal niemand je vragen hoe je dat precies bewezen hebt, of wat precies de resultaten van dat wetenschappelijk onderzoek waren.  Je laat gewoon één of andere acteur een witte jas aantrekken, en poseren als wetenschapper - of als tandarts of dokter, al naargelang het product.  In het geval van het wasmiddel kan je er misschien voor zorgen dat de witte jas van je wetenschapper vlekkelozer is dan die van zijn collegas.

Maar het ergste zijn de “bekende Vlamingen” (soms zijn dat dezelfde acteurs) die onder de indruk zijn gekomen van één of andere hoogdravende “studie”, dikwijls omdat ze daarin een bevestiging vinden van hun eigen vooroordelen.  Van hun bekendheid maken ze dan graag gebruik om via de media deze nieuwe waar­heid uit te dragen.  Het probleem is nu dat het grote publiek “bekendheid” wel eens verwart met “kennis van zaken”.

Enige kennis van zaken is nu eenmaal essentieel om aan wetenschappelijk onderzoek te doen.  Deze kennis van zaken veronderstelt opleiding of studie, wat dan weer betekent dat je met enkele zaken zit, die je als vaststaand aanvaardt.  Als morgen iemand komt aankondigen dat hij de perpetuum mobile heeft uitgevonden, dan zal de ganse wetenschappelijke wereld reageren met ongeloof, omdat het niet bestaan van de perpetuum mobile nu eenmaal als een vaststaand feit aanvaard wordt.  Maar na die eerste reactie van “weer zo één” zal een aantal wetenschappers de zaak nader bekijken, in de eerste plaats als een spelletje “zoek de fout”.  En of ze die fout nu vinden of niet, enkele wetenschappers zullen proberen die perpetuum mobile te bouwen en uit te testen. 

Toen Einstein met zijn relativiteitstheorie voor de dag kwam, zal de eerste reactie ook wel een van ongeloof geweest zijn.  Maar wetenschappers met voldoende kennis van zaken  konden geen fout in de redenering vinden, en dus moest men proberen de theorie in de praktijk uit te testen.  Omdat dit niet met een laboratoriumproef kon, moest men wachten op zonsverduisteringen en op de vooruitgang in de ruimtevaart voor deze testen, en telkens is daarbij gebleken dat Einstein gelijk had.

Maar als bij het testen van die perpetuum mobile zou blijken dat deze niet werkt, dan kunnen wij er ons aan verwachten dat de uitvinder en zijn aanhangers de onderzoekers zullen verwijten dat ze hun werk niet goed gedaan hebben, of zelfs dat ze de proeven opzettelijk hebben laten mislukken.

Het kenmerk van de pseudo-wetenschappers is namelijk dat ze enkel rekening houden met testresultaten die in hun kraam te pas komen, en dat ze andere resultaten zullen verwerpen als meetfouten, of slecht uitgevoerde proefnemingen, of wat dan ook.

Van een groot aantal zaken is het moeilijk om uit te maken of ze behoren tot de wetenschap dan wel tot de pseudo-wetenschap.  En in die gevallen lijkt het me aangewezen de redelijke verklaring te verkiezen boven de mystiek, zelfs ten koste van de spektakelwaarde.

10-06-2005, 20:46 Geschreven door eric l
Reageren (0)