Toen ik deze blog verbond aan de naam “Jongens en Wetenschap” gaf ik daarbij aan dat ik zou proberen de wetenschappelijke methode te volgen, zonder evenwel voldoende duidelijk te maken waarin deze bestaat. Het lijkt aangewezen om dat toch eens uit te leggen, voor al degenen die het mochten vergeten zijn. – en als ik mijn schrijfsels nalees moet ik toegeven dat ik daar zelf ook wel eens toe behoor.

Wat die methode inhoudt werd duidelijk gesteld door Francis Bacon, rond het jaar 1600. Hij heeft dat niet allemaal zelf bedacht, hij heeft allerlei theorieën opgenomen van vroegere wetenschappers en filosofen.

Hij wilde hiermee de rationalistische denkwijze verzoenen met de empirische. De rationalisten bouwen allerlei theoretische systemen op, zonder die te confronteren met de werkelijkheid, terwijl de empiristen allerlei gegevens verzamelen, zonder die in een systeem te verwerken – tenminste, zo zag het de heer Bacon.

Volgens de wetenschappelijke methode begin je dus met het verzamelen van feiten die onderling verband houden, en je probeert dat verband te verklaren. Daarbij is het bijzonder belangrijk om meteen te zoeken naar mogelijke tegenvoorbeelden. Een weten­schapper die naam waardig zou meer energie moeten besteden aan het bewijzen van zijn ongelijk dan aan het bewijzen van zijn gelijk. Dat betekent natuurlijk niet dat hij (of zij) die pogingen om zijn ongelijk te bewijzen ook publiek zou moeten maken, in een publicatie kan hij zich beter beperken tot de bewijzen van zijn gelijk.

Pseudo-wetenschappers hebben de neiging om de bewijzen van hun ongelijk onder tafel te vegen als meetfouten of wat dan ook. En bedrijven die wetenschappers in dienst hebben voor onderzoek en ontwikkeling munten ook al niet uit door hun geduld met lieden die hun ongelijk willen bewijzen. De wetenschapper heeft het niet gemakkelijk wat dat betreft.

Ook het publiek vertoont een duidelijke voorkeur voor uitgesproken, radicale stelling­names. Terwijl de wetenschapper graag zijn verslag afsluit met het verwijzen naar punten die nog nader moeten onderzocht worden. Enerzijds is dat natuurlijk een beetje zorgen voor werkzekerheid : als het onderzoek is afgesloten zit de vorser zonder werk, tenzij hij vlug een nieuw project vindt. Anderzijds is het ook een beetje het zich indekken tegen een theorie die met de bevindingen in strijd zou kunnen zijn.

Als we met onze verklaring rond zijn, in de zin dat we in alle oprechtheid kunnen zeggen dat we geen tegenvoorbeelden hebben gevonden, kunnen we op zoek gaan naar andere voorbeelden waar onze theorie van kracht kan zijn. Op basis van zijn relativiteitstheorie voorspelde Einstein enkele dingen die bij een zonsverduistering konden waargenomen worden, en het feit dat die “vreemde” dingen inderdaad werden waargenomen gold als bewijs dat Einstein inderdaad gelijk had.

Wetenschap bestaat er dus in om vanuit afzonderlijke gevallen tot een algemene regel te komen, om naderhand vanuit die algemene regel ook andere afzonderlijke gevallen af te leiden, waarmee we snel op het terrein van de toegepaste wetenschap komen.

Mede omwille van de ontdekkingen van Einstein werd het in de 20^e eeuw noodzakelijk om toch voor enkele aanvullingen te zorgen bij de denkbeelden van Bacon. Einstein zelf stelde dat “enkel vermetele speculatie ons verder kan brengen dan opeenstapeling van feiten”.

Waar voor Newton (en voor Bacon) de (natuur)wetenschap nog deel uitmaakt van de filosofie, wordt ze in de 20^e eeuw het onderwerp ervan – of tenminste van een tak van de filosofie. Popper, waarschijnlijk de belangrijkste figuur op dit gebied, stelt dat “wetenschap de activiteit bij uitstek is waar fouten systematisch opgespoord, bekritiseerd en gecorrigeerd worden.”

De wetenschappelijke houding houdt dus in dat je geen schrik mag hebben om anderen op een fout te wijzen, of om je eigen fouten toe te geven. Het is gewoon zijn taak om die fouten te ontdekken, en waar het mogelijk is te verbeteren. Dus moet je wel eens een werkstuk afleveren, zelfs al blijven er onvolmaaktheden in bestaan.

01-08-2005, 14:56 Geschreven door eric l
Reageren (0)