Toen ik twee jaar geleden het idee opvatte om te gaan schrijven over de klimaatopwarming, kwam ik al snel tot de vaststelling dat mijn kennis daarover niet volstond én dat er over dit thema al veel gepubliceerd was.De bib dus maar en lezen. Wat nu volgt is een samenvatting van het werk van verschillende auteurs waarvan de boeken een inzicht kunnen bieden op wat er aan de basis ligt van 'ons' probleem.
In totaal gaat het om vele duizenden pagina's en ik begrijp dat het voor de meeste mensen niet haalbaar is om na een volle dagtaak ook nog eens de wereldproblemen op hun schouders te nemen. Als gepensioneerde heb ik daar wel de tijd voor, en als jullie dus een inzicht willen krijgen in wat er ons mogelijk te wachten staat en wat we daar nog kunnen tegen gaan doen, dan nodig ik jullie uit om met mij de samenvatting te lezen van wat de volgende auteurs hierover hebben geschreven.
Jill Peeters: weervrouw bij VTM en klimaatdeskundige bij de VN: "40° in de schaduw".
Pieter Boussemaere: docent klimatologie en geschiedenis in Brugge, "EHB klimaatverwarring".
Naomi Klein: (Canada,1970) schrijfster en journaliste, "No Time".
Etienne Vermeersch:(1934-2018) Emeritus-Hoogleraar, filosoof.
"Een zoektocht naar de waarheid" 2010.
Thomas Piketty: Econoom,"Kapitaal in de 21ste eeuw".
Geert Noels: Econoom, "Gigantisme".
Fred Pearce: (Engels milieu-journalist van het jaar 2001) "De laatste generatie".
Wat volgt zijn beknopte samenvattingen van wat er zoal over dit onderwerp is geschreven. Ze verschaffen, op een voor iedereen begrijpelijke manier, een inzicht in de werking van het klimaat en wat we moeten gaan doen om de wereld leefbaar te houden.
Eerste hulp bij klimaatverwarring. Geschreven door: Pieter Boussemare, docent klimatologie en geschiedenis te Brugge.
Mogelijk was het 'El Nino'-jaar 1998 een eerste ernstige waarschuwing van het klimaat aan ons adres.
Het registreren van de globale temperatuur dateert reeds van 1800 en werd gedaan met behulp van identieke weerhuisjes verspreid over de hele wereld. De gemiddelde wereldtemperatuur bedraagt momenteel 14,5°C. Honderd jaar geleden was dat 13,6°C. Dit is een gemiddelde van zowel dag als nacht. In Shangai of Rome komt de temperatuur het meest overeen met deze gemiddelde globale temperatuur.
Het Noordelijk halfrond warmt sneller op dan het Zuidelijk omdat er, naar verhouding meer land is op het Noordelijk halfrond. Er is een zekere vertraging in de opwarmingscurve waar te nemen sedert 2003. Deze vertraging kan verklaard worden doordat de oceanen tot op een grotere diepte opwarmen en dus als een buffer werken. Onderzoekers van, onafhankelijk van elkaar werkende instituten hebben al deze gegevens in kaart gebracht (2010)
De trendgrafieken van de drie onderstaande onderzoekscellen geven nagenoeg dezelfde uitslag:
Hadcrut (GB) UEA University of East Anglia
NASA / GISS (VS)
NOAA / NCDC (VS) National Oceanic and Atmospheric Administration
De temperatuur van de oceanen wordt gemeten aan de hand van 3749 weerboeien die de oceaan tot op een diepte van 2000 meter, voortdurend scannen.
In 1979 werden de eerste weersatellieten gelanceerd. Aanvankelijk gaven de satellietgegevens een afwijking ten opzichte van de thermometers op aarde. Na tien jaar onderzoek vond men een fout in de interpretatie van de satellietgegevens. Na correctie moest men toegeven dat de thermometer gegevens correct waren en sindsdien komen de grafieken netjes overeen met de vroeger gekende statische gegevens.
Klimaatontkenners hebben steeds de onderzoeksmethodes in twijfel getrokken en klimaatscepticus Richard Muller ging de uitdaging aan om zelf een onderzoek op te starten in 2012(BEST). Onder meer de olie-industrie zorgde voor de budgetten. Het werd een gigantisch werkstuk waarbij miljoenen temperatuurgegevens uit 39000 weerstations werden verwerkt. Tot ieders verbazing kwam het BEST-team tot dezelfde vaststelling als alle voorgaande onderzoeksgroepen.
Antarctica bevat 90% van alle landijs op aarde. De ijskap bedraagt, op haar dikste punt gemeten,4776meter.
De grootste boosdoener bij het stijgen van de zeespiegel is echter het water zelf: 1°C stijging van de watertemperatuur zorgt voor een stijging van de zeespiegel met bijna één meter (door uitzetting).
Voor het bepalen van de CO2 concentratie in de atmosfeer is het werk van Keeling en Revelle van cruciaal belang. Roger Revelle gaf de aanzet tot de financiering van de metingen en Charles Keeling was de onderzoeker die het in de praktijk bracht. De plaats van de metingen werd Mauna Loa op Hawaï. In 1958 werden de metingen gestart en ze worden tot vandaag erg concencieus volgehouden. Het resultaat van de metingen resulteert in een grafiek die reeds van in de beginjaren een stijgende trend vertoont. In 1979 was er een eerste wereldklimaatconferentie in Genève. De conclusie van al de besproken onderzoeken was eenduidig: als het CO2 gehalte blijft stijgen dan zullen er klimaatveranderingen optreden en er is geen reden om te denken dat die verwaarloosbaar zullen zijn.(eind 1979) In 1980 schoof de (Amerikaanse) politieke wereld de klimaatopwarming op de lange baan. (Reagan) (William) Bill Nierenberg wordt de man die Reagan adviseert, samen met een aantal vooraanstaande economen (waaronder Allan Greenspan) om niets aan de CO2 uitstoot te doen. Nierenberg behoort ook tot de groep 'Jason' en hij zal later mee deel uitmaken van de ontkenningsindustrie die bijna alles rond de klimaatopwarming systematisch in twijfel trok.
Het gat in de ozonlaag: Midden de jaren '70 wist men dat CFK's de ozonlaag aantastten. De grootte en de omvang van het gat boven de Zuidpool kwamen echter als een verrassing. Een compleet verbod op CFK's was volgens de wetenschappers dan ook dringend nodig. De betrokken industrie verzette zich aanvankelijk zeer heftig en hield vol dat er geen alternatieven waren voor hun product. Maar die werden wel al snel gevonden en blijkbaar nog goedkoper ook. Een wereldwijd akkoord (het Montreal protocol) werd onder toezicht van de VN opgesteld en de productie van CFK's werd tot nagenoeg nul herleid. De wereld sprong de ontwikkelingslanden en de landen uit Oost-Europa financieel bij.(1989) De omschakeling kostte miljarden dollars maar bleek een goede investering te zijn. Het ozon verhaal is daarmee een schoolvoorbeeld van hoe een succesvolle internationale samenwerking tot stand kan komen als iedereen van de noodzaak overtuigd is. En...zolang men maar de olie-industrie ongemoeid laat...
Zure regen: In de jaren '60 was er de vaststelling dat er een grote sterfte was bij de naaldbomen in Scandinavië. Het duurde tot 1980 vooraleer de term 'zure regen' ook bij het grote publiek bekend raakte. Er werden maatregelen genomen om de uitstoot van fabrieksschoorstenen, bruinkoolcentrales, raffinaderijen en het autoverkeer te beperken. Door deze maatregelen daalde de uitstoot van verzurende stoffen in West-Europa met 75%. Maar door dit tijdig ingrijpen werden de overlevingskansen van de bomen veilig gesteld. Later zal blijken hoe belangrijk dit is in de strijd tegen de CO2.
1999: De 'hockey stick grafiek' van het onderzoeksteam onder leiding van de Amerikaan Michael Mann. De studie maakte gebruik van verschillende proxy's waaronder: boomringen, ijsboringen,koralen en sedimentboringen en omvatten een reconstructie van de temperatuur tot 1000 jaar terug voor het noordelijk halfrond. ( om de grafiek te zien: even het begrip hockey stick grafiek googlen)
De verklaring voor de ijstijdcyclus wordt door de wetenschap gezocht in een combinatie van de drie zogenaamde Milankovitch-cycli: Exentriciteit, precessie en obliquiteit. Ze hebben te maken met de baan van de aarde rond de zon en de stand van de aardas.(google even naar Milankovitch-cycli)
IPCC: Eind 1988 richtten de VN het Intergovernemental Panel on Climate Change op. Tot vandaag is dit het meest gezaghebbende orgaan met betrekking tot de klimaat problematiek.
Elk IPCC rapport bestaat uit drie aparte delen die door drie verschillende werkgroepen worden opgesteld:
Wetenschappelijke aspecten van het klimaatsysteem en de klimaatopwarming.
De effecten op de natuur, mens en maatschappij(de gevolgen dus).
Te nemen maatregelen: politiek-economisch gedeelte.
In 1992 verzamelden de wereldleiders in Rio de Janeiro voor de eerste door de VN georganiseerde Earth Summit. Al dadelijk stonden de ontwikkelingslanden en de geïndustrialiseerde wereld lijnrecht tegenover mekaar.
George Bush Senior was echter niet bereid om meer te betalen dan de ontwikkelingslanden en de enige beslissing was een verdrag dat tot een concreet akkoord moest leiden over de inperking van de broeikasgassen: het latere Kyoto-protocol uit 1997.
De rapporten van het IPCC van 1990, 1995, 2001 en 2007 geven met steeds meer nadruk te verstaan dat met een zekerheid van meer dan 90% de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten.
En net op het ogenblik dat de wetenschappers een consensus bereikten ging het grote publiek zijn belangstelling voor het klimaatprobleem verliezen. Het klimaat bleek een (te) ver van mijn bed show. En weer was het Amerika die ervoor zorgde dat het Kyoto-protocol een lege doos werd. Een regel van het verdrag luidde, dat 55 landen die samen 55% van de broeikasgassen veroorzaken het verdrag zouden bekrachtigen. De grootste uitstoter van dat ogenblik, Amerika, met als president George Bush Junior heeft het verdrag nooit geratificeerd. Het protocol heeft nooit enige invloed gehad op de uitstoot van broeikasgassen, integendeel.
2019 dient zich aan als een keerpunt in de bewustwording van zowat iedereen die ook maar een beetje gezond verstand bezit.
De betogingen in Frankrijk van de Gele Hesjes waren de aanleiding dat men zich vragen ging stellen bij het beleid, dat ons met een rotvaart recht naar de afgrond aan het sturen is.
De klimaatspijbelaars droegen er daarna hun steentje toe bij dat niemand, die ook maar enig moreel schaamtegevoel bezit, onverschillig kan blijven voor wat er nu gebeurt met onze wereld. De wereld waarin onze kinderen, kleinkinderen en de gehele verdere mensheid zal moeten in leven. Het is misschien nog niet te laat, maar het is vijf na twaalf. Hoe langer we nog gaan wachten, des te meer pijn het zal gaan doen aan diegenen die ermee verder moeten en dàt kan toch nooit de bedoeling geweest zijn?
Het waarom van dit essay
Met mijn 68 jaar hoop ik enig gewicht als ervaringsdeskundige in de weegschaal te kunnen leggen. Ik besef dat ik een bevoorrecht leven heb gekend: geen oorlogen of grote calamiteiten hebben mijn leven verstoord. Een, wat je noemt, gelukkig huwelijksleven en twee prachtige kinderen hebben mijn bestaan een zin gegeven en ik koester de hoop het hier nog vele jaren naar mijn zin te hebben. Maar, net zoals de jeugdige betogers, maakt het je dan kwaad, als je merkt dat alles, wat je door hard werken hebt opgebouwd in een oogwenk kan worden vernield. We zien dat wereldleiders niet meer het nodige charisma bezitten om die naam waardig te dragen. Het is dus aan ons om daar tegen te reageren en we zullen dat op wereldschaal moeten doen: om het klimaat te redden zal de impact van Europa niet groot genoeg zijn. Zelfs als wij (Europeanen) de beoogde doelstellingen halen dan nog zal dat niet volstaan om de opwarming van de aarde tegen te houden. Het aandeel van 1,4 miljard Chinezen en 1,3 miljard Indiërs zal van doorslaggevender aard zijn om het smelten van het Poolijs te stoppen.
Er is een mentaliteitswijziging op korte termijn nodig in het economisch model zoals we dat tot nu hebben aanvaard. Kapitaalwinst moet ondergeschikt worden gemaakt aan het in stand houden van de welvaart. Grote organisaties zoals de VN en de raad van Europa moeten beter gaan functioneren. Zij dragen een verpletterende verantwoordelijkheid in wat er nu met het klimaat gebeurd. Te lang zijn zij overheerst door de lobby van het grootkapitaal. Het is niet te laat om het roer om te gooien maar dat moet nu gebeuren.
De miljarden, die nu in de oorlogsindustrie worden gestoken, moeten gebruikt worden om ons tegen de klimaatverandering te beschermen, dijken in plaats van kernwapens. Als wereldwijd alle budgetten, die nu naar defensie gaan, zouden worden aangewend om projecten te financieren die de welvaart en de veiligheid van onze kinderen ten goede komen, dan kan dat zonder verlies van tewerkstelling.
Milieu
Dit deel moeten we eerst helemaal zelf naar onze hand zetten. Hier zijn al belangrijke resultaten geboekt, maar nu moeten we de ontwikkelingslanden er van overtuigen om, samen, op de door ons ingeslagen weg door te gaan. Wij hebben de plicht om hen daarbij te helpen.
Klimaat
Als we er in slagen om, zonder verdere schade voor het milieu, op deze aardbol kunnen blijven wonen en de CO2 uitstoot aan banden weten te leggen, dan zie ik geen reden waarom het klimaat zichzelf niet zal herstellen. De opwarming onder de twee-gradengrens houden wordt dan wel de hoogste prioriteit.
Als we het over klimaat hebben, dan kijken we al snel naar het weer op de plaats waar we wonen en leven. Dit weer wordt echter beïnvloedt door factoren die niet zo plaatselijk te vatten zijn. Zo zijn bijvoorbeeld de noord - en de zuidpool echte weer machines, en laat nu net dààr, de klimaatverandering zich het snelst voltrekken.
In het laatste UN rapport (2019 Kenia) over deze kwestie wordt er, in het kort samengevat, het volgende over gezegd:
Broeikasgassen en vervuiling hebben een impact op het pool-milieu. De veranderingen in het poolklimaat zullen echter niet beperkt blijven tot het poolgebied, maar over de hele wereld klimaatveranderingen in gang zetten. (Als we hier spreken over het poolgebied wordt in het UN-rapport de noordpool bedoelt).
Ook al zouden we er in slagen om morgen de uitstoot tot nul te reduceren, dan nog, zal de temperatuur in het poolgebied stijgen met 4 à 5°C tegen 2050. Concreet betekend dit dat de hele Groenlandse ijskap, die boven het huidig zeeniveau ligt, zal afsmelten. Het aandeel van smeltwater, dat door rivieren in de oceaan terechtkomt, stijgt exponentieel door afsmelten van gletsjers en sneeuwvlakten.
PERMAFROST:
Het ontdooien van 22% van het aardoppervlak, dat nu deel uitmaakt van de permafrost, zal bijdragen aan CO2 en methaangasuitstoot. Dit zal leiden tot een versnelde opwarming wat weer meer dooi zal veroorzaken. Deze dooitrend lijkt nu al onomkeerbaar.
SLCPs:
Short Lived Climate Poluants.
Methaangas is 30x schadelijker als broeikasgas dan CO2.
Black Carbon oftewel roet: wordt onder meer gebruikt in de productie van rubberartikelen en voornamelijk autobanden.
SCHEEPVAARTROUTE:
Als de noordelijke zeeroute ijsvrij blijft is deze economisch veel aantrekkelijker dan de routes door het Suez - en het Panamakanaal. Er is dus geen economische stimulans, om de opwarming van de noordpool af te remmen.
Conclusie:
De temperatuurstijging aan de noordpool gaat twee keer zo snel als elders in de wereld. Het smelten van ijskap en gletsjers in het noordpoolgebied zal een stijging van de zeespiegel met zich meebrengen die laaggelegen kusten, landen, eilanden en hun bewoners bedreigt. Het noordpoolgebied is geen ver van mijn bed show: als het ecosysteem van de poolkap verstoort wordt heeft dat een directe invloed op het klimaat bij ons. De verstoring van de poolvortex is een voorbeeld van wat er zoal kan veranderen aan ons leefmilieu, en dit op korte termijn. Een recenter voorbeeld is wat we in Australië zien gebeuren: bosbranden door hogere temperaturen en extreme droogte.
Antarctica:
Sommige bronnen spreken over een temperatuurstijging 0,1°C / 10 jaar, maar geven toe dat er weinig recent onderzoek naar is gedaan.
Verontrustend is dat er aan de Thwaites gletsjer delen afscheuren met de afmeting van het Manhattan schiereiland. Deze gletsjer, die boven zeeniveau ligt, kan de zeespiegel met 4% (65cm) doen stijgen. Thwaites fungeert ook als deurstop voor buurgletsjers die nog eens voor een stijging van het waterpeil van 2,4 meter kunnen zorgen, als al het ijs afsmelt.
Het afsmelten van het ijs aan de noordpool daarentegen, draagt minder bij aan de stijging van het zeeniveau. Hier speelt enkel de uitzettingscoëfficient een niet te verwaarlozen rol.
De gletsjers en de ijskap, op Groenland en de zuidpool liggen echter boven zeeniveau, en hun smeltwater doet het peil van de oceanen wel degelijk stijgen.
Deze traditionele energieleveranciers komen onder steeds grotere druk van de publieke opinie vanwege hun schuld in de opwarming van onze planeet. De voorraden hiervan zijn in handen van een handvol multinationals en hun aandeelhouders. Zij bezitten aangetoonde voorraden die volstaan om zeker nog 50 jaar verder te gaan met fossiele brandstoffen net zoals vandaag. Als men de, minder door het grote publiek gekende, voorraden meerekent (Fracking, teerzanden, de poolgebieden, etc.) dan kunnen zij nog vele generaties doorgaan op de door hen ingeslagen weg.
Dit is de ware reden waarom de bestaande elektriciteitscentrales die op fossiele brandstof werken op volle kracht moeten draaien. Enkel als zij hun volle capaciteit benutten brengen zij voldoende financiële inkomsten op om de aandeelhouders (en de banken) dividend te betalen. En daar wringt het schoentje: want net deze centrales hebben een bufferfunctie. Als er veel zonne- en wind-energie wordt opgewekt moeten deze centrales hun productie verminderen om het evenwicht van het stroomnet in balans te houden. Iedereen die met het klimaat begaan is ziet dat dit dus een goede zaak is: er wordt minder fossiele brandstof verbruikt naargelang deze centrales minder moeten produceren en toch blijft het energiepeil gegarandeerd. Minder productie betekent minder inkomen, zo redeneren echter de olie-en gas-magnaten en dat is voor hen ontoelaatbaar. Deze visie heeft desastreuze gevolgen voor het klimaat. We moeten er naar streven dat onze overheden de elektriciteitsproducenten verplichten om deze rol van buffer te vervullen, en wel op een manier dat alle producenten van duurzame groene energie, bij wet, voorrang krijgen. Dit zal op termijn betekenen dat alles wat met elektriciteitsproductie en elektriciteitsdistributie te maken heeft genationaliseerd wordt.(of voor de Belgen: geregionaliseerd, we zien wel)
Om nu nog eens terug te komen op het thema elektrisch verwarmen: accumulatievuren zijn een over het hoofd geziene mogelijkheid om energie op te slagen. Net als een batterij zijn zij in staat om energie rechtsreeks, als warmte vast te houden, en het later weer af te geven. Als men dus deze accumulatoren overdag oplaadt met zonnepanelen dan geven ze deze warmte 's nachts en overdag terug af. Deze vuren kosten maar een fractie van de kostprijs van een deugdelijke batterij en hebben een levensduur die tweemaal zolang is als die van een batterij. Dit systeem (zonnepanelen gecombineerd met accumulatievuren) is nochtans een milieuvriendelijke oplossing om in de tussenseizoenen (april-juni, september-oktober) het verwarmingsprobleem te overbruggen. Dat dit systeem niet verder ontwikkeld wordt, wekt het vermoeden dat de elektriciteitsproducenten onwillig zijn om systemen toe te laten die de consument een zekere mate van onafhankelijkheid bieden van 'hun' net.
Het grote probleem van zonnepanelen blijft natuurlijk dat hun hoogste rendement in de zomermaanden ligt en dat het opslagen van elektriciteit om het zes maand later weer te gebruiken een moeilijke opgave wordt. Een onmogelijke opgave is dit echter niet. Het antwoord zou wel eens waterstof kunnen zijn. Ik kom daar in het volgende hoofdstuk uitvoerig op terug.
Elektriciteit wordt steeds duurder betaald. De VREG gaat er prat op dat zij een 'onafhankelijke' instelling zijn. Er zijn redenen om die onafhankelijkheid in vraag te stellen: het is de VREG die zo'n 10 jaar geleden de contracten met de eigenaars van zonnepanelen is aangegaan. De fouten die er toen zijn gemaakt zijn bekend. De subsidies in de vorm van belastingsvoordeel waren te ruim. De certificaten voor de geproduceerde stroom waren, vooral in de beginfase veel te royaal. De stroom die niet zelf werd verbruikt kon via een terugdraaiende teller kosteloos op het net worden geïnjecteerd. De prijs voor een door zonnepanelen geproduceerde KWh was toen hoger dan het door de elektriciteitsmaatschappijen gehanteerde tarief. Door de terugdraaiende teller kon men zijn verbruik kunstmatig laag houden, wat niet op de teller stond hoefde men ook niet te betalen: een mooi voordeel. Tot zover de pure theorie, in de praktijk liggen de zaken evenwel anders. Zonnepanelen produceren maar efficiënt tussen midden april en midden oktober. De hele zomerperiode, als de productie het hoogst is en de afname miniem, wordt er maximaal op het net teruggezet.(achteruit draaien van de teller). Een praktisch voorbeeld (uit eigen ervaring, ik houd al sinds de plaatsing van mijn zonnepanelen de productie en het verbruik bij in een excel-tabel): Een PV installatie met een capaciteit van 10KWp (het maximum wat voor een particulier is toegestaan) produceert jaarlijks gemiddeld 10500KWh. Een éénsgezinswoning waar alles elektrisch gedaan wordt (dus ook verwarming met accumulatievuren, ik kom hier later nog op terug) heeft een eigen verbruik van 2315KWh/jaar. Zonder terugdraaiende teller is dit 7826KWh/jaar. Dit lijkt dus voor de prosument een goede deal. We mogen wel niet uit het oog verliezen dat die prosument daarvoor dan ook een investering heeft gedaan van 40.000 euro. Een investering die ook het milieu ten goede is gekomen: op 10 jaar tijd heeft zijn installatie 100.000KWh groene stroom geproduceerd en heeft zijn woning geen CO² uitstoot gehad. Ik ben er me terdege van bewust, dat de elektriciteit die terug van het net wordt genomen, minder milieuvriendelijk is opgewekt. De aanmoedigingspremie, die in de beginfase door de overheid is gegeven, is misschien de enige echte milieu-investering die door de regering is gedaan tijdens het voorbije decenium! Het argument van de elektriciteitsproducenten (en van de VREG) dat de zonnepanelen het net in gevaar brengen, en dat de gebruikers ervan onverantwoord met hun elektriciteit omspringen, houdt geen steek: de elektriciteit die door de zonnepanelen wordt opgewekt, wordt op evenwichtig gespreide locaties geproduceerd, en moet dus nooit ver over het net reizen om een afnemer te vinden. Het overgrote deel van de zonnepaneeleigenaars heeft deze geplaatst juist omdat ze milieubewust zijn, stellen dat zij op een verkwistende manier met energie omgaan is dus een grove belediging. Als de energieproducenten, en met hen de overheid, zo bezorgd zijn over de manier waarop de consument met elektriciteit omspringt, hoe verklaart men dan dat diezelfde partijen het gebruik van elektrische auto's promoten? De verklaring voor deze contradictie is te zoeken bij de lobby van de kolen-olie-en gasindustrie. Deze hebben investeringen lopen die nog zeker 50 jaar moeten renderen. 65% van de elektriciteitsproductie wereldwijd wordt nog steeds gedaan door het verbranden van deze fossiele energiedragers.
Hallo, dit is de start van een reeks van columns die mogelijk reacties gaan uitlokken. Ik vraag enkel dat jullie reacties constructief en liefst positief zullen zijn.
Jullie zullen het uiteraard niet met alles eens zijn met wat ik hier ga zeggen, maar bedenk dan wel dat ik ga trachten van een bijdrage te leveren aan een betere wereld voor onze (grote) kinderen en de kleinkinderen. Ik vind niet dat we een meisje als Greta Thunberg alleen naar Davos kunnen sturen om daar de confrontatie aan te gaan met de Amerikaanse "president".(met alle respect voor Greta).
Ik zal trachten een politieke discussie te vermijden omdat het voldoende bewezen is dat dat hier in België contraproductief werkt en dus op een dood spoor is belandt.
