Dodengang, de laatste overlevenden van de Grote oorlogxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

65 minuten  Over vijf overlevenden van de Eerste Wereldoorlog, die nog hebben gevochten in de Dodengang bij Diksmuide. John Appel sprak met Anton Visser (101), Henri Dasseville (100), Jules Vandamme (101), Victor Pelgrims (104) en Paul Ooghe (99) over hun herinneringen aan de oorlog

http://www.hollanddoc.nl/kijk-luister/documentairemakers/john-appel.html?playurn=urn:vpro:media:program:3182705

Dodengang,

IJzerdijk 65
Diksmuide(Diksmuide)
West-Vlaanderen

Op de linkeroever van de IJzer, bij kilometerpaal 15, staat de naamsteen 'Petroleumtanks'.
Daar had een Duitse eenheid een observatiepost die een bedreiging vormde voor de Belgische stellingen op dezelfde oever. Na verschillende verovering pogingen werd in de IJzerdijk een naderingsgang gegraven en versterkt, die uiteindelijk uitgroeide tot een gevechtsloopgraaf: de beruchte 'Boyau de la Mort', de Dodengang, met daarop de dwarse ruiterschans.De Dodengang is wellicht de plaats waar men het best de Eerste Wereldoorlog kan aanvoelen. Gedurende vier jaar was de Dodengang een vooruitgeschoven loopgravenstelling van de Belgische verdediging aan de IJzer en werd er om iedere meter grond bitter gestreden. De Dodengang of Boyau de la mort heeft zijn naam zeker niet gestolen. Van dit loopgravencomplex, dat werd uitgegraven in de IJzerdijk, kwam er tijdens de Eerste Wereldoorlog alleen maar onheilsnieuws. De Belgische militairen  zaten daar in een gevaarlijke positie. Ze werden er van drie kanten onder vuur genomen. De huidige Dodengang is een reconstructie. De zandzakjes of "vaderlandertjes" zijn gevuld met versteende cement, de grond is er nu verhard, maar in werkelijkheid ploeterden soldaten in de modder tussen muren van aardezakjes. Op amper enkele tientallen meters van de vijand liepen ze er een zenuwslopende wacht, schuilend voor neerstuikende artillerie- of handgranaten en knetterend geweervuur. De dood lag er steeds weer op de loer. De Het bezoekerscentrum van de Dodengang uit 2004 geeft u een duidelijk beeld van de beklemmende sfeer en de erbarmelijke omstandigheden die er heersten aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog.

De Dodengang  bestaat uit twee evenwijdige loopgraven gegraven in de dijk van de IJzer over een lengte van 400 meter. Dicht bij het water ligt de gevechtsloopgraaf, daarachter de steunloopgraaf. Verder vindt u hier waarnemers- en schietposities, bunkers en op het einde van de gang, de Duitse bunker, de muizenval bestaande uit twee observatieposten (sector van de petroleumtanks en rechteroever van de IJzer) en enkele meters erachter een bunker met schietposities.

De Ruiterschans Een echt fort van zandzakken op twee niveaus met zijn mitrailleur posten, zijn scherpschutters- en waarnemersposities, zijn signalisatiepost, de ondergrondse doorgang naar de eigenlijke Dodengang.

De huidige site is een reconstructie uit 1927-1928 van dit verdedigingscomplex. Buiten de omheining staat een afgetakelde maar authentieke Duitse bunker.

Historische Achtergrond

Na de Slag aan de IJzer (oktober-november 1914) bezetten de Duitsers nog enkele stellingen op de linkeroever van de IJzer. Een beduchte stelling waren de Petroleumtanks: van hieruit konden ze de Belgische stellingen in de bocht van de IJzer ter hoogte van kilometerpaal 16 onder vuur nemen. Ook vanuit het ZO, vanaf de Minoterie, werden de Belgische stellingen bij “Poste de la borne 16” beschoten. De Belgische 3^de  Legerdivisie ondernam in mei 1915 enkele bloedige aanvallen op de Petroleumtanks, maar tevergeefs. Bij deze aanvallen kon evenwel wat terrein op de vijand veroverd worden, dat niet verloren mocht gaan. Generaal-Majoor Jacquet van de 3^de  Legerdivisie besloot dat een sappe (= naderingsgang of “boyau”) moest uitgegraven worden langs de Ijzerdijk, ten O van het verharde jaagpad vanaf kilometerpaal 16 zo'n 700m noordwaarts. Vanaf 18 mei 1915 werden de bestaande schutterskuilen en stukjes dwarsliggende gevechtsloopgraven (die om de 40 à 50m waren uitgegraven) met elkaar verbonden door het graven van de sappe. Een gevaarlijke klus, want de omgeving van kilometerpaal 16 lag voortdurend onder vijandelijk geschut. Op 27 mei ontdekte men bovendien dat de Duitsers eveneens vanaf de Petroleumtanks begonnen waren te graven, richting kilometerpaal 16, zodat beide partijen elkaar naderden tot op enkele luttele meters. Tijdens een nachtelijke aanval drongen ze zelfs door tot in het Belgische sappenhoofd. Het uitgraven van zowel de Belgische als de Duitse naderingsgang werd gestopt. Vanaf juni 1915 werd de smalle en ondiepe greppel van ongeveer 350m lang ingericht tot een verbindingsgang: “Boyau de Communication de la Borne 16 de l'Yser”. Dit werd vanaf eind '15 omgedoopt tot “Boyau de la mort”, wegens het heel gevaarlijke werk en de vele slachtoffers die er vielen. De gang werd verder uitgegraven en opgebouwd, tot ze een diepte van ca 180cm had en zo'n 120cm breed was. De wanden werden verstevigd met 'vaderlandekes' (aardezakjes). Hier en daar werd een “abri” in de wanden ingebouwd, een schuilplaats onder zware houten balken. De boyau liep in de IJzerdijk niet echt zigzag, zoals een gewone sappe, maar tamelijk rechtlijnig. Er werden dwarswallen opgericht om zich in te dekken tegen het enfiladevuur (in de lengte). De boyau werd steeds meer als gevechtsloopgraaf (“tranchee”) gebruikt en ingericht: wanden werden verstevigd, er kwamen schietposten en schuilplaatsen, prikkeldraadversperringen… In juli 1915 werd een terugkeergang in de westkant van de IJzerdijk aangelegd, een bijna rechtlijnige gang, met daarin een houten smalspoor. Beide gangen werden steeds verder uitgebouwd: ze hadden een breedte van 150cm, met borstweringen van gemiddeld 170 à 180cm hoog. Het uiteinde van de Dodengang, slechts op enkele meters verwijderd van de Duitse stellingen, was geregeld het toneel van hevige Duitse aanvallen. Om vijandelijke invallen in de Belgische stellingen te vermijden, liet de genie van de 3de Legerdivisie op 11 oktober 1915 een dijkbres van zo'n 6m diep en 15 à 20m breed ontstaan, door de explosie van een mijn op het voorste deel van de Belgische stelling. De Belgische stelling werd dan ook onder vuur genomen vanuit drie kanten: de Bloemmolens in Diksmuide, de vijandelijke loopgraven tegenover de Dodengang en Duitse scherpschutters, die zich in de bocht van de IJzer hadden opgesteld. In september 1915 werd gestart met de uitbouw van de “Ruiterschans” (kortweg “Ruiter” of “Cavalier” genoemd), een gevechtsstelling bestaande uit 2 evenwijdige loopgraven, waarbij de bovenste als een ruiter te paard boven de andere is aangelegd. De bovenste loopgraaf fungeerde als gevechtsloopgraaf, van waaruit men de beide IJzer oevers onder schut kon nemen. De parallelle loopgraven werden met elkaar verbonden via ladders en trappen. De uitbouw van de Ruiter verliep niet steeds makkelijk, door het vijandelijk geschut dat vooral in mei 1916 hevig was, maar het bolwerk werd in de loop van 1916 steeds meer “geperfectioneerd” tot een onneembare vesting. In juli 1916 werd een observatiepost geplaatst, bestaande uit sterke staalplaat, met een op de vijand gerichte kijkspleet en een periscoop, en verbonden met de bevelhebbers via telefoonlijnen. In 1917 waren er 4 stelplaatsen voor Maxim-mitrailleurs, een observatiepost en een seinpost aanwezig in de bovenste loopgraaf. Onderaan beschikte men over een stelplaats voor mitrailleurs, 2 plaatsen voor mortieren Van Deuren en drie plaatsen voor machinegeweren. Er zijn momenteel op de Ruiter 13 schuilplaatsen aanwezig, zowel in beton als in hout opgetrokken, voor het logement van de manschappen of voor het opslaan van munitie. Het uiteinde van de Dodengang, dat met wolfijzers en prikkeldraadversperringen werd beschermd tegen de zeer nabije vijand, werd in 1917 uitgebouwd tot een onneembare vesting, waar een vijandelijke indringer als een muis in de val zou zitten. De “Muizenval”, met haar grote betonnen bunker, voorzien van stalen deuren, granaat- en schietgaten, werd met de Ruiterschans verbonden door een vibrator, een toestel die door middel van trillingen alarm kon slaan. Ze was het sluitstuk van de ontdubbelde boyau. De ruimte tussen de betonnen bunker en de 2 wachtposten werd ingericht met valkuilen en prikkeldraad en omgeven van 3m hoge muren van aardezakjes. De Dodengang was oorspronkelijk ingegraven in de IJzerberm. Om het jaagpad langs de IJzer opnieuw operationeel te maken, werd de IJzerberm in 1924 verbreed en werd het huidige jaagpad aangelegd. De site werd voor een eerste keer hersteld in 1924 en was nog herhaaldelijke keren onderhevig aan herstellingswerken, o.m. in 1962, 1973, 1981, 1995 en 1998. De originele aardezakjes werden vervangen door cementzakjes. Sommige stukken van de Dodengang en terugkeergang waren versterkt met gevlochten takken en blinderingen van balken en planken, terwijl de bodem bestond uit lange stukken hout, met dwarslatten, die als loopplanken dienden. De bodem nu bestaat grotendeels uit een betonnen vloer, net zoals de originele trappen vervangen zijn door betonnen trappen. Ook de bres, die in de IJzerdijk geslagen werd tussen de Muizenval en de Duitse bunker, werd opgevuld. De prikkeldraadversperringen zijn verdwenen.

Beschrijving Dodengang

Het loopgravenstelsel bestaat uit een eerste verdedigingsstelling, de “Cavalier” of “Ruiter” geheten, iets ten ZW van kilometerpaal 16 en naar het NW uitgebouwd. Vervolgens de “Dodengang”, bestaande uit een loopgraaf met “traversen” of “dwarswallen”, met een parallelle, rechtlijnige terugkeergang ten W. De Dodengang mondt in het NW uit in een verdedigingsstelling, de “Muizenval” geheten. De loopgraven worden vandaag de dag gevormd met cementzakjes (ca. H.15xL.50xD.25cm), een betonnen vloer en betonnen constructies, met diverse uitzichten en functies. Het loopgravenstelsel wordt betreden via de “Ruiter”. Rechts 2 betonnen staanplaatsen, die uitkijken naar de IJzer. Ze zijn opgetrokken uit betonblokken (ca. H.20xL.40xD.20cm) en gegoten beton. De eerste, meest westelijke constructie bevat een smalle kijkspleet, in de tweede constructie steken horizontaal ijzeren balken waarvan 1 balk 2 smalle kijkgleuven en 2 kleine schietgaatjes bevat, respectievelijk voor een rechtse en een linkse schutter. Er zijn nog inscripties te bespeuren. Via een bedekte doorgang, waarvan de zijkanten bestaan uit beton, gegoten tegen een houten bekisting en waarbij nog restanten hout te zien zijn aan het plafond, wordt de eigenlijke “Dodengang” bereikt. Deze betonnen 'overdekte loopgraaf', met twee gangen, is evenzeer als schuilplaats voor manschappen uitgebouwd. De eigenlijke “Boyau de la mort” of “Dodengang” was initieel als verbindingsgang bedoeld, maar groeide uit tot een ontdubbelde gevechtsloopgraaf en terugkeergang. De oostelijke loopgraaf bevat verschillende “dwarswallen” of “traversen”. Na enkele tientallen meters worden de dwarswallen regelmatiger en breder. Een bedekte doorgang verbindt de gevechtsloopgraaf met de terugkeergang. Meer noordwaarts staat links van de gevechtsloopgraaf een betonnen bunker, van ca. 2 op 2m, met schietgat naar het N gericht en een deurgat naar het Z gericht (dat met balken gebarricadeerd kon worden), opgetrokken uit betonblokken (volgens kop en strek patroon). Het is de eerste van 5 gelijkaardige bunkers, de volgende 4 staan rechts in de loopgraaf en maken deel uit van de opeenvolgende “dwarswallen”. Ze kunnen zowel als schuilplaats als schietpost fungeren. Het dak van de bunkers wordt dikker naarmate meer noordelijk gelegen. Links van de vijfde bunker/schuilplaats, in de terugkeergang, staat een grotere betonnen constructie, van ca. 4 op 4m, met stalen balken, de vorm van I-profiel boven deurgat en in plafond. Iets ten N van de 5de bunker/schuilplaats staat een nagenoeg even grote betonnen constructie, die evenwel volledig gegoten is. In de rechtlijnige terugkeergang zijn her en der nog betonnen schuilplaatsen onder de borstweringen aanwezig. De bredere ruimte in de terugkeergang - net vóór het punt waar de gevechtsloopgraaf versterkt wordt met betonnen constructies – is de plaats waar het Décauvillespoor (die in 1915 in de terugkeergang werd aangelegd) eindigde. De Dodengang mondt via een grote betonnen constructie uit in “de Muizenval”. De Muizenval bestaat in haar meest noordelijke punt uit 2 betonnen observatieposten, waarvan de rechtse uitkijkt op de IJzer en de linkse uitgeeft op de Duitse bunker, die slechts enkele tientallen meters verwijderd is. Deze constructies zijn opgetrokken uit betonblokken, het dak is gegoten tegen golfplaten. Achter de 2 observatieposten ligt een open ruimte van ca. 6 op 6m, die in het Z afgesloten wordt door een grote betonnen constructie, die een halve meter ingegraven is en aan de zijde van de open ruimte 1 deuropening bevat. De muren van deze constructie bevatten aan de kant van de open ruimte, maar ook aan de W en O-kant verschillende kijk-, schiet- en granaatgaten. De dakbedekking is zo'n 70cm dik. Binnenin is de ruimte ca. 160cm hoog. Hier zijn de namen van 11 soldaten gegrift, behorende tot het 2de regiment Genie. Het plafond bestaat uit een laag stalen staven en een laag beton. Aan de Z-kant heeft de bunker 2 deuropeningen, respectievelijk de toegangen tot de gevechtsloopgraaf en de rechtlijnige terugkeergang. De “Ruiter” of “Cavalier” is een bovengrondse stelling uit 2 verdiepingen, bedoeld om vijandelijke aanvallen vanaf de overkant van de IJzer en vanaf de Petroleumtanks af te slaan. Ze bestaat uit 2 evenwijdige loopgraven, met kantelend patroon met dwarswallen. De loopgraaf dichtst bij de Dodengang, ligt het hoogst gelegen en is uitgebouwd als gevechtsloopgraaf. Er zijn nog delen van de oorspronkelijke treden bewaard, waarmee de bovenste loopgraaf met de onderste werd verbonden. Het geheel is uitgerust met (restanten van) mitrailleur posten, observatieposten en een seinpost, naast gebetonneerde, vaak heel ruime schuilplaatsen.

http://www.eentoffewandeling.be/Een_toffe_wandeling/Mom_Dodengang_1915.html

Voor wie meer info wil is er het boek “Het drama van de Dodengang” van
Siegfried Debaeke
Paperback
Reeds zesde druk!
160 blz., 24 op 16 cm
80 illustraties
16,95 EUR
ISBN 90-5508-064-0

e-mail adres: info@klaproos.be          http://www.klaproos.be/

RESERVATIES groepen enkel via :
toerisme@stad.diksmuide.be
051/51 91 46
FAX: 051/51 91 48
Grote Markt 28
DIKSMUIDE 8600
www.diksmuide.be

Openingsuren Dodengang:
zomer van 01 Apr tot 15 Nov dagelijks van 10u tot 1630u
winter van 15 Nov tot 31 Mar enkel op di en vrij van 0930 tot 1530

Toegangsprijs: gratis
Reservatie gids voor groepen via stad Diksmuide
Duur rondleiding 1 uur

Bron;  De Inventaris van het Wereldoorlogerfgoed