Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
12-01-2007
Morgen komt Sint-Hilarius op bezoek !
Sommige bronnen spreken van 14 januari, andere dan weer van 13 januari en ik sluit mij bij de laatste groep aan en zie het bezoek van Sint-Hilarius dus morgen doorgaan ! En wat heeft die brave man zoal in petto voor ons ? Een eerste weerspreuk, die vooral in Limburg erg bekend is, zegt ons 't volgende :
" Als 't op Sint-Hilarius vriest, zes weken winter aan een stuk. "
Wat dat betreft zitten we dus goed, want geen kat die momenteel aan vorst denkt. Morgen is het ook een lotsdag en een andere weerspreuk vertelt ons dan dit weer :
" Geeft Sint-Hilarius zonneschijn, dan zal 't weldra kouder zijn. "
Om eerlijk te zijn, denk ik dat deze laatste weerspreuk wel eens groot gelijk zou kunnen halen, uiteraard moeten we dan morgen of ten laatste overmorgen zonneschijn krijgen, en waarom zouden we die niet krijgen ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
12 Januari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,9° om 0u01 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 1,7° en die werd om 22u10 opgetekend. 12 Janauri 2005 was een licht bewolkte dag met af en toe wat zon. Om iets na middernacht noteerde men 11,2° als hoogste temperatuur, terwijl men 's avonds om 22u50 de laagste temperatuur optekende en die bedroeg toen 4,7°. De warmste 12de januari sinds de waarnemingen te Ukkel was deze van 1974 met 13,2°. De koudste 12de januari ooit kwam in 1987 voor met min 13,5° !
Een speciale aandacht zou nu ook het jonge graangewas dat sinds het najaar op de velden staat, moeten genieten. Een voorbarige wasdom, als gevolg van dit extreem zachte weer, voorspelt niets goed; het zal door de nog te verwachten koude in zijn verdere groei geremd worden. Weerspreuken verwoorden dit als volgt :
" Wat het graan wel in Januare, 't en wast maar slecht de hele jare. "
Ook wat het gras betreft zegt ons een weerspreuk 't volgende :
" Groeide in januari 't gras, nooit de zomer goed en was. "
Vandaag vroeg men mij wanneer de winter dan echt zal beginnen, ook al ben ik geen helderziende, de winter komt er dit jaar rond 25 januari aan ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
11 Januari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 4,9° en daar moest men toen tot 23u20 voor wachten alvorens men die kon noteren. De minimum temperatuur bedroeg toen 1,7° en die werd 's nachts om 2u 36 waargenomen. 11 Januari 2005 was eveneens een bewolkte dag maar met een zachte temperatuur. Om 14 u 44 noteerde men toen 11,4° als hoogste waarde. De mininum temperatuur bedroeg die dag 8,1° en die werd om 6u51 opgetekend. De warmste 11de januari sinds de waarnemingen was deze van 1946 met 13,5°. De koudste 11de januari ooit kwam in 1938 voor met min 13,7° !
De twee vorige dagen zagen we al hoe een zachte januari zich zal wreken zegt maar, en dat wreken stopt niet want een zachte januari is straks ook ten nadele van de oogst. Ik laat twee weerspreuken aan 't woord en lees eens wat die ons te vertellen hebben :
" Knapt januari niet van kou, men zit in d' oogstmaand in de rouw. "
Een andere zegt het nog een ietsje anders :
" Knapt januari niet van kou, dan zit men 's zomers in de rouw. "
En tot besluit voor vandaag :
" Als de muggen dansen oppentop, scheper bind uw orten op. "
Met andere woorden, draagt zorg voor ieder kruimeltje, het voedsel zal schaars zijn. Ort is namelijk datgene dat de beesten van hun voer overlaten.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
10 Januari 2006 was een bewolkte dag waar het niet warmer werd dan 5,1° om 13u23 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg toen min 2,2° en die werd om 6u32 waargenomen.
10 Januari 2005 was de warmste 10de januari sinds de waarnemingen in 1833 te Ukkel. Om 14u22 noteerde men toen 13,6° ! ! ! De minimum temperatuur bedroeg die dag 10;8° en die werd om 8u30 genoteerd.
De warmste 10de januari sinds de waarnemingen ken u dus, en de koudste 10de januari ooit kwam in 1861 voor met min 16,2 °
We zijn volop in de winter maar geen kat die daar iets van merkt, het zou moeten koud zijn en moest IK januari zijn, ik deed de ketel over 't vuur vervriezen, maar ja, ik ben januari niet. Met andere woorden, het is maar logisch dat het deze tijd koud is, en wat wanneer het dat niet is zoals nu ? Wel dat laat ik u een weersspreuk vertellen :
" God beware u voor een warme januarimaand. "
Of nog ietsje anders gezegd :
" Is januari te warm, dat dan de hemel zich erbarm. "
En toch blijf ik er bij, denk niet dat de winter zijn afrekening al gemaakt heeft ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Januari 2006 was een tamelijk zonnige dag met een maximum temperatuur van 5,6° om 14u43 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 2,8° en die werd 's morgens om 8u27 genoteerd. 9 Januari 2005 was eveneens een mooie dag waar het kwik steeg tot 9,7° om 14u13 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,4° en die kwam 's morgens om 8u40 voor. De warmste 9de januari sinds de waarnemingen in 1833 te Ukkel was deze van 1936 met 13,7° ! De koudste 9de januari ooit kwam in 1861 voor met min 16,8° !
chaatsenrijden of schaverdijnen was vroeger jaren schering en inslag, maar ja, toen waren het ook nog winters, van die echte goeie, van veu den oorlog zou ik zeggen. Vooral de grote mensen begaven zich op het gelegenheidsijs en talrijk waren toen de kunsttoeren die er uitgehaald werden.De kinderen deden meestal aan baantje slidderen , in het Mechelse noemde met dat snoeven , ook nog baantje glijden. Waar is die tijd, dat iedereen op houten blokken (klompen) naar school liep ?Schaatsrijden was een Vlaams vermaak; Ter Gouw zegt dat de Germanen er de uitvinding van aan hun wintergod, Uller, toekenden
Men dichtte op het spel en ik vond nog zon erg oud gedicht terug wat ik u met veel plezier wil meegeven , dat ging als volgt :
Alles heeft zijn gerechtigheid, wat in januari te veel is, dus buitentijds zegt maar, dat moet men later bezuren, onnatuurlijke warmte wreekt zich ! En enkele weerspreuken maken ons dat als volgt erg duidelijk :
" Als in januari de vorst niet komen wil, komt hij nog in maart en april. "
Nog een andere weerspreuk vertelt het ons dan weer als volgt :
" Is januari mild en klaar, dan volgt vaak een gure lente dat jaar. "
Zouden we dan nu niet beter volop in de "echte" winter zitten ???
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 Januari 2006 was een bewolkte dag met wat zon, het werd niet warmer dan 3,8° en dat noteerde men om 13u51. De minimum temperatuur bedroeg toen min 0,6° en die werd 's morgens om 8u44 waargenomen. 8 Januari 2005 was een bewolkte, erg winderige dag met een maximum temperatuur van 11,8° om iets na middernacht waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,7° en werd 's avonds om 21 uur opgetekend. De warmste 8ste januari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1877 met 13,2°. De koudste 8ste januari ooit kwam in 1861 voor met min 17,7° !
Vandaag vereren men de H. Gudula M, alias Sinte - Goedele
Z
uster der H. Pharaïldis, verwante van Carloman, werd Gudula geboren te Ham bij Aalst omtrent het jaar 650. Zij werd opgevoed door haar meter, de H. Gertrudis van Nijvel. Na het overlijden van haar meter keerde ze terug naar Ham bij haar ouders waar ze zich op het beoefenen der deugden toelegde. Laat ik hier aan toevoegen dat men niet met zekerheid weet waar Ham precies gelegen was, mogelijk was het de wijk van Herdersem, waar het kasteel van Ham bestaat.
Talrijk zijn de Sinte Goedelelegenden, en ik pik er eentje uit die in het land van Aalst voortleeft en de reden daarvan was harer beeldenvoorstelling. De vrome maagd bewoonde het gehucht Ham van waar ze gewoon was om s nachts te gaan bidden in of nabij de kerk van Moorsel, vergezeld van ene dienstmaagd die met een lantaarn voorop ging. De legende vertelt dat de boze geest eens het licht uitblies,maar op het gebed van de heilige werd het licht door een engel terug ontstoken. Om die reden verbeeldt men de heilige, dragende in de hand ene kaars of lantaarn, welke de duivel met een blaasbalg uitdooft. Bezijden de weg naar Moorsel door de heilige Gudula gevolgd en de Gods- of Gudulastraat genoemd, lag een put, de duivelsput, waaruit de duivel opdook om het licht uit te blazen. De relieken van de Heilige, door Carloman in een prachtige kast opgenomen, werden bij de inval van de Noormannen in de 9de eeuw gevlucht van Chevremont(Luik). In 1047 werden ze overgebracht naar de collegiale kerk van St. Michiels te Brussel, doch de relieken werden door de beeldstormers van de 16de eeuw verstrooid. Te Moorsel werd(wordt) de heilige aanroepen tegen zenuwziekten, de spenen en de spijsloop van de kinderen. Te Ham toont men nog Sinter Goedeleveldeke waar vroeger hare kapel stond. Of dit heden nog gebeurd is mij niet bekend. Op de muren van de St. Goedelekerk te Brussel groeit(groeide) vaak een plant, het rankende muurkruid, daarom St. Goedeleplantje geheten.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
7 Januari 2006 was een licht bewolkte dag met een maximum temperatuur van 3,7° om 14u33 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen min 0,1° en die werd om 6u29 opgetekend. 7 Januari 2005 was een bewolkte dag met een erg zachte temperatuur van 12,4° om 12u54 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 8,5° en die werd om 0u 01 waargenomen. Ik heb de indruk dat we momenteel een kopie krijgen van de winter van 2005 ! De warmste 7de januari sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1890 met 12,5°. De koudste 7de januari ooit kwam in 1979 voor met min 11,5°
e maandag na Driekoningen noemt menVerloren Verkoren of Verzworen maandag. Volgens sommige schrijvers zou die namen ontstaan zijn uit de gedachtenis van het Evangelie van de zondag na Drie koningen waarin verhaald wordt dat Jezus in de tempel van Jeruzalem verbleef en door zijn ouders als verloren beschouwd werd.
Anderen zien er ene belijdenis in voortspruitende van oude gebruiken.De oude Costumen van Antwerpen melden dat men vandaag aan de Lakenhalle van de stad het boek der gilde moest lezen in tegenwoordigheid van de magistraat. De werkgezellen konden kennis krijgen van de plichten hunner meesters en van hunne rechten.Dit geschiedde s morgens en al de gezellen trokken er naartoe. De achternoenen waren aldus zo kort dat men het werk niet meer begon, en de gasten sleten de verleturen in de herberg. Op deze manier was de dag dubbel verloren.
Te Antwerpen onthaalde de werklieden langs de Scheldekant hun vrienden met worstenbrood, borrels en peperkoek. Op vele plaatsen gingen de herbergiers hun brouwer betalen en kregen dan een ton bier gratis; De herbergier tapte die ton voor half geld tot de helft af.
Te Veurne onder andere werd Verloren maandag ook in de school gevierd. Er had een hanengevecht plaats waarvoor al de jongens zeven stuivers moesten geven. De laatste haan was koning, de voorlaatste kamper bloedkoning. De koning kreeg dan zeven stuivers, de andere twee.
In de provinciën Antwerpen en Brabant werd een hanekapping en gansrijderij gehouden. Die hanekapping geschiedde alzo : Een haan werd in een bodemloze mand gehangen, zodanig dat alleen de kop zichtbaar bleef. Daaronder legde men een wagenrad waarop de spelers stonden die gewapend waren met een houten sabel. Zij moesten dan, terwijl het rad draaide, de kop van het dier proberen afkappen. s Avonds werden er in de herbergen rauwe worsten verloot.
In West-Vlaanderen zegt men Verkoren maandag omdat het werkvolk dan ging nieuwjaren. Zij zegde niet een zalig nieuwjaar, maar een zalig verkoren.
De naam van verzworen maandag was dan weer meer toepasselijk in het Walenland en Frans-Vlaanderen, waar sprake was van een jongeling, neef van de gouwheer van Dowaais, Juan de Melle, die in 1664 zijn woord verbrak aan een jonkvrouw en niet in het huwelijk trad.
In Limburg werkte de boeren op deze dag niet, ze zeiden dat toch al verloren was, wat ze heden verrichten.
In Limburg aan de grens met Antwerpen, noemt men deze dag Koppel- of vrouwkensdag, waarop de huwelijken gemokkeld werden. Ook was het daar het gebruik dat de vrouwen die op deze dag hun man in het bed konden dragen, van hem een geschenk ontvingen.
Best zouden we in januari nog geen sneeuw zien, hoe jammer ook voor de liefhebbers van een wit tapijt. Maar voor de zonnekloppers zou dit wel een zeer goed teken zijn, lees maar eens wat een weerspreuk ons daarover komt vertellen :
" Is januari van sneeuwvlagen arm, dan volgt vaak een zomer schoon en warm. "
Morgen kom ik u dan vertellen wat er zou gebeuren moest januari ons wel een wit tapijt bezorgen ! Rest mij nog u de reden te vetellen waarom een haan altijd over een karrespoor springt, wel dat is heel simpel, omdat hij het te ver vindt om rond te gaan !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
6 Januari 2006 was een tamelijk heldere dag met een maximum temperatuur van 2,9° om 14u36 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg die dag min 2,7° en die werd 's morgens om 9u01 opgetekend. 6 Januari 2005 was een zachte en mooie winterdag met een maximum temperatuur van 9,6° om 14u15 waargenomen. De minimum temperatuur bedroeg toen 5,3° en die werd om 8u58 opgetekend. De warmste Driekoningendag sinds de waarnemingen van Ukkel was deze van 1999 met 14°. De koudste 6de januari ooit kwam in 1979 voor met min 13,1° !
roeger was Driekoningendag een echt volksfeest in ons land, aan de oorsprong gaf men toen de volgende uitleg : De relieken van de HH Drie Koningen werden toen nog vereerd in de prachtige hoofdkerk van Keulen en aangaande de geschiedenis van deze relieken vertelde men dat de overblijfsels van de Drie Koningen, dankzij de opzoekingen van de H. Helena, in Perzië werden teruggevonden. De H. Helena deed ze naar Constantinopel overbrengen. Op het einde van de 5de eeuw werden ze door Eustorgius, bisschop van Milanen, die ze van de keizer Anastasius ten geschenken had ontvangen, naar zijn bisschoppelijke stad overgebracht. In 1163 werd Milanen door Frederik Barbarossa veroverd, en deze schonk de relieken aan Reinald von Dassel, bisschop van Keulen, die ze naar daar liet brengen, en sinds die tijd worden de relieken daar vereerd. Enkel van 1794 tot 1804 verbleven ze over de rijn om ze te onttrekken aan de heiligschennis van de Franse omwentelaars. De Kanunniken van Keulen richtten ter gelegenheid van de feestdag een liefdadigheidsfeest in. Zo kozen zij onder hen een koning, om ter herinnering van de giften aan het kind Jezus gedaan, geschenken aan de koorknapen en de arme uit te delen. Weldra werd dit gebruik nagevolgd in de Christelijke huisgezinnen, die ook een koning kozen om de aalmoezen : het Godsdeel, te geven aan de arme buren. Stilaan ging dat kiezen gepaard met een feestje waarbij de kiesgewoonte van de oude te pas kwam. In die tijd gebruikte men bonen om te stemmen, de boon werd dan in een gebak verborgen, en wie ze in zijn gebak aantrof werd tot koning uitgeroepen. In sommige plaatsen, zoals b.v. te Laarne, gebruikte men een noot. Van oudsher was het ook het gebruik dat men kinderen uitzond om de aalmoezen te gaan oogsten, en dit scheen best al zingende te lukken. Dit alles samen genomen, bracht het een gezellig feest tot stand. Jammer toch dat men heden ten dagen die kinderen niet meer ziet in ons modern straatbeeld ! ! !
En wat men vroeger toch allemaal geloofde, het wangeloof zoals men dat noemt, was vroegere jaren schering en inslag. Zo bestond er ook het geloof rond Driekoningen.Het was dan de gewoonte om drie kaarsjes voor de deur te laten branden ter ere van de Drie Koningen om zo bevrijd te zijn van kwade geesten en toveressen !De jonge dochters die trokken s avonds zonder licht naar de schapenstal en wanneer zij de hand op de ram legde, dan zouden ze gedurende het jaar trouwen.
Inderdaad, morgen komen Balthazar, Melchior en Kaspar ons bezoeken en wat brengen die zoal mee voor ons ? Wel is de avond vóór Driekoningen, het weer vochtig en de wind sterk, dan is dat een voorteken van een slecht jaar ! Is het koud en droog, dan volgt er een vruchtbaar jaar. Maar ze hebben ook de winter bij, lees maar eens :
" Als 't Driekoningen is in 't land, komt de vorst in 't vaderland. "
Anderzijds stellen we dan ook weer vast dat de dagen verder en langzaam lengen, nog wel onbeduidend in feiten en een spreuk verwoord ons dat zo:
" Op Driekoningen zijn de dagen zo gelengd, gelijk een haan over een wagenspoor springt. "
Niettemin komt er in januari toch al 1u en 9 minuten bij ! Nog een laatste weerspreuk om vandaag volledig te maken :
" Als 't op Dertiendag vriest, 't vriest dertien weken lang. "
Dat zou dan wel betekenen dat het tot april koud zou zijn ! Dus morgen liefst geen vorst als u het mij vraagt.
Weten jullie waarom een haan altijd over een wagen of karrespoor springt ? Vroeger zag men die karresporen veel meer dan heden, en een haan zal daar altijd over springen, waarom doet hij dat ? Wel dat vertel ik morgen dan wel !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
5 Januari 2006 was een bewolkte dag met een maximum temperatuur van 1,8° om 14u50 waargenomen. De minimum temperatuur werd 's morgens om 8u27 opgetekend en die bedroeg toen min 0,6°. 5 Januari 2005 was eveneens een bewolkte dag met 's avonds regen. Om 15u14 noteerde men toen de maximum temperatuur en die bedroeg 7,8°. De minimum termperatuur van die dag werd 's morgens om 6u49 opgetekend en men schreef toen 3,8° De warmste 5de januari sinds de waarnemingen van Ukkel in 1833 was deze van 1999 met 14,5°. De koudste 5de januari ooit kwam in 1894 voor met een min 14° !
