Onlangs las ik ergens dat het nonsens zou zijn te beweren dat je eerst van jezelf moet houden eer je van anderen kunt houden.Hoe kun je van anderen houden echter als er niet iemand is die van je houdt?
Daar zit wat in ,vind ik.
Wij,als filosofen weten misschien iets méér dan anderen hoe mensen nood hebben aan bevestiging,aandacht,liefde.Hoe mensen zichzelf zo negatief zien ,waardeloos,ja,zelfs bereid zijn tot zelfmoord.
Is het toenemend aantal zelfmoorden bij jongeren niet een signaal van een groot gemis aan liefde?Is er iets mis in de gemeenschap door toe te geven aan het materiële,het grote aanbod van overbodige technologische snufjes die alleen nog een artificiële communicatie mogelijk maken via internet,gsm,fb bijvoorbeeld?
Het aanbod in shoppingcentra bv.Verleidingen die onmiddellijk kunnen ingevuld worden.Hébben,bezitten,dat wordt de norm.
Men neemt niet meer de tijd naar iets te verlangen want het wordt onmiddellijk bevredigd.
Het echte verlangen,het diepe,het uiteindelijk nooit te vervullen verlangen wordt niet meer ervaren.
Is het echter niet door dat eindeloos verlangen,het trachten naar het absolute,het niet-kunnen-grijpen,dat we als zoekenden in het leven in beweging blijven,creativiteit en verwondering bewarend,reikend naar anderen als engagement?
Geen politiek fascistisch engagement,dat tracht naar macht ten koste van het menselijk-zijn,maar engagement waarin de mens gewaardeerd wordt om zichzelf en niet om hetgene hij presteert.Een engagement dat de mens benadert met respect,met aandacht voor zijn noodroep naar genegenheid.
Kunnen wij hier in die zin iets betekenen voor de mens?Hen kunnen doorgeven dat ook "zij" iets betekenen ,vermits ze voor mij iets betekenen?.Dit kan hen misschien helpen uit hun verlatenheid en eenzaamheid te treden.Kunnen wij kleine gidsen zijn in hun duisternis?
De sfeer in ons huis is verpest…Mijn zoon die binnenkort 18 wordt leeft de hele tijd in een virtuele wereld.Hij weigert klusjes te doen,komt te laat aan tafel,doet niet meer aan sport,leest geen boeken meer.Het verandert hem als mens.
Herkenbaar voor sommigen?
De 21ste eeuwmens heeft een constant gebrek aan tijd.Maar intussen verspillen we die tijd aan zappen,gamen,onlineshoppen,tweetten,gsm-en
Vroeger,ja,ik weet het…,begin nu maar niet van “vroeger was alles beter”…maar toch
Vroeger had men boerderijen,echte,waar op gezwoegd werd om aan ons eten te geraken.
Vandaag zijn er boerderijen Hay Day of Quiz Bettle,spelletjes op Iphone waar mensen aan verslingerd zijn.Het is een geraffineerde manier om je aandacht te houden,een nutteloze manier.De telefoon trilt om je er aan te herinneren dat de koeien moeten gemolken worden bv.
De sociale druk komt er bovenop want je vrienden op fb komen je verder helpen en ze “liken” er maar op los waardoor men nog meer verwachtingen schept.
“Een deel van onze tijd wordt ons afgenomen,een deel wordt ontvreemd en een deel stroomt weg” schreef Seneca naar zijn vriend
Heersers in alle tijden hebben geprobeerd uren en minuten productief te maken via hun onderdanen,want tijd is geld.Later kwam de industriële revolutie,de dictatuur van de tijd.
De moderne mens praat,loopt sneller,hij produceert en consumeert méér en méér.Hij multitakst,neemt amper een pauze.
Ik pleit ook schuldig.Ik heb ook een GSM, kijk TV, zoek op internet, verstuur mails.
Het is een kwestie die gevoelig ligt .Men wordt niet graag geconfronteerd met het feit dat men zijn tijd verprutst. Men staat daar liever niet bij stil.
Men pleit voor minder uren werk per week,in Engeland 21uur. Maar dan?Wat doet men dan met die vrijgekomen tijd?Dingen die men belangrijk vindt,familie,vrienden,vrijwilligerswerk,een taal leren….Dit klinkt braaf hé?Maar voor digitale mensen die graag digitale koeien melken is er voor dat brave leven geen plaats.
Onderzoeken naar vrijetijdsbesteding wijzen uit dat mensen hun tijd opvullen met dingen waar ze zelf niet zo tevreden mee zijn .In de 1ste plaats TV kijken De hoger aangeschreven zaken ,sport,studie,seks komen later.
Zo lang men TV kijkt uit een bewuste keuze is er niets aan de hand,maar meestal gaat het zo niet en dat is verspeelde tijd.
Dan is er nog de smartphone waar je elke moment,wààr je ook bent, iets op ziet of hoort dat je persé wilt weten.”What Appen, laatste nieuwssite ,huizen bezien die je toch nooit zult kopen, Allemaal prikkels.
Lui zijn uit eigen keuze, lekker uren niets doen ,zalig eens uitslapen?Dat is geen tijdverspilling,daar groeit zelfs soms een moment van creativiteit uit.Daar gaat het hier niet om.
Waar het om gaat is dat je spurt van vergadering naar vergadering,intussen je mails beantwoordt,telefoneeert,twittert, eten binnenschrokt(op straat zoals in Amerika) en dan ‘ avonds voor de Tv ploft om naar een vervelende film te kijken en weg te zappen
Die verprutste tijd wordt passief ondergaan en er is bovendien een overvloed aan aanbod.
De verprutste tijd is gelijk een reusachtige golf die je meesleurt.
Wat is nu het alternatief?Hoe kunnen we daar tegenin gaan?
Ik zou het “toegewijde “ tijd noemen,de tijd die bewust en met aandacht aan iets besteed wordt.Pianospelen,treintjes in elkaar steken mag natuurlijk ,maar je kunt ook toegewijd naar Tv kijken,gericht zoeken op internet,niet achteloos. Je kunt ook drastisch te werk gaan en je kabelabonnement opzeggen bv
Het wordt zeker een vallen en opstaan;
Hou Seneca ( afbeelding ) in het achterhoofd
“Een deel van de tijd wordt ons afgenomen,een deel wordt ontvreemd en een deel stroomt weg”
Is genetisch gemanipuleerde voedingkankerverwekkend ? Leidt vaccinatie naar autisme ?
Werkt homeopathie,is gsmstraling gevaarlijk ?
Gebruiken we maar 10% van ons brein ?
Wàt is nu het juiste antwoord en wat is kritisch denken ?
Hoe kunnen we een waarachtig antwoord geven over bovenstaande vragen?Hoe neem je afstand van je eigen oordeel?
Wat is betrouwbare kennis. Waar ligt de grens tussen wel-wetenschap en niet-wetenschap ?
Je kunt moeilijk aantonen dat een theorie waar is, maar eerder onwaar.
Als je 1000 witte zwanen ziet denk je dat alle zwanen wit zijn. Maar één zwarte zwaan is voldoende om die stelling nietig te verklaren.
Hoe kun je een bewering onderscheiden van fantasie?
Het belangrijkste is dat je twijfelt, dat je inziet dat je fout kunt zitten.Je zou moeten kunnen je mening herzien maar terzelfdertijd ook niet klakkeloos de mening van iemand aanvaarden.
Hou je mening even bij tot er bewijzen zijn misschien?
En is er geen bewijs , soms kunnen zeggen ' ik weet het niet '
Maar hier in het filocafé staan we juist wel open voor kritisch denken.
Daarom gaan we hier in dialoog,niet om ons gelijk te halen maar om het standpunt van de andere ook te analyseren en daaruit te leren.
Een voorbeeld van foute redenering als het regent worden de straten nat
Het heeft net geregend dus zijn de straten nat lijkt mij een correcte afleiding.De straten zijn nat ,dus heeft het geregend is dat echter niet want de straten kunnen ook nat zijn omdat ze natgespoten zijn.
Om goed kritisch te denken is het dus belangrijk om de logische samenhang van een redenering na te gaan op fouten.
Best is je vooronderstellingen na te gaan of ze niet fout zijn.
BV.uitzoekenwat homeopathie is s het nu een kruidengeneeskunde en wat is het nu juist opzoeken dus maar dan ook op een kritische manier.
Hoe onwaarschijnlijker een bewering is hoe sterker het bewijs moet zijn.
Kritisch denken gaat evengoed over andere volkeren en culturen,opvoeding van kinderen enz.
Er zijn ongetwijfeld zaken waar met geen mening kan over hebben omdat ze niet bewijsbaar zijn.Zeg dan gewoon ik weet het niet.Als je geen zinnige uitspraken kunt doen,kan men beter zwijgen.
Laat dit een kleine boodschap zijn naar jullie toe.Door kritisch te denken,is er méér kans tot een juist antwoord te komen.. Rosetta .
Het moment is er nu om elkaar gelukkig nieuwjaar te wensen nietwaar?
Staat men er echter bij stil wat geluk zoal kan betekenen. Wat is geluk?
Geluk is bv. aan de juiste kant van de wereldbol geboren te zijn. Geluk is voor de mensen in Syrie, Egypte, Palestina, ontsnapt te zijn aan de drones en schietpartijen. En de vraag is dan of je dat wel geluk kunt noemen, want het verdriet en de wanhoop komt er ook bij! Watmoeten die mensen zich uitgesloten voelen bij dat woordje geluk!
Meer hoef ik daarover niet te zeggen toch?
En wij? Wat is geluk voor ons? Wij met onze cultus van geluk, genieten in fitnesscentra, lifestyleprogrammas enz. Scoren moeten we, pijn is niet toegelaten, miserie is een ver van mijn bedshow
Vrienden zien we niet meer, facebook is er nu! Twitteren, smsjes sturen vervangen elk menselijk contact. Geluk moet onmiddellijk ingevuld, bevredigd worden. Geluk is een markt geworden.
90% van de mensen zeggen wel dat ze gelukkig zijn. Niemand durft zeggen dat ze dépressief of eenzaam zijn. Dat klinkt niet goed, men hoort dat niet graag,dus men zwijgt om het masker van geluk niet te beschadigen.
Ik wil nu ook niet zo negatief blijven want er is nog hoop op het echte geluk.
En wat mag dat nu weer zijn?
Uitkijken dat we ons niet laten meeslepen in de consumptiemaatschappij bv. terugkeren naar de bron, de familie, de buren, de gemeenschap, de tradities.
Mensen, het is tijd voor verandering is de spreuk van een bekende burgemeester. Ik betwijfel of hij het over dezelfde waarden heeft.
Voor mij is verandering bewust leven, weten met wat men bezig is, niet wegkijken van miserie, geven, jezelf inzetten.
Terwijl ik deze column aan het opstellen was, lees ik tussendoor de bijlage van mijn dagblad en wat staat daar?
De belg zal gelukkig zijn in 2013! Belg maakt eigen geluk, staat er.
De Belg zal minder geld schenken aan goede doelen maar gaan meer vrijwilligerswerk doen als compensatie.
Werken is ook een belangrijke factor van geluk. 67% van de mensen wil toch gaan werken zelfs indien ze hetzelfde bedrag zouden krijgen bij een uitkering. En, na de inspanning, de ontspanning. 83% zullen pas gelukkig zijn in 2013 als ze minstens één mooie reis kunnen maken. ; Tot daar de statistieken.
Geluk kun je afmeten aan ongeluk. Als je eens echt ongelukkig bent geweest, weet je pas wat geluk is. Geluk is dus niet ongelukkig zijn.
En toch blijft men streven naar méér, en hoe meer men streeft, hoe minder men vindt. Het geluk zit in kleine dingetjes veel verder moet men het niet gaan zoeken.
Ennu de voornemens De meeste halen einde januari niet. Dit is een opluchting, ik ben dus niet alleen en ook maar een mens. Mijn voornemens: méér bewegen, minder drinken, meer aan cultuur doen, mijn kinderen meer bezoeken, vermageren, dingen niet uitstellen . Hoe lang zullen mijn voornemns duren?
Velen willen maatschappelijk succes maar wat ben jer mee als je een hardvochtig mens bent?
Ik pleit voor vriendelijkheid, liefde,bekommernis om je medemens, is dit niet belangrijker dan succes.? T.a. hoe meer je geeft, hoe meer je krijgt en dit schept een gevoel van voldoening, ja.. geluk
Hou eerst van jezelf en je zult automatisch van de ander houden. 2000 jaar geleden zei ook al iemand zoiets.
Dit is een voornemen dat langer stand zal houden dan januari want het is een manier van leven, een instelling.
We hoeven echt niet perfect te zijn. Laten wij ons niet meesleuren in de laatste trends zoals perfect koken, de ideale huisvrouw zijn met de witste was, de mooist geboende vloer.
Laat ons houden van onszelf zoals we zijn. Laat ons gewoon goed voor de ander zijn en dit voornemen is haalbaar, veel langer dan 2013.
Horen wij niet ons ganse leven dat alles de schuld is van Eva dat ze maar niet in die appel had moeten bijten? Sindsdien is alles de schuld van de vrouw, dat zondige wezen.
Nee,nee,zeg ik u ,niet Eva is de schuld maar de slang! Ja, de slang ,,want zij verleidde Eva. Het was de slang die iets deed ontwaken bij Eva nl. Het verlangen,
De slang siste Eva toe dat er nog veel meer te beleven viel buiten deze Hof van Edenen ganse dagen rond te drentelen met Adam.
Ze siste en siste en overtuigde Evauiteindelijk in de appel te bijten hetgene haar leven totaal zou veranderen.
Want,plots zag ze zichzelf en Adam in volle naaktheid en beiden schaamden ze zich.
Door die schaamte voelden ze zich gefaald,ja,gefaald omdat ze het verlangen van God niet hadden kunnen bevredigen.
En wat is dat verlangen van God?Hij verlangt naar de mens en voelt zich verlaten. Hij is eenzaam en roept waar ben je?
Het verlangen van God is zo groot dat het niet te bevredigen valt en zo geeft hij de mens een gevoel van falen en een schuldgevoel.
Het is dus de ander (god dus) die te kort schiet.
Het tekort van de mens kan alleen opgeheven worden als de mens het tekort van de andere(god)opheft. En zo is de moraal geboren.
Omdat we zelf niet anders zijn dan Verlangen, omdat we samenvallen met het Verlangen kan ik het Verlangen van de ander alleen opheffen door het vernietigen.
De moraal is het cadeaupapier waaronder dat andere,dat veel diepere en wezenlijke Verlangen schuilgaat, het verlangen naar macht, seks en vernieling.
De enige die geen geweten heeft is de slang. Voor de slang is het een spel. De slang is de oermoeder van de verleidingskunst.
Zij moet niets vernietigen omdat het haar niets kan schelen daar zij het verlangen van de ander niet moet bevredigen,
De slang mag aanspraak maken op alle respect.Zij heeft geen geweten, geen moraal.
Het is het Verlangen die de mens gevoelig maakt voor zwendel, ja, zwendel die zich vermomt in kunst, filosofie, religie, wetenschap. Ook politiek is voor alles een komedie van bedriegers en bedrogenen. Neem zwendel maar niet serieus, niet negatief, zonder zwendel zijn we niets. Daarmee is de zwendel van de verleidingskunst de enige redding waarop we mogen hopen, dus de belangrijkste, het andere leven nl de fantasie.
Wie nieuwsgierig is naar de boom waar hij niet van eten mag, heeft er toch een voorstelling van, hoe vaag en onbestemd ook. Endat is Fantasie, dat is de wereld van de kunstenaars, de creatievelingen, de zoekenden, de filosofen.
Kennen velen hier het verhaal uit de griekse mythologie van MEDEA?
Ik raad aan het te lezen op internet(Google)
Voor degenen die het niet kennen hier in het kort:
Medea is de dochter van Colchis een koning die eigenlijk geen recht had op die troon.De echte toekomstige koning Jason komt op zijn 18de de troon opeisen en bekomt die ook na een lang verhaal van stieren en draken en hekserijen met de hulp van Medea die op slag verliefd geworden was op Jason en met hem meeging..Toen Jason eindelijk op de troon zat werd hij verliefd op een andere prinses.Creusamaar Medea nam dit niet en stuurde een vergiftigd bruidskleed naar de bruid,maar hier komt het:Medea doodde eigenhandig haar drie zonen in een vlaag van woede en jaloezie
Vandaag ook nog gebeuren zon zaken,men kan het lezen in de kranten.Moeders doden hun kinderen al dan niet gevolgd door zelfmoord(er zijn ook mannelijke Medeas..)
Alles draait hier rond passie.Waar is de rede?Blijkbaar overwint de passie hier de rede.
Moet het dan niet omgekeerd zijn,dat de rede overwint?
Maar volgens Spinoza is er ook een onmacht van de rede,toegeschreven aan een zwakke wil vooral gekend in onze katholieke opvoeding.Niet zondigen heeft te zien met wilskracht.Zondigen is falen,zwak zijn.
In het geval van Medea is de wil hier het zwakst,de begeerte het sterkst.Spinoza zegt de geest is gewillig,maar het vlees is sterk
Voor Spinoza kan het zwakke nooit winnen.Medea kon niet anders.Ze dàcht misschien dat ze
kon weerstaan aan haar passie,maar dat is een illusie,dit zijn passieve affecten. Wat men wèl gedaan heeft of niet gedaan heeft is de perfecte uitdrukking van levenskracht,van het volharden in het bestaan.
Voor Medea was het nog erger te moeten leven met vernedering en kwetsing.Ze doet wat ze niet laten kan.
Deze éthiek van Spinoza is een andere dan de normatieve,maar redelijk en menselijk.
Je kunt Medeas daad moeilijk goedkeuren,maar je kunt het ook niet afkeuren omdat je het wilt begrijpen
Men kan op zoek gaan naar de oorzaak,of doel of manifestatie van de begeerte of een samenspel van omstandigheden bv:opvoeding,trauma.
Er is een krachtmeting aan de hand tussen uitdrukkingen van drift en verlangen.
Het ene is zogezegd goed,het andere slecht,maar maken deel uit van ons geheel nl; lichaam en geest.
Medea doet een zoektocht naar binnen,haar diepste binnen
Weggaan bij je echtgenoot bv.lijkt gemakkelijk(omdat het bv.een hel geworden is)Maar het is wel de moeilijkste weg.Weggaan betekent opgeven,een slechte indruk nalaten aan de buitenwereld.Je staat onder druk.Bij de echtgenoot blijven lijkt lastiger maar is de weg van de minste weerstand.Dus ben je het sterkst als je beslist van toch weg te gaan want nog eens;het zwakke kan nooit winnen.
Wat is slecht,wat is goed?
Medea voelde intuitief dat ze niet kon doen wat ze wist dat beter was t.t.zeggen haar kinderen in leven laten.Dus doodde ze hen.
Dit is de onmacht van de rede.Je weet dat het slechte bestaat en toch doe jet.
Als dit alles doordringt hoef je niet met schuldgevoelens opgezadeld te zitten.Het is helemaal niet verfoeibaar.Lichaam en geest zijn één
Hoe eindig ik nu zon pleidooi voor het omgekeerde van hetgene men ons als norm heeft aangeleerd
Eindigt het betoog met je zult niet doden?
Zullen we Spinoza bijtreden met mededogen en begrip of poging tot begrip, op zoek naar de bewuste en onbewuste oorzaken van die wrede daden?
Durven we nog oordelen,veroordelen?
Ik zou zeggen:wees mild voor jezelf en anderen.
Deze column is geinspireerd door het boek van Miriam van Reijen:De geest is gewillig maar het vlees is sterk een aanrader (uitgeverij Klement/Pelckmans)
De meeste van ons zoeken naar een zinvol bestaan. Dat is wat ik denk
toch
Maar hoeft die zin er te zijn? Kunnen we er niet boven gaan staan en
bij de orde van de dag blijven bv?
De zin kunnen we toch niet vinden .Met onze ratio gaan we de wereld
toch niet verklaren?
Waarom ons hoofd blijven breken om iets dat we nooit zullen
vinden. Waarom illusies en verwachtingen blijven koesteren.
Van drie dingen zijn we zeker. Dat de wereld bestaat, dat wij bestaan en
dat de dood onontkoombaar is.
De dood is ergens altijd aanwezig omdat we ons bewust zijn van onze
eindigheid.
De naderende,onafwendbare dood maakt van ons leven een zinloze bezigheid,en dat
vervult ons van angst.
Daardoor gaan mensen hopen op een leven na de dood ,dat is een vlucht uit
de werkelijkheid
Niet de hoop is zeker, maar het heden,het lichaam.
De hoop moet uitgeroeid worden.
Enerzijds wil de mens zekerheid en anderzijds gaat hij op zoek om zijn bestaan te rechtvaardigen.
Die tegenstrijdigheid tussen die twee maakt het leven absurd.
Het absurde is de tegenstelling tussen de mens die verlangt naar
zekerheid en de wereld die hem dat niet
kan geven.
Het verhaal van Sisyphus illustreert misschien waar ik naartoe wil. Sisyphus
werd door de goden gestraft ,het verhaal is bekend denk ik. Sisyphus moest voor
de rest van zijn leven een zwaar rotsblok naar boven op een berg duwen. Eens
boven ontsnapt het het blok en rolt terug naar beneden. Zo gaat het elke keer en
elke keer terug.
Nu zou men denken hoe absurd zoiets is. Sisyphus had kunnen opgeven(hij
was eerder al ongehoorzaam geweest aan de goden)maar wat gebeurt er?Sisyphus,bij
de zoveelste afdaling begint te voelen dat hij er een zeker plezier begint in
te vinden. Elk uur dat hij afdaalt wordt hij bewuster,aanvaardt en geniet.
Hij is superieur aan zijn lot omdat hij bij elke afdaling bewuster is
van zijn conditie. De luciditeit die zijn marteling moet zijn wordt zijn
overwinning.
Zijn afdaling is er soms één van berouw, van verdriet, van vreugde maar
hij omarmt zijn persoonlijk lot.
Helden van het absurde?Monty Python, Kamagurka, de mannen van Basta, Herman
Brood ,Don Juan?
De kroon spant de schilder,deze wil het leven herhalen in materie.Geen
verklaring voor zijn vragen of verlangens,gewoon doèn.
J.Conrad stelt:hoe intelligenter een persoon is, hoe minder hij de
absurditeit wantrouwt
Als de mens nee zegt tegen de dood,zegt hij ja tegen het leven. Juist
omdat hij die hoop heeft opgegeven en niet anders heeft dan het hier en het
nu, kan hij hartstochtelijk van het leven houden.
Zolang we hopen verraden wij ons
menselijk bestaan
Het menselijk leven ,deze absurde wereld is adembenemend mooizei Camus,bekende
filosofoof.
Ontsnap aan de gevangenis,geef de hoop op,geniet hier en nu.
De mens is zijn eigen doel. En hij is zijn enig doel.
Onder mens versta ik ook de
andere.
Wees solidair met concrete mensen.Neem elkaar de hand en stap uit de
gevangenis.Het geluk wacht op u
Dat is wat ons leven, tijdelijk en absurd ,zinvol maakt
Intensief en hartstochtelijk leven,laat dit mijn absurde boodschap zijn.
Je kunt antwoorden omdat we nieuwsgierig zijn, omdat we kennis willen opdoen, omdat met iets niet begrijpt, omdat men een duidelijker beeld van de werkelijkheid zoekt
Het ziet er naar uit dat, zonder vragen het leven saai zou zijn.
Want,zou het wijs, verstandig zijn grenzen te stellen aan onze dorst naar kennis?
Kan grenzeloze nieuwsgierigheid van sommigen ons aller naar ondergang leiden?(denk aan de atoombom)
Vragen kunnen ook een weg banen door een oerwoud van misvattingen.
Vragen kunnen nieuwe perspectieven geven.
Socrates kende de macht van de vraag. We willen niet onwetend zijn.We willen verwonderd zijn,kennis is goed.
Is er een goede manier om een vraag te stellen of,en zijn er vruchtbare manieren van antwoorden?
Elke vraag hier in het filocafé is al een manier om bij te leren.
Elk antwoord leidt tot nieuwe vragen. Het is een doolhof, een weg zoeken naar de uitgang. Men is niet tevreden met het eerste en beste antwoord
Men zoekt een doel dat niet te bereiken is.
Vragen stellen is een inspirerende wandeling langs kronkelende wegen via vertakkingen.
Maar is er geen dieper bedoeling achter de vragen?
Wàt willen we eigenlijk weten? Een antwoord op de vraag? Het is gebleken dat er nooit een antwoord komt op de filosofische vragen .en toch blijft men vragen stellen.
Dus is mijn vraag wat zoeken we?
Is het niet verder zoeken dan de vraag,
Maar naar watdan?
Zit er diep in ons niet iets waar we niet bij geraken?
Zou het niet zinnig zijn te weten wat dat iets is?
Is dat iets soms onze kern,onze diepste onbewuste verlangen naar de essentie van ons bestaan?
Velen zijn terug van vakantie veronderstel ik toch?
Het woord "vakantie" komt van het woord "vacant".
Vacant dat op zijn beurt betekent:afwezig,vrijstaand,open,verlaten,op pad zijn,nomadiseren,zwerven,openstaat,vrij blijven
Voor elk kan er dus iets anders verstaan worden onder het woord vakantie
"Vacuum" zit er ook in:leeg dus,afwezig zijn van de dagelijkse sleur,het achterlaten van zorgen ,het verlaten van het huis,openstaan voor nieuwe dingen,rust of onrust ervaren,rondzwerven,leegte opvullen(is er zin aan de leegte?)de nomade spelen,maar bovenal zich vrij voelen.
Vooral dat vrij voelen lijkt mij een vraagteken.
Is men vrij wanneer men zijn verlof moèt nemen in "die" en "die" maand,wanneer men zijn vliegtuig moèt nemen om "dàt" en "dàt" uur,wanneer men in het hotel het ontbijt moèt halen voor 10uur?
Zelfs ik met mij boot,ik,de zwerver ,de nomade die ongebonden op vakantie ga moèt mij onderwerpen aan de natuur.Ik moèt mee met de tij,rekening houden met de wind .
Waarom kijken zoveel mensen uit naar verlof?Om op adem te komen,te pauzeren,te rusten,om adem te halen?
Wordt het niet overroepen?
Ik hoor veel mensen zeggen dat ze blij zijn terug te keren naar hun eigen nest.Kinderen gaan ineens terug graag naar school:de nieuwe pennen,het kaften van boeken,een nieuwe boekentas,de vriendjes terugzien.
Vanwaar die drang om weg te gaan?Dit houdt me bezig.
Nu,zonder die drang had Columbus Amerika niet ontdekt en zo zijn er vele voorbeelden van.Het avontuur,het onbekende trekt aan.
Nieuwsgierigheid naar het "andere" wat het ook moge zijn.
Wij hier,échte en amateurfilosofen zijn ook nieuwsgierige mensen die alsmaar blijven zoeken naar antwoorden op allerlei vragen.Is dit niet een beetje dezelfde drang als op vakantie gaan,of liever op avontuur,op verkenning?Ik denk dat er een link is.
Hebben we niet allemaal een "Odysseus" in ons?Is dat eeuwige zoeken niet een zoeken naar zichzelf?
Komt men ooit uitgerust en voldaan terug?Blijven wij hier dan ook niet komen als zoekende zielen?Nooit echt voldaan..
Men verlangt altijd naar iets anders.Is men thuis wil men weer weg.Is men weg wil men terug naar huis.Hetgene mij terugbrengt naar het nooit bevredigd verlangen naar dat "iets" waar ik het vroeger al over had.
Laten we ons filosofisch café een beetje ervaren als een vakantie met al zijn betekenissen hiervoor opgesomd
Misschien gaan we straks graag terug naar huis maar tegelijkertijd kijkt men misschien al uit naar het volgende filosofisch café.Ik alvast wel,volgende week reeds in Breda
quand tu es dans la merde ! ne dis rien et essaie de savoir ce que tu fais Op de ring van Antwerpen,dichte mist;
Een krans van vage lichtjes zoals op een reuzentaart
Ik volg behoedzaam..
Ik kom van het filosofisch café en zit evengoed met mijn gedachten in een mist om niet te zeggen dikke mist dialoog, empathie, relativisme, absolutisme, déconstructie zware woorden
Oei!zit ik nu op de verkeerde weg?
Neen,ik volg nog,maar de afstand tussen de anderen wordt groter.Straks verlies ik ze uit het oog .zijn dat nu goede of slechte mensen daar? Benik goed,of slecht? Of de twee
Moet ik niet wat toleranter worden? .Gedachte,gedachten
Voilà, ik ben de anderen kwijt, ben nu alleen en nog behoedzamer. Zal ik het redden zonder hen?
Ah, nu komt iemand in mijn kielzog.Ik ben nu zij die leidt. Kan ik dat wel? Zit ik nog op de goede weg?Mijn verstand zegt van wel, maar mijn émoties zijn ook niet te onderschatten.Wat zijnémoties alweer?
Zal ik die andere niet op de verkeerde weg zetten? Heeft die wel vertrouwen in mij?Heeft hij een keuze?En ik dan?
De witte streepjes op de weg zijn mijn enige aanknopingspunten.Maar zie ,er is terug een lichtje voor mij en ik hoef nu maar te volgen , heel voorzichtig, zoals die ander mij blijft volgen. Een uitwisseling van vertrouwen,concentratie.
Zo helpen we elkaar er door. Door wat? Naar wat? Wat houdt mijn verlangen in:een veilige haven?een zekerheid?
Zijn er zekerheden? Ja,want hier zet ik mijn moeizame reis verder,in goed of slecht gezelschap,wat maakt het uit;;;maar dat ik die reis, al is in de mist verder zet, dàt is een zekerheid.
Met alle lichtjes hier aanwezig moet dat wel lukken
Onder het wandelen, bedenk ik vaak volmaakte zinnen, die ik me later thuis niet meer kan herinneren. Ik weet niet of de ontzaglijke poëtische kracht van die zinnen berust op hun inhoud of op het feit dat ze nooit hebben bestaan Fernando Pessoa in het Boek der rusteloosheid
Miriam van Reijen is filosofe en doceert filosofie en ethiek aan de hogeschool Avans in Breda. Naast dit geeft ze cursussen en workshops evengoed in Nederland als in Belgie , Frankrijk en andere landen.Miriam is gefascineerd door Sartre en vooral door Spinoza. Bij deze laatste beeindigde ze onlangs haar scriptie bij dewelke ze geboeid is door zijn passies en zijn filosofie van de politiek. Miriam publiceerde ook boeken waaronder "Filosoferen over emoties" Ze was ook de ziel en oprichtster van het filosofisch café in Breda. Wat heeft deze filosofe nu te zien met de wetenschap? Miriam is evengoed gefascineerd door de Stoicijnen die reeds een paar eeuwen voor en na Christus op zoek waren naar de weg tot het geluk en de levenskunst en die dachten te bereiken door de controle op de emoties via de rede, de logica Vandaag weten we door de neurowetenschappen en de hersenchirurgie dat inderdaad de emoties zouden geleid worden via het ingewikkeld zenuwkluwen in ons brein.Beangstigend wel.Waar is onze vrije wil,onze verantwoordelijkheid. Om Johan Braeckman te citeren:"Zijn we zèlf meester van ons gedrag of eerder de slaaf van onze hersenen"
In dit filmpje ziet u Jean De Waegenaere ,onverwachts overleden op 29 december 2009 Hij was een goede vriend van mij en een zeer actief lid van het filosofisch café van Antwerpen . Hij was een fervent lid van de Antwerpse Jazz Club en grote Jazzkenner. U ziet en hoort hem hier tijdens het voorlezen van één van zijn laatste columns .
In het westen is het oorzakelijke ,het scheidingsdenken sterk ontwikkeld geweest. We zijn ermee opgevoed.
Nu echter komt men terug van het dualistisch denken evengoed filosofisch als antropologisch. Men komt terug van goed en kwaad;van het licht en donker,van zondig en heilig,van geniaal en dom,van man en vrouw,van kortom al die tegenstellingen.
Alsof in het goede geen kwaad zit en omgekeerd. Alsof in de man geen vrouw zit en in de vrouw geen man.
Aristoteles zegtje moet het hoogste bereiken .Zolang je dat niet bereikt hebt moet je altijd van oorzaak naar gevolg,steeds verder Dat klinkt naar volmaaktheid en ik bèn niet volmaakt en ik kan me daarin aanvaarden. het kan zelfs een weg zijn naar een transformatie in mezelf.
Herakleitos zegt iets anders nl.niet zo bezig zijn met oorzaak en gevolg,zwart wit,duister en licht,maar openstaan voor het zo-zijn van de dingen,het leven zien zoals het is. Ik hoef niet volmaakt te zijn(wat een troost).Je ontdekt dat er meer in je zit dan wat de taal je toelaat er uit te halen.
Het gaat er om aanvaard te worden zoals je bent,met wat je geworden bent en met wat je aan het worden bent. Dit noemt men een ontmoeting. En wat is aanvaarden? Bv. Ik geef mezelf de permissie om een non-conformist te zijn en accepteer dit ook van anderen.
Het woordje haereticos betekent hij die zelf kiest de ketter die niet alles weggooit,maar alles op zijn eigen oorspronkelijke wijze probeert te verwerken om er in zijn leven iets probeert van te maken.
Zo kun je to vrijheid komen,niet dat je niet vrij zou zijn om je zin te doen,maar de vrijheid hebt om te kiezen,zelfs het onvermijdelijke.
Soms zit de angst er in deze vrijheid niet te kunnen bereiken,verdragen,er niet te kunnen mee omgaan.
Vrijheid is keuzes maken en in hoeverre is die keuze vrij?
Sartre zegt :omdat mensen kunnen en moeten kiezen en zich vrij voelen,zijn ze vrij.
Spinoza stelt als iemand zich vrij waant,het nog niet zo is. Men kan zich vrij voelen zonder het te zijn. We zijn het echter niet omdat elke keuze is bepaald door ervaringen, opvoeding, genen, herinneringen
Wat heeft vrijheid te maken met dualisme of liever niet-dualisme, In het niet-dualisme besta je uit één stuk,ben je tegelijk goed en slecht. Je maakt één keuze , en maar éne en het is die keuze die uit één persoon komt en die persoon is één geheel met zichzelf,met het hoogste in zichzelf
Een citaat van Romain Gary om te eindigen
niets is wit of zwart, het wit is vaak iets zwarts dat zich verbergt en het zwart is soms het wit dat zich heeft laten betrappen
Ik was in Iran het beruchte jaar 1979...Khomeini juist aan de macht. Ik ging een paar keer per jaar naar Iran om inkopen te doen voor mijn zaak in "Perzische Tapijten". Maar in 1979 wachtte mij een verrassing...strenge controle op het vliegveld,mannen met geweren overal,na 21u verbod om nog op straat te gaan,hotels leeg,restauraints gesloten,geen alcool,geen coca cola.In de straten,gewapende en gemaskerde mannen. Ze schoten zo maar in de lucht om je angst aan te jagen.De,sfeer was beangstigend..Ik werd eens meegsleept in één van hun beruchte betogingen(die je nu ook ziet op tv).Toch nam ik en vliegtuig naar Isphahan.Daar was het iets kalmer,maar oh zoveel vernietigd .De foto's zijn genomen in Isphahan.Gelukkig de mooie "blauwe" moskee was ongeschonden.(Die kun je zien op de foto). Je kunt je vragen stellen bij het regime van nu en dat van de Shah..wat was,is beter?
Heeft het verlangen wel dezelfde betekenis voor iedereen?
Verwart men niet verlangen met behoefte?
Een behoefte kun je invullen:eten als je honger hebt,een nieuwe auto kopen,een huis in Toscanie Dit kun je ook verlangens(met een s)noemen.
De term verlangendewelke ik bedoel gaat over iets veel fundamenteler.
Niets kan de mens zodanig bevredigen dat hij definitief bevrijd is van het verlangen naar iets nieuws. Het is een onstilbare dorst,en onrust,een dynamiek,een grenzeloos verlangen naar de ander in eerste instantie.
Levinas slagzin:le désir de lhomme est le désir de lautre,zegt het.Je wilt verlangd worden door de andere terwijl je zèlf verlangt.
Het verlangen valt nochtans niet samen met het gevoel. Men denkt vlug aan het woord liefde als men van verlangen spreekt.
Het verlangen waar ik het over heb is onbewust en kan pas via omwegen ontdekt worden.
Eigenlijk is de mens een wezen dat gedreven wordt door een onblusbaar verlangen maar niet weet naar wàt het verlangt. Dit dwingt hem zich naar anderen te wenden, te ontmoeten en een voorlopige identiteit op te bouwen. Maar er ontwerpt zich een leven van en reeks schijnbare toevallige factoren die het verlangen zullen opvullen,surrogaten:auto,grotere auto,villa,eten .
De dynamiek van het echte verlangenhoudt velerlei dingen in. Wat denktu dat een kunstenaar beweegt, die onblusbare drang altijd maar te creëren, te scheppen. Het tasten,het zoeken en nooit echt bevredigd zijn?
Wat zei Eric Oger enkele maanden terug?Het ging toen wel over het geluk, maar hij zei dat het zoeken belangrijker is dan het vinden.
Sommigen verklaren het verlangen als een verlangen terug naar de moederschoot. Ik zou het niet weten,maar wie weet?
Ik zou het geen passion inutile noemen à la Sartre want er zit te veel drijfkracht in het verlangen.
Verlangen is een onstilbare honger van de geest, honger naar betekenis ,naar een waarheid,naar de kennis van het Ene Antwoord, het verlangen naar dat punt waarop de zin van het bestaan en het geluk elkaar misschien de hand reiken, samen hetzelfde betekenen.
Indien u denkt niet te verlangen (in de betekenis waarover ik hier heb)wens ik u toe te verlangen naar dat verlangen.
Een heel oude dichter (nu overleden) schreef eens:What makes the engine go..desire,desire,desire..The longing for the dance
Het zoeken en uitstellen van ervaringen, het niet willen,kunnen grijpen. Verlangen en weer niet.Verlangen naar ietsmoet blijven , het doel mag niet bereikt worden.
Een beetje mist? Dikke mist? maar mist moet er zijn.! ! Rosetta
Hier in den Hopsack zijn een aantal vrijwilligers actief,ook het team van het filosofisch café bestaat uit vrijwilligers.
Onlangs kwam bij mij de vraag opwat beweegt eigenlijk een vrijwilliger zich voor anderen in te zetten?
Is het om een zwart gat op te vullen,een leegte ? Doet hij het om eenbedankje te krijgen?Probeert hij zijn eigen problemen te vergeten?
Er is echter geen fundamenteel antwoord,een antwoord dat geldt voor elke vrijwilliger.
Emmanuel Levinas geeft misschien een gedeeltelijk antwoord.
Bij Levinas gaat het om een appel à lautre Die appel(beroep doen opis ongeveer de vertaling)door de behoeftige,de weerloze is geen eis. Bij Levinas besta je maar doordat de andere je ziet en zo beroep doet op de andere zijn gelaat(dat is eigenlijk fenomenologie)
De goede Samaritaan antwoordde aan de oproep van de gekwetste. Maar was er alleen maar dàt, het helpen,of ging het ook om een goed gevoel op te roepen bij zichzelf?
Iedergelaat doet een appel op zelfoverstijging. Ieder ander die geen bedreiging of agressie vertoont in zijn gelaat is een vraag naar mijn zorg. Hij doet een oproep om mijn grenzen open te stellen.
Door hem te tonen in zijn kwetsbaarheid doet hij een appel op mij om uit zijn beslotenheid te geraken.
Hetzelfde van het gelaat kan gezegd worden van het woord . Zelfoverstijging is luisteren naar het verlangen van de andere tot contact.
Ontmoeting gebeurt op voet van gelijkheid en evenwaardigheid.
Ontmoeting tussen mensen is veel meer ,het is de ontmoeting met de mensheid en de mensheid is de andere
Maar nog niet is er het antwoord dat ik zoek. Ik mis toch wederkerigheid.
Bij Levinas gaat het niet ècht om wederkerigheid?
Dan kom ik bij Paul Ricoeur.
Hier is de andere niet de eiser maar de lijdende.
Hier geef ik mijn mede-voelen, mede-lijden. De andere is de ontvanger
In het ware meevoelen word ik geraakt door al wat de lijdende mij teruggeeft.
De ongelijkheid wordt opgegeven door de wederkerigheid,de uitwisseling. Je kijkt in een spiegel,je lijdt mee ,je wordt herinnerd aan je eigen kwetsbaarheid en sterfelijkheid.
De ontvanger geeft verantwoordelijkheid doordat ik de superioriteit erken van het aansporen tot rechtvaardig handelen.
Hier is dus wèl wederkerigheid,gelijkheid.
Ik ben niet beter dande andere. Ik ben een ander tussen de anderen.
Is dit een antwoord op de vraag:waarom die zogezegde belangloze inzet van de vrijwilliger?
Om over na te denken toch?
Rosetta
De teksten die u kunt lezen zijn "columns" die opgesteld zijn door mij en dewelke ik voorlees in ons filosofisch café in Antwerpen. Elke 2de zondag van de maand heeft er een filosofisch dialoog plaats in "den Hopsack",Grote Pieter Potstraat,24,Antwerpen;Voor meer détails kijk op www.filosofisch-cafe.be Iedereer is welkom,er is geen voorkennis nodig .Iedereen doet mee .Het café zèlf is heel gezellig en er wordt dikwijls nog veel nagepraat.Kom maar eens kijken..
