|
Beeldverhalen
Van grottekeningen en hiëroglyfen tot hedendaagse stripverhalen
Het beeldverhaal heeft in diverse vormen altijd bestaan. Tekeningen bieden een mogelijkheid om verhalen te vertellen. Het maken van een stripverhaal is een van de vormen om dat te doen.
De geschiedenis van het beeldverhaal gaat terug tot in de prehistorie. Toen al tekenden mensen jachttaferelen, mensfiguren, dieren en symbolen tegen de wanden van grotten. Wat de precieze betekenis of bedoeling van deze tekeningen is, valt niet meer te achterhalen. Waarschijnlijk maakten de grottekeningen onderdeel uit van godsdienstige rituelen.
Hiërogliefen
De Egyptenaren stelden met beelden en symbolen een schrift samen. Zij ontwikkelden het hiërogliefenschrift, letterlijk: een beeldtaal. De beelden symboliseren de betekenis van woorden. Daarnaast schilderden en beeldhouwden de Egyptenaren allerlei taferelen, die vaak verband hielden met hun godsdienst. Deze schilderingen en reliëfs zijn heel verhalend van opzet.
'Rare jongens, die Romeinen'
De Grieken en vooral ook de Romeinen maakten veel beeldverhalen. Van de Grieken zijn nog vele vazen bewaard gebleven met daarop gevechten, sportevenementen, taferelen uit het dagelijks leven en mythologische scènes.
De Romeinse keizer Trajanus behaalde twee grote overwinningen op de Daciërs. De senaat en het volk van Rome richtten naar aanleiding daarvan een zuil op waar een lang doorlopend verhaal in reliëf de gebeurtenis uitbeeld (114 na Chr.). Het reliëf is te lezen als een strip (zonder tekst) en is in zijn totaliteit 199 meter lang.
Strip op tapijt: de slag bij Hastings
Een ander beroemd doorlopend beeldverhaal is het tapijt van Bayeux (omstreeks 1080). Het laat ook een veldtocht en een overwinning zien. Het tapijt van 70,4 meter lang en 50 cm hoog is helemaal geborduurd. Behalve met het verhaal van de slag bij Hastings is het tapijt versierd met friezen. Ze zijn aangebracht boven en onder de grote aaneengeschakelde scènes in het midden. Soms zijn ze enkel decoratief, maar ze ondersteunen af en toe ook het tafereel in het midden. In tegenstelling tot de zuil van Trajanus zijn de scènes op het tapijt voorzien van tekst.
Eerste ballonstrip
De brief met illustraties van de graaf van Meurs
Waarschijnlijk de oudste ballonstrip ter wereld, in elk geval de oudste van Nederland, is terug te vinden in een brief. In 1493 schreef de graaf van Meurs een boze brief aan de hertog van Gelre, voorzien van tekeningen waarbij de tekst in tekstballonnen werd geschreven. De graaf van Meurs had de plaats van de hertog van Gelre ingenomen als gijzelaar, maar de laatste was zijn belofte (nog) niet nagekomen om het losgeld te betalen!
De huidige stripvorm is vooral ontstaan uit de vele prentenboeken en de zogenaamde cents- of volksprenten, die jaarlijks met miljoenen exemplaren verkocht werden en waarin zowel kerkelijke als wereldlijke verhalen werden verteld. Omdat veel mensen nog niet konden lezen, was het vertellen van deze verhalen in stripvorm een ideale oplossing.
Invloed van de VS op de strip
De Nederlandse strip kon zich verder ontwikkelen door de invloed uit de Verenigde Staten. Bekende strips uit de vooroorlogse jaren in de V.S. waren: Popeye, Dick Tracy, Man Drake, Tarzan, Prince Vaillant en Flash Gordon.
De Amerikaanse en Canadese bevrijders brachten de comics mee naar Nederland. Deze comics waren wekelijkse tijdschriftjes gedrukt op goedkoop papier. Ze waren voor weinig geld te koop bij de kiosken en erg populair. In eerste instantie waren ze bedoeld voor volwassenen, maar al snel werden ze ook door kinderen geliefd.
Helden als Superman, De Hulk, Spiderman en Batman verrichtten de ene na de andere goede daad en beschermden de mensheid tegen het boze. In Nederland begon men al snel met het vertalen van de Amerikaanse strips en het maken van eigen scenario's voor de al bestaande stripfiguren.
Strip steeds populairder
Na de Tweede Wereldoorlog bloeide de strip in Nederland op. Elke zichzelf respecterende krant publiceerde een strip. Maatgevend voor de kwaliteit van de strips zijn de Toonder studio's. Veel striptekenaars beginnen hun carrière bij deze studio's. Bekende strips uit die tijd zijn: Tom Poes van Marten Toonder, Erik de Noorman van Hans G. Kresse en Kapitein Rob van Pieter Kuhn. In die tijd ontstaan ook de eerste stripbladen als Sjors en Sjimmie, Robbedoes en Kuifje. Hierin kunnen striptekenaars wekelijks een aflevering van hun strip kwijt.
Veel van deze strips dienden als uitgangspunt voor tekenfilms. Met name in de jaren '50 van de 20e eeuw begon men deze strips te verfilmen. Rond de millenniumwisseling kwamen hiervan weer remakes, zoals de hitverfilmingen: Batman, Spiderman en X Men 1 en 2.
Vormen van strips
Naar de vorm kun je strips in 3 groepen verdelen:
1. Ballonstrips
De meest voorkomende vorm. Wat de figuren zeggen, komt uit wolkjes uit hun mond. Voorbeelden Asterix en Gilles de Geus.
2. Tekststrips
Tekeningen en verhaal zijn gescheiden. Onder de tekeningen staat meestal een uitgebreide tekst. Deze vorm maakt het voor de schrijver mogelijk om een uitgebreide beschrijving te geven van de actie, die op de tekeningen is uitgebeeld. Voorbeeld: de Ollie B. Bommel reeks.
3. Zwijgende strips
Deze strips bestaan alleen uit plaatjes. Er wordt geen gebruik gemaakt van tekst.
Gagstrip
De gagstrip is niet in te delen in de 3 boventaande groepen. Ze kunnen uit alle drie bestaan. Een gagstrip is een erg korte grappige strip en bestaat uit 3 of 4 frames. Hier komt vaak geen of bijna geen tekst aan te pas. Deze stripvorm kom je vaak tegen in de krant.
Strip en scenario
Een strip kan in zijn geheel door de tekenaar gemaakt worden. Hij schrijft dan ook het scenario. Er zijn ook heel succesvolle duo's, waarbij een tekenaar en een scenarioschrijver samen aan een en dezelfde strip werken. R. Goscinny als scenarioschrijver en A. Uderzo als tekenaar van de strip Asterix bijvoorbeeld, vormden een bekend duo.
Filmtechnieken in strips
Het scenario van een strip kan net zo belangrijk zijn als het scenario van een film. Niet alle strips hebben een heldere verhaallijn, of ambiëren dat. Maar als er een verhaal verteld wordt, is het van belang dat verhaallijnen op papier staan, dat geeft de tekenaar houvast. Deze kan dan gaan bepalen hoe de strip eruit komt te zien.
De tekenaar houdt rekening met het aantal pagina's van een strip. Hij bepaalt hoe de pagina's ingedeeld gaan worden; hoeveel kaders hij wil gebruiken per pagina, of die gelijkmatig verdeeld zijn, of ze even groot zijn of juist van formaat verschillen en of de kaders verspringen of inspringen. De striptekenaar moet gaan nadenken over de setting van het verhaal, hoe gaat hij de achtergrond invullen, hoe tekent hij de figuren en in welke stijl. Waar laat de tekenaar een overzicht zien, waar zoomt hij op een personage in?
Een strip kan heel filmisch van opzet zijn in een realistische stijl, maar ook heel erg gestileerd of gebruik makend van karikatuur. Een strip kan opgebouwd zijn uit foto's (fotoroman), schilderachtig van stijl zijn, heel plat zijn zonder ruimte te benadrukken of lineair zijn van opzet. Een tekenaar kan kiezen voor kleur of juist voor zwart-wit. Het inkleuren gebeurt meestal niet door de tekenaar zelf maar wordt uitbesteed. Het maken van een stripalbum kost veel tijd.
Strips zijn er niet alleen in verschillende stijlen, de onderwerpen van strips zijn nog diverser. Bij veel strips speelt humor een rol. Maar er zijn ook serieuzere thema's; historisch van aard of zelfs literair, zoals bijvoorbeeld De Avonden van Gerard Reve.
De hoofdrolspelers in strips
Hoofdpersonen in strips zijn meestal helden en avonturiers.
- Helden, omdat ze het er bij hun avonturen steeds weer goed afbrengen en ze er keer op keer in slagen het onrecht de wereld uit te helpen. Toch wordt er soms gekozen voor een antiheld. Deze persoon denkt vaak een held te zijn, maar is het totaal niet. Voorbeelden hiervan zijn Guust Flater, Lambik (Suske en Wiske) en Jon (Garfield).
- Avonturiers, omdat ze niet in de buurt van huis en haard blijven. Ze verlaten hun woonplaats en trekken de wijde wereld in; een wereld vol gevaren. Dit romantische aspect draagt ook bij tot de populariteit van strips. Stripfiguren kun je beschouwen als standaardtypes. De figuren zijn altijd gekenmerkt door een bepaald gedrag en karakter. Ook het uiterlijk van stripfiguren is vaak helemaal volgens het type dat ze vertegenwoordigen. Hun doen en laten is onveranderlijk.
Eender aspect van veel stripfiguren is hun onmenselijkheid. Asterix en Obelix zijn onoverwinnelijk en dus onmenselijk, 'als je begrijpt wat ik bedoel'.
|
