Pangasius: de waarheid over de wondervis uit het vriesvak

Misschien hebt u hem al gezien en zelfs gekocht uit het vriesvak van uw supermarkt of vishandel: de exotische pangasius. Het lijkt op het eerste gezicht een goeie keuze. Want op grote schaal gekweekt in Azië, ergo een ethisch verantwoord alternatief voor het eten van gevangen, bedreigde soorten. Zo simpel is het echter niet.

Pangasius is een Vietnamees succesverhaal. 90 procent van alle pangasius wordt gekweekt in de Mekong-rivierdelta. Het gaat eigenlijk om twee soorten katvis: tra (pangasianodon hypophthalmus) en basa (pangasius bocourti). In 1995 bedroeg de 'oogst' 10.000 ton, in 2008 was het al meer dan 1,1 miljoen ton. Die groei is marktgedreven

Pangasius wordt nu uitgevoerd naar 130 landen, bijna allemaal in de vorm van witte filets. 80 procent van de export ging naar de VS, maar dat is de jongste jaren veranderd, en nu is Europa met 35 procent de grootste afnemer, en hangen de States aan het staartje met amper 4 procent.

Waterkwaliteit is niet zo'n punt
Het succes van pangasius heeft de vis onder meer te danken aan een fysiologisch kenmerk. Door z'n unieke zwemblaas kan de soort direct zuurstof halen uit de lucht. Dat betekent dat kwekers niet te veel moeten wakker liggen van het zuurstofgehalte van het water. Lees: waterkwaliteit is niet echt een punt en je kan heel veel vissen in heel weinig water kweken. De norm is zowat 150 stuks in een drijvende kooi van een kubieke meter, en een stuk of tachtig per vierkante meter in een kunstmatige vijver.

Poisson poison
De Mekong is één van de zwaarst vervuilde rivieren ter wereld. De hoeveelheid arseen in de stroom ligt tot acht keer hoger dan wat de Wereldgezonheidsorganisatie als veilig acht. In het grondwater is de concentratie zelfs twintig keer hoger dan veilig. Het gif komt onder meer van een quasi ongecontroleerd gebruik van pesticiden. De impact is nog niet duidelijk: de effecten van chronische arseenvergiftiging zijn vaak pas na tien jaar te zien. Daarnaast munt de Mekong uit door de prominente aanwezigheid van kankerverwekkende PCB's, DDT's, CHL's, HCH's en HCB's.

De vis-apotheker
Uw pangasiusfilet leeft niet alleen in dat water; het wordt ook gebruikt om hem in te vriezen. Dat is niet alles. De sjiekste zelfstandigen in de regio zijn de handelsreizigers die met een koffer vol geneesmiddelen tegen parasieten in de vis, pre- en antibiotica en nog van dat fraais aankloppen bij de viskweker.

In het assortiment ook steevast trifluralin, dat met recht en rede in Europa verboden is. Het pesticide excelleert in zowat alles wat u niet in de buurt van vis voor consumptie wil: persistent in de bodem en niet gemakkelijk biologisch afbreekbaar en een hoog potentieel voor bioaccumulatie, met name in waterorganismen. De viskwekers vinden het echter een doeltreffend middel tegen ongewilde plantengroei in hun vijvers.

Urine van zwangere vrouwen
Een ander middeltje dat gretig wordt afgenomen: vrouwelijke pangasius groeit opmerkelijk sneller en legt sneller en meer eieren wanneer ingespoten met een hormonenextract dat een Chinese firma produceert uit gedehydrateerde urine van zwangere vrouwen.

De kip en de vis
De pangasius krijgt korrel als eten. Daarin onder meer vismeel (dat komt uit Zuid-Amerika, waar 90 procent van de ansjovisvangst verwerkt wordt tot beestenvoeder, maar dat is een ander verhaal), eiwitten van plantaardige oorsprong zoals soya, maar ook eiwitten van dierlijke oorsprong en nogal wat pluimen van kippen en andere bijproducten van gevogelte. Dat laatste kan het risico met zich meebrengen dat het in die regio gangbare vogelgriepvirus ook in de vissector terecht komt.

Pentanatriumtrifosfaat
Een keer verwerkt, krijgt de pangasiusfilet een injectie met een pentanatriumtrifosfaatoplossing. Die bedraagt tussen 10 en 20 procent van het gewicht van de filet. De filet wordt daardoor zwaarder (en brengt meer op) plus zorgt dat hij langer bewaard kan worden.

Feodaal systeem
Niet dat het de viskwekers echt rijk maakt allemaal. Een maximum maandinkomen van 50 Amerikaanse dollar is gewoon. Er is ook een soort feodaal systeem ontstaan langs de oevers van de Mekong, waarbij een arme viskweker het vissenvoer "in bruikleen" geleverd wordt. De leverancier van het voer neemt na 180 dagen de vissen af tegen een vergoeding die per persoon neerkomt op ongeveer de armoedegrens.

Katvis vermoordt dolfijn
De kweek van pangasius heeft sterk bijgedragen tot het verdwijnen van de populatie van irrawaddydolfijnen (orcaella brevirostris) in de Mekong. Er zouden er nog hooguit een vijftigtal zijn. De dolfijnen zijn bijna allemaal gestorven als gevolg van een bacteriële infectie, waarschijnlijk afkomstig door aanraking met kweekkooien. Die ziekte is op zich niet dodelijk, behalve wanneer het immuunstelsel van de dieren is aangetast. Bij de autopsie troffen onderzoekers toxische niveaus van pesticiden (vooral DDT) en PCB's aan.

Zwarte markt
Vorig jaar werd in de VS een lading pangasius onderschept van 4.545 ton. Op de verpakkingen stonden de namen van duurdere vissen zoals tongfilet, kabeljauw en zeebaars: alles behalve pangasius. Het kopstuk achter de zwendel werd gepakt en kreeg 63 maanden cel. Maar het zou naïef zijn om te denken dat deze vangst niet meer dan het topje van de ijsberg was.

En dan is er de strontmond
Tilapia is oorspronkelijk Afrikaans, maar nu wordt hij voornamelijk in Zuid-China, Indonesië en Bangladesh gekweekt. De export gaat grotendeels richting Amerika, maar ook in Europese supermarkten duikt de vis op. Het grootse probleem met tilapia zijn hormonen. Alleen de mannetjes van de soort zijn bruikbaar om verwerkt te worden. Dus worden van de vrouwtjes op jonge leeftijd mannetjes gemaakt. Dat kan door het toedienen van grote dosissen testosteron. Te veel testosteron kan onder meer leiden tot borstkanker.

Tilapia wordt ook wel "strontmond" genoemd door z'n kwekers. De vis is de kampioen in het eten van zijn eigen uitwerspelen; hij consumeert tot zes keer meer uitwerpselen dan dat hij er zelf produceert.

(mvl) bron; demorgen.be

 

Het tuig van de duivel en de teloorgang van kabeljauw

Voor de industriële revolutie zwom in de Noordzee naar schatting 7,7 miljoen ton kabeljauw rond. Aan het einde van de 18de eeuw was de kabeljauw die vissers bovenhaalden gemiddeld een meter lang. Vandaag wordt de totale biomassa aan kabeljauw in de Noordzee geschat op 40 à 45.000 ton. En als er nog kabeljauw wordt gevangen, dan is die gemiddeld 40 centimeter lang.

De Noordzee is het testgebied geweest voor de industriële visserij, en die heeft de bodem veranderd in amper 200 jaar in een desolate moddervlakte. Het valt moeilijk te geloven, maar daarvoor was die bedekt met sponstuinen, hoornkoralen en koudwaterkoraal.

1366
Het gebruik van sleepnetten (ook wel bekend als boomkorren, trawlnetten) heeft het bestand aan grotere vissen, zoals kabeljauw, met 97 procent doen dalen. Toen het zijn intrede deed in 1366, was een sleepnet niet meer dan dat: een net dat achter een boot werd gesleept over de bodem.

Toch veroorzaakte het toen al bij gewone vissers commotie. Ze vroegen de Engelse koning Edward III om de praktijk te verbieden. Want, zo werd toen neergepend door een hofschrijver, "dit duivels werktuig vernietigt de bloemen van de zee, de schaaldieren, de planten enzovoort waar de grote vissen van leven."

Varkens
Het "duivels werktuig" deed toen al Engelse vissers meer vangen dan de bevolking kon opeten. De overschotten werden aan de varkens gevoerd. In Vlaanderen werd het sleepnet in 1499 effectief verboden, en een eeuw later zette de Franse koning zware straffen op het gebruik ervan.

Maar het sleepnet was te goed om tegen te houden. Het verbod hield niet lang stand, en net de Vlaamse vissers waren pioniers in het verfijnen van de techniek. Ze vonden bijvoorbeeld een net uit met een houten balk die garnalen opschepte. En zetten er paarden voor om het te trekken.

De boom van de Schotten
Toch voltrok het echte drama zich pas in 1891, toen de Schotten het prototype van de moderne boomkor uitvonden: een sleepnet, dat wordt opengehouden door een "boom", een metalen buis aan de voorkant van het net. Aan de uiteinden van de boom zitten zware stalen sloffen of sleeën, die over de zeebodem glijden en eigenlijk als een ploeg werken, tot 15 centimeter diep. Daar is kracht voor nodig, en die was er ondertussen, dankzij de uitvinding van de stoomboot.

Het ding werkte zo goed in combinatie met stoomschepen, dat de Britse vissersvloot in amper 20 jaar acht keer meer boten telde, en vooral de capaciteit om vis te vangen 14.000 keer was toegenomen. Krantenartikels uit 1911 verhalen over de vernieling die dat aanrichtte en riepen op om een moratorium in te stellen.

1954: globalisering van de visserij
In 1954 werd de volgende belangrijke stap gezet: de Britten lieten de Fairtry te water, een trawler die 85 meter lang was en 2.600 ton woog en toeliet om te gaan vissen op de Grand Banks, voor de kust van Canada en New England. De globalisering van de visserij was een feit. Tien jaar later visten 300 Russische schepen naar het model van de Fairtry op de Grand Banks, snel gevolgd door Noren, Japanners en Spanjaarden.

Eend in buik van kabeljauw
In 1992 was de Grand Banks, die de grootste visvoorraad herbergde die onze wereld ooit kende, gewoonweg leeg. De Basken, de eersten die er op grote schaal gingen vissen in de 16de eeuw, vertelden verhalen van "kabeljauw zo groot als een mens". De eerste settlers van het Amerikaanse continent schreven dat er zoveel kabeljauw zat dat "je hem gewoon met manden uit het water kon scheppen".

In 1895 werd een kabeljauw gevangen voor de kust van Newfoundland die 97 kilo woog. Er werden exemplaren gevangen die eenden in hun maag hadden. In 1923 was het gemiddeld gewicht al gezakt van 34 naar 9 kilo. En in 1992 was het gedaan. Een moratorium werd ingesteld, maar bijna 18 jaar later is de kabeljauw nog steeds niet teruggekeerd. (mvl)

bron; demorgen.be