DIE VERSCHRIKKELIJKE VRIJDAGxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Een minutieuze reconstructie van het lijden van Jezus Christus door prof.dr.B.Smalhout (anesthesioloog te Utrecht en tevens groot Bijbelkenner) in de Telegraaf van 30 maart 1985

HET VERSLAG IN DE BIJBEL 2

WAT IS KRUISIGEN EIGENLIJK? 2

HET SPIJKEREN 3

WAT GEBEURDE MET DE GEKRUISIGDE? 3

DE DOODSSTRIJD 4

VERLENGING VAN DE MARTELING 4

VERKORTING VAN HET LIJDEN 4

NA DE DOOD 4

EEN MEDISCH-HISTORISCHE RECONSTRUCTIE 4

DE GESELING 6

DE BESPOTTING 6

NAAR GOLGOTHA 6

DE KRUISIGING 6

HET STERVEN 7

HET EINDE VAN DE DAG 7

WAT DOEN WE MET PASEN? 8

Om iets te verklaren wat er precies gebeurde met Goede Vrijdag de volgende beschrijving. Het is overgenomen, uit de Telegraaf, en mag onder bronvermelding worden doorgegeven.

DIE VERSCHRIKKELIJKE vrijdag

Een minutieuze reconstructie van het lijden van Jezus Christus door prof.dr.B.Smalhout (anesthesioloog te Utrecht en tevens groot bijbelkener) in de Telegraaf van 30 maart 1985

De Romeinse soldaten die op vrijdagmorgen 3 april van het jaar 33 op de heu­vel Golgotha xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />20 cm lange spijkers door de polsen en voeten van een drietal veroor­deelden sloegen, hebben zich niet gerealiseerd dat zij meewerkten aan een drama dat het gezicht van de wereld zou veranderen. Ze wisten zelfs niet dat het 3 april was, want onze tijdrekening bestond toen nog niet. Offi­cieel was het de 14de van de maand Nisan van het Joodse ka­lender jaar 3793.

Toen de hamerslagen verklonken waren, hingen er even buiten de noordwestelijke stadsmuur van het oude Jeruzalem drie gekruisigde mensen op gruwelijke wijze te sterven.

De middelste van de drie was ene Jezus, 33 jaar tevoren geboren in Bethlehem en opgegroeid in Nazareth. Op een houten bord dat de soldaten aan de bovenkant van zijn kruis hadden bevestigd, was voor een ieder te lezen: “Iesus Na­zarenus Rex Iudaeorum” (Jezus, de Nazarener, Koning der Joden). Om ieder misverstand uit te sluiten, stond het er in de drie toen meest gebruikte talen: Latijn, Hebreeuws en Grieks.

De presidenten van de Joodse Hoge Raad hadden hiertegen geprotesteerd. De veroordeelde was immers geen koning, hij had het alleen maar beweerd, betoogden ze. Doch Pilatus die al lang spijt had dat hij zich tot een executie had laten dwingen, weigerde resoluut de tekst te herzien. “Quod scrip­si, scripsi”: Wat ik geschreven heb, dat heb ik geschreven, antwoordde hij (Johannes 19:22). Het was zijn vorm van protest tegen de gang van zaken. En zo bleef het bord onveranderd aan het middelste kruis bevestigd zitten.

Bij de beide andere gekruisigden was vermoedelijk een soortgelijk bord, een zogenaamde “titulus” boven hun hoofd bevestigd, want dat was de Romeinse gewoonte bij executies. Zodoende kon eenieder op de titulus lezen waarvoor de veroordeelden gestraft werden. Dat was ter waarschuwing, afschrikking en preventie. In het geval van de buitenste twee gekruisig­den, ging het om rovers of dieven die beiden hun legale straf ondergingen. Bij de middelste echter was de wettelijke argumentatie uiterst dubieus en was de toegestroomde menigte in feite getuige van een politiek-religieuze moord die aanleiding zou zijn tot een geheel nieuwe geestelijke stroming: het christendom.

Het is deze gebeurtenis en de daaropvolgende wederopstanding van Jezus uit de dood, die op Goede Vrijdag en Pasen over de hele wereld herdacht en ge­vierd wordt door meer dan een miljard christenen. En het martelinstrument, het kruis werd het symbool van dit nieuwe geloof, tot op de dag van heden.

HET VERSLAG IN DE BIJBEL

Het drama is nauwkeurig te boek gesteld door de vier evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes. Zij noteerden de namen van alle betrokkenen, de tijden waarop het allemaal gebeurde en de discussies die er gevoerd zijn, zo­wel in het Sanhedrin, de Joodse Raad, als in het Pretorium, het hoofdkwartier van de Romeinse gouverneur Pontius Pilatus.

Alleen over de kruisiging zelf zijn de evangelisten, die toch al geen woord te veel schreven, zeer weinig mededeelzaam. Er staat alleen: “Pilatus oordeelde het geraden de menigte haar zin te geven... en gaf Jezus, na Hem gegeseld te hebben, over om gekruisigd te worden... En zij kruisigden Hem...” (Marc. 15 v. 15-25).

En hoewel deze geschiedenis over de gehele wereld bekend is en geduren­de eeuwen aanleiding heeft gegeven tot een onoverzienbare hoeveelheid litera­tuur, beelden, fresco’s, schilderijen en muzikale meesterwerken, weet vrijwel niemand wat de dood aan het kruis inhield en waaraan Christus eigenlijk gestorven is.

WAT IS KRUISIGEN EIGENLIJK?

Er is betrekkelijk weinig literatuur over de medische kant van het lijdens­ver­haal en miljoenen christenen die op de een of andere wijze als uiting van hun geloof een crucifix of kruisje dragen, weten niet van wat voor hels instrument hun vaak fraai bewerkte sieraad de geïdealiseerd afbeelding is. De evangelisten schreven er verder niets over, omdat dit in hun tijd gewoon niet nodig was. Kruisiging was toen de meest toegepaste vorm van doodstraf en iedereen in het Romeinse Rijk wist hoe dat ging en wat dat betekende. Vandaar ook dat het kruis als symbool van het christendom pas heel geleidelijk in gebruik is gekomen, lang nadat kruisiging als me­thode van terechtstellen in het jaar 337 door Constantijn de Grote was af­geschaft. De kruisdood was nl. zó verschrik­kelijk, dat tot ± 400 na Chris­tus niemand op het idee kwam om het kruis als symbool te gaan gebruiken, net zo min als de hedendaagse mens het in zijn hoofd zal halen een zilveren elektrisch stoeltje of een gouden gaskamertje als object van devotie om de hals te dragen.

Het kruisigen was geen Romeinse uitvinding, doch de Romeinen hebben het in Carthago leren kennen bij de Phoeniciërs. Ze hebben het overgenomen en ge­perfectioneerd tot een bijna wetenschappelijk uitgedachte methode om een maximale pijn te veroorzaken en een in lengteduur te doseren doodsstrijd te bewerkstelligen.

De terechtstelling met behulp van een kruis is bijna 1000 jaar in gebruik ge­weest. De Romeinen gebruikten het als straf voor slaven en krijgsgevangenen, en bij ernstige misdaden zoals B.V. desertie, hoogverraad en moord.

Romeinse vrije burgers waren bij de wet beschermd tegen deze vorm van terechtstelling die altijd in het openbaar plaatsvond. Bij iedere stad stonden een of meer kruisen permanent opgesteld, zoals vroeger in onze streken het schavot en de galg. Het kruisigen van Christus was op zichzelf dan ook geen opzienbarende gebeurtenis. Zulke terechtstellingen gebeurden met grote regelmaat. Het is van de Romeinen bekend dat bij massa-executies in de circussen, de arena er soms als een woud van kruisen uitzag.

En nadat de zgn. Spartacusopstand in het jaar 71 voor Christus was neergeslagen, werden er alleen al langs de Via Appia, van Capna tot Rome 6472 krui­sen geplaatst. Aan elk ervan hing een opstandige slaaf of gladiator.

Er waren diverse modellen, zoals b.v. het X-vormige St. Andrieskruis dankt zijn naam aan de discipel Andreas, die aan een dergelijk kruis zou zijn gekruisigd. Er waren ook kruisen in de vorm van een omgekeerde L, waaraan de veroordeelde met slechts een been werd opgehangen. Doch het meest gebruikte was een T-vormig kruis, de crux commis­sa. Het bestond uit twee delen: een verticale paal, de zgn. “stipes” die meestal permanent in de grond was verankerd, en een losse dwarsbalk, het patibulum paste met een eenvoudig pen-en-gat verbinding boven op de stipes.

Het was gebruikelijk dat de veroordeelden geheel naakt deze dwarsbalk zelf naar de plaats van executie droegen. Dat was een extra pijniging, want meestal was het slachtoffer al met beide armen uitgestrekt aan die balk vastgebonden, zodat het gewicht in feite rustte op de uitsteeksels van de bovenste rugwervels en de onderste nekwervels. Mocht de veroordeelde onderweg struikelen, dan werd hij meestal ernstig gewond, want hij viel voorover plat op zijn ge­zicht, met het gewicht van de balk in zijn nek. Hij kon zijn gezicht niet beschermen, daar zijn handen wijd uitgestrekt aan het stuk hout vastgesnoerd waren. Het is ook niet waar dat Jezus het gehele kruis heeft gedragen. Hij droeg alleen de dwarsbalk, het patibulum. Deze was van cypressehout en zal ongeveer tussen de 30 en 50 kg gewogen hebben. Het gewicht dus van een zak cement. Het gehele kruis woog tussen de 100 en 150 kg en was niet door een persoon te tillen geweest.

Eenmaal op de executieplaats aangekomen, waren er 2 mogelijkheden. De veroordeelde kon met touwen en riemen aan het kruis worden bevestigd, of met behulp van spijkers.

HET SPIJKEREN

In het eerste geval tilden 2 á 4 soldaten de dwarsbalk met de daaraan gebonden veroordeelden ongeveer 50 cm op en plaatsten hem op de top van de verticale stipes. Daarna werden de knie‘n van het slachtoffers enigszins gebogen en de voeten werden eveneens met touwen aan de verticale paal bevestigd.

Meestal werd echter gebruik gemaakt van spijkers. Deze waren 15 tot 20 cm lang, vierkant in doorsnede, spits beginnend en met een maximale dikte van 8 ^ 9 mm. Aan de bovenzijde eindigde de spijker in een bolronde kop.

Het vastnagelen van het slachtoffer ging als volgt in zijn werk. De dwarsbalk of patibulum werd op de grond gelegd. De veroordeelde moest eveneens op de grond gaan liggen en wel met de schouders op de balk. Zijn hoofd hing dan achterover en de armen werden wijduit gespreid. Terwijl een of twee soldaten een arm vasthielden aan hand en elleboog, zette een andere soldaat een spijker met de punt in de pols, precies waar de onderarm overgaat in de hand, onder de duimmuis en exact in het midden. Met een forse hamerslag werd de spijker door de pols geboord en met nog een aantal slagen zat het geheel goed vast aan het hout. Daarna werd de andere pols bevestigd. De gehele procedure kostte slechts enkele minuten.

Het is niet juist dat de spijkers door de palm van de handen werden geslagen. Het is bewezen dat op die plaats het lichaamsgewicht niet konden worden gedragen. De handen scheurden dan gewoon in de lengterichting door. De spijker werd precies in de door de Franse anatoom Destot beschreven spleet tussen de zgn. handwortelbeentjes geplaatst. Deze werden hierdoor als het ware ontwricht en verplaatst doch niet verbrijzeld. Eenieder die weleens de pols heeft ontwricht, verstuikt of gebroken, heeft enig idee hoe dat aanvoelt.

Doch dat was nog niet alles. Door de pols loopt onder meer een belangrijke zenuw, de zgn. nervus medianus. Deze zenuw heeft een dubbele functie. Hij dient zowel voor de beweging van onder meer de duim als wel voor het gevoel in een deel van de hand. Deze nervus medianus werd door de spijker bijna altijd geraakt. Het aanraken en beschadigen van een zenuw veroorzaakt één van de meest heftige pijnen die er mogelijk zijn. De zenuw werd over de scherpe kanten van de spijker gespannen als een snaar over de kam van een strijkinstrument. Bovendien werd door dezelfde zenuwprikkeling de duim in een krampachtige toestand kromgebogen, zodat de duimnagel in de handpalm drukte.

Nadat beide polsen aan het dwarshout waren bevestigd, werd dit door de soldaten opgetild. De veroordeelde moest eerst gaan zitten, daarna overeind komen en met de rug tegen de paal, de stipes, gaan staan. Aan beide uiteinden werd het patibulum, met de veroordeelde eraan, opgetild en op de stipes ge­plaatst. Het is duidelijk dat de stipes meestal niet zo hoog was. Gewoonlijk niet meer dan twee meter.

Meer was niet nodig, anders werd het erg onhandig voor de soldaten. Zulk een betrekkelijk laag kruis in T-vorm heette dan ook een “crux humilis”, letterlijk een laag kruis. In bijzondere gevallen kon een hoog kruis worden gebruikt een “crux sublimis”. Doch dit was een uitzondering, ook al omdat het lastig was de veroordeelde er via ladders aan op te hangen.

Op Golgotha stonden lage kruisen. Ze stonden er al vele jaren en voor de Romeinse legioensoldaten was de kruisiging op Vrijdag 3 April van het jaar 33 dan ook een routinekarwei. Christus werd aan een laag T-vormig kruis gehan­gen en niet aan een vierarmig kruis, zoals dit in alle kerken te zien is. Zulk een kruis bestond ook wel en het heette “crux capitata” doch het was onpraktisch en werd zelden gebruikt.

Als de veroordeelde eenmaal aan het dwarshout hing, werden zijn knieën door de soldaten gebogen, totdat één van de voeten plat tegen de stipes gedrukt kon worden. Dan werd een 20 cm lange spijker dwars door de wreef van die voet geslagen, juist tussen het tweede en derde middenvoetsbeentje. Als de spijker er aan de voetzool weer uitkwam, werd het andere been zo gebogen dat de spijker ook door de tweede voet kon worden geslagen tot in het hout van de stipes. Zo hing dan de veroordeelde aan drie spijkers. Het bloedverlies was zeer gering, doch de pijn ondraaglijk en de doodsstrijd begon.

WAT GEBEURDE MET DE GEKRUISIGDE?

De dood trad echter niet snel in. Afhankelijk van de conditie van de veroor­deelde en de techniek van het kruisigen, duurde het sterven vele uren en vaak tot de volgende dag. Er zijn gevallen beschreven dat een gekruisigde ruim 2 dagen in leven bleef.

Waaraan stierf het beklagenswaardige slachtoffer tenslotte en wat was medisch gesproken de uiteindelijke doodsoorzaak? Dat is met zeer grote zekerheid te reconstrueren. De wonden in polsen en voeten waren niet levensgevaarlijk, evenmin als het geringe bloedverlies. Neen, de dood trad in door een heel ander mechanisme. Als men iemand aan de polsen ophangt, zakt het lichaam door de zwaartekracht naar beneden. Hierdoor komt er een grote spanning te staan op de spieren van de armen, de schouders en de borst. De ribben worden naar boven getrokken en op die wijze komt de borstkas in maximale inademingsstand te staan. Het is dan erg moeilijk om uit te ademen en de veroordeelde begint het na ± 10 minuten zeer benauwd te krijgen. Hij is dan enigszins te vergelijken met een longpatient die een ernstige astma aanval heeft. De zwaarbelaste arm-, schouder- en borstspieren geraken in een uiterst pijnlijke, kramptoestand. De spierstofwisseling wordt verhoogd, terwijl er door een belemmerde bloedcirculatie onvoldoende zuurstof voor beschikbaar is. Het resultaat is onder meer de produktie van grote hoeveelheden melkzuur, waardoor er tenslotte in het gehele lichaam een verzuringsproces optreedt, dat in de medische wereld bekend staat als een “metabole acidose” (een door de stofwisseling veroorzaakte verzuring). Deze toestand is niet onbekend bij sportlieden die zichzelf tot totale uitputting hebben overbelast en die kramp krijgen. De situatie wordt verergerd doordat de veroordeelde niet goed kan uitademen en daardoor het door zijn lichaam geproduceerde koolzuurgas niet volledig meer kwijt kan. De hierdoor ontstane zgn. “respiratoire acidose” (verzuring door onvoldoende ventilatie) versterkt de eerder genoemde metabole acidose. Het slachtoffer begint extreem te transpireren, waardoor letterlijk het doodszweet met stromen langs zijn lichaam loopt.

De lippen worden vaal-blauw, terwijl langzaam maar zeker alle spieren, ook die van de romp en benen in een continue helse kramp geraken. Tenslotte sterft het slachtoffer aan verstikking. Dit kan al binnen het half uur geschieden. De Duitsers pasten deze dodelijke marteling onder meer in het concentratie­kamp te Dachau toe.

DE DOODSSTRIJD

Echter was zulk een betrekkelijke snelle dood niet de bedoeling van de Romeinen. Daarom werden ook de voeten vastgespijkerd. De veroordeelde kon dan de dreigende verstikking tijdelijk onderbreken of uitstellen door zich op de voetspijker af te zetten, de benen te strekken, het lichaam omhoog te drukken en zodoende de arm- en borstspieren wat te ontlasten. Dan kon hij weer korte tijd redelijk goed ademhalen. De verzuring van het lichaam werd minder en de vale gelaatskleur verdween. Doch het staan met het volle lichaamsgewicht op een vierkante spijker die dwars tussen het middenvoets­beenderen is geslagen, veroorzaakt een onhoudbare pijn. De veroordeelde buigt dan weer spoedig de knieën en zakt naar beneden, totdat hij weer aan de spijkers in de polsen hangt. De zenuw in de pols, de nervus medianus, wordt weer over de spijker gespannen, de vlammende pijn jaagt door de beide armen terwijl de verstikking en de krampen weer beginnen. Zo rekt de gekruisigde het armzalige leven. Steeds weer zal hij zich daarna gedwongen door de pijn laten zakken. Op en neer. Tien maal, honderd maal, totdat uitputting hem dat verder onmogelijk maakt en hij aan verstikking sterft.

VERLENGING VAN DE MARTELING

De marteling kon verlengd worden door touwen in plaats van spijkers te ge­bruiken. Touwen doen nl. niet zo’n pijn als spijkers. Ook kon men aan de stipes, de verticale paal dus, een soort uitsteeksel bevestigen, juist tussen de benen van de veroordeelde. Hier kon hij een beetje op zitten en zo zijn voeten en armen een weinig ontlasten. Zulk een zitje heette een “sedile”. De Romeinen, ordelijk als ze waren, hadden voor alles een naam. Met zulk een sedile of sedulum kon de marteling wel twee of drie dagen duren. Meestal werd geen sedile gebruikt, ook al omdat de veroordeelde bewaakt werd door soldaten die het vermoedelijk niet prettig vonden, zo lang op wacht te moeten staan.

VERKORTING VAN HET LIJDEN

Omgekeerd kon de dood ook versneld worden door het de veroordeelde onmogelijk maken zijn lichaam op te drukken en de armen te ontlasten. Dit deed men door beide onderbenen even onder de knie met een ijzeren staaf te ver­brijzelen. Ook dit instrument had een naam: “crurifragium”, letterlijk de benenbreker. Meestal stierf het slachtoffer dan binnen een kwartier. Alle klassieke schrijvers, zoals Cicero en Seneca waren het er over eens dat kruisiging de meest gruwelijke vorm van terechtstelling was.

NA DE DOOD

Nadat de dood was ingetreden bleven de lichamen der veroordeelden vaak aan het kruis hangen tot ze door roofdieren of door vogels werden verslonden of door ontbinding er vanaf vielen. Golgotha betekent niet voor niets “schedel­plaats”. Echter kon de familie van de terechtgestelde het dode lichaam opvragen aan de Romeinse autoriteiten om het te begraven. Dit werd vaak toegestaan zonder dat daarvoor extra kosten in rekening werden gebracht. Alleen moest dan de dood officieel zeker gesteld worden met behulp van een lanssteek dwars door het hart.

EEN MEDISCH-HISTORISCHE RECONSTRUCTIE

Voor ons als mensen uit de twintigste eeuw klinkt dit als een enigszins ijzingwekkend doch medisch-historisch gezien interessante mededeling. Doch voor de inwoners van het Romeinse rijk anno 33 waren dit zeer actuele feiten.

In het licht van deze gegevens is de Passie van Pasen, de lijdensgeschiedenis van Jezus de Nazarener, thans beter te reconstrueren. De feitelijke passie begon op Donderdag 2 April, de dertiende Nisan van de Joodse kalender.

Nadat Jezus om ongeveer 9 uur ‘s avonds met zijn 12 discipelen de maaltijd had beëindigd, die als Laatste Avondmaal de geschiedenis zou ingaan, verliet hij het oude Jeruzalem via een zuidoostelijke stadspoort.

Hij was toen nog maar in gezelschap van 11 volgelingen. Judas, de man uit Kariot, had al tijdens de maaltijd de eetzaal verlaten om zijn leermeester te verraden. Na het in noordoostelijke richting volgen van de vallei van de beek Kidron, kwam de groep na ongeveer 2 kilometer lopen in een tuin genaamd Gethsemane aan de voet van de Olijfberg, van waaruit men de gehele stad kon overzien. De grote tempel van Salomo en de burcht Antonia, waar de Romeinse procurator Pilatus zetelde, was zelfs in het duister nog waarneembaar. In de fraai gelegen tuin overviel Jezus, die wist wat hem te wachten stond, een wurgende angst. Zijn discipelen, verzadigd van de maaltijd, vielen de een na de ander in slaap. Beroofd van iedere menselijke steun werd hij, zoals de medicus-discipel Lucas schrijft, ...dodelijk beangst. En zijn zweet werd als bloed­druppels, die op de aarde vielen”. (Lucas 22:44).

Het zweten van bloed, medisch bekend onder de naam “haemat-hydrosis”, is uiterst zeldzaam en schijnt te kunnen voorkomen bij extreme emoties.

Om middernacht vond de arrestatie plaats. Judas verried Jezus met een kus. De discipelen vluchtten, één ervan zelfs praktisch naakt met achterlating van zijn kleding. Via de weg die Jezus gekomen was, werd hij ook weer teruggevoerd. Men bracht hem naar het huis van de hogepriester Caiaphas, vlak bij de zaal van het laatste Avondmaal.

De eerste ondervraging, ten overstaan van de Joodse Raad, vond plaats door de oudste hogepriester Annas. Deze was meer dan 80 jaar oud, een man van grote politieke invloed en schoonvader van de jongere hogepriester Caiaphas. Annas vroeg Jezus wat voor leer hij eigenlijk verkondigde. “Vraag het aan degenen die gehoord hebben wat ik heb gesproken”, was het antwoord.

Dat werd als een brutaliteit beschouwd en de dienaren van de hogepriester sloegen er op los en spuwden de gevangene in het gezicht. Tegen de dageraad werd hij geboeid naar Caiaphas gebracht, de tweede hogepriester. Deze hield zitting met de grote Joodse Raad, het Sanhedrin, dat, als het voltallig was, uit 72 personen bestond. De taak van dit hoogste rechtscollege was het bewaken en het op de juiste wijze toepassen van de duizend jaar oude joodse wetten, die al stamde uit de tijd van Mozes en die uitgelegd waren in de Talmud. Deze wetten behoorden tot de beste die er tot die tijd waren geweest en vele ervan zijn ook nog vandaag volmaakt actueel. Als zodanig was het Sanhedrin een voorbeeldig en eeuwenoud juridisch instituut. De leden van het Sanhedrin moesten dan ook aan hoge intellectuele en sociale eisen voldoen. Voor het nemen van een belangrijk besluit, zoals een ernstige veroordeling, waren meestal twee zittingen nodig. Die zittingen moesten echter op twee ach­tereenvolgende dagen plaatsvinden. Er mocht geen dag tussen zitten. Dit was nu een probleem in het geval van Jezus. Het was in de nacht van Donderdag op Vrijdag. Op Vrijdagavond begon zowel de Sabbat als het paasfeest en dan kon er geen recht gesproken worden. Daarom kwam de Raad des ochtends heel vroeg voor de tweede maal bijeen onder voorzitterschap van Caiaphas, die toen al 11 jaar in functie was en die vermoedelijk goede relaties onderhield met de Romeinse procurator Pontius Pilatus.

Het Sanhedrin was zonder enige twijfel bevooroordeeld ten opzichte van Jezus. Dat was ook wel te begrijpen, want de belangrijkste religieuze groeperingen binnen de Raad, nl. de Sadduceeën en de Farizeeër, waren kort tevoren nog het mikpunt geweest van Christus’ onbarmhartige kritiek. Ze waren zeker niet vergeten dat ze door hem waren vergeleken met witgepleisterde graven, die van buiten wel mooi leken, doch van binnen vol verderf waren(Mattheüs 23). Ze waren uitgemaakt voor blinde wegwijzers, huichelaars, uitzuigers, slangen en addergebroed.

En Annas, die verantwoordelijk was voor de gang van zaken in de tempel, herinnerde zich nog heel goed hoe Jezus daar de geldwisselaars en alle handela­ren in offerdieren en religieuze artikelen eruit had gegooid, onder het roepen van: “Dit is een bedehuis en geen rovershol!” (Marcus 11:15). De Sadducee­n, die de sociale en economische aristocratie vormden, hadden bovendien weinig op met een barrevoets lopende armoedzaaier die hun glashard voorhield dat hoeren en tollenaars hen voor zouden gaan in Koninkrijk Gods (Mattheüs 21:31-32).

Het proces werd een schijnvertoning en een zwarte vlek op de eerbiedwaardige traditie van het Sanhedrin. De oude voorschriften werden met voeten getreden. Al de nachtelijke arrestatie was tegen de wet. De beschuldiging werd tijdens het proces wel driemaal veranderd. De getuigen waren vals en spraken elkaar tegen, er werd geen onderzoek verricht naar de juistheid der beweringen en er werd geen verdediging toegestaan. Zo werd dan de doodstraf voorgesteld op grond van “godslastering”. Het Sanhedrin mocht echter van de Romeinse bezetter niemand ter dood veroordelen. Dat recht had alleen de procurator Pilatus. Zodoende werd Jezus op vrijdagmorgen tussen 6.00 en 8.00 uur naar het hoofdkwartier van Pilatus gesleept, het Pretorium in het fort Antonia.

Pilatus had als Romein echter geen boodschap aan de beschuldiging van godslastering en dus werd de aanklacht wederom een aantal malen veranderd, en wel in aanzetten tot oproer, ontduiken van de belasting, verleiden van het volk en tenslotte ondermijning van het gezag van de Romeinse keizer.

In een vermoedelijk diepgaand privé-gesprek geraakte Pilatus onder de indruk van Jezus’ persoonlijkheid en integriteit en sprak hem vrij. De joodse leiders begonnen moeilijk te doen en dreigden over Pilatus een klacht in te dienen bij zijn hoogste chef, keizer Tiberius in Rome. Pilatus zag zijn carrière bedreigd. Als afleidingsmanoeuvre zond hij Jezus de Nazarener, die immers uit Judea stamde, naar de Joodse koning van die landstreek: Herodes Antipas, die toevallig vlakbij resideerde. Het was slechts 8 minuten lopen.

De Herodes was de zoon van Herodes de Grote, die ruim 30 jaar tevoren de massale kindermoord te Bethlehem had bevolen. Zèlf had hij een verhouding met zijn schoonzuster Herodias, op wier aandringen hij nog niet zo lang tevoren Johannes de Doper had laten onthoofden. In de ogen van het Joodse volk was Herodes Antipas dan ook een verachtelijk mens. Jezus bracht zijn minachting tot uiting door geen woord te zeggen en op geen enkele vraag te antwoorden. Bij de terugkomst van Jezus in het pretorium verklaarde Pilatus het toegestroomde volk dat ook Herodes niets strafbaars had gevonden.

Het publiek, dat vermoedelijk niet uit de beste elementen bestond, werd hierdoor niet bevredigd. Toen liet Pilatus Christus geselen. Op dat moment was de procurator even ver van het Romeins recht afgedwaald als Caiaphas van het Joodse. Het was niet juist geweest om Jezus naar Herodes te sturen en het geselen van iemand die zo pas onschuldig was verklaard, betekende een grove overtreding van de wet.

DE GESELING

Iedereen weet dat Christus gegeseld is, maar weinigen beseffen wat dat betekende. De veroordeelde werd geheel naakt met touwen aan een stenen pilaar gebonden. De armen gestrekt omhoog, het gezicht naar de pilaar. Er waren meestal twee soldaten die de geseling uitvoerden en ze sloegen om beurten met de zgn. flagrum, een Romeinse zweep. Deze bestond uit een kort handvat waaraan een tweetal taps toelopende leren riemen waren bevestigd. Aan het eind van de riemen waren hazelnootgrote loden kogels of de voetwortelbeen­tjes van een schaap bevestigd.

Met dit verschrikkelijke instrument werd de huid van de veroordeelde letterlijk aan flarden geslagen. De slagen werden systematisch toegediend vanaf de schouder tot en met de kuiten. Het aantal slagen was bij de Romeinen in wezen onbeperkt. Men keek gewoon hoeveel de veroordeelde kon verdragen.

Soms liep het aantal wel op tot honderd slagen. Dan zat er praktisch geen huid meer op het slachtoffer, dat dan meestal bewusteloos aan de touwen hing, omringd door een grote plas bloed. De geseling was bij de Romeinen een soort traditioneel voorprogramma bij de uitvoering van de doodstraf. De beschadiging van zoveel huid en de kneuzing van zoveel spierweefsel is in ernst te vergelijken met b.v. een zeer diepe verbranding van het halve lichaamsopper­vlak. Deze verwonding kan zonder medische hulp na enkele uren tot dagen dodelijk zijn. Daarom had de Joodse wet het aantal slagen tot maximaal 39 beperkt. De Romeinen dachten daar echter anders over.