Waar in
Nederland en België de kerstbomen en versieringen begin januari de kast weer ingaan, is de kerstperiode in Spanje nog niet voorbij.
Sterker
nog, voor de kinderen moet de belangrijkste dag nog komen:
Driekoningen. In de namiddag van 5 januari komende drie wijzen uit het
oosten in alle steden en dorpen aan en even later worden de kinderen
overladen met speelgoed.
Want ondanks het feit dat de gemiddelde
Spaanse familie de laatste jaren minder te besteden heeft, wordt toch
altijd wel een spaarcentje opzij gelegd om cadeautjes te kunnen kopen
voor de kinderen. Kinderen zijn heel belangrijk in Spanje en de uit de
Bijbel afkomstige gebeurtenis rondom de wijzen die uit het oosten
kwamen, wordt aangegrepen om de kinderen eens flink te
verwennen.Eigenlijk heeft het driekoningenfeest zoals de meeste Spaanse
families dat vieren, veel raakvlakken met ons eigen Sinterklaasfeest.
Het wordt precies één maand later gevierd maar ook
hier
mogen de kinderen hun verlanglijstjes bekend maken en worden de goede
gevers met een optocht verwelkomd. Vervolgens verzamelt de familie zich
rond een grote mand met cadeautjes en is het uitpakken geblazen. Soms
krijgen de kinderen zo veel pakjes dat ze het papier gehaast en bijna
onverschillig van de cadeaus afscheuren, naarstig op zoek naar dat ene
cadeau dat ze liever dan wat dan ook willen hebben. In veel gevallen is
dat tegenwoordig een computerspel of zelfs een smartphone, want ook
Spaanse ouders gaan met hun tijd mee en de tijd dat je een kind nog blij
kon maken met lego of een boek, lijkt voorbij.
De gemeenten
verzamelen in de dagen voor 5 januari via zogenaamde Koninklijke
postbodes de verlanglijstjes van de kinderen zodat de drie koningen bij
aankomst al op de hoogte zijn van de wensen en het juiste cadeau kunnen
uitdelen.
Het driekoningenfeest heeft zoals gezegd een Bijbelse oorsprong. In de Bijbel
wordt
gesproken over drie wijze mannen die uit het oosten kwamen. Ze gingen
op zoek naar het pasgeboren kindje Jezus om deze Messias cadeaus te
geven. Ze volgden een heldere ster en vonden het kind uiteindelijk in
een stal in Bethlehem. Ze gaven het kind goud, wierook en mirre.
Nergens
in de Bijbel staat vermeld hoe de wijzen heetten en er wordt ook niet
gezegd om hoeveel wijzen het ging. Maar omdat er in het
Matteüs-evangelie gesproken werd van drie cadeaus werden al op de aller
oudste christelijke afbeeldingen drie wijzen afgebeeld. Die drie mannen
zagen er echter wel vrijwel hetzelfde uit, het onderscheid in uiterlijk
kwam pas later.
In een zevende-eeuws geschrift dat wordt bewaard
in de nationale bibliotheek van Parijs worden de wijzen voor de eerste
keer bij naam genoemd en ook wordt hun uiterlijk beschreven: Melchior,
oud en met een lange baard, Kaspar, jong, blond en baardloos en
Balthasar, zwart met een volle baard. In latere afbeeldingen is dit
onderscheid in uiterlijk vrijwel altijd terug te vinden, in elk geval is
er altijd een zwarte man bij.
De wijzen hebben ook steeds mooiere keren aan en uiteindelijk worden ze vaak koningen genoemd.
Over
de herkomst van de wijzen is niet veel bekend. Omdat in de Bijbel
alleen uit het Oosten staat, denken historici dat ze uit Babylonië of
Perzië kwamen.
In Spanje werd in de zeventiende eeuw een
manuscript geschreven dat de Auto de los Reyes heette. Het is een
geschrift over het verhaal van de drie wijzen, gebaseerd op het
evangelie van Matteüs. Verteld wordt hoe drie wijze mannen ieder
afzonderlijk in een ver land een grote ster zagen. Zij volgden deze ster
en ontmoetten elkaar. Samen reisden ze verder, op zoek naar de koning
die zojuist geboren zou zijn, om hem cadeaus te geven. Aangekomen in
Jeruzalem, zien ze de ster niet meer. Ze gaan naar de Romeinse heerser
Herodes en vragen hem waar ze de pasgeboren koning kunnen vinden.
Herodes weet het niet maar hij vraagt de wijzen wel of ze hem, als ze
het kindje vinden, willen informeren zodat hij de nieuwe koning ook kan
komen vereren. Herodes heeft van zijn eigen raadgevers gehoord dat er
een Messias zou komen en hij is dus op zijn hoede. Het
zeventiende-eeuwse geschrift, dat bewaard wordt in de Biblioteca
Nacional in Madrid, stopt hier.
Het verhaal van de drie koningen
was altijd al geliefd in het katholieke Spanje maar het kreeg nieuw
leven ingeblazen toen de Spaanse theoloog Gaspar Fernández de Ávila in
de achttiende eeuw de Auto de los Reyes gebruikte als bron voor een
gedicht van twaalf strofen. Het gedicht ging over de kindertijd van
Jezus Christus en het werd heel populair in Spanje. Het is dit gedicht
dat de aanleiding was tot de opvoering van het Driekoningenverhaal in
het dorpje Cañada in het binnenland van Alicante. Al sinds 1764 doet de
hele bevolking van het dorp mee aan de opvoering van het kerstverhaal:
de geboorte van het kind in de stal en de komst van de wijzen. Sinds
1964, bij het 200-jarig bestaan van de opvoering, speelt men ook andere
delen van het Bijbelverhaal, de vlucht van Jozef, María en Jezus naar
Egypte en de kindermoord van Herodes.
Maar ook in veel andere
plaatsen wordt het verhaal van de ontmoeting tussen de wijzen en het
kindje Jezus opgevoerd. Vaak wordt er op 5 januari een levende kerststal
opgesteld op het plein voor het stadhuis en als de drie wijzen
aankomen, eren zij de pasgeborene en overhandigen zij hun geschenken.
Het
is erg leuk om een Driekoningenoptocht bij te wonen, vooral omdat deze
in sommige gemeenten werkelijk spectaculair is. Zo is daar de aller
oudste Driekoningenoptocht van Spanje, die plaatsvindt in Alcoy, of de
enorm grote optochten van Elche en Alicante, die gepaard gaan met
praalwagens. In sommige plaatsen komen de drie wijzen met de boot aan,
hetgeen de associatie met Sinterklaas nog vergroot, in andere plaatsen
arriveren ze met de trein of op een kameel. Ook heel bijzonder en
sfeervol is de traditie in Elda, waar de bevolking met toortsen de
achter Elda gelegen berg Bolón oploopt en zo de drie koningen, die in de
schemering de berg afdalen naar het centrum, bijlicht.Maar het mooiste
van alles is waarschijnlijk wel het observeren van de gezichten van de
kleinste kinderen. Zij staan vol ontzag te kijken als de drie koningen
op hun paarden of kamelen voorbij komen en ze verheugen zich zichtbaar
op de snoep- en pakjesregen die komen gaat.
In de gezinnen vindt
deze pakjesregen meestal op 6 januari plaats. Dat is immers een
feestdag en dus verzamelt de hele familie zich om eerst samen te eten
en daarna, onder het genot van een roscón de reyes (banketstaaf met
daarin verrassingen meegebakken), de berg met pakjes uit te pakken. En
dit jaar hebben de kinderen extra lang de tijd om met hun nieuwe
aanwinsten te spelen: meteen na Driekoningen volgt namelijk een weekend.
Door: Bea Lutje Schipholt
Bron:(De Week)
.