|
RANDALL, D.K., Slaap lekker. Het geheim van
slapen, slaapwandelen en uitgerust wakker worden. (Dreamland:
Adventures in the Strange Science of Sleep, 2012) Adam, Maven Publishing
BV., 2013, 255 pp. ISBN 978 94 9057 488 8
Op een nacht vond een man zichzelf op de
vloer van de gang. Hij was al slaapwandelend tegen de muur geknald en had zich
lelijk verwond. De neuroloog van het slaaplaboratorium kon hem niet wijzer
maken. Toevallig was de man verslaggever voor een krant. En
wat doet zo iemand als hij zich wandelen gestuurd voelt? Juist, hij gaat het
zelf uitzoeken.
David Randall heeft zich dus verdiept in het
mysterieuze fenomeen slaap. Voor zijn research heeft hij een waaier aan
specialisten geraadpleegd, van droomonderzoekers over sportcoaches,
antropologen, grondwetspecialisten tot relatiebemiddelaars. Hij bezocht
militaire bases, hoofdkantoren van bedrijven en onderzoekslaboratoria. En
schreef een spannend en hoogst leerzaam boek over het meest mysterieuze deel
van ons leven: de slaap.
We brengen niet minder dan een derde van ons
leven slapend door en toch hebben we slechts een vaag idee wat die tijd voor
ons lichaam en onze hersens betekent. Het wetenschappelijk onderzoek staat nog
in de kinderschoenen. In ieder geval is duidelijk dat dieren een natuurlijke
behoefte aan slapen hebben. Alhoewel ieder moment van verslapte waakzaamheid
levensgevaarlijk kan zijn, brengen ze nagenoeg alle een deel van hun leven
slapend door.
Slapen moet dus een functie hebben. Dat is
goed te merken bij mensen die gebukt gaan onder chronisch slaapgebrek. Ze lopen
er sufferig bij, vallen overdag in duigen op de meest ongelegen momenten en
nemen ondoordachte beslissingen met soms rampzalige gevolgen. Cafeïne,
amfetamines en andere opwekkende middelen kunnen hen tijdelijk wakker houden
maar blijken de gunstige effecten van slaap niet te kunnen vervangen.
Slapen is immers veel meer dan een pauzemoment
tussen de actieve uren van twee dagen. Terwijl we slapen gebeurt er enorm veel
in ons lichaam en meer bepaald in de hersenen. Sommige delen worden op
non-actief gezet, maar andere gaan juist in versnelling. Slaap bevordert het
herstel van de prefrontale cortex, het hersengedeelte waarmee wij bewuste
beslissingen nemen. In alle fasen van de slaap scherpen we bovendien verschillende
vaardigheden aan.
Ook al herinneren wij er ons vaak niets van, iedere
nacht vertellen wij onszelf verhalen in de droom. Daarin verwerken we de
informatie die we overdag opdeden. We ruimen de ballast op, slaan relevante
gegevens op in ons geheugen en verbinden ze met andere. In de droom vinden we
creatieve oplossingen voor de complexe vraagstukken van ons wakende leven.
Sommige bedrijven sporen hun medewerkers daarom aan om op het werk een dutje te
doen.
Ondanks de talloze heilzame effecten wordt de
slaap in onze moderne wereld stiefmoederlijk behandeld. De ontdekking van het
kunstlicht heeft het verschil tussen dag en nacht weggevaagd en het natuurlijke
slaappatroon en levensritme van onze voorouders in de war gestuurd. Kunstlicht
verstoort het circadiaanse ritme, de biologische klok die tikt op de
hoeveelheid licht die in de ogen valt. Daarom kan je de slaap soms moeilijk
vatten als je nog laat tv hebt gekeken of aan je laptop gewerkt. En bij tieners
verschuift dat ritme, wat verklaart waarom ze plots nachtuilen worden, s
ochtends niet wakker te krijgen zijn en humeurig worden door slaapgebrek.
Valt er aan de hoeveelheid en kwaliteit van
het kunstlicht nog te sleutelen, andere slaapproblemen laten zich veel lastiger
verhelpen. Sommige mensen veranderen in hun slaap in volleerde boksers of
voeren hele toneelstukken op. Anderen stappen uit bed en gaan aan de zwier. Het
komt gelukkig zelden voor, maar af en toe pleegt iemand zelfs een gruwelijke
misdaad terwijl hij of zij slaapt. Slaapwandelen en motorische onrust stellen
de medici nog altijd voor een raadsel, al weet men reeds iets beter wat er in
de hersenen gebeurt.
Slaapwandelaars hebben in de meeste gevallen
geen last van hun nachtelijke uitstapjes. Maar mensen met slaapapneu, die
stoppen met ademen terwijl ze slapen, kunnen er niet om lachen, evenmin als hun
partners die door het gesnurk uit de slaap gehouden worden. Gelukkig vond een
Australische arts hoe hij met een stofzuiger de ademhaling op gang kon houden
en het gesnurk binnen de perken. Tegenwoordig slapen honderdduizenden mensen
met een slaapmaskertje.
Ondanks de suggestieve ondertitel van de
Nederlandse vertaling is dit geen adviezenboek dat uitlegt hoe je een perfecte
nachtrust kunt bekomen. Maar na lezing weet je wel wat er gebeurt terwijl je
slaapt en wanneer je je slaapbehoefte te lang negeert. Je leert bijvoorbeeld
waarom het niet verontrustend is als je midden in de nacht wakker wordt. Je
leest over de voor- en nadelen van samen slapen, met je partner of met de baby.
Je bent heel wat weetjes rijker over geschiedenis, bedden en behuizing,
schooluren en
honkbal. Tenslotte steek je een en ander op over de voorwaarden
voor een verkwikkende nachtrust.
En dank zij de zwierige
tekst en de goed behapbare lengte van de hoofdstukken heeft dit alles je geen enkele
moeite gekost.
© Minervaria
|
