Voor u gelezen

De geschiedenis van de mens is wezenlijk verbonden met migratie. Mensen hebben altijd al hun vertrouwde huis en goed verlaten op zoek naar een beter leven. Ze vluchtten voor een ondraaglijke thuissituatie of werden aangetrokken door een hoopvolle situatie elders. Zelden gaan migranten op stap voor rijkdom.

Zo dreven uitzichtloze leefomstandigheden en schrijnende armoede talloze Belgen tussen 1850 en 1950 tot emigratie. Een minderheid zocht zijn heil in overzeese gebieden, zoals de Verenigde Staten en Canada. Honderdduizenden Vlamingen zochten een beter bestaan in de bloeiende en uitdijende industrie van Wallonië. Ze werden er tewerkgesteld in de Waalse steenkoolmijnen, glasfabrieken en metaalnijverheid.

Dit boek verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling Vlaamse migranten in Wallonië, 1850-2000. Het bundelt bijdragen van historici die zich in verschillende onderdelen van het onderwerp hebben verdiept. Hiermee willen zij een systematisch en objectief beeld schetsen van een welhaast vergeten en daarom geslaagde migratie.

Als start wordt de Vlaamse emigratie naar Wallonië in een historische context geplaatst. De trek naar Wallonië was voor Vlamingen in zekere zin minder vreemd dan nu. In die periode identificeerden mensen zich veeleer met hun dorp of streek dan met een landsgedeelte. De taalgrens bestond toen nog niet, tenminste niet in de hoofden van de mensen. In de bijdrage over de migratiebewegingen en vestigingspatronen lezen we dat de migranten zich vooral oriënteerden op hun streekgenoten.

Toch waren er heel wat inspanningen van Vlaamse verenigingen, ook in Wallonië, om de uitgeweken Vlamingen in hun eigen taal te laten deelnemen aan het sociale en culturele leven. We lezen over de talrijke initiatieven die zowel in Vlaanderen en als in Wallonië werden genomen. Een aantal daarvan ontstonden en werkten in de schoot van de opkomende Vlaamse Beweging. De meeste echter ambieerden enkel ontspanning en cultuur in de eigen taal.

Ook de kerk liet zich niet onbetuigd. Ze maakte zich zorgen over het zedelijke en religieuze verval van de emigranten in de industriële leefomgeving. De vreemde taal, de aard en organisatie van de arbeid, waaronder zondagswerk, en het leven buiten het toezicht van de vertrouwde instituties brachten de moraliteit in gevaar. Ze ontplooide dan ook heel wat initiatieven om de uitgeweken Vlamingen op het rechte pad te houden.

Begrijpelijkerwijs waren de Waalse ingezetenen daar niet zonder meer enthousiast over. Zoals overal ter wereld werden ook de Vlaamse migranten geconfronteerd met wantrouwen en vooroordelen van de plaatselijke bevolking, organisaties en de pers. Evenals de huidige migrantenpopulatie waren ze het voorwerp van negatieve stereotypering en stigmatisering. Opvallend is dat hen net hetzelfde werd verweten. Ze zouden achterlijk zijn, een barbaarse cultuur en gewoonten hebben en een haard van criminaliteit vormen.

Maar de initiatieven van het thuisfront doofden langzaam uit en de vooroordelen werden bijgestuurd. Binnen enkele generaties zijn de Vlamingen in Wallonië volledig geïntegreerd. Sommigen onderhouden nog sporadisch contact met de verre familie, bij de meesten herinnert alleen de naam aan hun Vlaamse wortels.

Op basis van onontgonnen archiefmateriaal worden in het boek ook nieuwe, minder gekende themas aangeboord. Zo wordt de migratie van honkvaste Vlaamse boeren naar het veel dunner bevolkte Wallonië belicht. In een interessante epiloog wordt tenslotte de Vlaamse migratie naar Wallonië vergeleken met die naar de industriesteden van Noord-Frankrijk.

Dit boek ontsluit een weinig gekend hoofdstuk in de sociale geschiedenis van België. Het zet belangrijke aspecten van de huidige communautaire spanningen in een breder perspectief. Het laat tevens toe de huidige migratiestromen beter te begrijpen. Zoals vroeger ontvluchten mensen nog altijd het platteland op zoek naar een beter leven. Migranten behoren vaak tot de laagste sociale klassen. Ze klampen zich vast aan hun taal en groep, en verwelkomen iedere steun van het thuisfront. Ze worden geconfronteerd met negatieve beeldvorming en afwijzing. En uiteindelijk gaan ze zich na verloop van tijd meer of minder moeizaam integreren.

Dit werk is een echt tijdsdocument. Het is aantrekkelijk gepresenteerd en overvloedig geïllustreerd. Getuigenissen van uitgeweken Vlamingen of hun afstammelingen maken de algemene bijdragen concreet. Door de vlot geschreven tekst en de grote druk is deze historische studie toegankelijk voor een zeer ruim publiek.

Een aanrader voor wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van de gewone mens.