BARBER, B.R., Jihad vs McWorld. Rotterdam, Lemniscaat, 2001 (2^e ed.), 427 pp. – ISBN 90 5637 418 4xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Dit boek handelt over de gevaren waaraan de democratie bloot staat. Deze worden door Barber op twee gebieden gesitueerd. McWorld, de uniforme modernisering en agressieve economische en culturele globalisering enerzijds, en anderzijds Jihad, het reactionair cultureel en religieus fundamentalisme dat ontstaat in reactie op McWorld. Barber betoogt dat beide in feite staan voor onvrijheid en dwang. Hij stelt dat alleen de globalisering van publieke en democratische instellingen een uitweg kan bieden uit de mondiale oorlog tussen de moderne beschaving en de gekrenkte opponenten ervan.

De modernisering van de materiële wereld betekent niet enkel vooruitgang voor het comfort, maar in McWorld wordt het materialisme zelf als ideologie voorgesteld en aangemoedigd. De associatie van het bezit van goederen met bepaalde democratische waarden als vrijheid van mening, misleidt de mensen en brengt een echte democratie in gevaar. Mensen vervallen daardoor in een soort slavernij van het bezit en verliezen de échte keuzevrijheid. Denken dat winkelen hetzelfde is als vrijheid betekent dat je een nieuwe vorm van slavernij ingaat. Kunnen kiezen tussen 12 soorten videorecorders en 9 automerken wordt voorgesteld als vrijheid maar brengt een nieuwe vorm van slavernij mee.

Mensen en naties die daarvoor vluchten in een reactionair stam- en clanverband dreigen al evenzeer gevangen te worden, maar dan in een andere slavernij: die van het collectivisme. Daarin worden de persoonlijke aspiraties radicaal ondergeschikt gemaakt aan het belang van het geheel. Ook hier maakt democratie geen kans.

Democratie vloeit volgens B. niet auotomatisch voort uit een vrije markteconomie, zoals klassieke economen ons willen doen geloven. Democratie vloeit voort uit burgerschap in een civiele samenleving. Daar heeft het individu zeggenschap over de wijze waarop een sociaal rechtvaardige samenleving wordt gecreëerd en onderhouden. Democratie biedt volgens hem een antwoord op Jihad én McWorld.

Democratie kan helpen de angst en ongerustheid te verminderen van de mensen die bang zijn voor wereldlijk materialisme en die zich met overtuiging inzetten voor hun eigen religie en cultuur. Daarvoor is het nodig om ook de mondiale markt democratisch te maken, dit wil zeggen gericht op sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Dit is dus een pleidooi voor échte democratie.

Ik heb er lang over gedaan om dit boek te verwerken. Het onderwerp zelf is boeiend genoeg, en de stellingen van de auteur zijn zeer degelijk onderbouwd en bovendien zeer herkenbaar. Maar het vraagt nogal wat concentratie om zijn gedachtegang te volgen. Bovendien is het taalgebruik zwaarwichtig, met lange en ingewikkelde zinsconstructies (vertaling?). Toch is het zeker een aanrader voor wie in het thema geïnteresseerd is.

Achteraan het boek staan een paar wetenswaardige bijlagen, o.a. een tabel met de rangschikking van 47 landen volgens de rechtvaardigheidsindex bij de verdeling van energie. België staat daarbij in de top tien van de landen met de minst rechtvaardige verdeling!

Het werk is zeer goed gedocumenteerd, met meer dan 70 pagina’s noten.