Ons Oorlogsdagboek 1914-1919

door Jan De Belser

deel 6

Bl.42.

dwalende runders aangetroffen, die zonder twijfel door bevreesd geworden achterhouders ’s nachts waren losgelaten. Op verzoek der D. autoriteit zou het gemeentebestuur van Kon. Hoyckt de lijst moeten opmaken van de jongelingen van 16 à 20 jarigen ouderdom.

17. 8.30 u. Verscheidene ploegen werkvolk, ieder 25 man sterk, gaan voort met het dempen der loopgraven. -12.30 u. Naar Schriek met J.B.Bellekens tot opzoeken van weggeborgen verkensvleesch. Onderwege hooren we aanhoudend in ’t Z.W. verre kanongerommel, enkele malen luide, zware slagen. Over den steenweg aan de Hooge Brug in de Heikens, rijden een dozijn D. ruiters onder grijzen mantel en den pinhelm met overtrek, van dezelfde kleur, bedekt in de richting van Putte.
In de velden tegen de Schriekstraat ontmoeten wij Jan Verbist, die ook gaarne zijne vlucht en terugkomst verhaalt, en dit zoals volgt: “ Wij zijn gebleven tot dat de D. in groot getal aankwamen, dan zijn wij met eenige huishoudens bij elkander gevlucht van dorp tot dorp… tot Eekeren-Capellen, altijd bij de laatste vluchtelingen, dikwijls zoo dicht door den vijand gevolgd geweest dat de bommen voor en naast ons krakend uiteensprongen, gelukkig zonder iemand te treffen. Daardoor vonden we overal ledige huizen, want waar wij aankwamen, waren de bewoners al weg. Te Capellen zaten wij al volop in de D., er werd daar niet veel meer geschoten. We hoorden met den eene zeggen dat de menschen mochten teruggaan. Wij deden dat, en trokken zonder van de D. gehinderd te worden, tot Berlaer in de Smidstraat aan den ijzeren weg. Daar stond een heel lange trein, ver links en rechts van den steenweg. Daar werden wij, mannen, op ’t hof van de hoeve die tegen den spoorweg ligt, twee aan twee vooruit- en binnengeleid. Men vroeg onzen ouderdom. De ouden moesten in een kot binnen en de jongen naar den trein, die een weinig later naar Heyst vertrok. Toen werden wij gelost, maar zonder onze jongens. Dat was een droeve reis naar huis! Dat gebeurde de 11e October. ’s Anderendaags kwamen onze jongens te huis aan: ze waren te Leuven losgelaten. Wij sprongen, gelijk zij, van blijdschap omhoog”.
14 u. Nadat wij alle groentebedden in den hof doorpeild hebben, komt gebuur Fr. Docx ons zeggen, dat hij denkt dat er voorwerpen in het kweekhok der hoenders verborgen zitten. Wij tasten er weldra op een vast voorwerp dat zich in cirkelvorm laat afteekenen : een vat met stoffen goed bedekt. De aarde met de spade weggenomen, komt een vat te voorschijn met 5 of 6 balen overdekt, te voorschijn. Daarin liggen 7 of 8 stukken spek en 2 hespen in, het al afzonderlijk omwonden, frisch van uitzicht maar zeer garstig van geur en te week en malsch bij aanvoelen. Andere voorwerpen worden niet meer ontdekt. Vrouw Rkadvj. deelt ons mee dat heel de winkel door geburen is ledig geplunderd.
Geburen helpen de dringendst werk, (graan zaaien, en uitslaan van 2 mijten) regelen; een hunner Fr. Van Hoof raadt ons aan de aardappelen, het graan en ’t stroo te verkoopen, daar Aug. en Isid. toch van zich niets meer laten hooren.

18. Een zoon van Fr. Augustijnen brengt ons brieven van het front voor Louis Meylemans, Heyst-Goor, wiens zoons op 1 Dec. in Ficamp verbleven. –Voor Frans Peeters, Pijpelstr. Boisschot-statie en voor zekeren Van Thienen, met een brief van Euphr. gedagt 14-12-’14 uit Hoogerheide, ons berichtend dat zij om het beterkoop leven naar Vlissingen verlangt weer te keeren met moeder en kinderen. Thans verblijft zij bij heer J.De Vreng-Van Oevelen, Putschen steenweg, Ossendrecht.
16.30 u. De EH.Onderp. van Autryve (bij Bossuyt, West Vl.) komt zich aanbieden om den nacht bij ons te mogen overbrengen (gezonden door onzen EH.Pastoor, die zelf over geene voldoende plaats beschikt. Als vluchteling heeft hij 3 weken in de abdij van Tongerloo verbleven. Naar mededeeling van den veldwachter en van andere bespieders zouden in den nacht treinen met veel en zware kanons uit Lier naar Aerschot hier gepasseerd zijn.
Over de verwoesting in onze kerk sprekend, zegt de veldwachter, dat hij uit het opengebroken coffre-fort achter het altaar eene remonstrantie en twee ciboriën, waarvan de eene heilige hosies bevatte – geene heilige speciën lagen uitgestrooid, ofschoon de koster zulks meende en hem zelfs vroeg of er geene heil.host. op den grond of buiten lagen, - heeft overgedragen naar het suissevertrek, van waar hij ze op raad van Vincent Vermaelen, tot meer veiligheid in eene kas in zijn kamer heeft opgesloten, en bij welke hij nog meer veiligheid zijne nachtrust heeft genomen op een van zijne gewone slaapstede (bovenkamer) beneden gehaalde matras. Ofschoon de stoeltjeszetter eenige dagen vroeger te huis was, had deze – wellicht uit schrik of uit eerbied, die heilige voorwerpen onaangeroerd gelaten.

19. Wij gaan de frontbrieven bestellen. Meylemans is blij naar zijn schoonbroed. nieuws van dezes zonen te kunnen overdragen. Naar Van de Weyer (zager) gezonden door Louis Meys tot aankoop van groote koperen hulzen (0,60 m. h. en .. diam) voor onze verzameling. Hevig kanongebulder den heelen dag door. EH.Ond. van Autryve naar Antwerpen vertrokken.
Omtrent alle boeren vermissen nog vee, maar zoo ’t schijnt behouden eenigen vreemd vee in de plaats. In Putte zal eene 2e tentoonstelling plaats hebben. De niet erkende dieren zullen onmiddellijk daarop verkocht worden. Tot koopen zijn alleen toegelaten lieden van Putte die vee vermissen. Wordt een verkocht dier door zijn wezenlijken eigenaar erkend, dan heeft hij recht het dier weer te eischen, mits eene bij deze verkooping te bepalen schadeloosstelling aan den kooper te betalen. Van af 1 Februari 1915 vervalt het recht van wedereischen.

Bl.43.

20. In de hoogmis zwaar sermoen door den E.H.Pastoor over de onrechtvaardigheid, inzonderheid over ’t ontvreemden van vee en kleederen. Verleden Zondag deed de EHP. verzoek de geboorte der kinderen na den 31 Juli en buiten de parochie, te komen opgeven, ten einde de doop- en burgerlijkestand registers in regel te brengen. Naar Leon. Aerts om over den verkoop van aardappelen te spreken.
Louis Vekemans uit de Steenstraat deelt ons mee, dat de broeder van Louis Gijsemans (Steenstr.) die te Beerzel Koeisteert woont, op Woensdag 29 October, tijdens de beschieting van Lier, als spion door de D. aangehouden, over den Heikant werd geleid. Hij zag den molen branden, de pastorij vlammen, en in de smis de D. soldaten als duivels aan ’t hameren.
Men zegt dat de tramdienst vanaf morgen weer zal ingericht zijn, en koopwaren zullen kunnen verzonden worden.

21. Kinderen vertellen onder elkander dat gisteren avond in de richting van Antwerpen een vlieger is te zien geweest, dat over den ijzeren weg een heele wagen burgers naar Leuven gevoerd; zij hebben horen vertellen dat het jongelingen zijn, die naar het “Engelsch” leger wilden gaan, maar gevangen genomen werden en nu naar Duitschland gezonden om te werken, dat ze in den namiddag op een trein naar Antwerpen vier of vijf vliegtuigen zagen liggen.
Edm. Wuyts gaat morgen naar Tilburg of Boxtel zijn schoonbroeder Jos. opzoeken; hij zal een briefje meenemen voor onze kinderen.
Het bedrag der schade aan de woning van Jos. Van den Vonder is als volgt geschat:
1. Timmerwerk aan herstelling van ’t dak (hout 42 fr. + dagloon 25 fr.) = 67 fr.
2. Timmerwerk aan herstelling der zolderkamer (hout 3 fr.+ dagloon 2 fr.) = 5 fr.
3. Dakpannen ( 2160 stuks aan 10 fr. het duizend) = 216 fr.
4. Steen voor den gevel ( 5000 stuks aan 25 fr. het duizend) = 125 fr.
5. Timmerwerk aan zolder der keuken (hout 30 fr. + dagloon 15 fr.) = 45 fr.
6. Glas voor de ramen = 5 fr.
7. Herstelling van ’t geschilderd plafond (110 m² aan 2 fr. den m².) = 220 fr.
    683 fr.

22. 6 u. Naar Schriek om werk te regelen en in’t oog te houden. Bij Frans Van Hoof binnen gegaan. Dezes zoon Amandus brengt ons de tijding dat men in de schuur ( van moeders) is binnengebroken, en er 8 van de 9 (rijst) balen graan heeft gestolen. Het vandaag nog uit te slaan graan zullen we dezen avond naar ons laten overhalen. We vernemen er, dat deze laatste nachten te Keerbergen uit één stal 3, en uit een andere, 2 koeien zouden gestolen zijn. 13.30 u. Alf. Smets heeft heden voormiddag op ’t veld tegen onzen hof enige eiken strunken afgezaagd en in rollen gelegd om die met gespan naar huis te voeren; op den middag heeft een ongenoodigde gast Scgfr. die bekoorlijke rollen helpen wegruimen; getuigen daarvan verschillende geburen onder anderen Sklbj. en vrouw. Bij gebuur Sbkv. hoorden wij den heelen dag door hout klieven; bij Saa. de zaag al vroeg snorren. Overal wordt den oorlog verklaard aan strunken en boomen. Men zegt dat deze laatste nachten verkens gestolen werden bij Louis Vleminckx, nabij de hooge brug aan de Heikens, bij Bern. Thijs in de Smidstraat en nog op andere plaatsen, 7 zakken aardappelen uit den kelder in ’t bakhuis van Jos. Heylen (Leemputten), enz. Bij de verwoesting en de schade door den vijand veroorzaakt, komt nu nog een zwaardere plaag : rooven en plunderen, politie bestaat er niet meer, of staat machteloos.
Bij terugkeer door de Munksbosschen loopen we uit op rottend hooi, bosjes gekiemde haver, half verteerden paardendrek - wel 4-5 karrevrachten goeden mest uitmakend, een bewijs dat hier niet alleen vele voetgangers, maar ook ruiters achter houtgewas en onder dicht gebladert zijn gelegerd geweest. Het laatste overblijfsel der vroegere uitgestrekte “ Monniksbosschen” is dus ook met een bezoek der toekomstige wereldbeheerschers (?!?) vereerd geworden. -17 u. Frans Docx met 1000 kg rogge van Schriek aangekomen, zegt dat men onder stroo verborgen nog 2 balen heeft ontdekt, zoodat er maar ongeveer 400 kg rogge zouden ontvreemd zijn.

23. Nog immer kanongedonder, reeds een volle week dat het zich , dag en nacht in het W. laat hooren.
“De Provincieraad van Antwerpen zou in zitting van 19e dezer een oorlogsschatting van veertig millioen per maand gestemd hebben. De Keizerl. gouvr had 50 mill. gevraagd om de provincie vrijwaren tegen alle opeischingen en korveën van den overweldiger.” (Burgem. van Schriek, Prov.raadsl.)
Eindelijk krijgen we op den Heikant toch een dagblad onder ’t oog – iets waar we al lang en vurig naar getracht hebben : “ De Gazet Van Antwerpen” Deze geeft ons in haar nr. van 21/12/’14, 2e bladz. 2e kol. Bevestiging van de hierboven vermelde “oorlogsschatting”.

24. Het kanon dondert wederom geweldig.
Jos. Lambrechts (zoon van Jos. en Col. Verwimp) uit onze buurt, zou, erg gekwetst aan den rug in een gasthuis in Engeland verzorgd worden.
Uit “De Gaz. v.Antw.” nr van 21/12 : a) Het D. agentsch. Wolff deelt mee : “De gouvr.gener. gaf de verzekering dat bij stipte betaling der afzonderlijke termijnen (oorlogsschade), de opvorderingen in

Bl.44.

gereed geld betaald zouden worden.” (De Belgen zullen dus bij gedwongen levering met hun eigen centen betaald worden?) – b) Spoorwegverkeer uit Antwerpen : naar Luik over Aerschot en Leuven om 8.16 u. – naar Esschen om 9 u. : uit Esschen om 2.21 u. en 5.51 u. Naar Leuven en Brussel over Mechelen om 10.28 u. en 19.28 u. – Antw. is met een 50 tal plaatsen verbonden. Er worden slechts enkele reiskaarten afgeleverd.
Het nr. van 23/12 der “Gazet van Antwerpen” 3e kol. geeft eene beschrijving van den puinhoop Diksmuide.

25. Kerstmis blijde feestdag in droeve omstandigheden. 8 leden van ’t St.Vinc. genootsch. van Berlaer, brengen ons een kort bezoek. Heer Emiel De Weerdt, natiebaas, zegt dat de D. ontzaglijke hoeveelheden koopwaren, -en uit de forten W.waarts van Antwerpen, schietvoorraad en oorlogsmaterieel, wegvoeren. Indien ’t weder gunstig is, gaan we morgen de geteisterde streek Nethe-Dijle bezichtigen.

26. We begeven ons in gezelschap van Jan Bapt. Bellekens op weg. Tusschen ‘t dorp van Kon. Hoyckt en “Het Sterreken” geen verwoesting, geen sporen van strijd, tenzij wat stukken van telegraaf- of telefoondraad aan de boomen. Van aan “Het Sterreken” loopgraven gedempt in schier alle stukken land. Binnen het gebied der S.M. liggen alle houtgewassen en gebouwen tegen den grond. De beboschte streek van weleer is in een kale vlakte veranderd, over welke men de kerk met dorpskom der parochie Mijlstraat van alles ontbloot, ziet liggen. Tegen de steenweg (’t Sterreken-Duffel) tusschen het groot fort en dit van Tallaert (S.M.) liggen naar onze schatting een 20tal woningen in puin, eenige anderen in de nabijheid zijn zwaar, andere licht beschadigd. Even voorbij de grote inrijpoort van het groote fort, op een 20tal met. rechts van den steenweg is in het veld door ontploffing eener bom, een reeds half gedempt gat in den grond geslagen dat meer dan 10 met. middellijn, en naar de hoeveelheid en de kleur der uitgeworpen aarde te oordeelen, eene tamelijke diepte moet gehad hebben.
Van nabij den Kruissteenweg Mijlstraat (dorp) naar Kath. Waver tot aan de eerste woningen van Duffel dorp zijn de huizen niet erg beschadigd. Op korten afstand echter verandert de toestand : rechts ligt de windmolen met aanpalende woningen in puin; links tegen de brug zijn de woningen uit- of afgebrand. Over de brug is de verwoesting langs beide zijden volledig. Enkele huizen zijn weinig beschadigd tusschen de brug en ’t plein, ter uitzondering van de pastorij, wat achterwaarts gelegen, en ’t café “de Tramstatie”, zijn afgebrand. ’t Standbeeld van Kiliaan, te midden van het plein, heeft het hoofd verloren. In de Statiestraat enkele huizen afgebrand, de meeste verwoest of fel beschadigd. De steenbakkerij links tegen de statie erg gesteld, het statiegebouw en afhankelijkheden bouwvallig. Over ’t spoor, steenweg links naar Waelhem : het voorste deel der (papier)fabriek is afgebrand, het W.deel ligt af; de nikkelfabriek meer verwoest door zware projectielen dan door brand. Op den afstand van de lengte dezer twee fabrieken tellen wij aan weerskanten en dit tot op geringen afstand van den steenweg meer dan 100 kuilen door ontploffing van bommen in den grond geslagen. Van hier bemerken wij ook dat het oude kasteel op den Nethedijk ten Z. van Duffel dorp door het vuur is vernield. Rechts ligt eene hoeve in asch. Op den hoek van het veld rechts tegen den spoorweg staat een kruisje van houten latten met het opschrift : “Hier ruht ein Belgien Krieger”. Wij groeten u, dappere held! De “Kapel van Lazernij” staat nog recht. De gebouwen der Waterleiding, tegen de groote baan Antw.-Mech., liggen deels in puin, maar de natuurkrachten zijn er toch in werking. De weide tegenover de “Waterworks” is vol kuilen. Aan de brug te Waelhem is alles afgebrand of in gruis geschoten, de brug schijnt half weggeslagen; tegen het overgebleven deel is een voorloopige houten brug aangelegd. Al de voerlieden moeten hier aan de D. wachten hun paspoort toonen. In het dorp zijn de meeste huizen afgebrand of in puin geschoten, de overigen zeer beschadigd. Wat geweldig uitwerksel sommige bommen hebben. Tusschen het dorp en het fort zijn riggels van het buurtspoor met de dwarshouten aan omhoog gewrongen en vormen als een gebogen brug van 20 m. lengte. Eenige passen verder is een projectiel tusschen de riggels neergekomen, en heeft dezelve overgeslagen zoodanig dat een eind rails omgekruld is in vorm van spiraal van 3-4 m. middellijn, en een ander stuk in vorm der letter U.
Op den linker grachtkant der baan, W.waarts tegen den ingang des forts ligt een aarden heuveltje, waarop te midden van sierplanten en kronen, een planken kruisje met het opschrift: “ Es gestarben den Heldentod für das Vaterland …….”(volgen vier namen). Daaronder “Ruht auss”. Drij, vier met. verder een 2e terpje met het opschrift: “ Gestorben den Heldentod 2 Belgiën Krieger”. Eenige stappen verder, binnen de afsluiting op terrein van ’t fort nog een D. graf.
Hier staan wij te midden eener kale vlakte die zich uitstrekt van achter de dorpskom van Elzestraat tot nabij de Dijle en Nethe en wier bodem slechts bedekt is met afgeschoren en verdord hout, tusschen hetwelk zich vooral Wwaarts duizenden stukken boomstammen van 0,75- 1,5 met. hoogte verheffen. Overal kuilen van granaten, doch minder talrijk dan ten N. der Nethe. Boven op het fort langs den kant Mech.-Elzestraat, heeft als een uitgestrekte aardafschuiving plaats gehad. Hier en daar een enkel graf van een krijger. Huizen aan het oefenplein hebben weinig geleden.

Bl.45.

Stad Mechelen. In de Kathelijnestraat zijn enkele huizen verwoest. De hoofdkerk is erg gehavend : de Z.muur is op 5-6 plaatsen doorschoten en verbrokkeld; een deel van het gewelf boven het koor is neergestort en heeft de trappen des hoofdaltaars verbrijzeld. Al de geschilderde ramen zijn vergruisd en meestendeels, althans zoover de kerk tot uitoefening der goddelijke diensten afgesloten is, door gewoon glas vervangen. De toren is op verschillende punten door bommen beschadigd. Diepe gaten

zijn in de dikke wanden geslagen onder (bijna op de hoogte van) de Z. wijzerplaat, deze is deels verwrongen en verbroken, -op de helft der hoogte nabij den Z.O.hoek, -Owaarts van en neven het torendeurken nabij den grond. Het prachtige glasraam, boven de ingangsdeur van het Z zijkoor, dat de Onbevlektverklaring van O.L.V. voorstelt en waarin figuren van Mechelsche notabelen goed te erkennen waren, is in gruizelementen kapot. In het raam van het tegenovergesteld zijkoor hangen nog eenige brokken van het geschilderd raam.
De Groote Merkt is niet hard getroffen, maar de IJzeren leen en omgeving des te erger. In de stad loopen talrijke grijze en blauwe soldaten rond; hoogere officieren in (wit) pelsen mantel gehuld, rollen in auto. Het oud stadhuis en de herstelde Halle zijn betrokken en ingericht voor D. diensten. In den toren der St.Pieterskerk een groote opening, in den muur des schouwburgs tegenover de Rechtbank eene grote bres (3 gatens) geschoten. Keizerstraat en Neckerspoel hebben betrekkelijk weinig geleden. Een gedeelte van de konservenfabriek “Le Soleil” schijnt afgebrand, een ander deel ingestort. Op Pasbrug weinig schade. In IJzerenveld nabij den Kerkhofweg het graf van een “Vlaanderaar” zegt men ons. Bij ’t graf van Ferd. Bellekens een “Onze Vader” gebeden.
In de omgeving van het fort is alles weggevaagd : de molen is verkoold; serren staan zonder ruiten. Kuilen en gaten in den grond nabij de “rodonte” tegen het dorp van Kath. Waver. Tegen het kapelleken aan den driesprong der steenwegen 2 graven, 40 met. dorpwaarts nog 4 of 5 graven. De rij huizen tegen den steenweg naar O.L.V.Waver is in vlammen opgegaan. Van de dorpskerk steken de naakte muren en het metselwerk des torens boven de verbrande en verwoeste huizen uit. ’t Al heeft een treurig uitzicht. Tegen den W. gevelmuur der herberg “Het houten kruis” op den hoek der Berlaerbaan, liggen 2 D. graven. ’t Opschrift op het kruis van een dezer luidt : “Er starb den Heldentod furs Vaterland, Unteroffizier Welsch P.R. 24, 1 Feld.Komp. gefallen am 1 Oktober 1914.”
O.L.V.Waver. De parochiekerk, het gemeentehuis, juweeltjes van ’t hooveerdige Waver zijn, met een groot deel van het klooster in vlammen opgegaan. “De pracht en weelde van ’t Waversch klooster gaat alle palen te buiten,….’t Kan zoo niet blijven duren” , hoorden wij in 1913 zeggen. -Wij zien hier de vervulling dier laatste woorden. Het bleef niet duren, er is iets gekomen! –Eenige woningen in puin of afgebrand. Heer Devreese mag van geluk spreken : zijne “Veldbloem” bleef gespaard. 17.30 u. Te huis.

27. 11 u. Volksvoeding, voorzorg. Na de zitting der conf. v. St Vinc. deelt de E.H.Ond. nagenoeg het volgende mee : ”Ten einde hongersnood in België te voorkomen, zal Amerika (Vereen. Stat.) met instemming van Duitschland, onder toezicht en door zorgen van het Amerikaansch en Spaansch gezantschap, het ontbrekende graan tegen billijken prijs invoeren. Om slechts het ontbrekende aan te vullen, dient er voorafgaandelijk een opname gedaan te worden van de thans in België voor handen zijnde voedingsmiddelen. Een plaatselijk komiteit zal daarom bij al de ingezetenen der parochie die opname doen. Hierbij dient in ieder gezin afzonderlijk rekening gehouden van : 1. ’t Getal kinderen van 2 tot 7 j. 2. Id. personen boven de 7 j. 3. De hoeveelheden mondvoorraad d.i. voor onze streek : aardappelen, rogge, tarwe, die in elk gezin thans voor handen is. Plantaardappelen mogen afgerekend worden.
De onderstand van Amerika wordt berekend tegen 250 gr. brood daags per persoon, voor kind. van 2 tot 7 jaar rekent men den voorraad op de helft. De levering van Amerika zou tegen 39 fr. de 100 kg. geschieden, wat met verzendings- en vervoerkosten op 40-45 fr. zou komen te staan. Ieder gezin zou rechtzinnig de opgave zijner voedingsstoffen moeten doen, wijl in bedrieglijke opgave de D. een middel zouden vinden om onwettige opeischingen te doen. Heden namiddag 16 u. worden de aanwezige leden in de Gildezaal verwacht.
16 u. Acht leden zijn aanwezig: Jan Wouters, Louis Gepts, Louis Vertommen, Jos. Van den Wijngaert, Alf. Winkelmans, Aloïs Van den Broeck, Karel Gepts, J. De Belser. Ieder neemt aan in het hem aangewezen deel der parochie de opname te doen der voorhande zijnde voorraden voedingsstoffen. Woensdagavond zullen die opnamen binnengebracht worden.
Allerlei : Sbla door Gom. Wouters op heeterdaad betrapt aan strunken afzagen, weigerde uit te scheiden. – Sbkv heeft graan van den zolder gehaald bij Kbrv en betaalt 0,50 fr. per strunk die men hem aanbrengt. Zijne vrouw riep zekeren dag haren zoon J. (die met graan naar den molen reed, en in de schooldreef gekomen was) toe : “J. zeg aan den maalder dat het fijn moet gemalen worden”- meegedeeld en vermeld geroep gehoord door vrouw Slwnj. – In Heyst schijnen al juffertjes te zijn die betrekking onderhouden met D. offic. of “unteroffiziers”. -Te Itegem zou ‘t “Nieuwjaarszingen” dit jaar verboden zijn.

Bl.46.

29. Men zegt dat de D. de overwegen op den spoorweg overal sluiten met eene “trekschuif” die de lieden bij het overstappen, zelven moeten openen en sluiten. “De schuif aan het baanwachtershuis van Sus Vetters op de Werftsche baan, zegt ons Peer Bellekens, is door onbekenden afgebroken en verdwenen; daarop hebben de D. er weer een afsluiting gemaakt, met de bedreiging dat, zoo ’t nogmaals mocht gebeuren, de overwegen met ijzeren hekken af te sluiten en op slot te leggen”. –Alf. Van den Broeck zegt ons dat er tegenwoordig op den spoorweg alle slag van vreemde wagens loopen; gisteren waren er weder die men aanziet voor ’t vervoer van lijken.
Edm. Wuyts zegt dat hij mits borgstelling van 3 fr. de Holl. grens te Baerle-Nassau mocht overschrijden en door tusschenkomst van Louis Van den Eynde, bij wier de D. grenswacht ingekwartierd is, niet de minste moeilijkheid heeft ontmoet. Hij heeft echter zijn schoonbroer niet gevonden.
Veldwachter Edm. Bautmans deelt ons mee : 1. Dat Corn. Heremans hem klacht heeft gebracht over den diefstal van een vet zwijn heden nacht bij hem gepleegd, vermoedelijk door daders van over de beek. 2. Dat hij (veldw) met den schepene, op verzoek van Smgw van Putte, huiszoeking heeft gedaan doch niets ontdekt bij Xsc Smidstraat, dit op grond dat bij den schoonbroeder van Xsc gestolen goed werd ontdekt, maar niet alles wat Smgw vermist. 3. Dat de herberg van Nlhk het grootste speelkot is, en het gemeentebestuur bij het voortduren de herberg zal sluiten. 4. Dat onder de eerst weergekeerden van de vlucht als grootste pakkers dienen aanzien te worden, juist dezelfde personen hooger vernoemd en door iedereen met oog en vinger als “vroeg te huis” aangewezen.
Naar Schriek. Morgen zal de houtmijt, waarvan reeds een groot gedeelte gestolen is, ingeschuurd worden.

30. We vernemen dat de Nederl. grens teenenmaal gesloten is : Louis Willems op reis naar Holland om aldaar zijn ontdekt paard terug te halen, is onverricht terzake weergekeerd : de grenslijn mag tot op 500 met. niet genaderd worden, noch langs Belgische (noch langs Nederlandsche!?) zijde.
Juul Nauwelaerts met graan en b… uit den Boschhoek (Bouchout) weergekeerd, heeft vernomen dat de verbondenen aan de IJzer al hunne verloren stellingen zouden heroverd hebben. –Kinderen van Gangelberg vertellen, dat de tram Lier-Tremeloo, sommige dagen één- of tweemaal heen en weer rijdt; regelmatige dienst nog niet hernomen.
Edm. Wuyts verhaalt (ter herberg van J. Nauwelaerts) het 1e patrouillegevecht als volgt :
“ Den 27 Aug. rond 10-11 u. passeerden hier eenige D. te paard; van aan de school zagen wij hen na. Kort daarna kwam een gids hen achterna en vroeg ons of wij geene D. gezien hadden. Op ons bevestigend antwoord, reed hij terug, maar verscheen met één of twee kameraden opnieuw en den vijand achterna. Wij zagen dat zij zich aan het Kapelleken links en rechts verdeelden. Dan hoorden we verder den Gangelberg op geweerschoten en seffens zagen wij 3 ruiters in vollen draf afkomen. Bij ’t schieten aan het kapelleken zagen wij den 1e ruiter met zijn paard neertuimelen. Bij ’t naderen der twee volgenden spoedden we ons weg want het eene schot volgde op het andere. Dan zagen wij dat van de twee ruiters de eene den andere vasthield, hij moest dus gekwetst zijn, en met zijn voet het paard des gekwetsten gedurig tegen ’t lijf schopte, om het sneller te doen loopen. Naar ’t kruispunt af moet de gekwetste gevallen of gestorven zijn. De andere uhlanen zijn door de velden langs de oude baan weggevlucht. Ik heb horen zeggen dat Svff den zadel van het paard gepakt heeft, maar dien later heeft moeten inleveren. Toen het lijk van zijn waarden beroofd was, heeft men het in de gracht bedolven en de romp van het paard, zonder de dijen er boven op begraven.

31. Jan Bapt. Bellekens heeft van voerlieden uit St.-Truiden, die hier wekelijks passeren en van vele zaken goed op hoogte schijnen te zijn, vernomen, dat er hier gisteren of eergisteren weer een trein is gepasseerd met lijken van gesneuvelden. Vermelde voerlieden beweren de wagens daartoe in gebruik, goed te kennen. Zij voegen erbij dat men tot in de laatste tijden de lijken bij een fort ten Westen van de Schelde verbrandde, maar dat de kameraden der gesneuvelden zich daar tegen hebben verzet, -en dat men nu ,sinds eenige weken, de lijken naar verbrandingsovens te Luik overvoert.
Het kanon, dat zich sedert eenige dagen niet meer liet hooren, buldert bij poozen luide en geweldig.W.Z.W.
Een 25 tal personen brengen ons de opgave hunner oorlogsschade binnen (zie “Ons Schrb.nr.2,blz.207)
Hulp- en voedingskomiteit van Berlaer-Heikant. Uit de opname door de 8 leden gedaan, blijkt dat de parochie St-Rumoldus, die zich uitstrekt over de uiterste delen van de gemeenten Berlaer, Itegem, Heyst, Beersel, Putte en Konings-Hoyckt, - 340 huisgezinnen telt, met eene bevolking van 2048 zielen, waar onder : 114 kinderen beneden de 2 j., 345 kinderen van 2 tot 7 j., 1589 personen ouder dan 7 jaren. (1195 inw. V. Berlaer - 358 v. Itegem - 115 v. Heyst - 262 v. Beersel - 13 v. Putte - 104 v. K. Hoyckt - Nog afwezig 9 of 10 gezinnen en ongev. 80 soldaten). –Dat aan voorhanden zijnden voorraad is opgegeven: 90.525 kg. rogge, 4250 kg. tarwe en 640.115 kg. aardappelen. (zie “Ons Schrb.nr.2,blz.210-217)
Daar de plaatselijke hulpkomiteiten per gemeente werden ingericht, werden onze parochianen bedeeld door het komiteit hunner gemeente.-

Bl.47.

Januari 1915.

Januari 1. In de mis : Lezing van een omzendbrief van Z.E.Card. Mercier : “Iets opbeurend en bemoedigend in dezen tijd van algemeene moedeloosheid. Iets waar durven in doorschijnt, vooral in aanmoediging tot den strijd in overtuiging van de eindzegepraal.” Moge die bespiegeling dit jaar verwezenlijkt worden !
Eenige D. krijgers komen met behulp van eenige door hen opgeeischte burgers, het lijk van den op 27 Aug. gevallen officier, in de gracht tegenover het kapelleken, (hoek van de prov.baan en Kegelstraat) ontgraven en ter wegvoering gereed maken, maar de onverdraaglijke stank bij ’t openen van ’t graf, doet hen van het vervoeren afzien. Het lijk wordt echter even buiten den grachtkant op het veld herbegraven.
Onder vreemdsoortig gespan dat heden passeert richting Aerschot, vermelden wij een gesloten wagen – model en kleur van de wagens eener Antwerpsche ijsfabriek – waarvan de linker metalen zijwand door groote en kleine projectielen 8 of 9 maal doorboord is, naar Aerschot toe, gevolgd van een licht versleten rijtuig, dat piepend en krakend, vallend gereed, met flarden eener huif bedekt, door een mager, deerlijk paardje voortgesleept wordt, en waarop nevens twee burgers, 1 D. soldaat met geweer over den schouder, nederligt en met hen een gemoedelijk praatje houdt.
14 u. Naar Schriek met gespan van Jul. Nauwelaerts. Er heerscht daar ook felle oneenigheid tusschen meerdere geburen over vermist vee. Registers van gem. ontv., van spaarm. “Antw.Hyp.Kas”, verzameling van schoolmuz., enz. meegebracht. Coffre-fort van broed. Victor in bewaring gegeven bij Hub. De Bie. Bij terugkeer Louis Seymus (duivenkeurder) opgenomen. Deze deelt ons mee dat hij met vele anderen door de D. eenigen tijd is opgesloten geweest in Leuven, dat de schoonbroeder van Jul. Nauwelaerts (Alf. Leys) daar dikwijls met het vuilste werk werd gelast en nog niet is weergekeerd.
Kanon- en geweervuur, dat in den afgeloopen op meerdere plaatsen werd waargenomen en dat vele lieden schrik op ’t lijf joeg, schijnen vreugdeschoten geweest te zijn, die het aanbreken van het nieuwe jaar aankondigden.

2. Broeder Overste van Hamont deelt ons mee dat de grens van Nederland niet gesloten is, maar dat in verscheidene dorpen der noordel. Kempen sterke legerafdeelingen aangekomen zijn van het front om wat uit te rusten. Uit de gesprekken. Uit de gesprekken die hij houdt met den E.H.O. (bij ons toevallig binnengekomen), vernemen wij o.a. : dat naar bericht van onpartijdige Hollandsche bladen, een deel van ’t vijandelijk leger der zeestreek gevaar loopt ingesloten te worden; -dat door spijtig vertraag van een hoogeren officier de D. bezetting van Aerschot aan omsingeling en vermoedelijke krijgsgevangenneming is ontsnapt. Dat de vrijmetselarij daar wellicht niet vreemd aan is. Dat vele onzer lagere offic. paradekerels zijn, die in oogenblikken van algemeen gevaar het vaderland in den steek laten en familiebelangen op de 1e plaats stellen. Dat Duitschland door onverzaadbare eischen van het militarisme uitgeput, op eenige manier herstelling moest zoeken, en door zijn vordering op gebied van handel en nijverheid, door zijn toestand op de wereldmarkt aangespoord werd zijn gezag op ’t wereldverkeer uit te breiden, en alzoo tot den oorlog gedreven werd. Dat de woorden van Card. Mercier, als zou “België Frankrijk gered hebben te Luik en Engeland aan de IJzer”, als waarheid erkend zijn door elke natie. Dat bij ’t gebeurlijk behalen der zegepraal, het uitbreiden van ons grondgebied oostwaarts, door eenigen voorspeld en gewenscht, wellicht niet het minste voordeel zou bijbrengen.

3. Men zegt dat de “Gazet van Antwerpen” die hier sedert eenige dagen niet meer verschenen is, wegens het schrijven voor Duitschland nadeelige artikelen, o.a. dat de Russen op het O.front weer vorderingen maken en talrijke D. zou krijgsgevangen genomen hebben, op bevel der D. autoriteit voor een maand geschorst is. Wij moeten het gelooven, wijl hare politieke tegenstreefster “De Nieuwe Gazet” hier vandaag werd rondgevent tegen 10 centiemen. 8 u. Broeder Matheüs neemt briefwisseling voor Holland en … mede. Op terugkeer zijner reis over ruim 3 weken, is hij met Mitt. den wilden trein in de vaart te Baelen gaan zien. 10 u. De E.H.Pastoor zet de lezing voort, waarmede de E.H.Ond. begonnen was, van den omzendbr. v. Card. Mercier, heldert die lezing op en zet de (meest verdwaalde) geloovigen aan hun gedrag te regelen naar de daarin vervatte raadgevingen; vooral laakt de E.H.P. de handelwijze van de lichtzinnige jongelingen, die hier in den hoefstal des smids of nabij de kerk, meestal des Zondags vergaderen, en die niemand, ’t zij vreemdeling of geloovige kerkwaarts gaat, zonder een spottend of tergend woord te uiten, te schimpen of gebaren te maken, kunnen laten voorbijgaan. In vermelde brochuur deelt Z.Em. zijne persoonlijke waarneming, gevoelens en mening mede, na eene omreis door de meest geteisterde plaatsen van zijn gebied gedaan te hebben; hij duidt de meest verwoeste plaatsen aan. Daaronder is, om wille der afgebrande pastorij, ook B.Heikant vermeld – en wijst op de uweldaden en gruwelen door den overweldiger gepleegd (plechtigheid op ’t graf des E.H.Pastoors te Gelrode); bewondert den moed onzer trouwe verdedigers van het vaderland en uit de hoop op de eindzegepraal.
Allerwege rijst er oneenigheid en jaloersheid op over vervreemde voorwerpen, hier tusschen de geburen Smbj en Stb, Sncj en geburen, en tal anderen.

4. Een D. officier, vergezeld van notaris René Lambrechts, dd. Burgemeester van Berlaer, is gisteren voor het lof bij den E.H.P. den omzendbrief van Card.Mercier komen opeischen. De

Bl.48.

koster heeft van wege onze nieuwe meesters voor de 3e maal bevel ontvangen het D. uur op den toren te onderhouden onder bedreiging bij niet naleven van dit bevel, de straf af te wachten die zal volgen. We vernemen dat de D. den herderlijken bevelbrief van Card.Mercier bij de E.H.H.pastoors van Itegem, Kruispunt en anderen in het omliggende zijn komen opeischen; de E.H.Dekens van Lier en Heyst met hechtnis zouden bedreigd. Card.Mercier en drukker Dessain in hechtenis zouden genomen hebben. De wachten op den spoorweg gaan ook willekeurig te werk. Nu eens mag men met gespan aan de overwegen passeeren, dan weer niet. Vandaag word hier geen kanongebulder gehoord.

5. Vertelde Mr. Emiel De Weerdt van Berlaer ons de verleden week, dat de D. eene belasting gaan heffen op de hoenders en de duiven, wat wij voor een verzinsel hielden. Thans deelt onze gebuur Frans Verelst ons mede dat de aangifte der duiven moet geschieden, de veldwachter zou zich daarmee willen gelasten. Elke duif moet van een ring voorzien worden. De duiven zijn daardoor op dit oogenblik uiterst goedkoop, nauwelijks 25 centiemen het stuk. Gebuur biedt er ons eenige gratis aan.
Tharsille Lemmens vehaalt ons de beweging en de aftocht van het Belg. leger als volgt :
“ Na de 1e vlucht die plaats had op 28 en 29 Augustus, door de beschieting van Heyst, verschenen er dagelijks al meer en talrijkere patrouilles Belgen op den Heikant. Vele lieden gingen naar Beerselberg, om de gevechten en gebeurtenissen rond Aerschot, Werchter, Haecht, Leuven en andere plaatsen met het oog te volgen. Vanaf den 15e, en vooral van den 20e tot den 25e September, heerschte hier op de “Hei” eene buitengewone beweging : cyclisten, paardenvolk, kanons, mitrailleusen vonden er geen voldoende plaats. Met moeite kon men officieren en manschappen gelogeerd krijgen. De staf van generaal was van hier op de pastorij. De poort der schoolkoer werd geopend: paarden werden onder de gaanderij en tegen de muren gezet. Op de koer werd gekookt door de mitrailleurs, die alle groenten uit uwen hof, vooral porei lustten. Loopgraven en andere verdedigingswerken werden tot stand gebracht. De afsluitingspalen in de schooldreef werden omgeworpen, sporen door de hagen der tuinen gemaakt tot betere gemeenschap en om de mitrailleusen gemakkelijker met hun hondengespan naar de loopgraven in den hof der pastorij en elders te verplaatsen. Op den toren was een observatiepost, aan weerskanten van den steenweg een telefoondraad gespannen. De laatste dagen, ’t is te zeggen den 24e , 25e en 26e September, bij den algemeenen aftocht uit Aerschot en Leuven, was hier, door de ontzaglijke menigte soldaten, noch voedsel, noch drank meer te krijgen. Daarbij was het op zaterdag door storm en regen, een echt “hondenweer”. En daardoor moesten, beslijkt en besmeurd, onze soldaten vooruit. Ze lekten uit waar ze stonden of gingen, vol honger en kou en zonder rusten!.”
Bedrag der oorlogsschade aan vernielde en beschadigde gebouwen naar opgave der schatters :
A. Pastorij : Metselarij 5934,40 fr. Timmerwerk 4297,80 fr. Aftrek ouden steen 600 fr. Blijft 9632,20 fr.
B. Woning Busschots : 3500,39 fr. 1598,35 fr. 360 fr. 4738,69 fr.
C. Woning Ceulemans : 1561 fr. 1037,63 fr. 2598,63 fr.
D. Woning Van de Vonder : 346 fr. 342 fr. 688 fr.
E. Schoollokaal der Eerw.Zusters : 145 fr. (Zie nr.2 bl 226 en volgende)

6. Naar Schriek. Aldaar voldaan aan de arbeiders samen 252,80 fr.
Deze week werd het graf geopend van den gesneuvelden D. nabij de “Spar”. Men zou het lijk alleen ontdaan hebben van hemd en broek om de identiteit, aan nr. en andere kenmeken, met zekerheid vast te stellen. Een nieuw kruis is op het graf geplant, met opschrift als hiernaast :

In Schriek, Beersel en omliggende dorpen zijn deze week hooi, stroo en aardappelen opgeeischt tegen betaling. Juff. Laura Op de Beeck, ond.res te Schriek, heeft broeder Victor te Egmont-aan-Zee (Holland) op een villa – heel het gezin welvarend – weergevonden. Alle loon werd door hem uitbetaald.

7. Wijl onze torenhorloge het D. uur aanwijst, en het torenuur algemeen aangenomen wordt, nemen wij van heden af in klas ook het D. uur aan. Leonard Aerts betaalt ons de hem geleverde aardappelen (van Schriek) in D. markenbankbriefjes.
Op weg naar Schriek ontmoeten we de gebroeders … deze delen ons mee, dat, na den val van Antwerpen, Ebdn met eene kudde van 18 verkens, langs binnenwegen door de Munksbosschen naar huis is weergekeerd. Bij eene huiszoeking in aanwezigheid van schepene Sgph, bij voornoemden persoon gedaan, hebben zij een hun toebehoorend zwijn erkend. Ebdn beweerde echter dat het zijn dieren waren, maar nader onderzoek bewees, dat hij de waarheid niet had gesproken. Wij peilen heel moeders tuin af op zoek naar een koperen koeiketel; de grond van de bergplaats door een buurvrouw aangewezen, ligt zo los dat er een kuil moet gegraven geweest zijn, doch de ketel is er niet meer te vinden.- Naar mededeeling door broeder Victor aan Juf. Op de Beeck gedaan, zou broeder Isidoor in Engeland en August in Frankrijk verblijven.

Bl.49.

In gezelschap van twee Beerselaars keeren wij huiswaarts. Een dezer haalt een staaltje aan van D. barbaarschheid, waarvan hij deze week op ’t pasbureel te Heyst getuige was :
“Een ouderling van 55-60 jarigen ouderdom, woonachtig te W., bood zich aan voor een pas. Duidelijkheidshalve bood hij een blad aan, dat hij meende een vervallen pas te zijn. De D. beweerden dat het een dwangbevel was tot het betalen eener boete van 15 fr. De man, die zich daaraan niet verstond, werd ter zijde gezet, terwijl anderen bediend werden. Toen hij uit een pak in een doek een stukje brood nam, klonk het woord “hier nich essen!” Als de man daarop zijn pijpje wilde aansteken, was het “hier niet rooken!” De man begon zijne centen bijeen te zoeken, maar vond slechts 11,30 fr. Die hij aanbood, met de vraag te mogen heengaan. Het antwoord klonk : “eerst 15 fr. betalen.” Dat niet goed verstaande, zegde de man (in plaats van : Wat belieft u) : Eh? “Eh! 15 fr. betalen of niet naar huis!” -Getuige is daarop vertrokken, zonder het verloop verder na te zien.
De storm, die den heelen dag gewoed heeft, neemt nog toe in hevigheid met zulken zwaren regenslag, dat wij ons moeten neerzetten en onze regenscherm als een vod bijeenplooit (nabij de Vogelzang rond 20 u.). De beemden in Beersel-broek zijn sinds middag als in een zee herschapen. En in dat weder staan onze jongens in het IJzerslijk hun leven te verdedigen.

8. Een man van “Kruis” onder Tremeloo, kozijn van Mr. De Bie, gewezen ondr. te Rijmenam Brandheide, komt ons vragen hem het veevoeder op moeders land te Schriek, te willen verkoopen. Over den strijd en de verwoesting te Tremeloo en Werchter zegt hij :
“Te Tremeloo staan de kerk en de pastorij nog recht, alhoewel erg beschadigd, maar de rest van het dorp, en twee gehuchten liggen afgebrand of in puin. Die verwoesting is zonder twijfel daaraan toe te schrijven, dat een hoop gewapende burgerwachten een patrouille van 10 uhlanen op de vlucht dreef, eenen ervan krijgsgevangen namen, terwijl van de 9 anderen naar Aerschot toe, er nog eenen of twee gedood werden. Daarop kwamen de D. af. Bij … landbouwer tegenover de gendarmerie kwamen twee D. binnen. De eene zegde: “ Maakt u seffens gereed om te vertrekken ; wij moeten uw huis in brand steken, wij doen dat niet gaarne maar wij moeten of krijgen den kogel”. Het noodigste werd vlug op een kar geladen. Toen de vrouw nog 2 of 3 pakken met kleederen wilde opladen, gebood de jongste der 2 soldaten, met den revolver op haar gericht, die pakken niet meer aan te raken. Dan meende de man weg te rijden, maar moest wachten totdat zijn huis in vlam stond. Vervolgens moest hij met de D. mee en bij hen blijven tot al de huizen van Tremeloo naar Grootloo toe in brand stonden. Aan “Kruisbrug” waar de bende den steenweg naar Heyst volgde, klonk het bevel: “ Nu gauw naar Antwerpen en zeg daar dat we komen”. De man vluchtte over Schrieck weg. – In Werchter werden na den terugkeer der eerste dorpelingen vele personen vermist; men dacht dat die naar Duitschland gevoerd waren. Maar de ontdekking van een lijk door gebaren van een hond, deed ter verdere opsporingen overgaan, die 6 lijken van burgers in een kuil in een boschje deden ontdekken; onder deze bevond zich het hoofd van een huisgezin uit de dichtste buurt van drukker Drijvers, met nog 300 fr. op zak. De drukkerij met woning ligt in puin, evenals meerdere huizen. Buiten het verbraste bier, heeft men uit de kelders der brouwerij “Jack-op” eene groote hoeveelheid “lambic” laten loopen onder het dikke strooien bed der paarden, wat na korten tijd, door gisting, een onverdraaglijken stank verspreidt.”

9. Heden rond den middag hebben de D. al de barreelen (trekschuiven), die tot heden los gebleven waren voor rijtuigen, vastgenageld, zoo dat geen enkel gespan meer kan passeeren. Elke voerman die aan de overzijde des spoorwegs wil geraken, moet nu langs de statiën van Heyst of Berlaer om, waar men bij elken overtocht met gespan een pas moet nemen die 1,25fr. kost. Voor ’t passeeren met den kruiwagen of te voet is er een spoor open gelaten aan de schuiven. En hoe dat vastnagelen gebeurde, vertelt een onzer leerlingen – Frans Verret, die in het baanwachtershuisje aan de trekschuif op Heesten woont : “Een 1e D. sloeg een langen nagel door de schuif; en toen men hem vroeg de schuif los te laten, sloeg hij den nagel gansch om; daarop kwam een 2e soldaat en sloeg er een korten nagel in; dan een 3e die er een langen nagel doorsloeg tot in den staak.” Het volk zoekt alle redens om die afsluiting uit te leggen. De eene zegt : de D. willen laten zien dat ze hier gansch meester zijn; de andere meent dat het een middel is om geld te slaan; een 3e beweert dat het wraak is omdat van een D. graf in de Bergstraat te Heyst het kruis en de beplanting weggerukt zijn.
Een bedaagde broeder, in kostuum als de broeders van Malonne, komt hier op zijn gemak, al heen en weer blikkend voorbij, vermoedelijk om den toestand te verkennen tot stof voor een verslag.
Vrouw Skv komt ons vragen haar wat onderstand te willen verleenen. Zij vertelt ons hare terugkomst op Maandag 12 October.” Op de heele Hei (dorpskom) was niemand te huis dan Louis Srmh en Sbkv van daags te voren. Alle huizen stonden ledig en deuren open; binnen overal wanorde, stukken en stank. Op ons hof stonden allerlei meubelen en huisraad met afval van vleesch en bedorven eten. Aan en in alle huizen lag afval van geslachte dieren; verkenskoppen met huid en borstels, pluimen, koppen en pooten van hennen en kiekens, half afgeknabbelde beenderen, flesschen, potten, pannen, scherven van tassen en schotels, stroo en mest

wordt vervolgd