Ons Oorlogsdagboek 1914-1919

door Jan De Belser

deel 10

Bl.73.

afleggen die ons onwaar of fel overdreven toeschenen, thans vernemen wij van geloofbare personen, dat het Fransche Staatsbestuur te Parijs een gesticht gaat inrichten voor “ouderloozen” wichtjes van eerbare Fransche vrouwen, die ’t slachtoffer geworden zijn van D. zwijnen. Zou men dit voorbeeld ook elders volgen. Heer opz. D.A. heeft vernomen dat eene eerbare dame uit H. bij Mechelen, door vreemd zwangerschap genoodzaakt is in Holland te verblijven. De zusters Urs. van H. moesten hunne eigene legerstede afstaan en werden overgevoerd naar het nachtverblijf der D. te Leuven, onder welke zij den nacht moesten overbrengen (J.P.).

5. Heden verblijven op Melcauwen 11 krijgers, onder welke 7 pas aangekomenen “zeer kwaden” zeggen de kinderen. Passen om zich meer dan 5 km. van zijne verblijfplaats te verwijderen kan zoo van vrouw als van man geëischt worden. Men zegt dat gisteren 2 vliegers over ons dorp zijn gepasseerd. Thom. De Vos, die gisteren in Antwerpen zeer vele D. zag trekken, vernam aldaar, dat ongeveer 3000 man, die naar het W. front waren vertrokken, met wagens en voorraad in de stad weergekeerd zijn doordien de reisweg belemmerd was door het uitwerksel van bommen van Eng. vliegers.

6. We vernemen dat het verkeer per voertuig aan den spoorweg in de Smidstraat sinds 14 dagen versperd is door het vastleggen der schuif. Personen welke van de merkt van Lier weerkeeren, zeggen dat de D. vlag, die sedert den val der stad op het stadhuis wapperde, dezen voormiddag neergehaald en door de Amerikaansche (Ver.St.) vervangen is, het straatgerucht in ’t begin der week dat Amer. gendarmen in Lier zouden komen verblijven, en een 300 tal in Brussel om de openbare gebouwen en de burgers te beveiligen, zou dan bewaarheid worden.
Kaarten en brieven gisteren en vandaag aangekomen van aan ’t front staande manschappen, o.a. van Flor. Berckx (Steenstr) en andere Beerselaars, geven hun adres op met bijvoeging van … Charleroi (België), … Aerlen (België). Aan de houten palen van de leiding der lindenboomen in Berlaer-dorp hebben de D. planken als handwijzer vastgehecht (Lier →) in elke richting. - Philom. (dochter van Theod.) Mariën brengt ons eene postkaart te vertalen. “ Bulletin de Santé” waaruit blijkt dat haar zoon Alfons op 27 Jan. jl. aan de gevolgen eener “amygdalite” met bijvoeging van het woord “ amelioration” in een veldhospitaal te Coutance (Manche) verbleef. - Vele merktvrouwen, die vandaag per tram naar Mechelen wilden, moesten te Putte afstappen, omdat zij van geen pas voorzien waren en werden grootendeels alzoo gedwongen een wandelinksken van 2 u. te voet te doen. - Aan de herbergiers wordt meegedeeld, dat hunne “café’s” om 9 u. ’s avonds moeten gesloten worden. Dat is toch één puntje van verdienste voor de D.
Vandaag zijn van de vlucht uit Holland teruggekeerd : de gezinnen van Petr. Meuris, wiens moeder in Holland overleden is, -van Wwe Wens en van Louis De Schutter.

7. Twee D., de eene militair, de andere in burger met broek van militair, lange pardessus, getten tot aan de knieën en klak op. Die zegt de villa “Montfort” in de Statiestr. te Heyst te bewonen (en die gekend is onder den beroepsnaam “de ingenieur”), komen nopens de sermonen in onze kerk eenige inlichtingen vragen bij gebuur Aug. Lemmens. De ingenieur begeeft zich ter hoogmis, maar verlaat de kerk na het sermoon en keert met zijn ondergeschikte-gezel per velo terug naar Heyst, na op onbeduidende wijze gezegd te hebben dat in ’t sermoon niets bijzonders voorkwam. Waarschijnlijk was die “sermooningenieur” in ’t gedacht dat Mr.Past. aan juf. Stephanie “een kleedje zou aanpassen” (Egid. Liekens zal zijn ontslag nemen van “Kerksuisse” (ingevolge levensduurte), tenzij zijne jaarwedde, die heden 50 fr. bedraagt, wat verhoogd worde. Gebuur Jul. Nauwelaerts van St. Kath. Waver terug, stelt ons voor Zondag a.s. daar eenige bijzonderheden te gaan zien, en…

8. Marcel Serneels brengt ons petrol mee tegen 1,20 fr. den lit. welke voor den oorlog (0,8 fr. den lit.) was ingegraven. -Vinc. Vermaelen zou bezitters van gevonden oorlogsmateriaal willen dwingen, hem die tegen een spotprijs af te staan om die aan particulieren peperduur te verkoopen. Mislukt die poging dan zou hij zich tot de D. wenden, die mits eenig drinkgeld den bezitter dwingen die voorwerpen in te leveren (voor Vincent). Zoo zou VdBroek tegen den steenweg van Achterheide naar Heystschen hoek gevaren zijn. Wij moeten dus zeer voorzichtig zijn…
Men zegt dat in Beersel, Heyst, Itegem en andere dorpen bericht is aangeplakt of afgekondigd, dat talrijke D troepen verblijf zouden komen nemen in die dorpen, dat de D. vlag weer wappert op het stadhuis te Lier.
Tusschen al de sombere vlagen door komt soms een koddig voorval de bedrukte gemoederen wat ontlasten. Juul Nauwelaerts vertelt ons ‘t volgende:
“ Verleden Zaterd. avond hield een rijtuig stil op ’t hof der herberg van Anthonis, tegenover de stopplaats des trams aan “ De Kroon” te Beersel, en 3 of 4 D. kwamen binnen. Een jong kind van ’t huis, door hun verschijning verschrikt, begon overluid te krijten. Om het te bedaren beloofden de soldaten den kleine bij een volgende reis chocolade en ander lekkers mee te brengen. Maar dat hielp niet. De overste, een grijze 65er deed dan voor den kleinen zanger een appel halen. De ondergeschikte verdween oogenblikkelijk in de duisternis en keerde evensnel terug, niet met een appel, maar met het hoofd tusschen beide handen: De appelen waren verdwenen! Een lantaarn ontsteken was ’t werk van een oogenblik voor den waard. Niet alleen 50kg. appelen, daar nog bij 30kg. broodsuiker, 2 geslachte zwijnen, 150 kg. rundsvleesch, een groote mand fijn gebak en brood, van wijn wordt nu niet gesproken, zijn mee verdwenen ! Al wat benen had, ging de roovers helpen opsporen.

Bl.74.

Niets verdachts wordt waargenomen. Windgehuil en regengeklapper laat zich hooren, ofschoon men reeds ver op terugreis is. Maar toch, bij den flauwen schijn der lantaarne bemerkt men hier en daar een witachtig stipje op de grond: Men dacht eerst dat ’t hagelbollen waren; men tast en proeft: ’t is suiker, smeltende suiker overal. Wat verder lagen grootere bollen, appelen en “appelsienen” op steen- en aardenweg, in ’t slijk en in de gracht gerold. Men spoedt al voort om den grooten buit te vinden, maar te vergeefs! Dof gegrol in een boschje dicht aan Beersel-Dries laat veronderstellen dat de honden ook hun aandeel eischen en dit aan elkander betwisten. Hoe snel men jaagt, hoe ver men zoekt, niets meer te vinden ! Gedienstige helpers komen druipend nat terug met een appel voor den kleinen zanger. En de heeren D. met de lantaarn rollen op Mechelen in om nieuwen voorraad. Maar ’t was na middernacht en hoe ze met hunne geweerkolven op de deuren bonsden… ja, ze vonden eindelijk toch nog wat “vivres”, en rond 4 u. in den morgen landden ze te Heyst aan. En nu vandaag komen die zelfde goede heeren de geleende lantaarn en het beloofde stuk chocolade terugbrengen? Neen, al de reisduiven komen ze van Anthonis opeischen. Het toonen der gereedliggende aangifte baat niet. Zelfs eene op een duister en loos plaatsje verborgen reisduif, een echte kostwinner, weten de heeren bij middel van een zaklampje te ontdekken.

9. Volgens dagbladen (van verled. Zondag) zou het Argonnerwoud in handen der Verbondenen zijn. Wij laten ten gemeentehuize een paspoort met foto, door de D. overheid geeischt van allen persoon, die zich 6 km. van zijne verblijfplaats zou verwijderen, voor ons beiden gereed maken (onkosten 15 c. per stuk, ten voordeele van het steuncomiteit).
De hr Vrederechter van Heyst laat ons een heel pak gedrukte briefjes “Oproep aan de werklozen van Heyst ter uitdeeling in de school, bestellen. Kinderen vertellen dat te Beersel eene groote bom ontploft is bij ’t ontladen, gelukkig zonder slachtoffers te maken.

10. Van alles wat. Twee stroomijten van Aug. Van den Broeck op Alfelaar zijn dezen nacht afgebrand. D. wachten van de halt hebben ‘t alarm gegeven en de bewoners gewekt. Een dochter van Aug. Meuris heeft van D. krijgers vernomen (en dit verteld aan vrouw Aug. Lemmens) dat een D. generaal met 80 000 man in ’t Argonnerwoud omsingeld zit en zich niet wil overgeven. Heden nacht zijn bij Frans Van den Wijngaert in de Smidstraat eenige D. paarden gestald en krijgers gelogeerd geweest. Volgens straatgerucht zouden de Eng. een over het front zwevende zeppelin door beschieting zoodanig hebben beschadigd, dat hij bij landing boven de D. linie zou ontploft zijn en neergestort, waarbij door ontploffing der meegevoerde bommen, de 16 inzittende luchtvaarders en talrijke soldaten zouden omgekomen zijn. Te Antwerpen zou de ontploffing van een kruitmagazijntje eenige D. slachtoffers gemaakt hebben.
Verleden nacht heeft Gom. Wouters dieven van zijn verkenskot verjaagd. Bij Leop. Lambrechts in den Molenhoek werden ’s nachts plunderaars aan de aardappelgroeve verdreven, maar den volgenden nacht keerden zij weer en roofden eenige zakken. Bij Jos. Calluy werden ze eveneens verjaagd.
Te oordeelen naar het kanongebulder, dat sedert eenige dagen aanhoudt, dat men niettegenstaande den hevigen N en NNO. wind der 3 vorige dagen onophoudelijk hoorde rommelen, en dat vandaag bij poozen de ruiten in de ramen van den voorgevel onzer woning doet trillen en rammelen, moet er een verwoede strijd aan de gang zijn.

11. 6 u. (Naar Antw. Tot regeling van zaken bij LLB., Hr All., Hr De Vr., Hr Neyrinck – VRiel-Peeters). Het dorp van Kon.Hoyckt is nog niet uit zijn puinen verrezen. In de vlakte tusschen de forten is men bezig 1 meter hooge boomstammen af te zagen of uit te rooien. De wacht aan de brug der Leuv.poort ziet onze reispas nauwkeurig na. De puinen der stad zijn meest opgeruimd. In meerdere broodwinkels eene plak voor ’t uitstalraam met het opschrift “Geen brood te krijgen”. Op ’t stadhuis wappert een klein D. vlagje. Wat men over ’t hijschen der Am.vlag vertelde, blijken verzinsels. Echter zou Am. wel eenigszins waken op de veiligheid der burgers. Midden op de Gr.Merkt, tusschen de riggels des buurtspoorwegs staat een houten staak met 4 houten armen, waarop : “Antw. 15 km. – Mechelen 15 km. – Emblehem… – nach Kessel, Berlaer und Konings-Hoyckt 5 km.” In de straten hooren wij overal klagen van broodgebrek. Een trein, half reizigers-, half goederenwagens vertrekt uit de statie in O.richting; 5 of 6 wagens zijn opgepropt met D. soldaten, die zingen, tieren en salueeren -wat ze in België reeds geleerd hebben, men zegt dat het mannen zijn die op den spoorweg gewerkt hebben en die nu naar elders verzonden worden. De woningen van ’t onderw. pers. der scholen van Hagenbroek zijn fel beschadigd geweest, reeds onder dak gebracht, maar nog onbewoond. De “Kortsteertmolen” is opgeblazen (niet afgebrand); kamwielen, steenen, wieken en raderwerk bedekken teerlingen en molenberg! Afgewrongen, versplinterde en doorschoten boomstammen van 1,5 m. tot 2 m. omtrek, langsheen de groote baan, bewijzen de buitengewone ontploffings- en drijfkracht der zware projectielen. Wie had kunnen denken over een jaar dat de zoo prachtige streek –’t waren niets dan mooie villa’s en sierlijke lusthoven -O.waarts van den spoorweg te Oude God in zulke akelige vlakte zou veranderd worden! Tusschen Lier en Berchempoort geene soldaten tenzij geleiders van 2 of 3 wagens met voorraad. In Antw. zowel als in Lier wordt geklaagd over gebrek aan brood.
We zien overal berichten, op rood papier, aangeplakt op bevel der D. overheid, welke optochtjes van de schooljeugd met straf bedreigen. We vernemen nader dat een der laatste dagen een groep scholieren, met de vaderlandsche driekleur aan ’t hoofd, onder het zingen van ‘t “Vaderlandslied” en van den “Vlaamschen Leeuw” de stad doorkruist heeft en vooral die straten waar de D.overheid ingekwartierd is.

Bl.75.

De heer Burgemeester zou voor dat kinderspel op de commandanture geroepen en de stad voor de 1e maal slechts tot 5000 fr. boete veroordeeld zijn; bij hervalling zouden zware straffen de stad en het onderwijzend personeel dreigen. Weinige D. soldaten in de stad te zien; onder dezen enkelen die ons niet ouder schijnen dan 15-16 jaar. ’t Schijnt, zegt men ons, dat de meeste strijdbare mannen naar ’t front gezonden zijn.
Zeer schoone kaarten, o.a. “Atlas van het oorlogstooneel” zijn op meerdere plaatsen uitgestald.
Uit een art. van “Het Handelsblad” blijkt, dat het D. rijksbestuur bekent, dat de oorlog reeds zware offers heeft geeischt, maar dat men in den Rijksdag aandringt op ’t stemmen van nieuwe milliarden ten einde den strijd tot den 1e September voort te zetten. Ook Engeland zou op dees oogenblik versterking van eerste gehalte aanvoeren.
Op terugkeer vertelt een reisgezel, Jos. Storms van Melcauwen, bij het ontmoeten van een D. officier met een rosharig hondje bij zich, aan de statie te Lier : “ Die officier, met dat ros hondje kwam gisteren bij Aug. Kempeneers binnen en vroeg bij hem op ’t spoor te komen werken. Daar Kempeneers hem antwoordde, dat zijn oversten verlangden dat hij zulks niet deed en zijn dagloon voortloopt zonder werken, beval de officier hem binnen de 4 dagen zijn woning te verlaten,of zich aanstonds aan het werk te begeven. Kempeneers weigerde en zal dus moeten verhuizen.

12. Heden vernemen wij, dat al de bedienden van den ijzeren weg en degenen die de baanwachtershuisjes bewonen, dezelfde aanzegging hebben gekregen als Aug. Kempeneers en zich tot vertrekken gereed maken. Tot Maandag avond is daartoe tijd gegeven: wat zich dan nog aan of in die woningen bevindt, stroo -, houtmijt, aardappelen, enz. is dan aangeslagen.

13. De merktwijven, die van Lier weerkeeren hebben van alle sensatieberichtjes bij: “De zoon des keizers is dood!” “ Een vlieger is daar gevallen!” “D. soldaten zijn gedeserteerd!”, enz. enz.
Louis Verreth heeft met zijn gezin zijn baanwachtershuisje reeds verlaten. Het publiek veronderstelt dat de D. bezetting bij de spoorwegbedienden aandringt tot aanvatten van werk, omdat het spoor dan bewaakt wordt door de werklieden zelven, en de militairen dan naar het front kunnen gezonden worden. Marcel Serneels ontmoette rond 13 u. een D. soldaat die zoo dronken was dat hij heen en weer zwijmelde en ten laatste in de straatgracht terecht kwam.
De jongelingen der klas van ’15, welke zich vandaag te Berlaer weer moesten gaan vertoonen voor de D. overheid, hebben van deze vernomen dat deze oproepingen geschorst zijn tot nader order.
Vier onzer Heikantenaars: Frans Busschots, zoon des maalders, Frans (zoon van Alfons) Salvo, Aug. (zoon van Leonard) Aerts, en Juul (zoon van August) Op de Beeck zijn vandaag vertrokken om als vrijwilliger te gaan dienst nemen bij de Verbondenen. Zij zijn ten gemeentehuize de vereischte stukken gaan halen. Het gerucht is hier verspreid dat de Engelschen zulke vette soldij betalen aan alle dienstwilligen. Een officier, zoo wordt thans gezegd, zou hen op Nederlandsche bodem, even over onze grens al het noodige verschaffen om ze spoedig op hunne bestemming te brengen.

14. Juul Nauwelaerts en ik, wij begeven ons naar St.Kath.Waver. (wij komen er in bezit van 6 stukken (25 fr) voor onze verzameling) Het dorp ligt ruim zoo erg verwoest als Duffel. Overal in puin geschoten, doorboorde en beschadigde woningen. De kerk die op 30 Sept. al fel beschadigd was, is op 3 October in brand gestoken, volgens getuigenis van eene 90 jarige vrouw, de eenige dorpsbewoonster die niet was weggevlucht, en welke alzoo op het einde van haar langen levensloop de verwoesting van haar dorp heeft moeten aanschouwen. Het laatste huis Wwaarts tegen den weg die van de kerk naar de schans Zwaarts van het dorp leidt, is zoo zonderling afgeschoten, dat de plancer van bovenkamers en zolder met het eene eind neerwaarts hangen en met het andere zijn blijven vastzitten in de daaronder rechtgebleven muren. Op een dier afhangende planchers liggen nog 7 of 8 matrassen zooals ze door onze jongens waren beslapen tot het ogenblik waarop deze moesten vluchten. Deze schans ligt geweldig beschadigd : kopstukken van beton, kolossale brokken zijn naar beneden gestort, zeer dikke en ijzersterke muren verscheurd en gebarsten. De schans wordt door D. wachten bewaakt, want er ligt nog veel schietvoorraad in verborgen. Ontelbaar zijn de kuilen door de ontploffing van projectielen in den bodem geslagen. Van wel onderhouden pachthoeven, van sierlijke hoven met lachende hovenierswoningen, waar ijver en welstand te bespeuren waren, blijft niets meer over dan steenhoopen, vergruisd en verkoold puin in kale, verwoeste, omgewoelde vlakte. Schier elken stap wijst onze leidsman ons graven, hier van vaderlanders, daar van D., die meermaals 2, 4, tot 6,7 lijken bevatten. Van herbegraven heeft men moeten afzien om den onverdraaglijken stank en het gevaar voor besmetting. Eene vrouw uit Vlaanderen, die al lang te vergeefs haren man zocht, herkende bij de ontblooting in het lijk van eenen onbekenden Belgischen strijder, dit van haar man, aan zijn vest en zijn hemd! Na droef afscheid nog droever wedervinden! Op de veldens langs den Okant van het groote fort (Mitzeelen) brengt men ons voor twee kuilen, de 1e van ongeveer 10 m., de andere wel van 20 met. middellijn en van 3-4 m. diepte naar men ons zegt – ze staan vol water – in den grond geslagen door ontploffende projectielen van 900 kg, uit D. stukken, zoo gezegd van “42” welke te Hever of te Boortmeerbeek op ongeveer 2 u. van deze plaats opgesteld, hun vuur op het fort richtten, en die vooral zouden bijgedragen hebben het fort, na zware beschadiging -een der koepels schijnt verdwenen- tot zwijgen te brengen. Eenige minuten verder tegen den steenweg naar Mechelen is in de schuur van een klein huis (links tegen den steenweg) toont men ons het voetstuk van een graat “42”er

Bl.76.

Zonder twijfel dengene, welke de vermelde kuil van 20 m. middellijn heeft geslagen. Wij kopen dit voetstuk (12 fr.) en dragen ’t onmiddellijk mee. Bij ’t naderen van eenige D. achten wij ’t voorzichtig met onze vracht in de herberg binnen te gaan. Op raad van den baas bergen wij onze vracht in zijn werkhuis (schrijnwerkerswinkel). Bij meting bevinden wij deze cirkelvormige stalen schijf juist 42 cm. Doorsnede, en 11-12 cm. dikte heeft en naar schatting 80 kg. kan wegen. Om verdere moeilijkheden en gevaar te vermijden, zal onze gezel Juul morgen vroeg een zijner gasten, Jan Bastaens gelasten onze “gewichtigste oorlogssouvenir” per hondenkar, onder een bussel bezems verborgen naar huis te halen.
Verleden Zondag heeft een D. legeraalmoezenier alhier voor de bezetting der forten eene mis gecelebreerd met sermoon waarin hij de mannen moed inboezemde, hen tot plichtbetrachting aanspoorde, maar er tevens op wees, dat de wandaden bij de eerste invallen hoogst te betreuren zijn.
Een persoon die heden morgen naar de stad (Mech.) geweest was, verhaalt dat een D. die hem op den terugkeer vergezelde, in tranen losbarst, toen hij van vrouw en kinderen sprekend, er bijvoegde dat hij misschien morgen naar het front terug moet.

15. We vernemen dat Alfons Winkelmans, die verleden Zaterdagavond ter herberg van Fr. Van den Broek, of omtrent de stopplaats in oneenigheid was geraakt met een of meer manschappen der bezetting, en August (zoon van Jef) Van den Wijngaert, die ook in dit geschil gemengd geraakt was, door de D. zijn aangehouden (de 1e bij zijn thuiskomst, de 2e ’s nachts van zijn bed gehaald) en naar Heyst geleid, van waar ze volgens den eene naar Mechelen, volgens den andere naar Duitschland zouden gezonden zijn. Later in den dag hooren we vertellen dat tijdens een hevig krakeel, waarbij ook vrouwenstemmen weerklonken, 4 of 5 schoten zouden gelost zijn, waarop de 2 voornoemden op de vlucht sloegen, de 1e om zich ergens te gaan verbergen, de andere naar huis toe.
Sinds 8 dagen mag aan de schuif op Melcauwen, na 9 u. ’s avonds, niemand meer over het spoor.
Juul Nauwelaerts brengt onze gisteren aangeworven “souvenirs” binnen. Bij meting van het zware voetstuk bemerken wij dat het slechts 38,5 cm middellijn en .. cm. Dikte heeft. Geen twijfel de baas-schrijnwerker uit de herberg te St.Kath.Waver heeft ons gefopt : onze 42’er heeft hij voor zich gehouden, en zijn 38,5’er meegegeven. Daarvoor moest hij zich zoo dienstvaardig aanstellen!

16. De aanhouding van Alf. Winkelmans en Aug. Van den Wijngaert is nog ’t voorwerp van alle gesprekken. Beide mannen van de vergadering der te Berlaer opgeroepen controlplichtigen wedergekeerd, zouden, misschien wel bij drank, ter herberg van Fr. Van den Broeck in woordenwisseling en oneenigheid met D. wachten geraakt zijn, en, zoo sommigen zeggen, naar deze laatsten gespuwd hebben.
Moge dit voorval tot les verstrekken aan al onze straatrakkers en schavuiten!
Broeder Overste van Hamont van Antw. aangekomen, neemt brief en pakje voor Roermond mee.
19 u. Frans Van den Wijngaert (zoon van Louis en Cath. Verreth), de gebroeders Vital en Leopold (zoons van Victor) Moeskops, Louis (zoon van August) Liekens en Gust (zoon van Louis) Goelen, allen onze oud-leerlingen, komen op ’t onverwacht binnenvallen. “Mr., zegt ons de 1e , we komen u nog ‘nen goeden dag zeggen, misschien de laatste, want we trekken naar ’t front, we gaan ginder helpen”. “Wel mannen, komt binnen, ik moet u bewonderen en gelukwenschen over zooveel moed”. Wij bespreken met hen den te volgen reisweg, maar Fr. V. d. W. heeft dien weg op een reepeltje papier beter geschetst dan wij ’t zouden kunnen. Wij spreken hun moed in, zetten hen aan voorzichtig te zijn, wenschen hun alle geluk met de hoop hen als overwinners te zien wederkeeren.

17. Men deelt ons mee, dat de 5 voornoemde jongelingen gisteren te biechten en te communie geweest zijn. Er zouden dus in hun inwendige betere gevoelens wonen, dan hun uitwendige betoont. Louis (zoon van Frans) Salvo zou zich bij hen aangesloten hebben, evenals Theofiel (zoon van Augustinus ) Van Herck (onder Beersel).
Louis Vets, stroodekker, vertelt ons over den inval der D. het volgende:
“ Ik ben niet weg geweest. De 2 eerste D. gingen voorbij ’t venster zonder stilstaan, toen ze zagen dat wij te huis waren. We zaten aan ’t eten. Ons….(dochter) stond op en riep op hen. Ze kwamen terug en binnen. Ik vroeg hun of zij wilden mee eten. Toen ze zagen dat het maar patatten waren, zegden zij “neen”, doch toen we melk op tafel zetten, en weder vroegen of ze daarvoor geen goesting hadden, zegden zij “ja” en het smaakte hun vandaag goed. “Thuis blijven …goed gedaan…. u niet kwaads gedaan worden”, zegde de eene. Zij vroegen dan aan ….. waar de man was. Zij antwoordde: Ik heb geen man. Toen zegde de eene: “Ge zult er geen meer krijgen, de Belgen worden allen doodgeschoten”. “Dan pak ik een D. “ zegde zij. Zij begonnen te lachen. Ik verstond hen goed. Toen ze doorgingen, zagen wij hen iets in de gracht werpen. Ik ging zien en vond een kapmes; wat later vonden wij een ander in onzen hof. Die moesten zeker dienen om binnen te breken.
Marie van Aug. Thijs, die met haar vee te huis alleen zat, kwam ons vragen naar hare kinderen en hare moei, die tot bij Kobe Heremans gevlucht waren, te gaan zien en bood ons daarvoor 5 fr. aan, maar wij durfden niet. Een of 2 dagen bood ze ons 20 fr. om die te gaan halen. We waren toen al wat stouter. Ik en …. reden daar met den kruiwagen langs binnenwegen op af. Onderweg kwamen 2 D. met vooruitgestoken geweer naar ons en deden ons blijven staan. Toen meende ik dat we er aan moesten; maar ze vroegen ons of wij hen aan geenen koffie konden helpen. Ik zegde: “Ja, gaat met ons mee”. Bij Kobe Heremans kregen ze op mijn verzoek seffens koffie. Toen we

Bl.77.

daar geladen waren en naar huis en Aug. Thijs wilden, gaven de D. mij een briefje en zegden: “Als anderen bij u komen laat ge dit zien, en geen kwaad zal u geschieden”. Als ik hier of daar ging had ik dat briefje bij maar niemand miszegde mij iets. Maar paarden, als er die dagen gestaan hebben en doorgetrokken zijn op Melcauwen, daarvan kunt ge geen gedacht hebben. En geschoten als er soms werd! Als ik zoo wat voorover op ons hof stond, dan fladderde van de hevigheid van het geschut mijn broek alzoo, spreker doet zijn broek wapperen, rond mijn beenen!” En nu zijn ze boven in de boomen van ’t Melcauwenbroek aan het huttekens timmeren en ophangen; ik weet niet waarvoor die mogen dienen. Toen wij van Koben Heremans terug naar huis kwamen, gaven de D. ons een heel pak erwtenmeel. Ik heb er niet van geëten, maar ons kinderen zegden dat het goed was”.
Wij “vinden” in onzen hof een afdruksel van “Algemeen Handelsblad” van Amsterdam van 15 Maart. Volgens een artikel in dit blad zou de D. Keizer dien van Oostenrijk aangezet hebben (natuurlijk der gezanten) de provincie Trente aan Italië weer te geven, ten einde te voorkomen, dat dit land zich bij de Verbondenen aansluit, -doch de Keizer van Oostenrijk evenals zijn ministerie, zou dit voorstel met klank van de hand gewezen hebben en verlangen dat alle onderhandelingen met Italië afgebroken worden.

18. Marie Mariën, rentenierster, (zuster van Theod. Mariën – Winkelmans, Steenbeek, Berlaer), over den inval: “ Ik ben niet van huis geweest. Ik heb sommige oogenblikken veel schrik gehad. Toen de D. hier waren, durfde ik niet meer naar buiten gaan, en in mijn bed ook niet meer gaan slapen. Ik heb verschillende nachten op mijn kist zitten slapen. Ik keek nu en dan door de venster eens uit en ook door het sleutelgat der deur: Ik zag dan soldaten die zongen en lawijd maakten, dansten en sprongen en hun geweer omhoog staken. Dat ik er moest mee lachen, paarden en alle aardige wagens. En er werd geschoten dat het kletterde en de ruiten in stukken vlogen. Dinsdags ’s morgens, misschien rond 4-5 u. kwam er zulke zware slag dat ik meende dat alle huizen invielen en dat het met alles gedaan was. Ik keek eens naar buiten en zag het huis van Vonder, dat nevens het mijne staat, half afliggen. Rond 8-9 u. toen ik weer eens naar buiten keek, waren het al‘lijk bollen van vuur, die ik zag vallen en rook dat ik er niets door zag. De pastorij stond in vlammen die hoog opsloegen en alles deden kraken, en de soldaten stonden daarbij te zingen en lawijd te maken. Mijn hennen zag ik, door het venster, door de soldaten vangen, den kop afsnijden en meenemen. In het kot van Fien Smis (Frans Verstraeten- Smets) stond een paard geweldig te stampen. Eén of 2 soldaten kwamen bij mij binnen. Ik sprong in de kamer achter de deur. Zij vroegen mij waarom ik niet gevlucht was. Toen werd ik bang en ging buiten , maar ze deden mij toch niets. ’s Zaterdags zag of hoorde ik niets meer en ging buiten. Daar was geen mensch te horen of te zien. Alle huizen stonden leeg; hier en daar lagen doode dieren of koppen, pooten en andere stukken ervan. Overal lag alles buiten en liepen beesten rond, maar aan geen enkel huis was iemand te zien. Het was hier zoo aardig, dat ik het niet kan zeggen. Als ik daar achter (over ’t voetpad) over alles stapte waar de paarden gestaan hadden, dan beefde ik van schrik. Ik ging, zonder iemand te zien, naar onzen Doren op Steenbeek. Daar stond ook alles open en leeg, maar was niemand te zien. Daar zag ik links van den Gangelberg het “verken”, een langen ballon hangen, en ik kroop weg in de stroomijt. Terwijl ik daar zat rees er een ei naast mijn zijde naar beneden. Wat later een 2e, 3e ….en 6e. Hennen , die boven mij zaten, hadden gelegd. Ik at vier van die eieren op en kon er tegen. Dan ging ik langs ander huizen tot bij Gom. Wouters en heb daar met Gommer, Zwannemie (Joan. Marie), Soo Van Haken en anderen in den zijkkelder gezeten tot ’s Maandags. ’s Anderendaags ging Gommer patatten uitdoen en ik heb er een heele maand gewerkt. Wanneer de molen afgebrand is , weet ik niet; daar heb ik niets van gezien”.
Marie vraagt ons om hare enige “cedulas?” die de D. niet gestolen hadden (Spaansche schuldbrieven), te helpen tot geld maken.
14 u. Twee voorbijstappende D. aan welke wij vragen of ’t ons toegelaten is ons naar Heyst te begeven per rijwiel, om aldaar een reispas te halen, geven ons een bevestigend antwoord. Op vertoon van onze identiteitskaart stelt de D. bediende ons, heel bereidwillig, als onderwijzer kosteloos ter hand. ’t Is op dit bureel; (woning der Wwe Van Epoel), waar 4 manschappen het postwerk en slechts een enkele het passenwerk verricht, een gedurig gaan en komen. Op het plein voor en rond de statie loopen een 50tal krijgers, offic. en manschappen, heen en weer, of staan met elkander in gesprek. Rotten geweren staan op het plein in rij geplaatst. Voort naar Wiekevorst. Daar vernemen wij, dat naar mededeeling der “Tilb. Courant” de betrekkingen tusschen Oostenrijk en Italië zouden afgebroken zijn.
Wwe Peeters zegt ons dat in hunnen schoolkring heel het schoolwezen zijn gewonen heeft hernomen. Dat de hr Lemmens ondr. te Booischot nog immer afwezig is, en niemand zijn lot of verblijf kent; laatst zou hij in Knocke gezien zijn!
Op terugkeer, ter herberg van Kar. V.d.Broeck (’t Vogeltje) leeren wij den D. krijger kennen, die van groot en klein als “Janneken” gekend is en uit oorzaak van kwetsuren of ziekte al lang op Melcauwen verblijft. Hij wil ons de toedracht uitleggen van het ongeval der wachten met Winkelmans en V.d.Wijngaert, doch we begrijpen niet alles, wijl hij (meest) Duitsch spreekt. We verstaan echter dat hij zelf uit voorzichtigheid

Bl.78.

schoten in de lucht heeft gelost, en dat een geweer verbrijzeld of beschadigd werd. Kar. V.d.Broeck zegt ons van een openhartigen D. vernomen te hebben, dat de D. de IJzerstreek zoeken te verlaten, dat tenminste een groot deel van hen naar het Z zullen gestuurd worden. Kar. Celen zegt ons vandaag treinen met kanons, kranen en ander materiëel, gisteren en vandaag zeer veel soldaten in de richting van Aerschot zijn vervoerd.

19. St.Jozef. In de hoogmis raadt de EHP. Ieder aan toch heel voorzichtig te zijn en geene leugens of laster uit te strooien; jammerlijke voorvallen, als nu in de Gildezaal, hebben soms droeve gevolgen. We besluiten dat er iets ergs moet gebeurd zijn, ofschoon nog niets vernamen. Misschien is van daar de (valsche) beschuldiging tegen den EHO. uitgegaan. Jozef Vermeulen sprekend over de aanhouding van Alf. Winkelmans en Aug. V.d.Wijngaert denkt dat de oorzaak van het gebeurde te wijten is aan “zoek de vrouw”. Het behoud van zijn windmolen is te danken aan de aanwezigheid van zijn zoon Louis, die onmiddellijk hun melde en de B. milit. overheid wist te overtuigen dat er zich geene vijanden in zijn molen verborgen hielden, nadat er reeds drie zware bommen in zijne onmiddellijke nabijheid (komend uit ’t fort van Lier) waren ontploft.
Jos. Van den Wijngaert verhaalt ons dat 6 D. bij hem ’s nachts tusschen Zater- en Zondag kwamen aankloppen en binnentraden om zijn zoon August aan te houden. Deze maakte zich seffens gereed om mee te gaan en verklaarde en bevestigde aan zijn weenende moeder, dat hij, als gansch onschuldig, niets te vreezen had. “In de meening dat Alf. Winkelmans zich bij ons verborgen had, zegt Jos VdW, begonnen de soldaten alle plaatsen, het heele huis van onder tot boven te doorzoeken zonder eenig geduld te hebben of te wachten totdat wij licht ontstoken hadden; zelfs drongen zij onmiddellijk op de kelderkamer binnen waar onze kinderen sliepen. En Aug. werd meegenomen. Wij kunnen het niet uit ons gedacht stellen.”
Frans Verelst zegt ons, dat 2 D. gisteren eenigen tijd op de pastorij zijn geweest om zich vervolgens naar het D graf aan ’t kapelleken begaven van waar ze de Smidstr. zijn ingegaan. Kwamen die misschien inlichtingen vragen over dien gevallen makker? Of is hun bezoek misschien het gevolg van het incident dat Dins- of Woensdag in de Gildezaal heeft plaats gehad? Wij vernemen daarover ’t volgende : “Vrouw VdBroeck, wier man aan ’t front is, of hare thans bij haar ter herberg verblijvende zuster, aan de stopplaats van Melcauwen, (de D. komen veel bij haar, wat zij echter niet kan beletten, en laten er zelfs hunne kleederen verzuiveren en herstellen -zoo zegt men- de oneenigheid verled. Zaterdag zou daar ook begonnen zijn) kloeg op den uitverkoop van comiteitwaar in de Gildezaal, over het lang gedwongen wachten eer ze bediend werd. Vrouw Jos. Lambrechts evenals meer anderen, wel wat ten onrechte, verbitterd over veronderstelde zoogezegde betrekkingen met de D., antwoordde bitsig: Ja, nu klaagt ge, als ge wat moet staan wachten, maar als ge bij de sm… D. zijt, dan klaagt gij niet. Door dat verwijt getroffen, liep de aangesprokene weenend weg, en heeft haar geval misschien uitgelegd aan de D.
Iets over kijktorens. Jozef Nagels vertelt : Moeder Antonia was onlangs met een ander zuster naar Lier geweest. Bij intreden der stad werd hun door de D. wachten naar niets gevraagd, maar bij het verlaten der stad werd een pas geeischt. Zij begaven zich, schijnbaar om een pas te halen, terug, maar verlieten de stad langs de Molpoort. Pas buiten de stad zagen zij tegen een hoogen cadrador als sporten eener ladder vastgemaakt; in de onderste takken een timmerwerk als een balkon vastgehecht; daarboven weer sporten die naar een 2e nest of balkon in de kruin des booms leidden. Op onderscheidene plaatsen, o.a. te Kon.Hoyckt, te Berlaer nabij ’t hof van tenor Van Dijck en in het Broekelst zijn dergelijke wacht- en kijkposten ingericht. Het Fransche leger, heeft spreker vernomen, zou 1500 zulke toestellen, maar in bamboes, bezitten die op zich zelven overal kunnen opgeslagen worden.

20. Naar Schr. Broeder Aug. deelt ons mee dat (vooral de geburen) 80 kg. bitterpeën, veel tabak, steenkolen, andere winkelwaar, huisraad en gereedschappen hebben geroofd; te Lier houdt men beste lijnwaad en kleederen verborgen.
Emiel Op de Beeck deelt ons mee, dat de eerste naar het front vertrokken groep jongelingen, waaronder ook zijn broeder Juul behouden in Holland zijn aangekomen.

21. Wij, Juul Nauwelaerts en ik, begeven ons naar St.Kath.Waver tot opzoeken van stukken voor onze verzameling. In het hofje van het woonhuis tegenover “Burgemeesters Kiezelweg” op den steenweg van het “Duifken” naar “Quatre verres” treffen wij 2 grafheuvelen aan met palen en andere gewassen versierd. Het eene graf bevat 2, het andere 7 lijken van D.(1) -De zoons des huizes zegt ons dat de grond dezer graven nog niet is gezonken : de lijken zijn dus diep bedolven en uit dien hoofde nog niet ontgraven. In de weide tegen den kant (hout) naast den Kiezelweg naar Kath.Waver, even voorbij de 1e hoeve, maar aan den rechten kant staan eenige palmstruikjes rond een graf waarop een kruisje van 2 slechte plankjes (2)

Bl.79.

Een jongeling van St.Kath.Waver die bij den inval der D. met de laatste bewoners het dorp verliet, verhaalt ons, dat de redoute Z. tegen het dorp het vuur heeft onderhouden totdat zij door de D. werd overrompeld. Een blonde Antwerpenaar, onderofficier, die reeds eenigen tijd op deze schans in dienst en in het dorp van elkeen gekend en gaarne gezien was, heeft vermoedelijk met eenige kameraden den strijd tot de dood toe voortgezet onder den koepel. Men ontdekte hunne lijken tusschen die van eenige D.
Deze laatste dagen zijn hier krijgers toegekomen, die deerlijk gesteld zijn door langdurig verblijf (3-4 maand) in de loopgraven. Naar getuigenis van een hunner, wordt hun toestand op dat frontgedeelte onuithoudbaar. De Fr. zouden er tegenwoordig met verdragende kanons werken welker granaten bij ontploffing 6-7 kleinere projectielen uitwerpen, wier ontploffing in alle hoeken van loopgrachten en schansen, dood en vernieling zaait. Naar ’t oordeel van dien krijger gaat er aldaar van hun infanterie niets overblijven. De “Françoizen” zijn te sterk en te behendig. -Bij de Alpentroepen zouden vele manschappen zich met eene mitrailleuze -in plaats van met een geweer -op rotsen, boomen en andere hooge punten verbergen. Heden voormiddag is hier een vlieger uit de richting van Mechelen naar Antwerpen gepasseerd, en andere vlieger over 2 of 3 dagen is hier heftig beschoten.
Onze vriend Frans U van Kath.Waver, stelt ons andermaal verschillende souvenirs ter hand, onder welke een koperen hulze (ontladen) met … gr. springstof en 200-300 looden bollen welke zij bevatte.
Op onze terugreis vernamen wij, dat de zwaargekwetste uhlaan, die ondersteund door zijn makker uit het 1e patrouillegevecht op Gangelberg (op 27 Aug.) terugkeerde, slechts tot op het kruispunt geraakt is, waar zijn makker hem moest achterlaten. Zijn einde voelende naderen en tot geene beweging meer in staat, vroeg hij aan toegesnelde burgers een doosje pillen uit zijn vest te nemen. Hij zwolg er eenige van in, en weldra vloeide hem schuim uit den mond en hij begon te zieltogen. Men legde hem op een kar en voerde hem ter berechting naar den EHP. onzer parochie. Deze kon hem slechts de H.Olie toedienen. Bij aankomst te Konings-Hoyckt was alle leven verdwenen. Zijn lijk werd aan de tramlosplaats begraven (zie bladz…). Op het versierde graf staat thans een arduinen kruis met opschriften, als bij A onder de vorige bladz. afgebeeld.
Te midden van druk en kommer, van vrees en hoop naar den aard der maren, die van het front overkomen, leeft volksleute voort en veropenbaart zich vooral na ’t verhaal van roerende tooneelen, anekdoten op den ‘Kaiser’ en op ‘Albert de Overwinnaar (?)’,. Nog wat nieuws :
“De Belgen hadden aan de IJzer een D. loopgracht veroverd. De eerste onzer mannen die er dieper intrad, hoorde gekerm en ontdekte aldra een gekwetsten vijand. Deze smeekte hem eerst om ‘t behoud van zijn leven, en vervolgens, zijne knie was doorboord, om ter verpleging naar de ambulantie gebracht te worden. De Belg neemt hem op den rug. Maar terwijl hij met die vracht voortsukkelt, ontploft eene geweldige granaat in hunne nabijheid, en slaat den schedel van den gekwetste weg, zonder dat de Belg, onder den zwaren last gebukt, daar iets van bemerkt. En, in de ambulantie of poste de secours aankomende, roept de onze : “Doktoor, gauw, gauw, hier of hij is dood!” “Sukkelaar! roept de dokter, wat kan ik doen aan ‘nen mensch zonder kop?”. “Wel , die leugenaar!, zegt onze drager, terwijl hij den last afschudt. Hij zegt me dat zijn knie kapot geschoten is, en ’t is zijne kop! Ik heb altijd horen zeggen dat de D. zoo geweldig kunnen liegen: nu moet ik het wel gelooven!”

22. “De Landbouwer” weekblad voor landbouwers, uitgegeven onder het bestuur van het Duitsch Generaal Gouvernement in België” – 1e Jaargang, N 1, wordt ons door den zoon van Alois V.d.Broeck (deze laatste zaakvoerder van de Boerengilde te B.Heikant) ter hand gesteld : Inhoud degelijk, allerlei stof, nuttige raadgevingen. D. reklaam (zie ons “Schrb.3,bl.382).
Men zegt dat Mr. Meylemans, pikeur op de prov.baan, een of 2 vingers heeft verloren, afgeslagen door ontploffing van eenig projectiel.
Emiel Op de Beeck brengt ons met de opgave (lijst) der oorlogsschade door zijne ouders geleden, voor onze verzameling een B. lans en bajonet en een ledige stalen bom. –(Gearbeid aan ’t wegbergen tot 24 u.)

23. De inwoners van Melcauwen klagen fel over de strengheid der D. vooral wat aangaat de reispassen. –En die van Heiststatie verkeeren in onrust : er wordt daar beweerd dat statie en spoorweg ondermijnd zijn om bij gebeurlijken aftocht opgeblazen te worden.
Men zegt, dat de zaak van Alf. Winkelmans en Aug. V.d.Wijngaert morgen te Antw. Voor de rechtbank zal komen.

24. 8 u. Gedurende eenige minuten hooren wij hevig kanongebulder in de richting van Antwerp. Jef (zoon van de wedw) Peeters heeft van hunnen heer (eigenaar) Fasbinder te Langdorp, vernomen, dat een D. generaal, die op het Ofront met succes heeft gestreden, met groote massa’s naar de IJzer komt doorbreken. (of zich laten breken!)
Personen uit Antwerpen aangekomen, verhalen dat heden morgen 3 Eng. vliegers op aanzienlijke hoogte boven de stad verschenen en bleven zweven. Terwijl er een hevig kanonvuur op geopend werd, kwam een 4e vlieger op geringe hoogte aangesneld en wierp 4 bommen op de timmerwerken voor onderzeeërs te Hoboken, waarvan er twee zoo ’t schijnt hun doel bereikt, en meerdere slachtoffers gemaakt hebben. Vervolgens ging deze laatste de overigen in de hoogte vervoegen en zeilden zij samen naar het W.

25. Ondanks koud en buiig weder, dichte en koude regen, begeeft zich veel volk naar Hallaermarkt.

Bl.80.

Naar uit Holland toegekomen berichten, zou de positie der Verbondenen gedurig verbeteren. Volgens een verliezen lijst zou de koster van de nieuwe parochie van ‘t “Kruispunt”, zoon van den heer Helsen, onderwijzer te Noorderwijk, bij ’t uitbreken des oorlogs onder de wapens geroepen den 2 October in ’t gasthuis te Duinkerken overleden zijn. (we gaan voort met ’t bergen onzer verzameling)

26. Liv. Jacobs (Leemputten) zegt ons dat zijne van de vlucht eerst teruggekeerde geburen in de kamer van zijn huis 2 honden en 1 geit bij elkander opgesloten hadden gevonden. Ofschoon uitgehongerd hadden deze dieren elkander gerust gelaten. Van zijn 30 hoenders vond hij er bij zijne te huiskomst (14 Oct) nog 28 terug, maar allen hadden een waggelenden gang, net alsof zij dronken waren, van flauwte en van honger.

27. Hoorden we verleden week zeggen, dat de tram Lier - Werchter niet zou blijven rijden, heden deelt dokter V. d. Broeck, bij A. Lemmens mee, dat de buurtspoordienst Heyst - Mechelen ook zal opgeschorst worden. Van in den voormiddag tot na den noen zijn er twee kabelballons –op sommige oogenblikken slechts een enkele- als 2 zwarte puntjes boven den ZW gezichteinder (van uit dakvenster onzer woning tusschen den “oude molen” en den kerketoren van Putte door) te zien geweest.

28. In ’t sermoon door onzen E.H.P. over ’t kwijten der Paaschplicht, wordt uitdrukkelijk aangedrongen op de noodzakelijkheid wedergave te doen van alle gestolen goed.
Volgens de “Tilb. Courant” van den 27e dezer; zou het Belg. leger op dit oogenblik beter bewapend, de manschappen degelijker ingepikt en door ’t toestroomen van ontelbare vrijwilligers minstens zoo talrijk zijn als op 5 Aug. –zou het vijandelijke leger, ondanks aanzienlijke versterking deze laatste dagen toegekomen, zulke zware verliezen hebben geleden, dat het vervoer van gekwetsten en van lijken, in gewone omstandigheden des nachts verricht, nu tot in den vollen dag geschiedde.
Voorzichtig te zijn met onbekenden: Bij een heer te Turnhout bood zich dezer dagen een jongeling aan, die zegde als Belg. soldaat zich met het aanwerven en over de grens brengen van Belg. vrijwilligers te gelasten, en diens medewerking of raad verzocht om ongehinderd in Nederland te geraken. De aangesprokene gaf den onbekende een briefje mee naar zekeren hr. Janssens (?), brouwer te Ravels, die verder zou helpen. Na zich aldaar met dat bewijs aangeboden te hebben, verklaarde de zoogezegde Belg. militair, die overigens goed Vlaamsch sprak, D. te zijn, en nam met behulp van zijne in auto aangekomen gezellen, den broeder in hechtenis en bracht hem met den heer uit Turnhout ter opsluiting weg.
Men zegt dat Vrijdag morgen (19e dezer) te Hulshout een luchtballon zonder reiziger is neergedaald, te oordeelen naar vlag en andere toebehoorten van Turksche of Oostenrijksch herkomst, zonder twijfel een kabelballon die losgebroken of uit handen ontsnapt is. Bij ’t nederdalen is een toegesnelde nieuwsgierigen “De witte Diels” met de voeten in ’t touwwerk verward geraakt, opgelicht, meegesleurd en zoo erg bezeerd geworden dat hij bedlegerig schijnt. Korts na de landing verscheen er piket D. van Boisschot, die het gevaarte in beslag namen en wegvoerden.
Vrouwelijke normalisten, die als naar gewoonte per tram van Heyst naar Mechelen ter les wilden, werd den toegang tot den tram ontzegd, omdat zij niet in bezit waren van den geeischten pas, tot heden slechts gevraagd van mannen, -maar zoo ’t schijnt voortaan zoo van vrouw als van man.
Wij hooren het gedrag van den heer Burgemeester (A.Verbist) van Itegem prijzen, zelfs door polit. tegenstanders, omdat hij zijne onderhoorigen goed op de hoogte houdt, vooral van voorzorgen en maatregelen welke dienen genomen te worden.
Men vindt het zonderling dat het “hof van Herlaer” eigendom en gewoon zomerverblijf van den heer baron van Rijnegom, burgemeester van Herenthout, van plundering en verwoesting is bevrijd gebleven. De D. zouden er onlangs na eene jachtpartij in de wildrijke omgeving, menig stuk naar zijn eigenaar hebben gezonden door een jachtwachter.
Karel Nagels toont ons een brief van zijn zoon August (aan ’t front), waarin liefde tot ouders in vaderland en gelatenheid in zijn lot, met vaste hoop op wederzien uitschijnt.

29. In Schriek worden personen genoemd die “gevonden” vee in tijds verkochten om het niet op de tentoonstelling te moeten vertoonen. Te Heyst is de burgerwacht andermaal “onder de wapens” geroepen tot bewaking van den spoorweg ter ontlasting van de D. krijgers. Heden middag trokken 40 man op. Dit gaat aan die gemeente weer eenige honderden fr. kosten.

30. Jef Van Herck deelt ons mee, dat de D. op zijn hof hunne smis hadden opgeslagen en er eene groote hoeveelheid hoefijzers hebben achtergelaten; dat het hof van zijn gebuur Aug. Ceulemans gediend heeft tot begraafplaats van den afval van geslachte dieren; dat nu nog alle morgens diens hof door honden omgekrabt, vol kuilen ligt en met afgeknaagde beenderen en afval bedekt is. Op den draai van den steenweg moet bij den inval (belegering van Lier) groote bedrijvigheid geheerscht hebben: zoals we hooger zagen zweefde daar meerdere dagen een kabelballon, was er eene opslagplaats van voedingsstoffen, nu wordt er gewaagd van slachterij, smis, enz.

31. Leerlingen van Heesten (J. Verret) en van Heyst (Marc. Serneels) weten te vertellen dat in den afgeloopen nacht, na 12 u., ruim 30 treinen, bestaande uit schone wagens met officieren, beestenwagens met soldaten, gesloten wagens en platte wagens met automobielen over het spoor gekomen zijn in de richting van Leuven, terwijl enkele ledige treinen en losse locomotieven naar Antwerpen rolden. Jan B. Bellekens heeft vernomen dat de Heystsche burgerwacht (40 man) met de bewaking des spoors gelast, Dinsdag avond, van de D. toelating of bevel kreeg naar huis te keeren, om heden morgen, 5.30 u. op haren post te wezen.

wordt vervolgd