Aanvullende verklaringen bij de inhoud van het oudste kerkrekeningenboek van 1564. KAS 86b door René Lambrechts
Eerst en vooral moeten we ons realiseren dat de jaartallen vermeld in het rekeningenboek twee mogelijkheden in zich dragen. De toenmalige Juliaanse kalender kende namelijk twee varianten, te weten a) de kersttijdversie waarbij het jaartal wijzigde op Kerstmis en b) de paastijdversie waarbij het jaartal wijzigde met Paasdag.
Wanneer we dit nu toepassen op de gegevens van Bl 8/R
“Dats den ontfanck ingaende te lichtmisse an° M VC ende LXJ ende uitgaen te lichtmisse an° LXIJ vanden kercmeesters nou synde Cornelis vanden Ryne ende Aert Hoolmans Aertssone “
Wanneer men de kersttijd gebruikt zijn de jaartallen zoals ze daar zijn neergeschreven 1561 = 1561, met de paastijdversie is Lichtmis 1561 eigenlijk 1562 omdat het jaartal enkele weken later pas wijzigt en Lichtmis nog tot het vorige jaar wordt genomen. Voor bijna alle gegevens is dit dus een verschil van 1 jaar omdat er meestal geen maanden worden vermeld.
Welke versie is er nu gebruikt bij dit rekeningenboek?
Op Bl 3/L worden we nog niet wijzer gemaakt met het overlijden van Joris Verstappen opgetekend in de Rekening van De Roeck Jan kerkmeester van “lichtmisse an° M VC ende LX (=1560) ende uitgaen te lichtmisse an° LXI (=1561)” De oudst gekende grafzerk in onze kerk gelegen in de voormalige doopkapel (nu rouwkapel) is namelijk van deze persoon en draagt volgend opschrift in gotische letters.
“hier leet begrave Joris Van der Stappe die sterf a° XVcLX de XXVI jauarii en elisabeth coeleman sii huysvrouwe die sterf a° XVcXLV de XXVI januarii Henric Jan … …"
26 januari 1560 valt ook voor Pasen.
Maar op Bl 12/R wordt alles duidelijk. “Item gegeven van mey sysen van den jaere eenen tsestich doen Jan De Roeck diende die hyt niet betaelt en hadde daer af gegeven eenen dertich stuiver ende eenen halven"
Dit bewijst dat in het boek de paastijd wordt gebruikt en de jaartallen meestal moeten gelezen worden 1560 + 1 = 1561. Voor de toenmalige pastoor, afkomstig van Olmen, gelegen in het bisdom Luik, waar men de kersttijd gebruikte, was dit wellicht even aanpassen.
Ook nog een woordje uitleg over de verschillende munten en hun onderlinge waarden.
De inhoud van deze rekeningen stelt ons ook in de mogelijkheid om enkele lijsten aan te leggen van personen ( pastoors – onderpastoors – kosters & schoolmeesters – kerkmeesters – overledenen – ambachtslieden … ), kerkgoederen, gebeurtenissen, beschrijvingen van de kerk en omgeving en het kerkelijke leven in die tijd. De jaartallen hier zijn reeds aangepast naar onze kalender.
PERSONEN Pastoor : Gregorius Reynkens ook vermeldt als Gregoris Gheerdts prochiaen van Scrieck ende Groetello Het geschrift van beiden is identiek zodat we met zekerheid kunnen stellen dat het hier om dezelfde persoon gaat.
Onderpastoor ( kapellaan vroegmis heer ) : Heer Matys van Heyst 1561 – 1562 – 1563 Heer Fransen 1561 Heer Peeteren van Heyst 1563 Heer Wouter Reynkens vanaf 1567 (waarschijnlijk familie van de pastoor)
Koster-schoolmeester : Gas Jan 1561 – 1562 – 1563
Kerkmeesters : Deze worden steeds per twee vermeld maar slechts één verzorgt de rekeningen.
De Groot Henricken voor 1560 Bullens Peter voor 1560 Claes Jan 1560 De Roeck Jan 1561 Van den Ryne Cornelius 1562 Hoolmans Aert Aertszone 1563 Hoolmans Henrick 1564 De Roek Jan 1565 Hoelmans Aert de jonge 1566 De Hont Wouter 1567 Vanden Ryne Cornelis 1568 De Hont Lembrecht 1569 Vermolen Remeys 1570 De Roeck Jan Henrickssone 1571 Hoolmans Lauwereys 1572 Vercalsteren Peeter Peeterssone 1573 Claes Jan Janssone 1574 Van Dorene Jan Janssone 1575 Thylemans Gommaer 1576 Van Dorene Jan 1577
Overledenen : Verdoren Jan 1561 Tsgrooten Marie 1561 Verstappen Joris 1561.01.26 Hoelmans Berten 1561 Lammittans Kateryn vrouw van Jan Gas 1561 Hoelmans Cornelis 1561 Vercalsteren Bastiaens 1561 Van Hove Kateryn 1561 Van Horyck Mergriet 1561
dochter van Laukens Jan 1562 de huysvrouwe van Hoolmans Lembrecht 1562 Antonis … 1562 De Winter Jan van Van Doren Cornelia 1562
Ruysch Bastiaen 1563 Vercalsteren Mahielis 1563 De Cuyper Nycasis 1563 enz...voor alle namen zie bij Overlijdens 1561-1650
Ambachtslieden en andere vermelde personen dan hierboven : deze zullen op het einde van het boek alfabetisch en met jaartallen worden aangevuld !
Kerkgoederen De Goote = een stukje land in de huidige Peyerstraat. De Beers later de Beurs gelegen aan het begin van de huidige Leo Kempenaersstraat, het vroegere Dorp. Henric Wouts landen : Deze gronden zijn gelegen aan de huidige Wuytjesstraat en Heintjesstraat De Tuyn landen : Gronden gelegen vooraan in de huidige Tuindijk De Ruysschen beempt : gelegen onder Putte
Het boek dateert van 1564 maar de rekeningen beginnen in 1560 met bepaalde verwijzingen naar enkele jaren daarvoor omdat sommige vroegere kerkmeesters nog achterstallige rekeningen binnenbrachten bij de nieuwe aangestelde kerkmeesters. Daar in de tekst heel wat afkortingen zijn gebruikt lijkt het mij voor de lezers iets makkelijker om ze voluit neer te schrijven. Het boek is bijna vijf eeuwen oud wat betekent dat er hier en daar beschadigingen zijn opgetreden welke bepaalde tekstdelen onleesbaar maken of zelfs totaal ontbreken. Hiervoor zal ik dit teken … gebruiken. Ook bij bepaalde woorden zal hier en daar een woordje verklaring worden gegeven. // betekent een nieuwe lijn in het rekeningenboek. In het boek komen vele persoonsnamen (in het vetjes), plaatselijke streeknamen (cursief vetjes) en namen van buurgemeenten (vetjes onderlijnd) voor.
