PAROCHIEGESCHIEDENIS VAN SINT-JAN BAPTIST TE SCHRIEK EN DE H. NAAM JEZUS TE GROOTLO

door
J. R. VERELLEN, pr.

U I T G AV E
van de Pastorij Schriek
© Copyright 1956

Hoofdstuk XIII
JOAN. FRANC. RAEYMAECKERS PASTOOR,
1791-1806

Geboortig van Dessel, magister in de Kunsten en baccalaureus in de Godgeleerdheid, subregent in de pedagogie van het Castrum te Leuven, onder het bestuur van Vinc. Seb. Snoeckx de broeder van de vorige pastoor te Schriek. In 1788, toen Jozef II het Seminarie-generaal oprichtte, werd hij, zoals velen, uit zijn ambt en huis ontzet, voor 18 maanden. Daarna de 14 mei 1791 door de Universiteit benoemd tot pastoor van Schriek, en aangesteld de 13 juni, 33 jaar oud.

Zijn onderpastoor was heel de tijd Pet. Van Elst. Hij is, naar zijn eigen aantekening, de derde inboorling van Dessel, die pastoor wordt te Schriek in de l8e eeuw. Ook aan de Latijnse school dankt hij het, dat er in 1793 niet minder dan tien geestelijken van Dessel elders priesterapostolaat verrichtten.

Het eerste dat hij op zijn parochie moest beleven was de rode loop, die van 5 September tot 16 december 1791, 40 à 45 mensenlevens wegrukte, zoals hij zelf optekent, in ‘t geheel 65 sterfgevallen, tegen 23 en 13 voor en na; maar in 1794 waren 't er wederom 65.

Restauratie van de kerk, 1794-1796.

Moedig zette hij zich aan zijn grootste onderneming. Nog voor de 31 augustus schreef hij aan de aartsbisschop van Mechelen :

« Veel inwoners van de omliggende parochies komen zondag en heiligdag naar de kerk van Schriek, omdat deze dichterbij ligt dan hun eigen parochiekerk; zo moeten te Schriek onder de Mis in de zomer een groot deel buiten blijven, en kunnen in de winter binnen nauwelijks plaats vinden om te knielen. Onze kerk is ten andere in slechte staat, met kleine en weinige vensters in de lage en smalle zijbeuken. Het beste middel zou zijn, de zijbeuken te verbreden en te verhogen onder een enkel dak, van de koorkens tot de toren toe ».

Intussen vielen de Fransen ons land binnen en verjoegen de Oostenrijkers de 6 november 1792. Doch de 19 maart 1793 werden de Fransen teruggedreven. De 29 mei daarop stemde de bisschop toe in de restauratie der kerk. De 11 juni was men al bezig met de aankoop van materiaal. Maar de 26 juni 1794 vielen de Fransen opnieuw ons land binnen, en ditmaal voorgoed.

De afbraak der kerk werd begonnen de 31 maart 1794, en de bouw voleindigd de 23 juni 1796. Geheel die tijd tekende pastoor Raeymaeckers breedvoerig en nauwgezet alles op : de giften, de gelichte penningen, de uitgaven. (K.A.S., 265).

De weldoeners worden ieder « vriendelijk bedankt ». Zo de prelaat van Park, bezitter van de Bollotiende, die gratis uit zijn bos te Scherpenheuvel voldoende dennebomen laat halen, voor 6.000 voet duimdik berd tot het schaliëndak. De parochianen doen, gratis en om de liefde Gods, vele en verre karrevrachten tot Mechelen en Leuven toe, geholpen door die van Putte, Heist en Keerbergen. De heer van Wuustwezel belooft een volle jaar opbrengst van zijn derdedeel der oude tienden, als opvolger van Kan. Engelgrave. Enzovoort, met een bijzonder hartelijke dank aan Jan Vanden Brande, Gilis Nijs en Adriaan Bogaerts, die als opzichters aanhoudend voor alles hadden gezorgd drie jaren lang.

De ontvangsten komen voort van de kerk, van terugbetaalde schulden, en van leningen waarvoor interest zal betaald worden.

De uitgaven beslaan 59 grote bladzijden. Materialen, als eikebomen, kareelsteen, kalk, lood en tin, witte steen, ijzerwerk en schalien. Daglonen aan werklieden : metsers en metserdienders, - Jan Gijs, meestermetser, wordt vermeld als « ingenieur van de nieuwe bouw », berdzagers, timmerlieden, steenkappers, loodgieters, smeden, schaliedekkers en glazenmakers.

De 13 juni 1794, nadat de laatste balk is gelegd, wordt het « balkbier » geschonken, aan elk van de 16 man een pot Diesters bier. De 2 oktober moeten de schaliedekkers ophouden met werken, bij gebrek aan schaliën, om wille van de oorlog. De 9 oktober, de kerk aan de noordzijde geheel, en aan de zuidzijde ten dele gedekt, en geen schaliën; daarom tegen de aanstaande winter genoodzaakt met stro te stoppen. Maar in de zomer van 1795, weer volop aan het werk : soms met tien karren tegelijk naar Kampenhout om dekstenen en kapitelen voor pilaren en pilasters aan te halen.

Met het afbreken van het oud en versleten plafond werd de 16 juli 1795 begonnen. De 11 september, drinkgeld aan plafonneurs en dienders, toen het schip voltrokken was.

De onkosten van het nieuw plafond beliepen rond de 1155 gulden. Voor de kroonlijst, die zeer fraai gemaakt was en zeer sterk, werden vijf oude balken gebruikt die te voren dwars door de kerk lagen.

Eindelijk een nieuwe vloer begonnen de 14 maart 1796. Op het koor, met nieuwe Naamse geslepen steen, ten dele blauw ten dele grijs, gelijk ook de middenbeuk en een deel der zijkoren; de rest, met de oude steen die vroeger in de kerk lag. Ook een geheel nieuwe, zwart gepolijste marmeren trap aan het koor, en dorpel aan de Kommuniebank. Onkosten ongeveer 810 gulden.

De gehele uitgaven voor de restauratie der kerk, gesloten op 25 juli 1796, bedroegen 6964 gulden, 11 stuivers, 2 oorden.

Uit de gedenkschriften van de pastoor.

Hij heeft zeer veel opgeschreven, meer dan wie ook. Van bijzonder belang zijn de uitgebreide « Gedenkschriften » uit de jaren 1794 tot 1805, in sierlijk Latijn, over alles wat er in Schriek, dichtbij en verre, in het bisdom, in het land, in Frankrijk, in Europa, op godsdienstig, staatkundig en militair gebied toen is voorgevallen; uiterst belangrijk ook voor zijn beoordeling van personen en feiten, als de Boerenkrijg. Wat hier volgt is slechts een handgreep uit een rijke schatkist. (Memoria pastoratus de Schriek et Grootlo, 222 blz. groot formaat, vroeger K.A.S., 314, thans A.A.M.).

Oorlogstijd 1794-1795.

Bij de tweede inval der Fransen, in juli 1794, te Schriek... De Fransen lagen op de oever van het kanaal Leuven-Mechelen, te Boortmeerbeek en in de omstreken. Zij lieten hun voorwacht oprukken naar Rijmenam, Keerbergen en Bonheiden, de aftrekkende vijand achterna. Zij plunderden en roofden en gingen er te werk als wilden en heidenen.

Ik besloot, zo schrijft de pastoor, ondanks het gevaar thuis te blijven, en het viel mee.

Uit Keerbergen kwamen bijna iedere dag enige Franse soldaten aan de pastorij bellen om wijn, op zekere dag zogezegd voor hun generaal; en toen ik later toevallig vernam, dat zij de wijn werkelijk aan hun overste hadden afgegeven, schreef ik hem, hij schreef mij terug, en stuurde me twee soldaten om mijn huis en geheel Schriek te bewaken. Zij deden het.

Toen begon heel het leger der Fransen voorbij te trekken. Op mijn verzoek, zond onze burgemeester de kwartiermeesters naar mij voort. Het waren twee jonge vleugeladjudanten, ik gaf hun te eten en te drinken, zij bleven bij mij heel de tijd dat het leger voorbij marcheerde. Niemand van ons had iets te lijden.

't Was gelukt, een tweede maal.

Ten slotte, als die twee moesten vertrekken, vroeg ik hun een laatste goede raad. Zij antwoordden : « Ten eerste, thuis blijven, niet vluchten; ten tweede, oppassen voor de achterblijvers, desnoods de inwoners bijeenroepen en de plunderaars gewapenderhand onschadelijk maken ». Zij lieten me nog een schildwacht achterna. Op drie dagen trokken 36.000 soldaten voorbij. Er overkwam mij of iemand geen kwaad. Een derde maal, God zij dank !

Maar korts nadien werd de pastorij als belegerd door een menigte van arme mensen, vooral in de jaren 1794 en 1795, uit Limburg, Luik en Luxemburg. Wat kan een mens doen dan geven totdat de schapraai ledig is. Voor de oogst van 1795 kostte een veertel koren 2O tot 25 Brabantse gulden, viermaal zoveel als gewoonlijk. Om onze armen bedeeld te krijgen, hebben wij, met de armmeesters, tot driemaal toe, opnieuw koren bij gekocht, eerst aan 6 gulden, nog eens aan 8, en eindelijk aan 15 gulden de veertel vóór de oogst. Van onze armen, het is zeker, heeft niemand honger geleden, zij waren tevreden.

De 21 augustus 1794 was overleden Elizabet Van Roey, die 600 gulden aan de armen overliet, genoeg om, met de vrijgevigheid der andere parochianen, in alle nood te voorzien. Zalig de barmhartigen !

Kerkvervolging 1796-1799.

Reeds was er een gedwongen lening van 1025 gulden opgelegd aan de pastorij, het goud en zilver van de kerk opgeëist, zodat er nog slechts een tinnen kelk en ciborie in de Mis gebruikt werd. Weldra wordt de eed aan de priesters voorgeschreven, de sluiting der kerken bevolen, de openbare eredienst verboden : geen Mis, geen doopsel, geen huwelijk, geen berechting, geen Sakramenten dan in 't geheim. Het zal een ongenadige godsdienstoorlog, tegen de priesters en tegen de gelovigen zijn.

In de maand december 1797, zo schrijft de pastoor, word ik uit de pastorij gezet, met militair geweld, door een commissaire en acht soldaten, nadat ze de deur hebben moeten openbreken.

De jacht op de priesters wordt ingezet. Onderduiken, anders gevangen, verbannen naar overzee, op het eiland Rhé of Oléron : daar zucht er al een, van onze parochie geboortig, Pater Vanden Eynde, bekwaam predikant in Sinte-Goelen te Brussel, van de orde der Kapucienen.

De Boerenkrijg is begonnen in oktober 1798. Zij kwamen hier aan uit de Kempen, sloegen de trommel der gilde, luidden de klokken, en kapten de boom der Franse vrijheid af. Zij trokken naar Mechelen en namen het in; maar werden door het Frans garnizoen overweldigd, en ten getale van 42 in 't midden van de nacht tegen Sint-Romboutskerkhof doodgeschoten. Daaronder geen een van onze parochie. Wel te Duffel, de zoon van Merten Rijmenants; Frans Van Tichelen is, naar men vermoedt, gesneuveld bij Hasselt; Jan Ceulemans is nog niet terug, men denkt dat hij nog leeft, maar weet niet waar.

Mij ook heeft men dikwijls gezocht. Eerst, de 22 december 1798, een commissaire met 40 soldaten, in het huis van de weduwe Verlinden, tegenover de grote poort van de pastorij, toen mijn zuster ziek was.

Dan de 7 februari 1799, rond middernacht, in 't koudste van de strenge winter. Ze aten en dronken tot ‘s morgens, en wierpen het kruisbeeld van mijn kamer in het vuur.

De derde maal, toen ik bij uitzondering vernachtte op de pastorij, met een dove waker als gezel. Zij kwamen, 100 soldaten, rond half elf in de nacht. Toen ze mij niet vonden, trokken ze recht naar de kapel van Grootlo, en sloegen er het beeld van Onze Lieve Vrouw het hoofd af.

Ik getuig, aldus de pastoor, dat ik van december 1798 tot midden augustus 1799, geen tienmaal 's nachts in mijn huis heb gerust, maar in stallen en schuren, tussen en boven de beesten, op zolders en schelften, in gevaren allerhande van vijanden en valse broeders. En zo is het ook met mijn onderpastoor gegaan.

Onze klokken, twee te Schriek en een te Grootlo, zijn op 17 februari 1799 met smishamers stukgeslagen door een troep van 100 soldaten. Een van de grote stukken heeft lang gediend, om er het torenuur op te slaan. Later is alles naar Duffel gevoerd.

Het kruis van de toren wilde niemand naar beneden halen; het staat er vandaag nog, de 12 augustus 1799.

Het kapelleken van Sint Bernardus wordt altijd veel vereerd en door koortslijders bezocht. Daar kwamen toevallig twee gendarmen voorbij. Zij hebben de tralies uitgebroken, het hoofd van Sint-Bernardusbeeld afgehouwen, en in een gracht vol water geworpen. Maar hoe de beruchte « zwarte gendarm » ook poogde met zijn paard het kapelleken omver te rammen, het is hem niet gelukt.

De 8 september 1799 wordt de begankenis van Sint-Antonius gevierd, maar zonder Mis. Er is zeer veel, vooral jong volk. Maar de kermis is met de oorlog een echte verwildering geworden. Niet beter is het gesteld met het feest van Sint-Jan.

Ook in 1800 kan de Mis van de Zoete Naam in de kapel van Grootlo niet gezongen worden, al is de toeloop aanzienlijk.

De 23 januari 1799 is overleden Jacobus Wijns, onze getrouwe koster sinds 1740. Hij bereikte de gezegende ouderdom van 97 jaren; deed de dienst van koster meer dan 70 jaar, 12 in de O.L.Vrouwkapel van Kortenbos en meer dan 58 in Schriek. Hij die voor honderden, wellicht voor duizenden, met de pastoor de lijkdienst had helpen zingen, mocht nu geen priester hebben om zijn lichaam ter aarde te bestellen, daar alle godsdienst door de Fransen verboden was.

En heel die besloten tijd, heeft pastoor Raeymaeckers, toen de oude parochieregisters gingen opgeëist worden, deze letterlijk overgeschreven, de dopen van 1661 af, en ze daarna bijgehouden, ook wanneer er enkel een vroedvrouw of buurvrouw als doopmeter, en een paar vrouwen als huwelijksgetuigen, altijd dezelfde, aanwezig waren.

Zo staat het voor altijd opgetekend.
Het waren gevaarlijke tijden !

De godsdienst weer vrij 1800-1806.

Onze parochiekerk van Schriek wordt heropend de 5 februari 1800, en op die dag door vele mensen bezocht om de Rozenkrans te bidden.

De 10 februari, na twee jaar dat er niets te doen was, komt een godvruchtige vrouw van meer dan 40 jaar, een Derde-Ordelinge, in 't openbaar de Katechismus uitleggen in de kerk, wat zij tot dan toe in een schuur voor de kinderen gedaan heeft : het was Anna Elizabet Van Calsteren.

De 16 juli bidden de parochianen in de kerk te tien uur wederom de Rozenkrans, want het Mis lezen blijft nog verboden aan de onbeëdigde priesters.

En dan, op de zondag voor Kerstmis, wordt voor de eerste maal sedert drie jaren, in de sacristie de Mis gedaan, tot grote blijdschap van de parochianen.

In maart 1801 mag ik terugkeren in mijn huis, mijn pastorij, waaruit ik sedert drie jaar en enige maanden verjaagd was.

Op het feest van Sint-Jan en van Sint-Antonius ben ik bij alle herbergiers rondgegaan, om het spel te eindigen met zonsondergang : wat zij gedaan hebben en aldus veel kwaad belet.

De 11 november 1801 wordt door de maire, de notabelen, de heer Vander Stegen, en door mij, pastoor, tot koster en schoolmeester van Schriek gekozen Guibertus De Meutter, sedert 14 jaar schoolmeester in Heist.

Ten slotte is, op 2 mei 1802 in onze parochie, het Konkordaat tussen het Frans bestuur en de H. Stoel in 't openbaar door onze maire afgekondigd. In onze kerk hebben we voor 't eerst de plechtige Mis gecelebreerd aan het hoogaltaar de 7 mei 1802. Zo werden al de kerkelijke diensten in Schriek hernomen, nadat ze gedurende 4 jaren, 6 maanden, 11 dagen door de Franse wetten onderbroken waren, van 26 oktober 1797 tot 7 mei 1802.

Als een teken van verrijzenis wordt, de 30 oktober 1803, onze gebroken klok, op kosten der kerkfabriek, te Heist door meester Roelants hergoten, tot een gewicht van omstreeks duizend pond, waartoe de kapel van Grootlo 65 pond klokspijs geleverd had. De nieuwe klok werd op 14 november in onze kerk gewijd.

Het herstel was begonnen, het zou nog tientallen van jaren duren.

Napoleon was de nieuwe keizer geworden. Om hem onder de wapens te dienen heel Europa door, werden onze jongens voortaan jaarlijks door de loting aangeduid, gekeurd en desnoods gevangen. Onze pastoor heeft ze zorgvuldig opgetekend, en medelijdend gevolgd tot zijn einde toe.

Testament van pastoor Raeymaeckers.

« Door de Voorzienigheid des Heren geslagen met een langdurige ziekte...
« Mijn rustplaats verkies ik op het kerkhof van Schriek, achter het hoogaltaar, omtrent het graf van mijn geliefde zuster.

« Daar zal gesteld worden een kruis met dit opschrift : Hier rusten, in hoop der verrijzenis, Joan. Franc. Raeymaeckers, Rooms priester, pastoor van Schriek ten tijde van (15) jaren, sterft de (1 mei 1806), en Maria Elizabet Raeymaeckers, zijne zuster, die sterft de 2O mei 1799. Zij verzoeken UE. gebeden voor de zaligheid hunner ziel ».

« Na mijn uitvaart moet er, zes weken lang, gezongen worden een H. Mis, met uitdeling van zes mokens koren in gebakken brood voor de armen der parochie.

« Ik wil en ik begeer, dat er een jaargetijde gezongen wordt tot lafenis van mijn ziel en die van mijn zuster, te betalen uit het jaarlijks inkomen van mijn achtste deel in de molen van Schriek.

« En nog driehonderd gelezen Missen, voor mijn menselijke vergetelheid of zwakheid, te lezen door die priesters bijzonder, die mij hulp en bijstand hebben verleend terwijl ik ziek was, alsook door de heer onderpastoor... »

Het testament is van de 6 maart 1806. Hij overleed de 1 mei.

Pastoor Raeymaeckers was een edel priester, begaafd in de goddelijke wetenschap, ondernemend als kerkbouwer, manmoedig in het oorlogsgevaar, geduldig in de vervolging, behulpzaam voor lijdenden en armen, ijverig in zijn parochieapostolaat, gevoelig van harte in wel en wee, voorzien van rijke talenten die hij kwistig heeft gebruikt en laten vrucht dragen. Hij was slechts 48 jaar oud; er zijn wel meer priesters geweest, die vroegtijdig bezweken, niet alleen door vreemd geweld, maar door eigen arbeid en zielezorg.

DEEL III

ONTWIKKELING EN BLOEI (1806-1956)

De Franse overheersing, uit de Franse Revolutie geboren, bracht in ons land een grondige omwenteling teweeg, nadien ten dele gemilderd door het Konkordaat van 1802, en door de Belgische grondwettelijke vrijheden van 1830. De armenzorg, met gods- en gasthuizen, ging uiteindelijk naar de Kommissie van openbare onderstand over. Het bijzonder kenteken van deze nieuwe tijd is de aangroei der bevolking, die aanleiding geeft tot de vergroting van de kerk in 1844, en tot de stichting der nieuwe parochie van Grootlo in 1906. Er zijn 1195 kommunikanten en 1535 zielen in 1830, 1566 zielen in 1840, 1852 in 1850, 1820 in 1860, 1864 in 1870, 1889 in 1880, 2014 in 1890, 2272 in 1900.

Hoofdstuk XIV

NAAR DE VERGROTING VAN DE KERK, 1844

Petr. Van Elst pastoor, 1806-1834.

Geboren in 1765, van 1791 af onderpastoor bij zijn voorganger. Sedert 1803 maakt Schriek deel uit van de dekenij Lier.

Onderpastoors : Petr. Van Egeren, 1811-; K. Boomans, 1814-; K. Gelens, 1824-; Petr. Opde Beeck, 1827-.

Wat men nog nooit gehoord had, men kreeg eindelijk een orgel. In 1793 schreef de pastoor : « Een orgel hebben we nog niet, maar we verlangen ernaar ». In 1801,-bij de aanneming van Guibertus De Meutter als koster, werd als toekomstige voorwaarde bijgevoegd : dat ingeval bij tijde er een orgel komt, de koster zal gehouden zijn het te spelen in alle goddelijke diensten, of daartoe te zijnen koste een bekwame plaatsvervanger te stellen. In 1807 dan kocht de orgelmaker Loret een orgel, dat vroeger toebehoorde aan de Lieve-Vrouwenbroeders te Aalst : in het secreet staat nog het jaartal 1761, en leverde het te Schriek. Petr. Boel, schrijnwerker te Mechelen maakte een nieuwe orgelkast, en een balustrade aan het doksaal. (K.A.S., 508).

De kerk wordt gewit en geschilderd, 1809. Blikken lampen met « peterolie » verlicht, 1815. Veel werken die in 1795 waren weggelaten, uitgevoerd aan de sacristij. Zes paar koperen kandelaars voor het hoogaltaar, ook een marmeren tombe, 1817.

Nieuwe kosters : Norbertus Stroobants, 1817; en Jozef Verlinden, 1818.

Een nieuwe Kommuniebank wordt besteld te Leuven, 1819. De troon van O. L. Vrouw en de relikwiekast van Sint-Jan geschilderd en verguld.

Regelmatig wordt er gewerkt aan het kapelleken van St. Bernardus, en in 1820 zijn relikwie bekomen.

Een nieuwe kerkdeur, en houten banken tegen de muur in de kerk, 1822. Nieuw ook, een koperen wierookvat, een koperen kruis met beeld, en een baarkleed uit Mols laken, 1823.

De koster sterft, Guill. Schools volgt hem op, 1824.

In 1825 levert F. Van Meerbeeck, steenkapper te Mechelen, een doopvont, en Sr De Bries, ook van Mechelen, een koperen deksel. Bovendien twee kelken verguld.

Een nieuwe koperen godslamp, drie lantarens, 1829. Een koperen lavabo met schelp, 1831. P. J. Tambuyser snijdt, voor de kast van Schriek, twee namen met stralen, twaalf rozetten, vier kapitelen, 1832. Nieuw het tabernakel op het hoogaltaar, het gestoelte op het koor, de lambrizering in de kerk.

Einde 1833 wordt G. Schools als koster vervangen door Jozef De Meutter.

Een inventaris van die jaren geeft op als zilverwerk : een monstrantie, ciborie, twee kelken, twee zilveren kronen voor het beeld van O. L. Vrouw geofferd in 1792; relikwieën van St Jan, St Antonius, St Bernardus, en een relikwieschrijn van de heiligen Barbara, Lucia, Hubertus en Kornelius bezorgd in 1797 door Petrus Wijns uitgedreven kloosterling geboortig van Schriek. (K.A.S., 326).

Als gewaad beschikte men over 5 witte kazuifels, 5 rode, 4 zwarte, 2 groene, 2 violet, twee kleden en drie mantels voor O. L. Vrouw.

Naast het hoogaltaar stond het beeld van Sint-Jan en van Sint-Antonius. Aan de een zijde, het altaar van O. L. Vrouw met haar beeld, en daarnaast St Bernardus. Aan de ander zijde, het altaar van St Antonius, en daarnaast het beeld van St Sebastiaan. Bij het uitgaan van het koor, de H. Elizabet en O. L. Vrouw. Als meubelen waren er een predikstoel en twee biechtstoelen, onder de Fransen gered, misschien niet verkocht ofwel teruggekocht voor de kerk, zoals een inwoner van Schriek deed voor de predikstoel van Keerbergen.

Kapel van Grootlo.

In 1821 verkocht de gemeente de bomen in de hof der kapel, evenals de aangeslagen goederen. In 1833 hielden de plechtige diensten op, en sedertdien ging de onderpastoor van Schriek er vrijdags de Mis doen. Alsdan werd ook de kapel hersteld, gedekt, gewit, geverfd en met vier beelden voorzien. (K.A.S., 333).

De kapel van Grootlo heeft vele tribulaties gekend.

Petr. Op de Beeck pastoor, 1834-36.

Wat hij als onderpastoor reeds gedaan had, en namelijk bij opdracht het beredderen en betalen der herstellingen in de kerk, werd door hem, na het ontslag van zijn voorganger, geregeld voortgezet.

Onderpastoor : Kar. Kerselaers, 1835-.

Een zeer belangrijke gebeurtenis was, in 1836, de grote Missie in de parochie en de oprichting van de Kruisweg in de kerk, waarvan een omstandig verslag bewaard bleef. (K.A.S., 337).

We kunnen er de Missie dag aan dag meeleven.

Weken op voorhand werd ertoe aangewakkerd en ervoor gebeden. Van zaterdag af stonden er 17 biechtstoelen gereed. De zondag, 5 juni, was de kerk binnen en buiten versierd met groen, met passende voorstellingen en spreuken. Recht over de preekstoel was een Kalvarieberg van vijf voet nagebootst. Te vier uur werd het Kruis, met de werktuigen der Passie, plechtig van buiten in de kerk gebracht, door zingende priesters en biddende gelovigen, en op de Kalvarieberg geplant, waarna het lof en sermoon. De leider en bijzonderste predikant der Missie was niemand minder dan de « heilige pastoor » van Tildonk, Eerw. Heer J. Lambertz, geholpen door meer dan twintig priesters uit de dekenij.

Van woensdag namiddag tot zaterdag avond werd biecht gehoord, donderdag morgen tot zondag de Kommunie uitgereikt.

De vrijdag, 10 juni, had de plechtige oprichting der 14 staties van de Kruisweg plaats, in de kerk van Schriek voor de eerste maal, gelijk rond die tijd ook elders.

De zaterdag, grote processie met het beeld van O. L. Vrouw, toewijding en sermoon.

En zondag, als besluit, plechtige Hoogmis, Lof met sermoon over de volharding, en vernieuwing der beloften van het doopsel.

Het moet een grootse Missie geweest zijn, met overweldigende bijval. Omtrent de negentienhonderd Kommunies werden uitgereikt. (Volledig verslag in Parochieblad Schriek, 1956, en in Sacerdos).

Lud. Pauwels pastoor, 1836-1865.

Geboren in 1794. Hij liet de kerk vergroten in 1844.

Kar. Kerselaers, onderpastoor sedert 1835, overleed de 15 februari 1839. Vóór zijn overlijden had hij de wil uitgedrukt, aan het armbestuur van Schriek 2000 F te schenken, met last van zes plechtige Missen en zoveel Loven in de oktaaf van Allerzielen, hetgeen door zijn broeder werd uitgevoerd. (K.A.S., 60).

Andere onderpastoors : Joan. Fr. Van Gorp, 1839-; Hier. Petr. Norb. Franck, 1863-.

Vergroting van de kerk,1844

Van 1840 af, denkt men er aan, de kerk te vergroten. Er worden daartoe houtkoopdagen gehouden, erfpachten gekweten, kapitalen ingetrokken. De heer Vander Stegen schenkt 1000 F, mits een familiebegraafplaats op het kerkhof.

Volgens het bestek der werken, opgemaakt door de provinciale bouwmeester E. Berckmans, bestond de vergroting der kerk van 1844 hoofdzakelijk in het aanbouwen van een kruisbeuk en hoogkoor. De bevloering, bepleistering en de twee laatste lagen der plafonnering bleven voorlopig buiten kwestie.

Op 13 mei werd de aanbesteding toegewezen aan P. J. Gramme, van Mechelen, voor 5600 F. Op te merken, dat alle materialen voor de aannemer moesten geleverd en ter plaatse gevoerd worden, op kosten van de kerkfabriek. Aldus steen, kalk, ijzer, schaliën, eikebomen, hout, zink, lood, enz. De ijzeren balusters en het Noors hout kwamen per schip van Antwerpen naar Mechelen.

De plafonnering werd, op 4 juli 1845, afzonderlijk aangenomen door J. Servais, van Antwerpen, voor 1400 F. Volgens artikel 4, moest hij in de nis van het hoogaltaar aanbrengen een oog met stralen, rond hetwelk een krans van wolken met stralen doorschoten, en daarin zes engelkoppen; in de nissen der zijkoren, ook een oog in een driehoek, symbool van de H. Drievuldigheid. De nieuwe bevloering, uitgevoerd door P. J. Jacobs, kostte 2460 F.

Om de onkosten der vergroting te dekken, kreeg de kerk een buitengewone onderstand toegekend vanwege de staat, de provincie en de gemeente. Daarenboven haalde de pastoor, voor 3368 F, vrijwillige giften rond.

In verband met deze giften, verklaarden, op 17 juli 1844, de leden der oude gilde van Sint-Sebastiaan, de eigendom af te staan der gildebreuk met al de daaraan toebehorende zilveren voorwerpen, en die gratis te geven aan de kerk van Schriek, om daarmee te doen en te handelen als haar eigendom, zodat deze voorwerpen, breuk, zilver, enz. door de kerkfabriek volgens haar goeddunken mogen verhandeld, verkocht of bewaard worden, even alsof zij nooit aan de te niet gedane gilde behoord hadden, renuntiërende zij, gildeleden, voorts aan alle wetten en rechten, welke aan deze afstand tegenstrijdig zouden kunnen wezen. (K.A.S., 351).

De gilde zelf van St. Sebastiaan bestond reeds vóór het jaar 1575. De zilveren breuk draagt nog twee opschriften van 1644, rechts het Latijnse : « Post Fel Mel, M. Roussel », en links het Franse : « Après Tristesse Liesse, And. Roussel ». De spreuk betekent zoveel als : Na zuur komt zoet, na droefheid vreugde. Die schone herinnering wordt op de pastorij met zorg bewaard.

Van de kapel van Grootlo werd de bouwvallige toren in 1839 afgebroken, door bevel van het gouvernement en order van de burgemeester, en het dak gerepareerd.

Na de vergroting der kerk volgde ook de nieuwe bemeubeling. De altaren werden hersteld, vernieuwd en geschilderd. Kerkstoelen bijgekocht, vermits er meer plaats was, zodat het ontvangen stoelgeld na één jaar tweemaal, en na vijf jaar vijfmaal meer bedroeg; het zou van 136 F in 1844, verhogen tot 750 F in 1865, mede door de stijging der bevolking. (K.A.S., 510).

Er kwamen nieuwe beelden : Onze Lieve Vrouw in plaaster, en twee Serafijnen in hout, van P. C. De Sylvestre; en nog vier beelden voor de altaren, ook van De Preter.

Aan dezelfde werd in 1848 een nieuwe predikstoel aanbesteed voor 4000 F, en de oude predikstoel, aan de kerk van Buken afgestaan.

Dan volgden twee biechtstoelen, de beelden door dezelfde; het schrijnwerk van predikstoel en van biechtstoelen door Francis Vanden Eynde.

Het doksaal verhoogd, orgel en orgelkast vergroot, 1855. Op de sakristij een platform in lood, 1857. Dan muren rond het kerkhof, en een ijzeren hek met dubbele poort, door Aug. Van Aerschot, van Herentals. Het houten beschot in de sakristij, 1862. Vier verzilverde processielantarens, processiekruis, lessenaar, en een nieuwe troon voor O. L. Vrouw, dit alles 1864, door Goeyers, van Mechelen.

Bij testament van l juli 1847, had Katarina Rijmenants, echtgenote Fr. Goossens, aan het armbestuur van Schriek een som van 4000 F gemaakt, met last van zes gezongen Missen onder het oktaaf van het Allerheiligste Sakrament. (K.A.S., 61).

De 5 november 1864 was te Schriek het genootschap van de H. Vincentius à Paulo gesticht, een kleine maar werkzame groep edelmoedige mensen van kristelijke liefdadigheid tot steun van de schamele armen. De laatste zitting had plaats op 14 februari 1915. (K.A.S., 554. 557. 558).

Hoofdstuk XV

NAAR DE STICHTING DER PAROCHIE GROOTLO, 1906

Kar. Vermijlen pastoor, 1865-1878.

Geboren te Booischot in 1819, benoemd de 22 september 1865.

In 1875 kwam Schriek onder de nieuwe dekenij van Heist-op-de-Berg.

J. A. Van Ourshaegen deed de dienst van onderpastoor, 1865-; Andr. Lud, Ruts, onderpastoor, 1868-.

Eerst moesten de twee klokken, waarvan de grote gebarsten was en de kleine een valse toon gaf, vervangen worden door drie nieuwe. De oude werden uit de toren gehaald de 18 september 1866, en wogen samen 1301 kilogram. De nieuwe waren door mr Severinus Van Aerschot te Leuven gegoten, in fa-sol-la oud orgeltoon en gewijd de 22 oktober 1866 : de eerste Sint- Jan, 1391 kilo, de tweede Onze Lieve Vrouw, 926, de derde Sint-Antonius, 616. Men had 8598 F moeten opleggen.

G. Goeyers van Mechelen leverde, in 1868, een zilveren ciborie. De kerk betaalde 200 F aan de gemeente voor het opbouwen der kapel tegen de steenweg naar Putte. Van dezelfde Goeyers, nog vier verzilverde kandelaars, 1869.

In augustus 1869 werd Hendrik De Meutter, zoon van Jozef, na het overlijden van zijn vader, tot koster benoemd. (K.A.S., 578, Verslagb. kerkfabriek).

Jozef Geefs, beeldhouwer te Antwerpen, leverde hetzelfde jaar, twee beelden : het H. Hart van Jezus, en het H. Hart van Maria.

Lodewijk Mortelmans, ook van Antwerpen, maakte, in 1871, een nieuwe Kommuniebank; in 1873, een beeld van Onze Lieve Vrouw, en twee houten beelden, namelijk O. L. Vrouw en de H. Joseph.

Ongeveer zestig inwoners van Grootlo, waaronder enige parochianen van Schriek, hebben begin 1872, een verzoekschrift gezonden naar de bisschop, voor de oprichting van een eigen parochie. Heist-Goor kwam tot stand in 1873.

Pastoor Kar. Vermijlen maakte, bij testament van 23 september 1873, aan de armen van Schriek, een land onder Heist, op last van een jaargetijde met uitdeling van brood 113 kilo verbakken meel; bij testament van 15 maart 1876, aan de kerk, twee stukjes bouwgrond en een stuk bouwland in het dorp, gekocht in 1875 door Joan. Andr. Van Ourshaegen, priester alhier.
Hij nam ontslag in 1878, en overleed de 12 december 1879.

Ev. Lud. Truyts pastoor, 1878-1908.

Geboren te Heist de 13 september 1833, tot pastoor benoemd te Schriek op 20 december 1878.

Onderpastoors : Hendr. Van Pelt, 1879-; Ern. Delaet, 1897-; Frans Vermeerbergen, 12 november 1897-; Leop. Heymans, 1907-.

De 22 november 1879 werd door de Bestendige Deputatie bevestigd, dat de gemeente wettelijk verplicht is aan de pastoor een woonstvergoeding te verlenen, vermits de kerk eigenares is van de pastorij, als gebouwd op haar kosten, — hetgeen ten andere uit heel deze geschiedenis blijkt. (K.A.S., 43).

Drie Zusters van Vorselaar hadden, in 1878, zich hier gevestigd, en woonden in het schoolhuis van de gemeente, daar twee van hen als gemeenteonderwijzeressen waren benoemd.
Toen de ongelukswet van 1879 de schoolstrijd ontketende tegen het katoliek onderwijs, namen de Zusters hun ontslag van de gemeente, twee kwamen erbij, en met vijf gaven zij les voor jongens-, meisjes- en bewaarscholen. Voorlopig in een gehuurd lokaal en vrijwillig afgestane achterplaats, weldra in een nieuw opgetrokken gebouw. Het katoliek schoolkomiteit, de pastoor en de liefdadige helpers moesten voor alles zorgen : banken, borden, kachels en kolen, boeken en leermateriaal; ook voor het geld om alles te betalen. Pastoor Truyts heeft heel wat rondgehaald, en de weldoeners ontbraken nooit, zelfs niet voor het bouwen van nieuwe klassen. (K.A.S., 550, 551).
Sedert het einde van de schoolstrijd in 1884, geven de Zusters nog enkel les in hun aangenomen meisjesschool. Tot 1897 woonden zij kosteloos in een huis, door weldoeners ter beschikking gesteld, en kregen toen een eigen nieuwgebouwd klooster.

Wat nu de kerk betreft, in 1882 had gravin Julia Vander Stegen de 14 staties van de Kruisweg geschonken, op doek geschilderd door Jos. Van Aerschot, en door Fr. Vanden Eynde in eiken lijsten gevat. Zij overleed te Leuven de 13 maart 1898.
Volgens een inventaris van 1883, stonden toen in de kerk, o. a. de grote beelden van O. L. Vrouw en van Sinte Elizabet, naast het hoogaltaar; de kleine beelden, Sint-Jan boven het hoogaltaar; elders St Antonius, St Bernardus, en St Sebastiaan, die doorgaan als de oudste. (K.A.S., 546).
De houten trappen aan het altaar werden vervangen door witmarmeren platen, 1892; twee nieuwe glasramen, 1898, en grote herstellingen aan de andere door Grossé-De Herdt van Brugge, 1899.

Pastoor Truyts heeft zich verdienstelijk gemaakt door de « Beschrijving der parochie Schriek », als antwoord op de vragenlijst, aan alle pastoors voorgeschreven door Kardinaal Goossens in 1898. (K.A.S., 450).

In Schriek bestonden toen, onder andere :

1.De Broederschap van Sint-Antonius, sedert 1710. Het prachtig versierd naamregister en het gedrukt boekje zijn bewaard. Sedert 1890, bij een Missie door de Minderbroeders, lieten 400 nieuwe leden zich inschrijven. (K.A.S., 485, 486).

2.Het Allerheiligste Sakrament, sedert 1731; vernieuwd in 1792, en de Gedurige Aanbidding gesteld op l december ; in 1855, gesteld in juli.

3.Geestelijk verbond tot uitroeien der godslasteringen, 1835.

4 en 5- Apostolaat des Gebeds, en Kongregatie van O. L. Vrouw, 1869.

6.Gelovige zielen, 1877.

7.H. Kindsheid, 1879.

8.Derde-Orde, 1890; de beelden van de H. Elizabet van Hongarije en van St. Franciscus zijn een gift der Derde-Orde in 1892.

9 en l0. Eerste Vrijdag van het H. Hart, en H. Familie voor de Moeders, 1895.

11.Wekelijkse Kruisweg, 813 leden in 1899.

12.Het zondagsgebed, bestond reeds in 1604.

13.Sint-Vincentius à Paulo, 1864.

14.De Boerengilde, te Schriek gesticht de 9 mei 1890, als tweede van geheel België, na Heist-Goor.

In 1901 besloot de kerkraad tot de herstelling van het houten kruisbeeld, 2 m 30 cm hoog, dat sedert jaren op het kerkhof tegen de muur had gehangen, en volgens bouwmeester Careels te veel kunstwaarde bezat om buiten te blijven. Het maken van een nieuw kruishout, de restauratie en schildering van het beeld werden toevertrouwd aan Jan Gerrits, beeldhouwer te Antwerpen.

In 1903, een gebarsten klok, de tweede, toegewijd aan O. L. Vrouw, hergoten door Michiels te Doornik.
In 1904, overleden de koster Hendrik De Meutter; Firmin Parmentier benoemd.
In 1907 nam F. Parmentier zijn ontslag; nieuwe koster Karel Op de Beeck.

Pastoor Truyts, 75 jaar oud, nam eervol ontslag in 1908, en overleed te Schriek op 9 januari 1910.

Hoofdstuk XVI

DE LAATSTE VIJFTIG JAREN, 1905-1956

De nieuwe parochie van Grasheide, 1905-

Grasheide, onder de gemeente Putte, werd als parochie erkend bij koninklijk besluit van 1 september 1905, en toegewijd aan de H. Gerardus Majella.

Op de 2437 inwoners van Schriek werden er 202 aan Grasheide afgestaan, en op die voet is de verdeling met de moederkerk van Sint-Jan-Baptist door het hoger bestuur goedgekeurd. (K.A.S., 563).

Nog in 1827 is de naam « Gasheide ». Een « Jan Gas » is koster geweest te Schriek van 1560 af. In de cijnsboeken van Schriek en Grootlo wordt de persoonsnaam Jan Gas of Gast aangetroffen in 1539 en dan ook te Putte en Beerzel; en zelfs in 1447. In Putte zijn er drie stichtingen van Jan Gas, waarvan de oudste eveneens opklimt tot 1448. (Dr. Nauwelaerts, in 't Zwaantje, III, 1953, blz. 27).

De nieuwe parochie van Grootlo, 1906.

Dat Grootlo een nieuwe parochie werd, is ten slotte te danken aan de bisschoppen en aan bijzondere weldoeners.

Reeds ten tijde van Kardinaal Sterckx was de kapel zodanig vervallen, dat men ze meende af te breken, maar de bisschop verzette er zich tegen, als zijnde de enige in zijn bisdom toegewijd aan de H. Naam Jezus. In 1891 werd de kapel hersteld door de milddadigheid der familie Eng. Goossens, en sedertdien kwam de onderpastoor van Schriek er elke dinsdag de Mis lezen. In 1894 is door dezelfde familie de kapel vergroot langs de noordzijde, en een portaaltje met toren bijgebouwd; een professor van Aarschot deed er alle zondagen en heiligdagen voortaan de dienst.

In september 1905 stelde Kardinaal Goossens in eigen persoon ter plaatse een onderzoek in; en de oprichting der nieuwe parochie van Grootlo werd bij koninklijk besluit van 16 mei 1906 goedgekeurd. Natuurlijk was de parochie toegewijd aan de H. Naam Jezus. Tot de parochie behoorde een klein deel van Tremelo en Keerbergen, en een groot deel van Schriek. Van de 3293 toenmalige inwoners van Schriek werden er 424 aan Grootlo afgestaan. De afscheiding tussen Schriek en Grootlo geschiedde op het midden van de Lauwerijkstraat, de Langestraat en de Trommelstraat. De eerste pastoor, Frans Vermeerbergen, geboren te Vorselaar in 1873, sedert 1897 onderpastoor in Schriek, werd op 26 september 1906 benoemd en op 3 oktober aangesteld. De eerste koster, Al. De Meutter.

De parochiale werken ontstonden het een na het andere. De Kongregatie van O. L. Vrouw, 1906; de Gedurige Aanbidding, jaarlijks op 5 juni; de Derde-Orde van St Franciskus, 1907; de broederschap van de Zoete Naam Jezus, 1908; de mannenbond van het H. Hart, 1909, met vlaggewijding, « de schoonste godsdienstige plechtigheid die ooit in de parochie plaats had », zo schrijft de pastoor. (Handschrift Fr. Vermeerbergen, parochieblad Grootlo, J. Van Dyck).

Het nieuwe kerkhof werd de 12 juni 1910 gewijd. Na de vrede van 1918, begon het voornaamste werk. De grote weldoeners waren : Mevr. Eng. Goossens-Op de Beeck, overleden 2 juli 1909; de heer Engelbert Goossens, overleden 11 juli 1920; zijn zuster Jozefine, overleden 31 december 1925.

De pastoor bouwde een vrije meisjesschool, bediend door de Zusters van Vorselaar; verder een klas voor jongens, en de overige scholen tussen 1927 en 1930.

Aan de nieuwe kerk begon men, na veel moeilijkheden, te bouwen in 1936 : provinciale bouwmeester J. Careels, aannemer J. Ysermans van Mol. De kerk werd gewijd op 15 juni 1937 door Kardinaal van Roey, dorpsgenoot van de pastoor.

De kerk is 30 m lang, en 20 m breed; de toren 34 m hoog. Het hoofdaltaar, toegewijd aan de H. Naam Jezus, en de zijaltaren van O. L. Vrouw en van de H. Jozef, komen van het huis Gerrits te Antwerpen.

Twee biechtstoelen werden geleverd door Lud. Maes van Sint-Lenaarts. Twee klokken, geschonken door Eerw. Heer Alex. Vermijlen, gegoten door de klok-gieter Sergeys te Leuven, en gewijd de 8 augustus 1937. De grote klok, 990 kgr. is die van de H. Naam Jezus; de kleine, 738 kgr., die van de H. Aldegondis : deze heilige wordt er, van voor de stichting der parochie, bijzonder vereerd.

De eerste pastoor, stichter, kerkebouwer en inrichter der nieuwe parochie van Grootlo, nam eervol ontslag op 30 september 1939. Hij overleed, vol van verdiensten, de 3 november 1951.

De tweede pastoor was Lud. Vermeerbergen, broeder van de eerste, geboren te Vorselaar in 1884, en benoemd de 20 september 1939.

Hij moest de twee klokken van 1937 tijdens de oorlog geroofd, vervangen door nieuwe, van het huis Michiels, een grote van 1077 kgr. en een kleine van 622 kgr., op 15 oktober 1947 gewijd. Hij bouwde een vrije jongensschool met drie klassen, in 1951. Hij plaatste in de kerk ook een Kommuniebank van L. Maes, en een witstenen predikstoel. Hij had in 1940 gezorgd voor een orgel door H. Van de Loo te Leuven.

Nam ontslag de 30 augustus 1952.

De derde pastoor, Marc. Van den Bergh, tot 28 augustus 1953

De vierde pastoor, Jos. Van Dyck, geboren te Turnhout, 8 januari 1904, priester gewijd 23 mei 1931, en op 20 september 1953 te Grootlo ingehaald.

God geve hem een vruchtbaar apostolaat en lange jaren I

Grootlo telde ongeveer 750 zielen in 1906, 1031 in 1930, 1145 in 1940. In 1955 waren er 1489 inwoners, waaronder 541 van Keerbergen en 223 van Tremelo; in 1955 ook, 37 dopen, 24 plechtige Kommunie, 17 huwelijken, 7 overlijdens.

Parochiële werken : l. Bond van het H. Hart voor de mannen; 2. Bond van 't H. Hart voor de vrouwen; 3. Kristelijke werkliedenbond; 4. Kristelijke Arbeidersjeugd = Kajotters; 5. Boerengilde; 6. Boerinnengilde; 7. B.J.B. meisjes = Boerinnenjeugd.

Moge de nieuwe parochie verder groeien en bloeien.

De oude parochie van Schriek, 1908-1956.

Eerw. Heer Hub. Van Hoof, pastoor 1908-1931.
Geboren te Mechelen in 1859, ingehuldigd als pastoor te Schriek op 17 september 1908.

In 1910, op de tweede zondag van september, werd het 200-jarig bestaan gevierd der broederschap van Sint-Antonius, en een vaandel geschonken door de parochianen. Vlaggewijding van de Bond van het H. Hart in 1912.

In 1914, bij de school van de Zusters, een grote zaal gebouwd voor de kristelijke sociale werken der parochie, en afgewerkt in 1915 en 1916.

Na de oorlog, in 1920, een gedenksteen van de gesneuvelden en burgerlijke slachtoffers geplaatst in de kerk. De 24 oktober van hetzelfde jaar, het beeld van het H. Hart geïntronizeerd op het plein vóór de kerk, met toewijding van de parochie.

Pastoor Van Hoof overleed de 22 december 1931.

Onderpastoors : J. Beyens, 1918-; Alb. Roosen, 1919-; Aug. Van Bremt, 1922-,

Eerw. Heer Petr. Joan. De Wachter, pastoor, 1951.
Geboren te Malderen, tot pastoor benoemd te Schriek op 14 februari 1932, nam ontslag in 1951.
In 1937 werd het nieuw kerkhof buiten de kom van het dorp in gebruik genomen.
Onderpastoors : Joan. Verbruggen, 1933-; Fr. Van Santvoort, 1937-; Em. Van Riet, 1944-; Petr. Dries, 1946-; Herm. Beuger, 1948-.

Koster : Fel. Van Rompuy, 12 januari 1950.

Eerw. Heer Joz. Van Cuyck, pastoor 1951.
Geboren te Winksele de 2 maart 1908, priester gewijd de 10 juni 1933, tot pastoor benoemd te Schriek de 2 juni 1951, ingehaald de 17 juni.
God verlene hem een vruchtbaar apostolaat en lange jaren.

De parochie Schriek telde, na de stichting van Grasheide en Grootlo, nog ongeveer 1900 inwoners in 1907. In 1955 waren er 2.270 inwoners, 52 dopen, 45 plechtige Kommunies, 23 huwelijken, 24 overlijdens.

Parochiële werken : 1. Bond van het H. Hart voor de mannen; 2. Bond van het H. Hart voor de vrouwen; 3. Kristelijke werkliedenbond; 4. Kristelijke Arbeidersvrouwen; 5. Kajotters = Kristelijke arbeidersjeugd; 6. Boerengilde; 7. Boerinnengilde; 8. Boerenjeugd; 9. Boerinnenjeugd; 10. Chiro-jongens.

Moge de oude parochie altijd groeien en bloeien.

BESLUIT

Wanneer de bisschop een priester tot pastoor van parochie benoemt, verleent hij hem een brief in dezer voege

“ Op Uw ongerept leven, beproefde wetenschap en rijpe ervaring vertrouwend, dragen Wij U, als voldoende bekwaam en geschikt, de zielzorg op van deze kerk. en voorzien U van al haar rechten en toebehoorten, op persoonlijke last er vast te verblijven.

Daarom gelasten wij de Z. E. H. Deken, dat hij U in het bezit van de voornoemde parochie stelle en inleide. met de vereiste plechtigheid; en dat hij de parochianen aanspore, U voor hun ware herder en geestelijke vader te erkennen, U eer en gehoorzaamheid te bewijzen.

Wat U betreft, eens het bestuur der parochie aangevangen. Hoed de U toevertrouwde kudde zodanig door woord, voorbeeld, gebeden en H. Sakramenten, dat Gij op de dag van 't oordeel aan de Heer God rekenschap moogt geven, en het loon der eeuwige zaligheid verwerft ».

En dit boek is op de eerste plaats bedoeld als een nieuw moderne proeve van parochieapostolaat, dat alle parochianen, in hun huis, voortdurend, bereiken kan en blijft bereiken. God geve het !