Pinochet, de meest gevreesde man van Chili 
In 1973 ging een zwart-witfoto van Augusto Pinochet de hele wereld rond: hij zat op een stoel met de armen gekruist en een zonnebril. De generaal, die enkele uren voor de foto genomen werd de linkse regering-Allende vernietigd had, werd het archetype van de onverzettelijke Zuid-Amerikaanse dictator.

Augusto Pinochet wordt in 1915 geboren in Valparaiso als oudste van zes.

Na zijn studie aan de militaire academie klimt hij pijlsnel naar de top van het leger. Wanneer in 1970 Salvador Allende verkozen wordt tot president en een linkse regering op de been brengt, is Pinochet (foto) bevelhebber van het landleger.

Marxisten zijn voor hem landverraders, maar onder het nieuwe bewind houdt hij zich eerst gedeisd.

Allende wil komaf maken met de Amerikaanse greep op de kopermijnen, de landbouw hervormen en de sociale ongelijkheid verminderen.

In volle Koude Oorlog kan Washington dat niet hebben en president Richard Nixon beveelt dat de Chileense economie "moet lijden". De CIA begint met een sabotageprogramma in Chili en de VS zetten een boycot van Chileense producten op.

De grootgrondbezitters, de rechtse partijen en de christendemocraten zoeken steun bij een groep in het leger die de regering wil omverwerpen. Op 11 september '73 is het zover. Pinochet (foto), amper 18 dagen stafchef, leidt de staatsgreep tegen de verkozen president en wordt het hoofd van de militaire junta die de macht overneemt.

Klopjacht

Het leger bombardeert La Moneda, het presidentieel paleis, maar president Allende (foto) weigert zich over te geven en wordt door medestanders dood teruggevonden. Veel wijst op zelfmoord.

In de maanden na de staatsgreep organiseert het leger een bloedige klopjacht op al wie het vorige regime had gesteund: linkse en liberale politici, vakbondsmilitanten, boeren, journalisten, kunstenaars en studenten.

130.000 mensen worden opgepakt, 3.000 komen er om of raken "vermist". Vele honderdduizenden gaan op de vlucht.

De gehate geheime politie DINA is uitsluitend verantwoording verschuldigd aan Pinochet zelf en maakt niet enkel jacht op "marxisten" maar neutraliseert ook mogelijke rivalen van de generaal in het leger zelf.

Ultra-liberalisme

Nadat hij links heeft uitgeschakeld, maakt Pinochet een eind aan de economische politiek van Allende.

Chili wordt een experimenteerruimte voor de ultra-liberale Amerikaanse econoom Milton Friedman (foto) en de "Chicago boys", economen van de University of Chicago en andere Amerikaanse topuniversiteiten.

De liberale vrije markt wordt ingevoerd en op het einde van de jaren 70 is de inflatie gedaald en groeit de economie weer.

De kostprijs voor de bevolking is echter erg hoog: meer werklozen, lage lonen en sociale achteruitgang voor werknemers en de middenklasse.

Foute gok

In de jaren 80 trekt de Chileense economie aan en tezelfder tijd is het ook duidelijk dat Pinochet niet van plan is om de macht over te dragen aan de politici.

In een nieuwe grondwet laat Pinochet opnemen dat hij nog zeker acht jaar zal aanblijven en de Chilenen keuren dat goed in een referendum.

Maar wanneer de economie slabakt en de inflatie en de werkloosheid weer toenemen, ontstaat er straatoproer. Er komen stakingen en de kerk, die tot dan toe opvallend stil is gebleven, schaart zich voor het eerst achter de oppositie.

In 1988 vraagt een zelfzekere Pinochet aan de Chilenen of hij nog mag voortdoen. De gok loopt verkeerd af en in een referendum zegt 55 procent.

Na zijn afwijzing blijft Pinochet nog president tot kort na de eerste vrije verkiezingen van eind 89. Die worden gewonnen door de christendemocraat Aylwin (foto) tegen de kandidaat van rechts en het leger.

Pinochet blijft opperbevelhebber en nog wel voor een termijn van acht jaar. Wanneer hij in maart 98 opstapt, wordt hij senator.

Aangehouden

Hoewel Pinochet zichzelf en de strijdkrachten al in 1978 straffeloosheid heeft gegeven door een amnestiewet, wordt eind 1998 een onthutste Pinochet in een Londens ziekenhuis aangehouden op verzoek van een Spaanse rechter.

Die wil dat Groot-Brittannie hem uitlevert om in Spanje terecht te staan wegens ontvoering van en moord op Spaanse burgers tijdens de dictatuur. Ook Belgie vraagt de uitlevering, na klachten van Chileense vluchtelingen.

Maar Pinochets advocaten zeggen dat hij te ziek is om een proces te doorstaan.

Na 15 maanden huisarrest stellen Britse artsen vast dat de 84-jarige inderdaad te ziek is om terecht te staan en de Britse minister van Binnenlandse Zaken beslist daarop Pinochet niet uit te leveren.

In maart 2000 wordt Pinochet, wiens gezondheid ineens een stuk beter is, in Santiago triomfantelijk verwelkomd door de legertop. Maar geen enkel belangrijk politicus, ook niet van rechts, wacht hem op.

Procedureslag

In Santiago is een rechter intussen al begonnen met een onderzoek naar tientallen klachten van familieleden van slachtoffers van de dictatuur.

Rechter Guzman (foto) wil Pinochet verhoren over zijn betrokkenheid bij ontvoeringen en moorden, kort na de staatsgreep.

Guzman slaagt erin om eerst de onschendbaarheid van Pinochet te laten opheffen en hem in beschuldiging te stellen voor ontvoering, marteling en moord.

Maar ook in eigen land slaagt Pinochet er in om, via een procedureslag en een zwakke gezondheid, te ontsnappen aan een proces. Uiteindelijk stopt het Hooggerechtshof de hele procedure begin juli 2002.

Nieuw proces

Later raakt Pinochet verwikkeld in een financieel schandaal met geheime rekeningen in de Verenigde Staten.

En in 2004 wordt er opnieuw een gerechtelijke procedure gestart tegen Pinochet, dit keer voor misdaden begaan tijdens operatie Condor, een door de CIA gesteunde operatie van een aantal Zuid-Amerikaanse dictators tegen dissidenten.

2006 wordt voor de ex-dictator, die zijn immuniteit kwijt is en een aantal keer huisarrest krijgt, een jaar vol gerechtelijke procedures. Een aantal zeer kwalijke dossiers, zoals de "Karavaan van de dood" en de martelingen in de Villa Grimaldi, steken opnieuw de kop op.

Grote gelijk

In september 2004 zei Isabel Allende, de dochter van de vermoorde linkse president, dat het waarschijnlijk was dat Pinochet zou sterven zonder veroordeeld te zijn. "Maar dat is niet erg. Ik wil dat het proces begint omdat hij zou zien dat hij niet boven de wetten staat", zei ze.

Van zijn grote gelijk is Pinochet evenwel altijd overtuigd gebleven. In 2004 zei hij nog dat het aan "de tegenpartij, de marxisten en de communisten" was om hem vergeving te vragen, en niet omgekeerd...

Luc De Roy