In Accra waren enkele grote supermarkten, die konden wedijveren met onze Nederlandse Albert Heyn of Belgische Delhaize. Ze verkochten er soortgelijke producten, tegen prijzen waardoor ik af en toe snákte naar een Aldi of een Lidl. Maar er waren ook talloze kleinere supermarkten. Ze hadden airco, de waren stonden netjes gesorteerd in rekken of in vrieskisten, ze hadden een redelijk uitgebreid assortiment en behalve Afrikaanse producten verkochten ze er ook steeds meer westerse artikelen, zoals mayonaise, ketchup, honing, wijn en anti-muggenspray. Zelfs Magnums kon je er krijgen. Niet alleen de importproducten waren er duurder dan bij ons, maar ook veel westerse producten die in Ghana werden geproduceerd, zoals melkproducten, vruchtensappen en koffie. Dan waren er de talloze kleinere winkeltjes, van bakstenen gebouwtjes tot containers en houten stalletje, die producten verkochten die door de plaatselijke bevolking dagelijks werden geconsumeerd.

Grote markten, die zo typerend zijn voor Afrika, waren in Accra op talloze plaatsen te vinden. Meestal bevonden ze zich naast of rondom grote trotro-stations. Er werd onder begeleiding van een gigantische herrie letterlijk van álles verkocht. Tussen de kraampjes, de koopwaren op de grond en de dichte massa kopers, manoeuvreerden de trotro’s, de taxi’s, de vrachtwagens van toeleveranciers en de houten handkarren.

Door dit geweld persten zich de hawkers of straatverkopers met hun dozen, teilen en emmers vol koopwaren op hun hoofd. Ze slenterden met hun ijswater, gebakken plantain, stukken papaya, ijs, kauwgom, etc. etc., langs wachtende passagiers in de honderden trotro’s die pas vertrokken als ze waren volgeladen. De meeste producten konden met één hand boven uit de bak worden gehaald en door het raampje worden aangereikt, zonder dat de bak van het hoofd hoefde te worden getild. Broodjes werden met een vork boven uit de teil geprikt. Ze werden verpakt in stukken krant of afgeschreven archief, zoals oude telefoonrekeningen of salarisstroken, die in een zakje aan de arm van de hawker hingen. Nagellak was in de bak op kleur gesorteerd, zodat de koper vanuit het raampje gemakkelijk de juiste kleur uit kon pikken. Bungelende bh’s hingen over de rand van een teil, waardoor op afstand een inschatting kon worden gemaakt van de juiste maat. Handdoeken en kleding lagen in een nette stapel rechtstreeks op het hoofd van de hawker gestapeld. Er waren aparte hawkers voor heren- en damespantalons, zodat de hawker zijn of haar waren niet tevergeefs hoefde af te stapelen. Ook naaimachines werden per stuk vanaf het hoofd aangeboden.

Niet alleen op de markten stikte het van de hawkers. De wandelende supermarkt was bepalend voor het straatbeeld in Accra. Op elk gewenst moment kon ik bananen, ananas, eieren of tandpasta kopen. Waar ik ook was, ik hoefde alleen maar even om me heen te kijken en de inhoud te spotten van de dozen, teilen en emmers die links, rechts, voor en achter voort bewogen.

Op drukke wegen met veel stoplichten en op trajecten waar dagelijks het verkeer muurvast zat, had zich een Afrikaanse versie van onze MacDrives ontwikkeld. De hawkers bewogen zich voort langs en tussen de rijen auto’s die stonden te wachten voor een rood licht of die zich in de file stapvoets verplaatsten. Stropdassen, brood, tandpasta, wc-papier, speelgoed, servies, centuren, kaarten, opbergmappen en strijkijzers, het kon allemaal vanuit de auto tijdens het wachten in de verkeersdrukte worden aangeschaft.

De voorraad van deze handel lag opgeslagen in twee schuren links en rechts achter de berm van de desbetreffende weg, zodat er snel kon worden bijgevuld als teilen, emmers, bakken, hoofden of handen leeg waren.

Sprong het stoplicht op groen, dan moesten de auto’s plotseling vaart gaan maken en ook de files schoten soms onverwachts flink vooruit. Voor het aftellen van appels was dan geen tijd. Daarom waren ze voorverpakt en per drie of per zes als standaard aantallen op elkaar gestapeld en in cellofaan gewikkeld. Toiletrollen waren op dezelfde manier per zes of  twaalf te koop. Telefoonkaarten van verschillende providers werden als een waaier in de hand aangeboden. Op de uitgestrekte handen van een hawker konden twee puppies per stuk worden gekocht.

En dan nog was er vaak veel wederzijds behendigheid nodig om de koop te laten plaats vinden, want soms was gigantische haast geboden. Die transactie startte op het moment dat een potentiële koper, hetzij via oogcontact, hetzij door andere signalen, had aangegeven iets te willen kopen. Voor de hawker was geen snelheid te hoog en geen enkele teil te zwaar om deze verkoopkans te laten ontglippen, als op dat moment de auto plotseling vaart moest maken. De hawker vloog met zijn handel of zijn teil op het hoofd naar het raampje. Op dat moment werd de koper geacht de prijs van het product te kennen en, indien mogelijk, gepast geld gereed te hebben. Met dezelfde hand waarmee het product werd overhandigd werd het geld uit de uitgestoken hand van de koper gegrist. Werd het echt penibel, dan gooide de koper gepast geld door het raampje de straat op waar de hawker het opraapte, of de hawker gooide het wisselgeld door het raampje de auto in.

Er gold een ongeschreven regel; een hawker werd nooit benadeeld. In het uiterste geval werd het gewenste artikel door het raampje van de auto terug naar buiten gegooid.

09-01-2006 om 00:00 geschreven door rieky