Drie maanden lang heb ik tegenover een kerk gewoond. Echt toevallig was dit niet. De volgende kerk stond driehonderd meter verder. En dit zal ongeveer de gemiddelde dichtheidsgraad van kerken in Accra zijn geweest. Niet elke Ghanees had dan misschien het voorrecht er recht tegenover te wonen, in elk geval woonde iedereen in de búúrt van een kerk.

Elke Ghanees was lid van een kerkgemeenschap, hetzij een katholieke, hetzij een protestantse, waarvan er ik weet niet hoeveel verschillende soorten waren met de meest merkwaardige namen. Onze missionarissen en zendelingen hebben destijds uitstekend werk verricht.

In elk geval was het ook in dit land, samengesteld uit talloze stammen met diverse culturen, hét middel bij uitstek om eenheid te scheppen. Normen en waarden, vastgesteld door de seculiere branche ten behoeve van het algemeen of ander belang, konden er met behulp van de religieuze infrastructuren bij de grote massa worden ingestampt. Veel ruimte voor het ontwikkelen van individuele normen en waarden op basis van persoonlijke geestelijke groei leek er niet te zijn en vooral daardoor kreeg ik het er benauwd van.

Ook de islam had goed geboerd. Moskeeën te over, evenals mannen met baarden en vrouwen met hoofddoekjes. En dan waren er nog de oorspronkelijke medicijnmannen voor als het echt moeilijk werd. Maar daarvan zag je in het openbare leven niet zoveel, omdat ze zich in the villages schuil hielden.

Winkels, auto’s, trotro’s, reclameborden en overig straatmeubilair, alles stond vol gekalkt met religieuze teksten. Op een reclamebord van een bedrijfje dat handelde in auto-onderdelen stond "Jesus loves spare parts". Tegen een horizontale lat die twee palen rechthield, waaronder een vrouwtje enkele sinaasappels probeerde te verkopen, was "Showers of Blessing" geschilderd. Psalm 23 ("De heer is mijn herder. Het ontbreekt mij aan niets") deed het ook goed, al leek die nogal misplaatst op de achterruit van een gammele trotro, waaraan zowat alles ontbrak. Als het míjn trotro was geweest zou ik er "Bless my spare parts" van gemaakt hebben

Religieuze activiteiten vonden de hele week plaats, maar de opmaat naar de zondag begon op zaterdagmiddag. Op straat verschenen meer vrouwen in schone, kleurrijke traditionele kleren en mannen met zwarte pakken en witte overhemden of met kleurige grote lappen om zich heen gedrapeerd dan op andere dagen. Ook liepen er meer vrouwen rond met krulspelden in het haar. Op zondagmorgen was bijna iedereen helemaal uitgedost tot de kleine kindertjes toe.

De kerk tegenover mijn huis heette Assemblies of God. De kerk was gebouwd op een compound van respectabele afmetingen. Het hoofdgebouw zag er vrij nieuw, solide en goed onderhouden uit. Het bijgebouw was nog niet af was. Alleen de muren stonden er en het dak lag erop. Al die maanden heb ik er geen bouwactiviteiten gezien. Wel religieuze activiteiten, want op zondagochtend zat er een juf in met een heleboel kleine kindertjes. Ik nam aan dat er een soort zondagsschool werd gehouden.

De gemeenschap leek me redelijk bemiddeld. Ook al waren er in Accra geloofsgemeenschappen met kerken als paleizen omzoomd door riante parken, even zo goed zag je er bouwvallige schuurtjes die het met veel minder moesten doen. Reden in Accra hoofdzakelijk gammele en roestige busjes rond, de Assemblies of God beschikte over een gloednieuwe, rode minibus om haar kerkgangers op te halen die niet te voet of met eigen vervoer konden komen of die een bepaalde status hadden. Met grote letters stond de naam van de gemeenschap op de bus vermeld. Bovendien stond op het dak een luidspreker waarmee regelmatig met veel kabaal al rijdend boodschappen moesten worden verspreid.

Ook op andere momenten liet de kerk van zich horen. Zeven dagen per week stonden de deuren en ramen wagenwijd open vanwege de hitte en zeven dagen per week werden er diensten gehouden. Uiteraard op zondagochtend. Veel slagwerk en gezang. De preken en het zingen van de voorganger in de microfoon droeg ver, temeer, omdat ook buiten luidsprekers waren opgehangen om de blijde boodschap zo breed mogelijk uit te dragen. Maar ook zonder die luidsprekers hadden wij als directe overburen het volle vruchtgebruik. Mijn huisgenoten kenden alle gospels en zongen en klapten vrolijk mee, als ze op dat moment niet door hun eigen kerk dansten. Ze hadden geleerd dat je Eeeemén moest zeggen als de voorganger Hosanna of Halleluja riep en dat deden ze dus ook, telkens als de overbuurman deze loftuigingen in de microfoon schreeuwde. Rond een uur of twaalf was de dienst afgelopen en werd het rustig, zowel buiten als binnen.

Elke avond waren er diensten. Ook vaak overdag op doordeweekse dagen op wisselende tijdstippen, waarin ik geen vaste structuur heb kunnen ontdekken. Er waren diensten waarin door de gelovigen aanhoudend werd gejuicht als bij een voetbalwedstrijd met op elk moment een doelpunt. Er waren diensten, waarbij in tongen leek te worden gesproken. Gedurende een lange periode werden door elke kerkganger afzonderlijk vreemde klanken uitgestoten, soms in de kerk, soms daarbuiten terwijl de kerk leeg was. Ze liepen dan in groepjes rond voor de poort van mijn huis, in zichzelf gekeerd en geconcentreerd op het produceren van de meest ondefinieerbare klanken op het hoogst mogelijke volume en dat allemaal door elkaar.

Op maandagavond was er een speciale dienst voor vrouwen. Daarin werd, behalve gedanst en gezongen, geleerd hoe ze in het huwelijk met hun man moesten om gaan. Omgekeerd hadden mannen zo’n dienst kennelijk niet nodig. Die konden naar The school for men, waarin de specifieke fysieke aspecten van een vrouwenlichaam werden uitgelegd, om vervolgens duidelijk te maken waarom vrouwen in de menopauze soms niet meer zoveel zin hadden om te vrijen. Daarvoor werd paginagroot geadverteerd in de krant. Ik weet niet door welke organisatie. De religious bodies voorzagen in elk geval niet in dit soort educatie.