De koffiemolen - onze koffiemolen thuis. Bij het ophalen van herinneringen activeren we gemeenschappelijke herinneringen: iedere oudere van bij ons weet wat een koffiemolen van vroeger was. Hoe hij eruit zag, waarvoor hij werd gebruikt. Zoals de oudere ook weet wat een Leuvense stoof is en een processie op straat. Deze herinneringen behoren tot onze volkscultuur en zijn voor velen ongeveer gelijk: ze zitten in ons semantisch geheugen. Als hij die herinneringen oproept herinnert hij zich min of meer duidelijk de koffiemolen van bij hem thuis. De koffiemolen vastgeklemd tussen de benen of de koffiemolen aan de muur. De Leuvense stoof die niet in hun keuken stond - ze hadden een feu continu - maar wel bij de buren. Deze herinneringen zijn persoonlijk gekleurd: ze zitten in het episodische geheugen. Het ophalen van herinneringen heeft niet de bedoeling iets nieuws aan te leren. Wel aan ouderen aangename momenten te geven, liefst in groepsverband met als bijkomend doel het activeren van het sensomotorische - het cognitieve - het affectieve. Er is een grote interactiviteit tussen het sensomotorische - het cognitieve - het affectieve. Dit stellen we ook vast bij het reminisceren. Het ophalen van herinneringen hoort thuis in het activeren van de cognitie, het sensomotorische en het gevoelsmatige. Bij ouderen spreken we beter niet over 'levenslang leren': we hoeven geen nieuwe dingen aan te leren, wel over 'levenslang activeren': aanzetten om bewust zintuigen te gebruiken, verbanden te leggen, te fantaseren.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing.
Op zondag 10 september 2006 is opnieuw de Open Monumentendag Vlaanderen. Deze dag is zeer succesvol, zeker als het weer niet helemaal tegenzit. Je ziet jong en oud naar monumenten en landschappen trekken met documentatie in de hand. Gelukkig. Nogal eens als je in of voor het monument staat, weet je niet goed hoe je dit monument moet zien, wat je moet ervaren. Wat documentatie kan je hierbij helpen of de uitleg op pancartes. Een gids van vlees en bloed is daarbij dikwijls nog beter, maar vaak niet mogelijk. Je hebt toch ook al de ervaring gehad dat je bij de bestemming je wat ontgoocheld bent. Als de gids begint te vertellen wordt deze plaats echter rijker, boeiender. Je kijkt naar het monument met grotere ogen, ruimere geest en opener hart. Voor kinderen en jongeren vind je het normaal dat je een goed verhaal brengt met pittige anekdotes. Dat je het monument situeert in de tijd enz. Dit geldt ook voor ouderen. En hier moet je meer aandacht schenken aan hun aanvangskennis en hun verwachtingen. Vele monumenten zijn voor hen immers op een speciale manier herkenbaar: ze kennen het van vroeger, van horen zeggen.. Als je zelf of met een klein gezelschap erop uittrekt zorg ervoor dat je een verhaal hebt als voorbereiding. Je zult er zelf meer deugd aan beleven. In 2006 gaat Open Monumentendag over Import//Export. Een wat vreemde titel, ook met de ondertitel: Ga eens vreemd. Het gaat over de invloeden van het buitenland zoals Engeland, Italië, Frankrijk, China, Egypte... op de gebouwen, tuinen en parken in Vlaanderen. Deze invloeden kwamen door handel, expedities, verdragen, bezettingen. Schaf je een brochure aan, surf naar http://www.openmonumenten.be informeer je vooraf en achteraf. Hopelijk zijn de pancartes en de uitleg ter plaatse voldoende duidelijk naar inhoud (niet te moeilijk of te vlak) en naar vorm (lettergrootte).
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing
Volkscultuur verwijst naar de leefwijze en de mentaliteit van het volk in een bepaalde periode. Deze cultuur is niet de Leitkultur, de cultuur van de 'bovenlaag' vaak met een grote C, de min of meer elitaire cultuur. De volkscultuur komt tot uiting in de dagelijkse voorwerpen, in de manier van eten, drinken, zich ontspannen, vrijen, leven en doodgaan. Het gaat van Leuvense stoven, feu continus, koffiemolens tot processies, volksliedjes en folklore. Deze volkscultuur is niet de massacultuur, gepropageerd door de massamedia. Ze is geworteld in een plaatselijke gemeenschap: buurt, wijk, dorp, stadsdeel, regio. Deze cultuur is zeer goed herkenbaar voor de ouderen, soms wat vreemd en 'oubollig' voor ouderen. Bij contact met deze volkcultuur herleven de herinneringen. Bij een rondvraag welke zaken uit de 20 ste eeuw van de Vlaamse regio zij zouden meenemen als waardevol stonden in de topdrie: de Leuvens stoof, de koffiemolen en de processie. Drie typiche voorbeelden van de volkscultuur van de jaren 50. De volkscultuur vormt de voedingsbodem voor het ophalen van herinneringen met ouderen.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing
