Van nagelschaartjes, melkvlootjes en koekjes bij de koffie.
Van nagelschaartjes, melkvlootjes en koekjes bij de koffie.
Bij het ophalen van herinneringen bij mijn oom en tante kwamen we op een van mijn dada's: de onvriendelijkheid van moderne verpakkingen voor ouderen. "Het is een schande dat ik bij de koffie de kleine aluminium melkverpakking niet kan openen zonder te morsen, zonder dat de melk er langs alle kanten uitspat en bij voorkeur op mijn kleren." En het koekje bij de koffie uit de wikkel halen is vaak ook een hele karwei. "Met mijn vingers gaat het NIET, zelfs niet op de inkeping die er is. Ik zou het papiertje willen opentrekken met mijn tanden, maar ik heb een vals gebit." En zo ging het verder: de ongemakken bij het openmaken van theebuiltjes, flessen en brikken frisdrank, melk tot en met het openen van blikjes. Ik vernam dat mijn oom en tante geregeld een notenkraker gebruikten om doppen open te draaien, of een schaar om open te knippen. Af en toe gebruikten ze zelfs het grote materiaal zoals een nijptang. Toen haalde mijn tante een nagelschaartje uit haar tas. "Dat heb ik sinds enkele maanden altijd mee."
Enkele maanden geleden las ik dat een doctoraatsverhandeling in Nederland ging over de gebruiksonvriendelijkheid van verpakkingen. Prima onderwerp voor toegepast wetenschappelijk onderzoek.
Teandere: We hebben niet enkel last met het openen, ook is het vaak een gesukkel met de bijsluiters van medicamenten en de gebruiksaanwijzingen op de verpakkingen. Niet vlot leesbaar: te kleine letters, moeilijk om de kerninformatie te vinden, onverstaanbare taal. Een groot deel van die communicatie is benedenmaats.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing
IJS: likken - schaatsen - kappen. Herinneringen ophalen met senioren en ouderen.
Bij het ophalen van herinneringen omtrent ijs, komen we bij een ijsje likken, op het ijs schaatsen en ijs kappen. De sterkste associatie die ouderen maken is ijs op het water. Nochtans zijn ze meer dagelijks geconfronteerd met ijsjes, rooomijs, crème glace, de 'creempjes' . IJstaarten verbinden ze met feesten, vooral het moment dat men de taart binnenbrengt een aansnijdt. Men vertelt over de kaarsjes of over de fiiguurtjes zoals een lammetje, een getrouwd paar of het marsepeinen etket "50 jaar getrouwd". IJspralines verbinden ze vooral met de buurtbioscopen. IJsjes likken associëren ze met de ijskarren die rondrijden of in de parken staan, de cremeries en nu met de grote koelkasten in cafés en cafetaria. Ze kunnen heel wat merken opsommen, als je hen vraagt. IJs op het water roept heel sterke herinneringen op. Ze verwijzen naar de winters die vroeger veel strenger waren (wat niet correct is, maar we doen niet aan historische reconstructies). Ze vertellen over de kindertijd: glijden op het ijs met schoenen, op klompen (in of vlak na de oorlog), met de slede, of met grote schaatsen. Ze vertellen graag over de enkele keren dat er ijs lag op de Schelde, op het kanaal en ijsschotsen op de Noordzee. IJs in het vriesvak van de koelkast is nu gewoon. Ook ijsblokjes in de frisdranken, of in een sterke drank. Bij de vraag: Waar werd er vroeger ijs gebruikt? verwijst men in de eerste plaats naar de cafés en de viswinkels. Sommigen herinneren zich nog levendig dat er ijskarren in de stad rondreden om de cafés en de viswinkels te bevoorraden. Als de deur openging zag je de koude dampen eruit walmen. Sommigen vertellen over de ijskelders in de tuinen van kastelen en villa's op de buiten. Men hakte klompen ijs uit de vijvers en bracht ze naar een ijskelder in het kasteel of de villa of in de tuin waar men in de grond een grote 'molshoop' had gemaakt met de opening naar het Noorden. Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing Dan sprongen we op de molens thuis: in de eerste plaats de (vroegere) koffiemolen en de pepermolen. Dit laatste kenden ze wel, maar gebruikten ze minder: te moeilijk om te bedienen. En zo kwamen we op een van onze dada's: de onvriendelijkheid van moderne verpakkingen voor ouderen. Toen kwam vooral de man aan bod. "Het is een schande dat ik bij de koffie de kleine aluminium melkverpakking niet kan openen zonder te morsen, zonder dat de melk er langs alle kanten uitspat en bij voorkeur op mijn kleren." En het koekje bij de koffie uit de wikkel halen is vaak ook een hele karwei. "Met mijn vingers gaat het NIET, zelfs niet op de inkeping die er is. Ik zou het papiertje willen opentrekken met mijn tanden, maar ik heb een vals gebit." En zo ging het verder: de ongemakken bij het openmaken van theebuiltjes, flessen en brikken frisdrank, melk tot en met blikjes. Toen vernam ik dat mijn oom en tante geregeld een notenkraker gebruikten om doppen open te draaien, of een schaar om open te knippen. Af en toe zelfs het grote materiaal zoals een nijptang. Toen haalde mijn tante een nagelschaartje uit haar tas. "Dat heb ik sinds enkele maanden altijd mee." Op het web vind je heel wat over melkverpakkingen, ecotaks enz. Ook over de dagelijkse problemen met opsatten van melk bij het openen van melkbrik met aluminumfolie. (zie bijv. http://www.jasperwiet.be/archives/17#more-17 ) Enkele maanden las ik dat een doctoraatsverhandeling in Nederland daarover ging... We hebben niet enkel last met de bijsluiters van medicamenten en de gebruiksaanwijzingen op de verpakkingen. Een groot deel van de communicatie om iets doelmatig te gebruiken is benedenmaats.
Confituur In België spreken de meeste mensen van confituur, terwijl men in Nederland het heeft over jam, gelei, marmelade. Confituur komt van het Frans en verwijst naar in suiker opgelegde vruchten. Als we bij ons aardbeienconfituur maakten, kookten we meestal de brij tot we de vruchten niet meer zagen liggen maar wel smaakten. In het ene geval is er sprake van confituur (met stukken), in het andere geval van jam (zonder stukken). Als we herinneringen ophalen bij ouderen (reminisceren) zullen we eventjes verwijzen naar de term jam en het vervolgens hebben over confituur. Confituur en jam" bij Wikipedia
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina Wikipedia is geen taalgids maar geeft een interessant beeld van taalgebruik. Bij het trefwoord confituur krijg je jam (confituur) als artikel. Verder op kreeg je als uitleg: " Jam wordt gemaakt door een massa vruchten in te koken met een grote hoeveelheid suiker. Behalve dat de suiker het product extra zoet maakt, heeft het ook een conserverende werking. Ook wordt er een bindmiddel toegevoegd, zodat de jam beter smeerbaar is. Een biologisch bindmiddel is pectine. Populaire soorten jam zijn: aardbeienjam, kersenjam, abrikozenjam, bosvruchtenjam. ( ) Naast jam bestaat er ook confiture en marmelade. Ze worden alledrie op dezelfde manier gemaakt, met dit verschil: in confiture worden hele vruchten gebruikt, al kan het zijn dat tijdens de bereiding vruchten stuk gaan. Bij de bereiding van jam worden de vruchten gepureerd of tijdens de bereiding fijngehakt. Marmelade wordt gemaakt met (de schillen van) citrusvruchten en heeft hierdoor een bitterzoete smaak."
Gelet op de schrijfwijze: confiture? Ik denk dat weinig of geen Vlamingen dit zo zullen schrijven. Controleer met confituur in Google
België en confiture in Google Nederland of met Google Nederlands.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing
Herinneringen ophalen - kleine levensverhalen : waarom en hoe.
Herinneringen ophalen is goed voor de mentale fitheid bij ouderen. Dat ondervinden wij in de reminiscentieprojecten. Als ouderen deze herinneringen aan elkaar vertellen zitten we in de verhalen, de levensverhalen. Sommige van die verhalen zijn zeer kort: ze zijn eerder reacties op wat andere ouderen net vertelden. Bijvoorbeeld een oudere vrouw vertelt hoe graag ze als kind havermoutpap at en tatjespap (= aardappelpuree met botermelk). Daarop komt de reactie van een medebewoonster: "Ik vond havermoutpap maar niets. En tatjespap: brrr. Ik at veel liever vanillepudding." Belangrijk hierbij is dat er communicatie ontstaat: luisteren en reageren.
Dit reageren blijft inwendig bij vele verhalen die wij kunnen beluisteren. Dit is ook het geval op de vertelavonden in openlucht of in zalen met beroepsacteurs. Ik las dat er nu in de luchthavens sprookjes worden verteld in verschillende talen. Kinderen vinden dit zeer goed; volwassenen zijn eerder afwachtend.
Verhalen zijn ook typisch voorweblogs -zoals deze - en op stadsblog bijv. http://www.leuven.be/wikiblog/ . Op blogs kunnen we reageren. In de meeste gevallen lezen we de verhalen of de info en reageren we enkel virtueel. Een speciale vorm van een mixt van verhalen en info zijn de verhalenfluisteraars die we aantreffen bij fietsroutes en de verhalen/info in de publiekswerking van de musea.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing
