Napoleon: basisgegevens voor begeleiders en residenten
Napoleon: basisgegevens voor begeleiders en residenten
In een vorige aflevering hadden we het over de kracht van merknamen en (historische) figuren. Dit veronderstelt bij de begeleiders een minimale basiskennis van deze producten en historische figuren. Herinneringen ophalen over koffie veronderstelt een vertrouwdheid zijn met koffiemolen, koffiekan met zak (koffiebeurs), cichorei enz. Sommige begeleiders kennen dit maar vaag. Ze moeten geen deskundige zijn in deze volkscultuur, maar ook niet onwetend. Ze moeten gerichte vragen kunnen stellen en begrijpen en aanvoelen wat dit allemaal betekende voor deze ouderen. Herinneringen ophalen is voor de begeleiders meer 'levenslang leren' en 'werkplekleren'. Voor de ouderen is het een goed gevoel ervaren. Kijken we even naar Napoleon. Deze figuur is een sleutelfiguur in West-Europese geschiedenis. Hij behoort tot het 'canon'. Veel zaken kan men opzoeken op internet, in de eerste plaats via Wikpedia en via Google - Afbeeldingen. Wat parate kennis is meegenomen.
We geven zeven steunpunten voor de parate kennis: - Hij leefde einde 18de begin 19de eeuw, hij maakte de Franse revolutie mee en speelde nadien een hoofdrol . - Hij kroonde zichzelf tot keizer van het Franse keizerrijk. - Hij leverde veel veldslagen. De Russische veldtocht was het begin van het einde. De definitieve nederlaag was in Waterlo(o) in 1815. Hij had voor de oorlogen voortdurend soldaten nodig en vooral veel geld. - De Leeuw van Waterloo is beter bekend in het buitenland dat in België. - De Franse revolutie betekende dat de voorrechten van de adel en de kerk werden afgebouwd. - De Franse periode met Napoleon leeft nog voort in onze steden en gemeenten: Antwerpen, Oostende, Brugge... - Uit de Franse periode: wetteksten; indelingen; registers die we nog gebruiken. - In de volkscultuur is Napoleon ook nog levendig: van kinderliedjes tot vertellingen en figuratie in optochten en nadoen van veldslagen; prenten, afbeeldingen, vazen, serviezen, snuisterijen. - In de kunst, de literatuur en in de huidige media is Napoleon voortdurend aanwezig.
De begeleiders leren deze kennis niet aan de ouderen, wel aan zichzelf als oriënteringspunten bij het reminisceren.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing.
De Beuckelaer, Parein en Napoleon Merknamen en eigennamen zijn interessante uitlokkers bij het ophalen van herinneringen. Bij het parcours: Een kommetje koffie, kwamen we als vanzelfsprekend terecht bij koffie Rombouts en cichorei Pacha en De Beuckelaer. Bij de versnaperingen bij de koffie vrij vlug bij De Beuckelaer en Parein. De Petit Beurre was het voorbeeld van de biscuits. Wel voegden de ouderen er altijd aan toe dat de echte koffie pas na de oorlog was en de gewoonte van koekjes bij de koffie - met cichorei - enkele jaartjes later. De sobere jaren van de oorlogsjaren en tot de jaren 50 waren de rode draad. Van koekjes kwamen we op snoepjes: van pralines (bonbons) tot de karamellen. Hier zijn de soorten enorm groot. We beperken ons tot de Napoleons. Enerzijds is dat een firmanaam en de naam van een speciaal soort snoepje: hard van buiten met een zachte, zure binnenkant. We associeerden verder met Napoleon. Voor de meesten was dit geen probleem. Als herinneringen kwamen op:
° Kinderliedje Napoleon, Napoleon sta stil. En waarom zou ik stille staan? Ik heb niemand kwaad gedaan. Napoleon, Napoleon, sta stil. Vooral meisjes zongen en speelden dit liedje. Spelen: meisjes in koppel dienden met hun armen een meisje te vangen. De volledige tekst heb ik nog niet kunnen vinden. ° Kinderliedje Een, twee, drie vier, hoedje van papier. Volgens sommigen zou dit verwijzen naar het typische hoofddeksel van Napoleon. De aanleiding zou de nederlaag van de keizer geweest zijn bij de Russische veldtocht, het begin van het einde. Voor tekst en muziek, surf naar http://www.liedjesland.com/Liedjes/kinderliedjes/HoedjeVanPapier/HoedjeVanPapier.htm ° Ik kan er Napoleon door zien. Als de koffie zeer dunnetjes was, kon men de figuurtjes aan de bodem herkennen. Sommige koffieserviezen hadden Napoleon als thema, vandaar... ° De meeste herinneringen sloegen op verhalen die ouderen hadden gelezen of gehoord, documentaires en films en... natuurlijk op de Leeuw van Waterlo(o). Enkele vragen die het altijd doen en die interessante associaties uitlokken: Sta eens in de houding van Napoleon: rechterhand in kledij. Ken je een café - restaurant - drank - koekje - snoepje met Napoleon als merk? Mandarin Napoleon. Chocoladetruffels van Callebaut met Mandarin Napoléon. Wat was de familienaam van Napoleon? Wat deden de Fransen in onze streken met vele kloosters en kerken? Ken je een verhaal van onderduikers of over de sansculotten?
Knoop aan met de plaatselijke geschiedenis. Oostende heeft een vijftal plaatsen die verwijzen naar Napoleon (stadswandeling). Dit is ook het geval met Antwerpen (uitobuw haven als pistool op het hart van Engeland) Brugge (feestelijke aankomst) Kalfort (de mooie kerk) enz.
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing.
Geuren en herinneringen ophalen Ouderen die versgemaakte koffie ruiken, kunnen makkelijker en meer positieve herinneringen ophalen en dit niet enkel over koffie maken en drinken. Ze schakelen vlug over naar alles wat bij koffie hoorde: van koekjes, pannenkoeken, koffieklets. Een goed gevoel opwekken kan makkelijker met herkenbare en aangename geuren. Bij het ophalen van herinneringen bij ouderen proberen we zoveel mogelijk functies te activeren. geactiveerd. Onthouden, nadenken, fantaseren en het waarnemen via zien, smaken, voelen, ruiken. Ruiken is bijzonder sterk om herinneringen te activeren. Denk aan de directe indrukken van versgebakken brood, geurige koffie, kruiden (kaneel), dampen voor verstopte neus. We kunnen ook indirect deze zintuiglijke gewaarwordingen oproepen: "Doe je ogen dicht en je neus helemaal open. Ruik je de versgezette koffie (filter) - versgebakken brood - friet - kaneel - Sunlight zeep - mottenbollen enz." Voor baby's is ruiken samen met de smaak en het voelen (nabijheidzintuigen) de belangrijkste bron bij het ontdekken van de directe omgeving . Bij het ouder worden neemt het zien de eerste rol over. Bij vele dieren blijft het ruiken het belangrijkste zintuig, ook voor het sociaal contact. Bij volwassenen speelt de geur een rol bij het sociaal contact bijvoorbeeld in de seksualiteit, maar de rol is hier niet zo dominant als bij de dieren. Daar zijn de lokstoffen van de wijfjes nagenoeg onweerstaanbaar voor de mannetjes, wat niet het geval is bij mensen. Geuren blijven belangrijk in het contact tussen de geslachten: mannen en vrouwen vinden dat ze lekker moeten ruiken. Men gaat vaak de eigen lichaamsgeuren wegwassen en vervangen door allerlei geurtjes van parfum, after shave enz. Ouderen kunnen zich levendig herinneren hoe het ruiken belangrijk was als waarschuwing. Brandlucht; in de woning, op straat in het bos. In de keuken: aangebrande aardappels, melk, giftige stoffen en bedorven voedsel. En de oudere bewoonsters zullen het zeker hebben over het belang van mottenbollen, Eau de Cologne om af te stoten en aan te trekken. En of een baby al of niet een vuile luier had. Bij ouderen is de aromatherapie ook aanwezig. In welke mate dit 'therapeutisch' werkt is een open vraag. Wel blijkt duidelijk dat ouderen zich goed voelen bij dergelijke bijeenkomsten. En dit is al belangrijk op zichzelf.
Info o.a. bij Prof dr. Arne van der Gen, instituut voor chemisch onderzoek van de Universiteit Leiden. http://www.ad.nl/diagnose/article410731.ece
Project OCMW Antwerpen, cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing.
