Soms moet je ook gewoon even toerist zijn en één van de highlights gaan bekijken. Een erg bekend plaatje in al de toeristische gidsen is de tempel van Tanah Lot, op een eilandje, 100 meter in zee.
Omdat we toch nog moesten lunchen gingen we eerst naar Seminyak, een dorpje aan de westkust van Bali, dat de laatste jaren zo'n beetje 'the place to be' is. Er schijnen veel nieuwe villa's te staan en de hoofdstraat heet er in de volksmond 'Jalan Makan' zoiets als 'de eetboulevard'. Het ene restaurantje naast het ander. Eén daarvan is een half jaar geleden geopend door een Belg en heet toepasselijk 'Mannekepis'. Ze hebben er zowel steaks en stoofvlees als nasi goreng en ikan bakar (gebakken vis). Ik bestelde er een scampi fritti met verse tartaarsaus en een blonde Leffe. Saar had geroosterde sardientjes. Jazz en bluesmuziek op de achtergrond. Naar Saar's smaak te luid, voor mij net goed. Ik heb ook oudere en waarschijnlijk meer versleten oren.
De Bluebird taxi die we na de lunch aanhielden op straat bleek bestuurd door een jongere versie van onze zwager Apeth. Een goede, discrete chauffeur die ons naar Tanah Lot bracht en daar op ons wachtte voor de terugrit. De plek bleek een soort bedevaartsoord voor Hindoes met alle gebruikelijke commercie er omheen. Het zag er wit van de pelgrims. Iedereen droeg een witte outfit en hoofddoek.
Op weg naar de ideale fotospot werd Saar aangesproken door een meisje dat potloden verkocht. Ze leek een beetje op ons nichtje Céline. Dat vertederde Saar natuurlijk onmiddellijk. Zij die moord en brand schreeuwt bij elk vermoeden van kinderarbeid liep nu zelf in de val. Het meisje was goed opgeleid. Ze vroeg eerst: " Please buy, only twenty thousand". (schattig, grappig maar ook zielig lachje + Bambi-ogen) Ik gaf het verwachte antwoord "No, thank you. Too expensive". (weer schattig, ditmaal vragend lachje, hoofdje een beetje schuin) "Your price?" "Twelve thousand" "No, Eighteen" "O.K. Fifteen" "Just a minute" (vraagt iets aan moeder in het Balinees) "O.K." (schattig lachje, potloden en geld verwisselen van eigenaar) Dan probeerde de moeder ons nog een pak postkaarten aan te smeren voor 20.000 Rupiah. Je moet het ijzer smeden als het heet is zal ze gedacht hebben. Ze had het probleem dat ze er lang niet zo schattig uitzag als haar dochtertje. De koop ging niet door. Pas op de terugweg besefte Saar dat ze gevallen was voor de oudste truuk uit het boekje en had meegewerkt aan exploitatie van een kind. Ze baalde.
Na de obligate foto's gingen we terug richting 'Apeth'. Ik had de twee pythons van zeker drie meter al lang gezien; ze kropen naast elkaar op het gras en werden druk gefotografeerd. "Laat haar niets in de gaten krijgen", dacht ik, "anders gaan ze hier wat beleven". Zoals algemeen bekend hebben alle Sabandar vrouwen een verschrikkelijke slangenfobie. De moeder van Saar stofzuigde nooit zelf, bang als ze was voor de stofzuigerslang. Zelfs het woord 'slang' uitspreken zorgt soms al voor irrationeel, en meestal luidruchtig gedrag. Ik verwachtte me aan een gil die de witte meute uit elkaar zou doen stuiven. Gelukkig beperkte alles zich tot een met trillende, boze stem uitgesproken "Zijn ze nou helemaal gek geworden!" en doorlopen in vijfde versnelling. 'Apeth' bracht ons veilig weer thuis.
In de tuin van het Mercure Resort in Sanur staat een tempeltje. Een beetje verwaarloosd, wat slordig zelfs. Precies zoals een Balinees tempeltje hoort te zijn dus.
Ik heb me de heks van Hansje en Grietje altijd voorgesteld als een oud, vals kijkend vrouwtje met een hoofddoek en een dikke wrat op haar grote neus. Krom gebogen lopend, steunend op een stok. De laatste keer dat ik haar zag was in de Efteling denk ik. Toen waren de kinderen nog klein dus dat is al lang geleden.
Vermoedelijk is ze voor drugsbezit het land uitgezet want ik trof haar aan in dat tempeltje. Haar 'total make-over' is hier vast lokaal uitgevoerd. De wrat hebben ze naar het voorhoofd getransplanteerd maar daarmee hielden ze deze jongen heus niet voor de gek.
Ik herkende haar onmiddellijk en ze keek nog even vals als vroeger.
Hoe ze erin geslaagd is een goddelijk status te verkrijgen mag Joost weten. Er lagen in ieder geval een heleboel offergaven aan haar voeten.
Ze oefent bovendien een slechte invloed uit op de andere goden, en er zijn er veel op Bali, 'the Island of the Gods'. Getuige hiervan de onderstaande foto, genomen in hetzelfde tempeltje.
"Nu we hier toch zijn zou ik best nog wel een bijkomende massagetechniek willen leren" zei Saar.
Ik vond dat een goed plan. "Het kost 400.000 Rupiah voor 2 uur training, een gratis massage nadien, een Engelstalige beschrijving en een pakket met kruiden om zelf te oefenen; valt toch wel mee niet? En je krijgt dan ook nog een certificaat!" Dat was inderdaad maar 30 euro en je kreeg waar voor je geld zo te horen. "Welke techniek ga je dan aanleren?" vroeg ik, belangstellend als altijd. "De 'Warm Herbal Ball Massage'", antwoordde ze. "Dan kan ik mooi op jou oefenen na de cursus".
Dat klonk me als de filmmuziek van "American Pie" in de oren. Op wie ze tijdens de training ging oefenen bleef een open vraag. "Bwah, als ik je daarmee kan helpen, dan doe ik dat graag", zei ik. Hopelijk klonk dat neutraal genoeg.
Toen "Madame", want zo noemen ze haar hier, haar training volgde in het beautysalon, lag ik op mijn rug te drijven in het zwembad, intussen bedenkend hoe die massage dan wel precies zou verlopen. Met kruiden? Warm? Het duurt een uur? Zou dat dan niet pijnlijk zijn?
Ze kwam erg enthousiast terug met in haar gezelschap mijn masseuse van de dag ervoor die een familiemodel stomer droeg. Voor een grote familie dan. Normaal kook je in het onderste deel water en komt de stoom van het kokende water door gaatjes in het bovenste gedeelte om zo de rijst die daarin zit te stomen. Ik werd een beetje wantrouwig en vroeg waarvoor die stomer diende. Het bleek te zijn om de kruiden op te warmen. Die kruiden was Saar aan het fijnsnijden dus ik trok me wijselijk terug in de airconditioned slaapkamer. Ik vind het ook niet leuk als ze me op de vingers kijken als ik met iets bezig ben.
Na het diner was het dan zover.
In de halfopen zitkamer was de eettafel met behulp van kussens en handdoeken omgetoverd tot een massagetafel. Op het gasfornuis stond de stoomketel vervaarlijk te pruttelen.
Ik kreeg de opdracht me voor de behandeling aan te bieden met enkel de linnen kamerjas aan waarvan er in elke villa voor de gasten twee beschikbaar zijn. "Die gaat dan uit voor je op de tafel gaat liggen", doceerde Saar. "En dan in mijn blootje, in de openlucht, op die tafel gaan liggen zeker!?" antwoordde ik, stevig tegenpruttelend. "Ach, niemand ziet je toch. Ze komen heus niet zomaar binnen hoor! En je denkt toch niet dat de mensen zich gaan bezighouden met over de muren te gluren. En trouwens, de niet behandelde delen worden afgedekt met een handdoek.
Doe nou niet zo flauw en schiet op" kreeg ik te horen.
De niet behandelde delen worden bedekt. Jaja, dus met andere woorden: de behandelde delen liggen daar open en bloot for the world to admire. Leuk is dat. Gelukkig zal ik met mijn niet behandelde rode kop onder een handdoek liggen wanneer er onverhoopt toch iemand binnen komt om de was terug te brengen of het bed in orde te maken voor de nacht. "Ga nou maar op die tafel liggen" drong Saar aan, met al een vleugje irritatie in de stem.
Mijn enthousiasme van die ochtend was verdampt zoals het water in de gigantische dandang (= Indonesisch voor stoompot). Ik hees me met enige moeite op de tafel en ging op mijn rug liggen. Een schaap op de slachtbank. "Niet op je rug, eerst op je buik" zei mijn, toepasselijk in een sarong gehulde, eega. "Op mijn buik!" dacht ik. "Dat kan toch nooit!". Gedwee draaide ik me om. Er werden handdoeken over me heen gelegd. "Ben je er klaar voor?" vroeg Saar. Ik mompelde wat want ik lag met mijn gezicht in het kussen gedrukt. "Nog een geluk bij een ongeluk dacht ik, kan ik straks zo hard roepen als ik wil als ze met die hete kruiden begint". De handdoek werd teruggeslagen en ik beet op de tanden in afwachting van wat komen zou. Een warm drukkend gevoel. Of er met een grote, ronde, zachte stempel op mijn rug werd geduwd. Aangenaam. De stempel verkende heel mijn rug en daarna benen, armen, nek en, laten we het 'mijn onderrug' noemen. Dan moest ik op de rug gaan liggen. De stempel bleek een doek te zijn waarin de kruiden waren gedraaid zoals een bonbon in een papiertje. Dat pakketje moest dan in de stoompot opwarmen en met het warme kruidenmengsel werd ik dan gemasseerd.
"Heb ik die 'Herbal Balls' niet mooi gemaakt?" vroeg Saar. "Ja", antwoordde ik, "heel mooi", en sloot de ogen, genietend van deel twee van de "Warm Herbal Ball Massage”.
Het "Special Honeymoon Package" in Aston Legend Villas was veelbelovend en bleek verrassend. Er was een gratis "Lomé Lomé" (Hawaïaanse) massage voor twee inbegrepen. Behalve door mijn vrouw en door Carlos, mijn fysiotherapeut, ben ik nog nooit door iemand gemasseerd. Het was daarom best wel spannend toen we het spapaviljoentje binnen gingen en ontvangen werden door een, eerder mollige, Balinese schone die ons verwelkomde met een fris kruidendrankje en een kort kennismakingsgesprek.
Ik vertelde haar over mijn rugproblemen waarop ze me de "Lomé Lomé" massage ten zeerste ontraadde. "... because we use this one!", zei ze, naar haar imposante elleboog wijzend. Ik was onmiddellijk akkoord dan maar op een ander type massage over te stappen. Ook Saar bleek best onder de indruk van de lichaamstaal van de masseuse en we kozen beiden voor de "Balinese Warm Aromatherapy Massage" met gemberolie.
Onze gastvrouw gaf instructie aan een, verlegen glimlachende, jonge assistente om de olie op te warmen. We werden alleen gelaten in de behandelruimte met voor elk een sarong en een "one-size-fits-all" wegwerpslipje. Na het omkleden en een klop op de deur verschenen de vrouwen die ons een uur lang zouden gaan verwennen.
We moesten plaatsnemen op een bank en kregen een heerlijk, warm voetbad en een zalige voetmassage. Waarom kwam het na afloop daarvan, niet echt als een verrassing toen onze gastvrouw me naar een behandeltafel dirigeerde en daar zelf achter plaats nam?
We werden bedekt met de sarong die telkens werd weggeschoven van de plaats die werd gemasseerd. De massage was echt ontspannend tot op het moment dat het slipje met een paar kordate rukken werd omgetoverd in een string en mijn masseuse de bilpartij en de binnenkant van de dijen onder handen begon te nemen.
Omdat ik met m'n hoofd naar beneden en mijn neus in een gat in de tafel lag, kon ik niet zien of Saar een gelijkaardige behandeling onderging. Even moest ik denken aan de aflevering van "Friends" waar Ross de kleermaker van Joey bezoekt die tijdens het opnemen van de broeksmaat telkens weer handtastelijk wordt. Ik prentte mezelf in: "That's what masseuses do!" en bleef dapper, zei het enigszins verkrampt,liggen.
Saar gaf geen kik, dus ik ging er na een tijdje vanuit dat het allemaal volgens de regels van de kunst gebeurde. Toch was ik na afloop, om één of andere reden, blij dat ik niet voor de "Warm Herbal Ball Massage" had gekozen.
Terug in onze villa bleek de "Complimentary Fruit Platter" te bestaan uit twee kleine rode appeltjes en een sinasappel. Ik moet bekennen dat ik me een voorstelling had gemaakt van een reusachtige schaal met minstens en rijpe ananas, mango's, en een watermeloen van serieuze afmetingen.
Ook de jubileumtaart bleef wat onder mijn verwachtingen. Het was een felroze, hartvormig gebakje van een zakdoek groot. Er was met chocolade een toepasselijke tekst op aangebracht.
Wel een beetje moeilijk te ontcijferen maar zonder twijfel met de beste intenties aangebracht.
Op het eerste gezicht lijkt de titel van dit stukje geschreven in het koeterwaals. Dat is niet zo. Ik heb enkel een paar woorden uit de Indonesische standaardtaal, het "Bahasa Indonesia" gebruikt. Door de lange Hollandse kolonisatie zijn er veel Nederlandse woorden de Indonesische taal binnengeslopen.
In de titel staan er twee: "koki", ook "juru masak" genoemd, betekent "kok" en een "supir" is een chauffeur.
In Indonesië is het tewerkstellen van huispersoneel de normaalste zaak van de wereld. Het is niet zo dat dit een privilege is van de elite. Het vraagt wel enige aanpassing om te wennen aan het idee . Wanneer je voor het eerst met dit gegeven in aanraking komt voel je je wel een beetje de koloniaal van 100 jaar geleden. Die statige heren in witte linnen pakken en tropenhelmen die een gin-tonic dronken op hun veranda terwijl bedienden van op een afstandje onderdanig toekeken.
Van ons zal verwacht worden dat we ook personeel in dienst nemen, hoe klein ons hotelletje ook zal zijn. Een aantal geschoolde mensen, maar ook mensen uit het dorp voor jobs zoals tuinman of security guard. Als vuistregel wordt een verhouding gehanteerd van 1:1,6 d.w.z. gemiddeld 1,6 personeelsleden per kamer. In ons geval komt dat algauw neer op 6 tot 7 mensen. De lonen liggen, naar Europese normen, erg laag. Indonesië blijft tenslotte een ontwikkelingsland. Ongeschoolde arbeiders of boeren op het platteland verdienen natuurlijk nog een stuk minder.
Door mensen in dienst te nemen creëer je dan ook een stukje koopkracht en raak je meer betrokken bij de lokale gemeenschap. Je moet natuurlijk keuzes maken. We hoorden het verhaal van iemand die een zwembad wilde aanleggen en voor het uitgraven de keuze had tussen het huren van een bobcat, waarmee het werk op een dag of twee zou klaar zijn, of het aanwerven van 15 ongeschoolde arbeiders, die met de klus 14 dagen bezig zouden zijn. In het eerste geval kies je voor snelheid van uitvoering, in het tweede geval bezorg je 15 mensen gedurende 2 weken een inkomen, hoe karig ook naar westerse normen. Door mensen in dienst nemen lever je dus een bescheiden sociale bijdrage en haal je de band aan met de lokale gemeenschap.
Er werd ons verteld dat je ook best een klein bedrag stort bij de lokale bank van de Banjar waar je woont. Deze bank geeft leningen aan leden van de Banjar. Verhuis je, dan krijg je de gestorte som terug. Een vorm van microkrediet dus, dat al lang schijnt te bestaan op Bali. Je betaalt ook een jaarlijkse bijdrage aan de Banjar. Hiermee druk je als het ware uit dat je erbij wil horen.Wanneer je dan bijvoorbeeld een feest geeft, zal een aantal mannen van de Banjar zorgen voor het regelen van het verkeer en de security. De lokale structuren hebben veel macht en hiermee dient zelfs de centrale regering rekening te houden. Er zal niets gebeuren zonder daar de traditionele, lokale machthebbers bij te betrekken.
Bali is op vele manieren een buitenbeentje in Indonesië. Niet enkel door de speciale bestuursvorm maar ook bv. omdat 93% Hindoe is in een overwegend Moslimland en door het kastensysteem dat nog steeds gerespecteerd wordt. Elk huis heeft zijn huistempeltje en overal zie je kleine gevlochten mandjes met offergaven zoals rijst, vruchten, bloemen enz. Je dient er ook rekening mee te houden dat je medewerkers vaak afwezig zullen zijn voor het bijwonen van religieuze ceremoniën. Op 15 juli 2008 was er bijvoorbeeld de crematie van twee leden van de koninklijke familie van Ubud. Een evenement dat de hele stad in zijn ban hield en het openbare leven zowat lam legde. Over de invloed van religie en kasten meer bij een volgende gelegenheid.
We zouden dus een klein guesthouse beginnen. Dan moet het kind natuurlijk ook een naam hebben. Alle kleine hotelletjes of guesthouses heten in Bali "Villa Huppeldepup" waar "Huppeldepup" te vervangen is door één of andere exotisch klinkende naam. "Villa Hibiscus", "Villa Cempaka", "Villa Mahayani",... Dan konden wij ons optrekje toch moeilijk "Huisje Weltevree" of "De Purperen Hei" gaan noemen.
Het moest ook iets Oosters en mysterieus klinkend worden. Omwille van die eerder vermelde frangipani-boom dachten we eerst aan "Villa Frangipani". We, lees Saar, vond dat wel leuk klinken. Ikzelf associeerde die naam eerder met een frangipanetaart. Dus niet.
Er staat ook een kruidnagelboom, aan de linkerkant zodra je de poort binnenkomt. Kruidnagel in het Maleis is "Cengkeh" en het is één van de kruiden die typisch zijn voor de Molukken. "Villa Cengkeh" dan maar? We stelden ons al voor hoe die naam zou worden vermassacreerd door de verschillende taalgroepen en stapten ook van dit idee af.
Het moest dus niet alleen een naam worden met een hoog Multatuligehalte, maar ook één die door iedereen ongeveer op dezelfde manier zou worden uitgesproken.
Back to the drawing board.
"Ons huis" in het dialect van Allang is "Luma Ité". "Villa Luma Ité"? We vonden het wel een goed idee om een link te hebben met de Molukse roots van Saar. Ik was nog niet echt tevreden met de naam en surfte nog maar wat verder.
Nu moet je weten dat één van de bekendste en meest exclusieve hotels van Bali het "Amandari Hotel" is. Rod Stewart is er voor de x-ste keer getrouwd en Trina, één van de masseuses heeft de Beckhams, Demi Moore, David Copperfield en Jimmy Carter onder handen genomen.
De stap van Amandari naar Sabandari was klein en voor de hand liggend. Voor degenen die dat niet zouden weten: Saar's familienaam is Sabandar. Ik vond het onmiddellijk goed en voor inspiraties met een buikgevoel moet je respect hebben. Het klonk Oosters, was makkelijk uit te spreken én bevatte een link naar de Molukken. De klankverwantschap met het Amandari was ook mooi meegenomen.
Saar vond het eerst een raar idee maar draaide snel bij. De Sabandars hebben de reputatie notoire ijdeltuiten te zijn. Op een leuke manier.
De naam "Sabandar" is al heel oud en betekent zoiets als 'havenmeester". Je herkent er "Shah" in wat koning of meester betekent en "Bandar" wat haven betekent in Bahasa Indonesia, Maleis en Perzisch.
Het kind had een naam.
Enkele historische bronnen:
"... In this disposition of mind towards us, they had come to a determination to seize our house, and to send all our people prisoners to the top of a high rock, the consent only of the sabandar being a-wanting for taking possession of our goods, though some even began to take our goods forcibly. On the arrival of the sabandar, Mr Spalding waited upon him, and remonstrated upon the unjust conduct of the islanders in taking away our goods, craving his protection. The sabandar then said, that the islanders were resolved we should not do as the Hollanders had done, and were therefore resolved to make all the English prisoners; for the ship was gone, and our intentions seemed bad towards them." Uit "Fourth Voyage of the English East India Company, in 1608, by Captain Alexander Sharpey "October 1789.
In the afternoon at four o'clock I went on shore and landed at a house by the river where strangers first stop and give an account who they are, whence they came, etc. From this place a Malay gentleman took me in a carriage to Sabandar, Mr. Engelhard, whose house was in the environs of the city on the side nearest the shipping. The Sabandar is the officer with whom all strangers are obliged to transact their business: at least the whole must go through his hands. With him I went to pay my respects to the governor-general who received me with great civility. I acquainted his excellency with my situation and requested my people might be taken care of and that we should be allowed to take a passage to Europe in the first ship that sailed. I likewise desired permission to sell the schooner and launch. All this his excellency told me should be granted. I then took leave and returned with the Sabandar who wrote down the particulars of my wants in order to form from them a regular petition to be presented to the council the next day. I had brought from the governor of Coupang, directed for the governor-general at Batavia, the account of my voyage and misfortune, translated into Dutch from an account that I had given to Mr. van Este. So attentive had they been at Timor to everything that related to us." Uit "A Voyage to the South Sea" by William Bligh, published 1792
"The 9th September, we had sight of Socatora, and passing by Tamarind [Tamridal] Bay, came to anchore in Delisha. The one and twentieth of October we came into Swally. After the fight on the tentieth of January, in which three Portugall ships were burnt and two frigates sunk, and timber procured for the Hopes main mast (which the Nabob caused to be done so warily that it seemed he was afraid lest the Portugals might know it) on the four and twentieth came a Jesuite with another fellow from the eroy to intreate of peace with Magribocan, who on the seven and twentieth sent the ??Viceroy one hundred and fiftie maunds meale, one hundred sheepe, twentie-five maunds conserves, with hens, etc. In the afternoone the Sabandar requested me to read a letter from the Viceroy, which signified that, whereas by the Padre hee was informed that the Nabob desitred ro make peace in his masters name and had appointed for treatrie thereof then Sabandar, Isaac Beg and Abduram (Abdurrahim) , hee also had hearkened thereto and appointed three others to that businesse, binding himselfe to performe their agreements." Uit "Collections taken out of the Journal of Captaine Thomas Elkington. Successour to Captaine Nicholas Downton in the voyage aforesaid written by himselfe, January 1613"
We gingen op bezoek bij vrienden, die twee jaar geleden België hebben geruild voor Sanur, Bali. Ze hadden ons al een grote dienst bewezen door als "mystery guests" een evaluatie te maken van "Mandala Desa".
We brachten bij hen verslag uit van het mislukken van ons project.
Tijdens het gesprek suggereerden ze dat we eens moesten praten met een Belg die al jaren in Indonesië woont , Bali erg goed kent en ons zeker raad zou geven. Zijn huis, in de buurt van Ubud zou te koop staan.
We maakten een afspraak en hadden een leuk gesprek met een extraverte en open persoon die honderduit vertelde over zijn leven op Bali. Het bleek te kloppen dat zijn huis te koop was en we maakten een afspraak om de volgende middag te gaan kijken.
Na de lunch bracht hij ons naar zijn huis in Peliatan, een paar minuten buiten het centrum van Ubud. Op het einde van de hoofdstraat draai je drie kwart mee met de rotonde en dan gaat het omhoog over een smal, geasfalteerd weggetje. Na het passeren van een tempel moet je stijl links omhoog, een verhard paadje op. Hij parkeerde zijn 4x4 vlak voor een poort in Balinese stijl.
Het terrein is, naar Balinees gebruik, volledig ommuurd om de boze geesten buiten te houden. We gingen de poort binnen en ik hoorde aan mijn vrouw's reactie dat we niet verder hoefden te zoeken. Ze deed geen enkele moeite om haar enthousiasme te verbergen.
Het uitzicht op de sawah (= het rijstveld) was fantastisch, de gebouwen smaakvol en de tuin mooi aangelegd.
Het zwembad leek naadloos over te lopen in de rijstvelden.
Onze nieuwe vriend bleek links en rechts van het bebouwde perceel nog twee percelen in lease te hebben.
We zagen in onze verbeelding al een huis voor onszelf staan op één van de aangrenzende stukken. Na een korte rondleiding en een frisse pint was de koop gesloten. We kochten het huis en het perceel rechts ernaast. De verkoper zou zelf opnieuw bouwen op zijn derde perceel. We kregen dus een Belgische buur aan de éne kant en een Balinese tempel als buur aan de andere kant.
Tijdens onze laatste week op Bali moesten we spijkers met koppen slaan: het hele zaakje juridisch correct structureren en een goede architect zoeken. Meer hierover in een volgende bijdrage.
Zelfs op het einde van het regenseizoen mag je nog flinke tropische buien verwachten. Tijdens ons verblijf in 'Mandala Desa' werden we daar regelmatig mee geconfronteerd. Het valt dan echt met bakken uit de hemel maar de regendruppels voelen warm aan en het duurt, al bij al, niet zo gek lang. Na de bui ruikt het heerlijk, petrichor heet die geur, en is het een stukje koeler.
We kregen de villa toegewezen helemaal op het einde van het terrein, met uitzicht op de rijstvelden. De eendenhoeder liet zijn diertjes 'grazen' in het braak liggend rijstveld waarop we uitkeken vanaf ons terras. De hoeder stuurt zijn troep door middel van signalen die hij geeft met een lange stok met vlaggetjes eraan. Tijdens de buien schuilt hij in een klein baleetje (kleine balé in het midden van het rijstveld. De eenden snateren, spetteren en klepperen dat het een lieve lust is. De meeste onder hen zullen eindigen als 'bebek betutu' (geroosterde eend), een typisch Balinees gerecht. Ik heb het twee keer besteld in 'The Dragonfly', het restaurant van de eigenares van 'Mandala Desa' in Ubud. Het moet dus wel lekker zijn.
Ik vond het een fantastisch hotelletje. Halfweg tussen de luchthaven, Denpasar, Sanur en dergelijke in het zuiden, en Ubud in het centrum van Bali. Op een half uur van, wat voor ons westerlingen, de beschaving is. Een zalige rust in 'splendid isolation'.
Er werd natuurlijk flink gebrainstormd over de volgende stap(pen). De financiële analyse was alleszins niet inspirerend. Rijk zouden we er niet van worden, maar dat hadden we ook niet verwacht. Onze bedoeling was om rond te komen met wat de exploitatie zou opbrengen en genoeg over te houden om regelmatig eens terug te gaan naar België. Een ander minpunt was het gebrek aan privacy voor onszelf. Er was geen stukje tuin dat afgeschermd was of kon worden voor privé gebruik bijvoorbeeld. We hadden daarom beslist te onderhandelen met de eigenaar over de verkoop van het perceel van 2000 m² dat normaal niet bij de verkoopprijs was inbegrepen. Het plan was om daar dan een privéhuis te bouwen. We sloegen dan twee vliegen in één klap: privacy voor onszelf en extra ruimte om te verhuren.
De real-estate agent zou later die middag komen om samen te onderhandelen met de eigenaar. Ik had al, op een aantal verschillende manieren, een prijs berekend die het stuk grond ons waard leek en was klaar voor de strijd.
Ik keek naar buiten en zag Saar op het terras zitten. Ze keek minutenlang voor zich uit en zag er niet goed uit. Ik vroeg haar wat er was, of ze ziek was of zo. Er kwam niet onmiddellijk antwoord . Na wat aandringen kwam het hoge woord eruit. "Ik zou hier niet gelukkig kunnen zijn," zei ze "het is hier veel te stil en ver van alles. Als we dan geen gasten hebben zitten we hier zo alleen..." Dat was schrikken. De hele reis, alle plannen en ideeën in één klap doorgespoeld. Zo voelde het in eerste instantie aan tenminste. Achter dit soort grote beslissingen moet je met z'n tweeën staan, zonder een greintje twijfel anders wordt het niks.
Dus het was niet moeilijk om het project af te voeren. We waren weer bij af.
We logeerden eerst in "Puri Kelapa" in Sanur. Het hotelletje wat we op het oog hadden heet "Mandala Desa" en was de eerste dagen van ons verblijf volgeboekt. "Puri Kelapa" bestaat uit een aantal huizen in Balinese stijl, die verspreid liggen in een tropische tuin met een gemeenschappelijk zwembad. We hadden een huisje gehuurd met slaap/zitkamer en badkamer voor €20 per dag, inclusief ontbijt. Geen wonder dat we er mensen ontmoetten die daar voor een aantal maanden verbleven.
De real-estate agent haalde ons de tweede dag op, en bracht ons naar "Mandala Desa" in Batuan, een ritje van ongeveer een half uur. De eigenaars zijn Amerikanen die ook nog een restaurant hebben in Ubud. We kregen een rondleiding en na afloop de gevraagde stukken uit de boekhouding. We wilden natuurlijk wel weten hoe de vork aan de steel zat.
Het hotel bestond uit twee huizen met een verdieping en twee afzonderlijke villa's. In het ene huis woonden de eigenaars op de verdieping. Beneden was de keuken, een staffroom, een ontvangstruimte en een winkeltje. Het andere huis had een "garden suite" (gelijkvloers) en een "view suite" op de etage.
De twee villa's waren gelijkaardig van opzet, elk volledig ommuurd en met een aparte balé in de tuin. Een balé is een kioskachtig paviljoentje waar je, beschut tegen zon of regen, kan eten, lezen, luieren, enz. Een groot terras, zit/slaapkamer en een badkamer. Mooi uitzicht op de rijstvelden die jammer genoeg braak lagen toen we er waren.
Bij helder weer zag je ook 2 vulkanen in de verte. In de tuin een zwembad van 5x10m en verschillende balés om te eten of te relaxen. Achteraan was er een onbebouwd stuk tuin van ongeveer 2000 m² dat niet in de verkoopprijs was inbegrepen.
Het hotelletje beschikte over geschoold personeel: kok, tuinman, schoonmaakploeg, chauffeur en security. Instapklaar dus. We waren enthousiast. Een paar dagen later zouden we in "Mandala Desa" gaan logeren. Het dromen kon beginnen.
De afgelopen jaren zijn zwaar geweest. Gezondheidsperikelen zorgden voor een mentale opdoffer. Persoonlijke problemen met mijn zakenpartner leidden tot een patstelling die het bedrijf, dat we samen in 20 jaar hadden opgebouwd, fataal had kunnen worden. Er was een Salomonsoordeel nodig om te verhinderen dat het bedrijf kapot zou gaan en ongeveer vijftig medewerkers hun baan zouden verliezen.
Tijdens het verlengde weekend van Hemelvaart 2007 besliste ik daarom mijn aandelen te verkopen. Op 7 juli 2007 was ik voor het eerst in 30 jaar werkloos.
Een sabbatical dan maar; dat is tenslotte trendy. Herbronnen, lezen, in de tuin werken, lang uitgestelde klusjes opknappen, fietsen, … Heerlijk! Toch? De eerste weken: zeker. Een lange vakantie. Fantastisch. Maar dan wel geen fysieke activiteit, want dan slaat die &%£§ rug tilt en moeten de krukken uit de kast en de dosissen Perdolan, Diclofenac en Zantac opgedreven. Het Belgische regenweer is ook geen pluspunt. Maakt niets uit toch? Lekker herbronnen en lezen en herbronnen en, … Na een week of 6 ben je zo Zen als een Tibetaanse monnik en komt dat lezen je ook stilaan de strot uit.
Ik moest maar weer eens wat gaan doen. Maar wat dan? Opnieuw gaan studeren? Een ander bedrijf opstarten? Werk zoeken? … Het was snel een uitgemaakte zaak dat ik met de zakenwereld niets meer wilde te maken hebben. Ik had gezien wat dat met een mens doet en dat hoefde niet meer. Op m’n 53ste, na 20 jaar zelfstandig te zijn geweest opnieuw voor een baas werken leek me ook geen optie. Studeren? Mijn korte termijn geheugen heeft betere tijden gekend, dus die kelk kon ik beter aan me laten voorbijgaan.
Saar’s voorouders woonden in een klein dorpje in Indonesië, Allang op het eiland Ambon, één van de Molukse eilanden. We hadden dat dorpje tien jaar daarvoor, samen met de kinderen, bezocht en zelf gezien in welke omstandigheden de familie daar leefde. Waarom niet proberen daar wat aan te doen? Mijn ervaring met import/export op één of andere manier gebruiken om hun levensstandaard te verhogen? De Molukken zijn bekend als "The Spice Islands". In de V.O.C.-tijd haalden de Nederlanders er kruidnagel en nootmuskaat vandaan. Tot op de dag van vandaag zijn deze specerijen een bron van extra inkomsten voor de lokale bevolking.
En toen had ik het. Ik zou een Fair Trade initiatief kunnen opzetten, de specerijen tegen een eerlijke prijs kopen en ze dan direct verkopen aan de eindverbruiker, zonder dat de tussenhandel nodig was. Die maakte immers de grote winsten en die winsten kon ik aan de telers laten wanneer ik het zelf zou doen. Moest ik alsnog gaan studeren want van specerijen kende ik niets en ook het Fair Trade wereldje was me vreemd. Ik zag weer licht aan het einde van de tunnel en ging aan de slag.
Tot op een dag (in haar geval ‘op een nacht’) Saar iets las op het internet. Een klein hotelletje te koop op Bali. Niet zo ver van Ubud. Het zag er fantastisch uit en de prijs viel mee. Ze zou haar opleidingen (massage, manicure, pedicure, bedrijfsbeheer, …) in praktijk kunnen brengen, ik kon de boel ‘managen’, me van daar uit bezig houden met mijn Fair Trade project en we zouden ter plaatse een bijdrage kunnen leveren aan de lokale bevolking door hen een baan te geven en op te leiden. Het warme klimaat en elke dag zwemmen zou goed zijn voor mijn rug. We konden de familie een logeeradres aanbieden. Enz, enz. Ik werd plat geargumenteerd en we besloten te gaan kijken.
Eerst vroegen we een Belgisch koppel, dat al een tijdje op Bali woont, als ‘mystery guests’ te gaan logeren in het hotelletje om een eerste idee te krijgen. Het begon hoe langer hoe meer Fawlty Towers-achtige allures te krijgen. Het verdict was positief. We namen een optie en boekten een vlucht naar Denpasar.
Vanaf februari 2009 zullen we het grootste deel van het jaar in Bali, Indonesië gaan doorbrengen. We (mijn vrouw en ikzelf) zijn bezig een klein hotelletje (6 kamers) op te starten vlakbij Ubud. Hoe dat plan ontstaan is en hoe alles zich verder zal ontwikkelen zal ik proberen in deze blog te beschrijven. Veel leesplezier.
in het midden van het rijstveld. De eenden snateren, spetteren en klepperen dat het een lieve lust is. De meeste onder hen zullen eindigen als 'bebek betutu' (geroosterde eend), een typisch Balinees gerecht. Ik he
