L'armée belge vient de s'apercevoir que son stock de munitions a dangereusement baissé. A la suite d'une erreur dans la procédure d'achat, aucune commande n'a été faite pour regarnir les bandoulières.
Un général fit le calcul : d'ici 2012, chaque soldat n'a plus droit qu'à quatre cartouches. Ce n'est pas trop grave pour les piou-pious stationnés en Belgique : on n'en est pas encore à tirer sur la foule (quoique ça ne saurait tarder vu le climat délétère, mais avec un peu de bonne volonté on peut attendre 2012).
Mais pour ceux qui combattent en Afghanistan, c'est un peu plus ennuyeux.
On nomma donc une commission qui trouva la parade suivante : au lieu de tirer, nos héroïques soldats crieraient 'pan-pan', ce qui terroriserait les Talibans et les mettrait en débandade.
Oui mais... Crieraient-ils 'pan-pan' en français ou en flamand ? Grave question.
Les Flamands de la commission firent une proposition : on crierait en néerlandais les jours impairs et en français les jours pairs. Chacun se félicita de cette solution équilibrée jusqu'à ce qu'un Wallon futé décèle le piège horrible : dans une année normale, il y a deux jours impairs de plus que de jours pairs.
On se crêpa le chignon toute la nuit et enfin au petit jour, on convint qu'un coefficient correcteur serait appliqué en début août afin de balancer les jours manquants : on crierait en français un jour impair le nombre de minutes suffisantes pour corriger l'injustice.
Mais la proposition de la commission fut rejetée par le ministre des Armées.
Car si les Talibans n'attaquaient que les jours pairs, et ils en seraient bien capables, ces affreux, alors on crierait plus en français qu'en néerlandais, car enfin, on ne peut demander à nos soldats de crier en l'absence de l'ennemi. Et tout l'équilibre linguistique serait compromis.
Une autre commission proposa de compter le temps réel des escarmouches.
Le coefficient correcteur serait alors appliqué semaine après semaine en fonction des cris réellement poussés. Bien sûr, il faudrait adjoindre à chaque unité un contrôleur linguistique qui, légèrement en arrière de l'action, chronométrerait les événements.
Cette fois-ci, c'est le ministre des Finances (un abominable francophone) qui refusa : le coût de ces contrôleurs linguistiques serait trop élevé et en tout cas n'est pas budgété. La presse fustigea le ministre qui refusait une dépense pourtant tout à fait justifiée pour faire régner la paix linguistique.
Ce fut un fonctionnaire sous-payé qui trouva l'oeuf de Colomb.
Le premier 'pan' serait en néerlandais, le second en français. Ainsi la parité serait tout à fait respectée.
Et il en fut ainsi.
La tactique se révéla payante car il paraît que tous les Talibans de la zone belge sont morts de rire.
Het oorspronkelijke plan was om naar een optreden te gaan van de Balinese gitarist Balawan in het Bunuté restaurant in Ubud. Vaak speelt die daar op vrijdagavond, deze week jammer genoeg niet. We kozen dan maar voor Cinta Grill. Er vlak naast is de ‘Laughing Buddha Bar’ waar er ook vaak live muziek is.
We arriveerden in Cinta Grill om kwart na zeven. Een poging om de 2 mojito’s voor de prijs van één te krijgen mislukte jammerlijk. Happy Hour was tot 19:00 en daar hielp geen lievemoederen aan. Thomas ging voor de Nasi Goreng die daar erg lekker is, Liesje nam een eerder mager uitgevallen Caesar Salad (zonder kip!) en ik bestelde een Cobb Salad (blue cheese, avocado, spekjes, ei, kip en sla natuurlijk: lekker). Thomas en Liesje hadden zich, na onze fles saké bij Minami de vorige dag, voorgenomen om er een alcoholvrije avond van te maken. Ik bestelde toch maar een Bintang kecil om het af te leren.
Tijdens het eten viel me de hele tijd een man op, alleen aan een tafeltje een eindje verder, een sprekende reïncarnatie van Pim Fortuyn. Als zoete wraak voor de ons geweigerde mojito’s besloten we bij de buren ons dessert te bestellen.
Zal ze leren.
We vonden een plaatsje op de verdieping met een goed zicht op de artiest die zou gaan spelen. Een echt sixties sfeertje met mensen op lage sofa’s en poefs. Liesje en Thomas bestelden een chocoladegebakje met vanille ijs en bijzonder gezond uitziende drankjes waarvan ik de ingrediënten vergeten ben. Ik hield het op een Classic Margarita. We raakten in gesprek met Australische mensen in afwachting van het optreden.
Met drie kwartier vertraging begon Adrian Adioetomo aan zijn soloset. Een hoogst ongewone ervaring. Een ietwat ielig mannetje in jeans en een mouwloos T-shirt, flinke tattoo op de arm. Alleen zijn hoofd was niet rock ‘n roll. Trek de man pak & das aan en hij kan doorgaan voor een boekhouder of een bankbediende. Hij speelde Delta Slide Blues met een flinke scheut Jimi Hendrix en af en toe een vleugje Clapton.
Toen ik na m’n derde Margarita beneden een vermomde Julian Assange meende te zien zitten met aan zijn zijde een jonge Sophia Loren besloot ik onze chauffeur Dewa te bellen. We waren ruim voor middernacht thuis.
Morgen ga ik quizzen bij Han Snel en de jongeren gaan de Kecak Dance bekijken in Uluwatu en geroosterde vis eten op het strand in Jimbaran.
Na de drukte van de afgelopen weken was ik eigenlijk wel blij dat er maar 1 kamer bezet was. Dewa had de gasten naar ‘Café des Artistes’ in Ubud gebracht voor het diner.
Lekker rustig dus en even de tijd om naar BVN te kijken. Met een dag vertraging zien we het Belgisch en Nederlands journaal, actualiteitenrubrieken, series enz.
De navelstreng met het moederland blijft intact.
Beentjes op de bank, een nasi campur van Mangga Madu op schoot, een koele Bintang binnen handbereik, de airco op 23°. Wat wil een mens nog meer?
Dan kwam Made binnen.
Made (spreek uit ‘Madé’) had twee vragen zei ze.
Ze stond er wat bedremmeld bij met de handen op de rug en kijkend naar een plekje op de muur achter mij, een centimeter of 30 boven mijn hoofd. Ik bedwong de neiging om even om te kijken. Dat zou haar zichtbare gêne alleen maar vergroot hebben.
Ik dacht ‘ze wil vast een dag vrij’ maar dat was niet zo.
De mensen van de wasserij vroegen naar betaling van de factuur voor de prestaties van oktober. November was betaald maar oktober niet. Ik herinnerde me dat er in die factuur een aantal fouten zaten en dat ik nooit een gecorrigeerd exemplaar terug had gekregen. Ik verzekerde haar dat ik zou betalen bij ontvangst van een correcte factuur en vroeg haar de boodschap over te brengen. Dat zou ze dadelijk doen zei ze. De man van de wasserij wachtte in de laundry room.
‘En dan is er nog iets meneer’, zei ze, terwijl ze een plastic zakje van achter haar rug tevoorschijn haalde.
Daarin twee damesslipjes. Eentje zwart, een ander met een luipaardmotief. Het kan ook tijger of panter geweest zijn. Ik geef toe dat ik niet zo nauwkeurig heb gekeken.
‘Ze kunnen niet van mevrouw zijn want die is al te lang vertrokken naar België. Van de gasten ook niet, dat heb ik nagekeken met de wasserijbons. Heeft meneer soms enig idee?’
Meneer zat even met meneers mond vol tanden.
De plek, 30 cm boven mijn hoofd had nog steeds Made’s volledige aandacht.
Ik dacht even me er met een travestie- of fetisjistengrapje van af te maken maar realiseerde me gelukkig tijdig dat dat geen goed idee was. Ik denk dat Made niet toe is aan dat soort grapjes.
‘Zeg maar tegen die jongen van de wasserij dat ze in het vervolg wat beter moeten opletten’, zei ik. ‘… een factuur die ze moeten brengen krijgen we niet en slipjes die niet van ons zijn leveren ze hier. Wat zou mevrouw wel niet denken wanneer ze bij haar terugkomst vreemd damesondergoed in haar kast vindt Made?’
‘Ja Bapak, ik denk dat Ibu erg boos zou zijn. Sorry Bapak.’ zei ze, op weg naar de deur.
Of ze dacht dat mevrouw boos zou zijn op haar omdat ze verkeerde niemendalletjes in haar kast had gelegd, op de wasserij omdat ze daar een fout hadden gemaakt, of op meneer omdat ze dacht dat die er iets mee te maken had weet ik niet.
Of dit goed is voor mijn gezag bij de werknemers weet ik ook niet.
Ik meende wel pretlichtjes te zien in Dewa’s ogen toen hij me vanmorgen mijn koffie bracht en me vroeg of ik goed geslapen had.
Ik ga altijd belachelijk vroeg slapen maar sta dan ook vaak belachelijk vroeg op. Het is prettig om ‘s morgens, wanneer het nog niet helemaal licht is, uitgebreid te douchen en dan de dag fris en monter in te zetten terwijl de gasten nog lekker liggen te pitten.
Je kan dan ongestoord mail checken en krantje lezen terwijl de wereld rondom langzaam ontwaakt. Het is nog lekker koel, kopje koffie erbij en je voelt je de koning te rijk.
Tegen een uur of één heb je er dan al bijna de dagtaak van een gemiddelde nine-to-fiver opzitten en is een kleine siësta dubbel en dik verdiend. Dat spreek ik tenminste telkens weer met mezelf af. Ik slaap ook echt tijdens dat uurtje siësta.
Brutaal werd ik gewekt door het gerinkel van mijn GSM. Mijn ringtone is inderdaad nog echt een ringtone. Letterlijk. Een vrouwenstem die me, met een sterk Australisch accent uitlegde dat de afspraak met haar vriendin, die bij ons logeert, moest verzet worden van 19:15 naar 18:45. Of ik dat kon doorgeven. Natuurlijk kon ik dat. Daar ben ik voor. Toen ik vroeg met wie ik sprak antwoordde de vrouw dat ze ‘Avro’ heette. Nog wat verdwaasd noteerde ik een en ander en zette mijn welverdiende siësta verder.
Het papiertje met de uren en de naam was ik natuurlijk vergeten in de slaapkamer toen, na mijn schoonheidsslaapje, de dame waarvoor de boodschap bestemd was mijn kantoortje binnenkwam.
Ik vertelde haar dat haar afspraak was verplaatst naar kwart voor zeven. Terwijl ik dat zei groef ik koortsachtig in mijn geheugen naar de naam van de vrouw die had opgebeld. Het was een rare naam, iets met T.V., een Nederlandse omroep! Dat was het!
‘Your friend Veronica asked to text her to confirm the change’, zei ik triomfantelijk.
Ze reageerde anders dan ik had verwacht.
‘Veronica?’ vroeg ze. ‘I don’t have a friend called Veronica. Could it have been Avril maybe? That's my friend staying in Ubud now.’
Ik feliciteerde Made, een van onze medewerksters en uiterst links op de foto hierboven, met haar kennis van de Franse taal.
Dat deed ik in de taal van Molière natuurlijk.
Mijn dochter Esther had me namelijk verteld dat Made haar, out of the blue en in accentloos Frans had gezegd 'Merci beaucoup'; waarop Esther wat verrast 'de rien' had geantwoord.
Ze had geen flauw idee waarom Made haar bedankte.
'Esther m'a dit que tu parles très bien le Français', zei ik dus.
Ze bekeek me of ze het in Tampaksiring hoorde donderen.
'Ini bahasa apa bapak?' vroeg ze (Welke taal is dat meneer?)
Waarop ik, op mijn beurt wat verbaasd: 'Je zei toch tegen Esther - merci beaucoup - zonet?'
Ze scheen dat erg grappig te vinden.
'Nee, ik zei 'where is Ibu' (waar is mevrouw)', antwoordde ze.
De zoveelste Babylonische spraakverwarring in Villa Sabandari.
‘… het is een Turk Sjaak, geloof me nou maar.’ ‘ Dat kan best wezen Mop, maar daarom hoef je toch nog niet zo luid te praten. Trouwens, er zijn een boel Turkse Nederlanders en die begrijpen heus wel wat je zegt.’ Deze Turk nipte nog een keer aan zijn Bintang en las, hoogst geïnteresseerd, verder zijn krantje. ‘… en toen ze dan zei dat Moppie helemaal scheef liep en de hele tijd voor de keukendeur lag te miauwen kreeg ik een krop in mijn keel Sjakie…’ ‘Die kat is ook al oud meid. Hoe lang hebben we haar al wel niet? Jaartje of 10? Nou, doe dat maar maal zeven hoor.’ ‘Dat is voor honden Sjaak, maal zeven. Afijn, ik zei dus tegen haar, ik zei: ‘Ga jij nou met haar naar de dokter meissie. Straks gaat ze nog in haar uppie dood terwijl wij hier gezellig op Bali in het zonnetje zitten.’ Ik mag er niet aan denken Sjaak, dat Moppie zo ellendig in haar eentje zou liggen te creperen. Dat is toch het ergste wat er is, alleen doodgaan?’ ‘Dat is zo meid. Zal ik nog een Bintankje doen?’ ‘Doe mij maar een zoet wit wijntje dan.’ Sjaak sommeerde een Balinees geklede kelner. ‘Have you also a sweet white wine Jan?’ vroeg hij. Dat bleek niet zo te zijn dus werden het, na enig overleg, toch maar twee kleine Bintangs, het lokale Heineken. ‘Now, doewa bintangs kecil then Jan’ bestelde Sjaak. ‘Waarom noem je hem nou de hele tijd Jan. Ken je hem misschien van thuis in de kroeg?’ vroeg Mop, met een vleugje ironie in haar stem. ‘Nee, zo heet ie gewoon. Vond ik ook al een rare naam voor een Balinees maar iedereen noemt hem zo, hierzo.’ Ik moest toch even glimlachen achter mijn krantje. Sjaak had dat heel goed gehoord. Zijn collega’s noemen Wayan inderdaad Yan. Ze nam een slokje bier en keek Sjaak een tijdje zwijgend aan. ‘Ik hoop maar dat ik als eerste ga Sjaak’, zei ze. ‘Waar naartoe meid?’ antwoordde Sjaak terwijl hij, zo onopvallend mogelijk, een schaars geklede toeriste nastaarde. ‘Dood, Sjakie, dood. dat ik als eerste doodga. ik wil niet alleen doodgaan. Dat jij als eerste zou komen te gaan. En ik zou alleen achterblijven en dan wegkwijnen in zo’n rusthuis, op zo’n klein kamertje… Ik mag er niet aan denken of ik ga janken Sjaak.’ Sjaak was weer heel snel bij de les. ‘Schei nou toch uit Mop! We zijn met vakantie, het zonnetje schijnt. Hou nou toch eens op met die rare praatjes.’ ‘En als ik dan als eerste zou gaan, wat zou jij dan doen Sjakie?’ Sjaak besefte, ondanks zijn rijtje Bintangs, dat dit een gevaarlijke vraag was. Na een bedachtzame slok antwoordde hij: ‘Ik zou hier op Bali een huisje kopen denk ik, en vaak terugdenken aan de mooie momenten die we hier hebben gehad’. ‘Ach Sjakie..’, fluisterde ze, en keek mijmerend uit over de rijstvelden. Sjaak glimlachte en keek over haar schouder heen naar wiegende heupen in een wel erg klein uitgevallen bikinibroekje.
Om 6:23 hoorde ik de telefoon rinkelen in mijn kantoortje. 'Als het echt belangrijk is bellen ze wel terug op mijn gsm' dacht ik en draaide me nog even om. Opnieuw inslapen lukte echter niet en om 7:10 zat ik alweer achter mijn computer. Made, die normaal om 10 uur zou beginnen stond om kwart over zeven in mijn kantoor met een doktersattest van Budhi. Die had net zijn vrije dag gehad en zou nu twee dagen thuis zijn wegens ziekte. Dat kan natuurlijk iedereen overkomen. Hij had haar gebeld met de vraag het attest op te halen bij hem thuis en vroeger te beginnen. Het probleem was dat hij normaal de 2 Australische gasten die om 14:15 zouden landen in Denpasar zou ophalen bij aankomst in de luchthaven. De andere chauffeur, Dewa, zou volgens het schema pas starten om 14:00. Ik stuurde hem snel een SMS met de vraag om 13:00 te beginnen. Prompt antwoord dat dat geen probleem was. Flexibiliteit is hier geen loos begrip zoals u merkt.
Als hapjes voor bij de welcome drink had de kok toastjes met kipsalade, uitgeholde komkommer met scampi en cocktailsaus en gevulde paddenstoelen gemaakt. Dat laatste was een attentie voor een van de gasten die vooraf had gemeld dat hij vegetariër was. De porties waren wat groot uitgevallen voor onze Australische vrienden en er was nog flink wat over toen ze naar hun kamer gingen om zich op te frissen. Ik belde daarom Ayu in de keuken op en vroeg haar, in het Engels, want dat proberen we hen bij te brengen, om de rest van de snacks naar onze privé living te brengen. Even later zagen we Nyoman en Dewa komen aangesneld, gewapend met bezems en stokken. Geen snacks evenwel. Ze bleven voor de geopende schuifdeuren staan. Dewa een metertje of zo achter Nyoman, en keken verrast naar Saar, die rustig aan haar computer zat. 'Waar?' vroeg Nyoman. (In het Bahasa Indonesia natuurlijk). 'Waar wat?' vroeg ik. 'De slang' antwoordde hij. 'Slang, slang? Welke slang' vroeg ik. Dewa begon al een beetje half opgelucht, half geamuseerd te lachen. Nyoman keek even wat verward naar Dewa en begreep er duidelijk niets meer van. 'U hebt toch gebeld naar de keuken om te zeggen dat er een slang was in de living?' zei hij. Ayu, die 'snake' gehoord had in plaats van 'snack' had onmiddellijk slangenalarm geslagen.
Dewa lachte het hardst van iedereen. Hij is namelijk niet zo'n held als het op slangen vangen aankomt en was duidelijk opgelucht dat het vals alarm was geweest.
Made vroeg met later hoe je dan precies 'een klein gerechtje' moest uitspreken in het Engels. Ik legde haar uit dat je 'snack' met een korte 'é' klank uitsprak, het was tenslotte ook maar een klein gerechtje. Een 'snake' daarentegen was lang dus: 'snééééék'.
Een combinatie van factoren deed mij de afgelopen weken vaak, in gedachten, teruggaan naar 1977. Dat is 33 jaar geleden maar zo voelt het niet. Het lijkt nog niet zo lang geleden. Niet abnormaal wanneer je een dagje ouder wordt schijnt het, maar het verrast me toch steeds opnieuw.
Nu we een jaar in Bali zijn, vond ik het tijd worden om ons sociale zekerheidsstatuut aan te passen aan de nieuwe situatie.
De ‘Dienst Overzeese Sociale Zekerheid’ (DOSZ) stuurde me allerhande formulieren via e-mail die ik dan kon inscannen en terugmailen, na ze behoorlijk te hebben ingevuld welteverstaan. Hierbij bleef het niet; dat zou te mooi en te efficiënt geweest zijn. Neen, de originelen moesten ook nog per post worden opgestuurd naar Brussel. Een aantal weken later kreeg ik een bericht van DOSZ met de vraag of ik vroeger nog bij hen bijdragen had betaald. Ik antwoordde ontkennend. ‘Of ik dat wel zeker wist’, vroeg een vriendelijke mevrouw per kerende mail. ‘Of ik niet ooit, misschien lang geleden, had gewerkt in het buitenland voor een NGO?’ Toen ging er een belletje rinkelen en liet ik weten dat ik, in een grijs verleden, tussen 1977 en 1979 mijn burgerdienst had gedaan in Opper-Volta, het huidige Burkina Faso in West-Afrika. De mevrouw zei dat ik dan toch degene was die bij hen een dossier had. Het ‘Algemeen Bestuur Ontwikkelingssamenwerking’ (ABOS) had twee jaar voor mij premies gestort bij DOSZ. Het zal wel geen vetpot zijn maar het deed toch plezier. Het verzoende me ook weer even met het functioneren van de administratie.
En dan was er dat meisje van 15 uit Gistel die begin mei overleed aan hersenvliesontsteking. Opnieuw een flashback. Ditmaal naar een klein kamertje in een gebouw in de brousse van Burkina Faso. Achter een paar rieten matten, een groen ijzeren bed met een dunne metalen stang op iedere hoek en daaraan een muskietennet. Het was warm in die kamer, zelfs wanneer je geen koorts had. De zon scheen onbarmhartig op het golfplaten dak en het zuchtje wind kwam linea recta uit de Sahara en bracht geen verkoeling. ‘C’est le palud’, zei pater Boinot, die naast Professeur de Français et Latin, ook infirmier was. Palud is kort voor ‘paludisme’, malaria dus. Daar hadden wel meer van de die oude knarren (mijn collegae in de school waar ik les gaf) af en toe last van. Die woonden dan ook al tientallen jaren in Afrika. Ik voelde me al een aantal dagen niet lekker, moe, overal pijn en wat koortsig. Nivaquinepillen nemen, veel water drinken en rusten was het advies. Dagen heb ik daar gelegen met steeds hoger oplopende koorts, barstende hoofdpijn en pijn in spieren en gewrichten. De nonnetjes brachten me soms wat soep of rijst met saus en wat water. De pilletjes werden op een bepaald moment vervangen door inspuitingen met Flavoquine, een ander middel tegen malaria. ‘Stilstaan!’, zei Boinot, ‘dan voel je er niks van’. Maar ik kon niet stilstaan. Ik daverde verdomme van de koorts! En elke avond kwamen ze me roepen voor het eten. Zonder twijfel het adagium indachtig ‘Il faut manger l’Afrique, sinon l’Afrique te mange’. Ik mocht niet aan eten denken. Kon geen hap door de keel krijgen. Afrika was bezig me een kopje kleiner te maken, daar was ik zeker van. In mijn koortsdromen zag ik mijn plaatsje, op het kerkhof van Tionkuy, naast de Franse ontwikkelingswerker, waarvan de naam me nu ontsnapt, maar die werkte in het ‘Centre Agricole Rurale’ en die jammer genoeg de windrichting verkeerd had ingeschat bij het besproeien van de gewassen met een uiterst giftig insecticide. Een houten bordje met zijn naam, geboorte- en sterfdatum erop. Dat was het. Op een bepaald moment voelde ik me zo slecht dat het me ook helemaal niets meer kon schelen. Er was geen emotie, geen angst, alleen apathie. Toen mijn nek begon te verkrampen en mijn hoofd wat naar achter trok en ik ook kramp in mijn onderkaak kreeg, begon Boinot toch stilaan zijn diagnose in vraag te stellen. Ik moest me dan maar aankleden en wat toiletspullen bij elkaar zoeken want ze zouden me naar de dichtstbijzijnde stad met een ziekenhuis brengen. In een ambulance zal u denken? Neen, in een Citroën 2pk van net na de oorlog, eigendom van de directeur van de school waar ik les gaf, le Père Nouaille-Degorce, het prototype van de missionaris compleet met witte baard, gekleed in gandoura en op sandalen. De afstand tussen Tionkuy en Nouna was misschien 50 km maar we deden daar uren over. De weg was dan ook niet geasfalteerd maar bestond uit aangestampte, rode aarde met om de haverklap diepe putten en uitgesleten ribbels, net golfplaten, die het onmogelijk maakten om sneller dan tegen een slakkengangetje te rijden. Nouaille was bekend om zijn herstellingen aan motoren allerhande. De meest gebruikte materialen bij die herstellingen waren elastiekjes en ijzerdraad. In mijn koortsnevels was ik steeds weer op zoek naar de volgende baobabboom (zie foto), in de verte, langs de kant van de weg. Daar zou ik naartoe moeten zien te komen als die duivelse 2pk het eindelijk zou begeven. Naar de schaduw, gewoon liggen en wachten.
Na, wat een eeuwigheid leek, arriveerden we in de missiepost van Nouna. Weer een snikheet kamertje met een zelfde soort bed en een even muf ruikend muskietennet. Boven de 40° koorts, 2 weken bijna niets gegeten en zo verward als een junk, werd me uitgelegd waar het ziekenhuis was en kreeg ik een mobylette om er naar toe te rijden. ‘L’Afrique c’est pour les costauds’. De vriendelijke Zwitserse dokter herinner ik me, die heel snel de diagnose ‘méningite’, hersenvliesontsteking stelde, en een jonge, blanke non in het wit die me een pijnlijke injectie in de bil gaf, en dat het pijn deed wanneer ik daarna met mijn mobylette door al die verdomde putten terug reed naar de missiepost en dan liggen en proberen te slapen en die verdomde ezels met hun keihard gebalk en de metalen velg waarop de paters constant sloegen omdat ze geen kerkklok hadden en de vruchten van de flamboyant die klepperden en klepperden tot je er gek van werd en de cicaden die allemaal tegelijk begonnen te zoemen en dan weer gelijk stopten en de gecko’s die naar elkaar ‘gecko, gecko, geckooooo!’ riepen soms 5 - soms 7 - soms 10 keer en mijn hart dat met zijn koortsig gebons het dak van het muskietennet boven me ritmisch deed bewegen, en nog zoveel meer. Airco? Vergeet het. Een roestige ventilator, hoog aan het plafond maar die deed het niet. Lakens die lichtrood zagen van het fijne laterietstof dat door alle hoeken en gaten de kamer binnenkwam. En dan het langzame genezen. De eerste nacht weer doorslapen, die eerste douche, opnieuw ‘s avonds buiten eten met de anderen, weer normaal kunnen denken en lopen. Ik was er weer.
En dan was er Vangheluwe en pater M. Pas jaren later, tijdens een reünie met een aantal van mijn, in Europa en Canada wonende ex-leerlingen, hoorde ik dat M. zich vergreep aan de jongens van de school. M. waarmee we haast elke avond, bij het licht van een petroleumlamp Bravolta bier dronken uit halve liter flessen en kaart speelden tot we omvielen van de slaap. M. die 2 jaar mijn haar (dat had ik toen nog ja) knipte. Ik zat op een ijzeren stoel, met een handdoek over mijn schouders in de mangoplantage, achter onze kamers. M. die ik wel eens hand in hand zag lopen met sommige jongens maar dat is in Afrika de gewoonste zaak van de wereld, dus daar stond ik maar niet bij stil. M. die, naar ik later hoorde, door de zijn orde naar Frankrijk werd gestuurd, toen het allemaal wat te erg werd. M. die het, zoals Vangheluwe, blijkbaar aankon om een dubbelleven te leiden. Hij was nota bene biechtvader en raadsman van een aantal jongens op die school. Ik begrijp niet dat ik tijdens die 2 jaar niets gezien of gemerkt heb terwijl we met z’n tienen, geïsoleerd van de buitenwereld, samenleefden. En Jef Geeraerts in Congo en de sabel van Boudewijn.
Ik droomde weer over Afrika, in het Frans, zoals toen.
Nu op Bali hoor ik weer de geluiden van de tropen en voel de warmte van de evenaarszon. Maar we zijn 33 jaar verder en de omstandigheden zijn wat anders. En dat is een gigantisch understatement.
Ik hou van no-nonsense mensen. Geen rond-de-pot-gedraai. Gewoon zeggen waar het op staat. En dan ook weer niet teveel zeggen. Niet doordrammen en over iets doorzeuren om een punt te scoren. Daarom is de ‘Argiope keyserlingii’ dan ook een diertje naar mijn hart. Ze geeft geen kik maar maakt aan de andere kant wel heel duidelijk waar het op staat. ’Hier ben ik, ik speel geen verstoppertje. Je kan precies zien waar ik zit.’ 'En ik heb honger! Honger ja!!' 'Dus gewoon vliegen naar het punt gemarkeerd met die grote "X".’ ‘Dan zien we elkaar daar voor de lunch. O.K.?’
Hoeveel duidelijker kan je zijn? Voor de mannetjes ‘A. keyserlingii’ is het ook makkelijk. Geen gezoek tussen al die planten, geen gesnuffel naar feromonen. Gewoon op zoek naar een kruis en dan bingo!
Wat die mannetjes zich iets te laat realiseren, gek als ze worden wanneer ze die uitnodigende X daar zien zweven, is dat Madame Keyserlingii vele malen groter is dan zij. En dat ze honger heeft, zo’n grote honger.
Mijn zus Tina kwam op bezoek en één van haar taakjes bestond uit het aanleren en in praktijk brengen van High Dynamic Range (HDR) fotografie. Onze website was nl. nodig aan een grondige update toe. De foto's dateerden bijna allemaal van voor de ingrijpende verbouwings- en nieuwbouwwerken.
De vruchten van Tina's arbeid zijn intussen in al hun glorie te bewonderen op de website van Villa Sabandari.
Niet alleen werden alle banners bovenaan van nieuwe beelden voorzien, ook de fotogalerij werd in een nieuw kleedje gestoken en volgestouwd met mooie foto's.
Ik gebruikte voor het maken van de fotogalerij 'SlideShowPro', software die ik tot voorheen niet kende. Ik ben dan ook benieuwd naar het resultaat wanneer de galerij wordt geopend in een land met snelle internetverbindingen. In Indonesië laat die snelheid nog wel eens te wensen over. Graag commentaar over de laadsnelheid van de galerij, de vlotheid van de overgangen, in hoeverre alles vloeiend verloopt en of de audio bijvoorbeeld goed doorkomt.
Dankjewel Tina voor het schitterende werk! (Hoe ze zich van haar andere taakjes heeft gekweten verneemt u in een volgende bijdrage ;-)
De galerij op de site vind u hier http://www.sabandari.com/gallery.asp Een stand-alone versie hieronder. De tekst valt in dit formaat wat klein uit. Op de website zelf is dat geen probleem. Enjoy!
We hadden dit weekend onverklaarbaar veel bezoekers op onze website.
Niet dat ik daar rouwig om was maar mijn autistisch kantje protesteerde omdat ik niet begreep hoe dat dan wel kon komen.
Na wat zoeken via Google Analytics werd het duidelijk dat het vooral bezoekers uit België waren. Niet duidelijk was het via welke weg die bezoekers dan wel op onze website terechtkwamen.
De meesten vonden ons rechtstreeks of via een Google search naar “Sabandari.com”. Raar.
Toen las ik een opmerking op Facebook van de zus van Rudy Kerremans, mijn buurman en de eigenaar van ‘Café des Artistes’ in Ubud.
Er zou een lovend artikel over hem staan in een weekendbijlage bij ‘Het Laatste Nieuws’. Een vakantiespecial en Rudy stond op blz 80
Dat deed een hoopvol belletje rinkelen.
Even buurman gebeld en ja hoor! Hij had Villa Sabandari vermeld tijdens een interview met een journalist van HLN.
Op 15 januari 2010 zou de wekelijkse stroomuitval op maandag afgelopen zijn.
Rond 18:15 viel op maandag steeds de elektriciteit uit voor een uurtje of 3. Er werd gewerkt aan de infrastructuur volgens de PLN (PT Perusahaan Listrik Negara), de nationale elektriciteitsmaatschappij.
Je zou denken dat er op 6 maanden tijd toch wel een en ander kon gerenoveerd worden. Afgelopen maandag gebeurde het ongelooflijke: de hele avond stroom! Ik was bereid mijn visie over de efficiëntie van de Indonesische openbare diensten bij te stellen. Als het goed is mag dat ook gezegd worden.
Vrijdag 18:30 Listrik mati! (elektriciteitspanne)
Volgens de PLN was er een probleem op Java. Visie bijstellen? Ik dacht het niet.
Hoe komt het eigenlijk dat bij het bezoek van de president aan Ambon er geen enkele stroompanne is geweest? En dat terwijl Ambon de officieuze wereldrecordhouder is op het gebied van onregelmatige stroomvoorziening?
Zou het kunnen dat de centrale overheid de deelgebieden in het gareel houdt via de stroomvoorziening die in handen is van een staatsbedrijf?
De Belgische eigenaar van een hotel in Sanur had het idee om het overal aanwezige afval te gebruiken als grondstof voor een verbrandingsoven die elektriciteit zou opwekken. Een win-win scenario: minder vervuiling en meer elektriciteit. Je zou denken dat die man een standbeeld zou krijgen in het centrum van Denpasar. Niets is minder waar. Er werd geen bouwvergunning verleend door de centrale overheid. Terug naar af.
Zou het kunnen dat de overheid stroomtoevoer gebruikt als de ring door de neus van de melkkoe Bali? Ik ben bang van wel. Mocht Bali inderdaad een eigen energiebevoorrading hebben dan bood de staat Indonesië geen enkele toegevoegde waarde meer. Cultureel en religieus is Bali sowieso al de vreemde eend in de bijt.
Ik schrijf dit bij het licht van een olielamp. Petromax lampen zijn al maanden uitverkocht. Alle Balinese hotels en restaurants van enige omvang hebben een generator (Genset) zodat de gasten haast niets merken van de elektriciteitsproblemen.
En waarop draait die generator?
Juist op diesel. En wie levert die diesel? Juist, de staatsoliemaatschappij. De cirkel is rond.
Vaak moet je het allemaal niet zo ver zoeken.
Politiek is soms erg eenvoudig.
foto: orchidee in een gastenkamer van Villa Sabandari in Ubud, Bali
Een van de aangenaamste aspecten van het leven in de tropen zijn de warme avonden en nachten.
De temperatuur in Bali daalt zelden onder de 25°C.
Wanneer de avondlucht daarenboven geparfumeerd is met heerlijke aroma’s, dan is gewoon buiten zitten al een belevenis.
Na enig opzoekingswerk kwam ik te weten dat de belangrijkste ingrediënten van de twee best verkopende parfums ter wereld, gemaakt worden van bloemen uit de Indo-Maleisische regio. De temperatuur, bodem, hoogte en regenval in Ubud blijken dan ook nog eens ideaal te zijn voor de optimale groei en bloemvorming van de twee bomen die deze bloemen voortbrengen.
Chanel N°5, het meeste succesvolle parfum ter wereld, is gecomponeerd in 1921. Elke 30 seconden zou er ergens ter wereld een flesje van worden verkocht. Een van de basisingrediënten is een olie, gedistilleeerd uit de bloemen van de Cananga Odorata of ylang ylang boom. Die boom groeit tot 5 meter per jaar en kan een hoogte van 20 meter bereiken. Per jaar geeft een volwassen boom een opbrengst van circa 100 kg aan heerlijk ruikende, geelgroene bloemen. Om de oogst te vergemakkelijken wordt de hoogte door snoeien beperkt tot 3 meter. Ik heb twee kleine exemplaren van net geen meter geplant. Een bij het pad naar de kamers en een andere naast het zwembad.
Nummer twee op de ranglijst is het parfum ‘Joy’ van het huis Jean Patou.
Het werd gecreëerd door Henri Alméras in 1935. De bloem van de Michelia Champaca zou aan de basis liggen van de heerlijke geur. De bloemen zijn oranje van kleur. Er bestaat ook een witte variante. De bloemen worden gebruikt in tempelceremoniën of gedragen in het haar door de vrouwen. Vaak worden ze ook, drijvend in een platte schaal met water, gebruikt om een kamer te parfumeren. De bladeren zijn voedsel voor de zijdeworm. De boom wordt in Java gebruikt voor herbebossing van sterk geërodeerde gronden.
Onze tuin is twee exemplaren rijk, elk circa twee meter hoog. De boom kan tot 50 meter hoog worden en groeit ongeveer 2 meter per jaar. Vanzelfsprekend zullen we ook deze exemplaren door snoei in toom trachten te houden.
Bij een avondlijke wandeling door de tuin of tijdens het zwemmen onder de sterrenhemel gratis genieten van de twee meest verkochte parfums ter wereld: alleen in Villa Sabandari.
Je mag tot einde Januari een gelukkig Nieuwjaar wensen meen ik me te herinneren. Dus bij deze: aan alle lezers van deze blog een gelukkig, succesvol en vooral een gezond 2010 toegewenst! Zelf heb ik het nooit zo nauw genomen met data. Driekoningen wordt gevierd op 6 januari. Dat heeft me er nooit van weerhouden om met de voorbereidingen van start te gaan ergens tussen Kerstmis en Nieuwjaar. Er moesten drie kronen geknipt worden uit karton en bedekt met een laagje zilverpapier. Een weckfles moest worden voorzien van een handvat en beplakt met zilveren of gouden sterretjes. Die kocht je toen niet bij de Blokker in een pakje van vijftig, maar moest je zelf uitknippen. Daar gingen toch ook gauw een paar uurtjes in zitten. Wat kaarsvet op de bodem laten smelten en een stompje kaars erin vastzetten en we hadden onze lantaarn. De planning voorzag natuurlijk een paar reserve stompjes, dat spreekt vanzelf. We droegen om beurt de lantaarn om onze verkleumde vingers weer wat op te warmen want het kon flink koud zijn begin januari en van al dat zingen werden je handen heus niet warm. Jongens, wat hebben wij kou geleden tijdens die zangexpedities! Er moesten mantels komen voor de koningen natuurlijk. Gelukkig was onze moeder wereldklasse met naald en draad en veranderde ze dat blauw geblokt tafelkleed en dat stuk gebloemd gordijn in gewaden van brokaat en hermelijn. Enfin, dat vonden wij toch. De jaren dat vader's hulp werd ingeroepen bij het maken van de ster kon die ook echt draaien boven op de bezemsteel en dit dankzij een ingenieus mechanisme waarop hij (dachten wij) wel het patent moest hebben. Je trok aan een touwtje en de, met goudpapier beplakte, kartonnen ster begon te draaien tot verbazing van onze toehoorders. Dat leverde dan, naast de obligate koekjes of snoepjes toch algauw een extra muntje van een frank of (halleluja!) een stuk van 5 frank op. Sinaasappels hadden we niet graag. Veel volume en gewicht dat je de hele tijd maar liep mee te zeulen. Snel opeten die handel. Het belangrijkste attribuut was natuurlijk het blikje. Dat was vaak een potje van Kwatta chocopasta want daar zat een deksel op dat goed sloot en waarin je bovenaan een gleufje kon maken. Ook ons geldblikje werd gewikkeld in zilverpapier natuurlijk. De kunst bestond er nu in om tijdens het zingen van: Draai keeuninge, draai keeuninge,geft maai ne nieven (h)oed.Menenouwen is verslee-eete,ons moeder magget nie wee-eete.Ons vader hévet geld,oep de rooster geteld. discreet maar met nadruk en gevoel voor timing met het blikje te schudden. Voor we thuis vertrokken hadden we er al enkele één frank muntjes ingestoken. Anders heeft in het begin van de avond dat schudden niet veel effect natuurlijk. De mensen konden dan makkelijk denken dat je het gewoon koud had. Het gerinkel van de centjes was een subtiele indicatie naar ons publiek toe dat we geen neen zouden zeggen tegen een beperkte hoeveelheid letterkoekjes of van die ronde met gekleurde suiker erop, maar dat het ons eigenlijk te doen was om de pecuniën. Als we dan weer eens, na een doorleefde uitvoering van bovenstaand lied, beloond werden met zo'n zielig bruin muntje van 50 of (godbetert!) 20 centiemen dan zongen we op weg naar het volgende huis: Hoewg huis, leejg huis, der zit een gierige pin in huis. Kwestie van onze frustratie en ontgoocheling even te ventileren en weer met een serene gelaatsuitdrukking bij het volgende huis aan te komen voor een nieuw vokaal hoogstandje. Teneinde deze unieke opportuniteit om wat bij te verdienen maximaal te benutten, beperkten we ons natuurlijk niet tot 6 januari. Neen, soms starten we al op 4 januari en gingen dan tot 7 januari door. Dat gaf toch, na opmaken van de eindbalans een omzet die 2.5 tot 3 keer hoger lag dan de losers die alleen op 6 januari gingen zingen. Natuurlijk werd er wel eens deur voor je neus dicht geslagen wanneer je te vroeg of te laat aanbelde, maar dat namen we dan maar op de koop toe. Onze omzet lag sowieso hoger omdat we in de voorbereidende fase (tussen kerst en Nieuwjaar weet u wel), onze zangroutes optimaliseerden. Geen straten met vrijstaande huizen en lange oprijlanen: de meeropbrengst woog niet op tegen het tijdverlies. Geen winkels want daar had je de kans dat ze je lieten wachten tot een klant bediend was. Neen, rijwoningen in een degelijke buurt zodat je al op de bel van de buren kon drukken wanneer de vrouw des huizes nog op zoek was naar haar portemonnee. Drie stappen zijwaarts en je kon opnieuw zingen. Er zat ook een logica in de te volgen route zodat we op het einde van de avond weer bij ons huis aankwamen. In die vier dagen werkten we een soort spinnewebpatroon af rond huize Weemaes en de buit groeide met de dag. Thuis, de schmink nog op onze gezichten, werden de tassen omgekeerd op de tafel en het geld geteld. We voelden ons telkens weer de koning te rijk.
Wanneer u dit leest is het probleem opgelost. Vorige nacht, zo rond de klok van drie, heeft een blikseminslag namelijk het leven gekost aan mijn kabelmodem.
We zijn van de buitenwereld afgesloten. Geen e-mail, geen kranten lezen online, geen blogs lezen of posten, geen spam verwijderen uit het gastenboek op de website, geen reservaties lezen en ze dan prompt weigeren wegens 'nog niet klaar', geen online betalingen doen (wat dan is dan wel weer positief is ;-) en zo voort. Je merkt pas hoe afhankelijk je bent geworden van het internet als het er plots niet meer is. Dat is toch ook zo met andere dingen zoals gezondheid bijvoorbeeld of mensen die je na aan het hart liggen. Veel dingen zijn vanzelfsprekend tot ze er niet meer zijn. Tot zover dit filosofisch intermezzo. Mijn computerman heeft me beloofd dat hij vandaag een tweedehandsmodem plaatst in afwachting van de nieuwe die besteld is. Hoop doet leven. Heel dit verhaal om te zeggen dat ik niet begrijp hoe dit is kunnen gebeuren. We hebben namelijk een bliksemafleider geplaatst die boven alles uitsteekt en in en straal van 500 meter alle inslagen zou moeten opvangen. Hoe is die modem dan alsnog gesneuveld? Hoe kunnen we dit in de toekomst vermijden? Een vraag voor de technisch geschoolde lezers van dit verhaal. Gebruikt het reactieformulier om dit mysterie op te lossen. Waarvoor bij voorbaat dank.
Een boogscheut van ons verwijderd ligt Maya Ubud Resort & Spa. Ik stuurde een mailtje naar de manager met de vraag om een kennismakingsmeeting. We zijn tenslotte bijna buren.
Er volgde prompt een lunchinvitatie.
Zichzelf uitnodigen is normaal de specialiteit van onze zoon Stephan maar hij heeft het niet van een vreemde zoals u merkt.
Het resort heeft 106 kamers, drie restaurants en het domein is 10 hectare groot. Ons 'intimate boutique hotel' zoals we het dan noemen, verhoudt zich tot Maya Ubud zoals de portierswoning tot het kasteel van de baron in vroegere tijden. Een tikkeltje intimiderend was het wel toen we de oprijlaan opreden.
De general manager stelde voor te lunchen in het restaurant van de Spa. Na een gezonde wandeling kwamen we bij een lift die ons 30 meter lager voerde , door de rotsen heen, tot vlakbij de Petanu rivier. In de Spa werken 23 vrouwen en er worden tot 50 behandelingen per dag gegeven.
Het totale personeelsbestand: 297 medewerkers.
De overigens uiterst beminnelijke manager, heeft 36 jaar Indonesië ervaring, waarvan een groot gedeelte op Bali. Hij schetste een weinig hoopgevend beeld van de problemen waarmee hij sinds de start van het hotel, 11 jaar geleden werd geconfronteerd.
Het hotel wordt omringd door een aantal dorpsgemeenschappen, banjars. Die stelden allemaal, van tijdens de constructiefase van het hotel, onmogelijke eisen.
Twee chefs van omliggende banjars presteerden het 2000 sollicitatiebrieven te laten afgeven, met de vermelding dat al deze mensen in dienst moesten worden genomen. De vorige eigenaars van de percelen waarop het hotel werd gebouwd, eisten dat hun familie werd tewerkgesteld omdat het hotel op hun (weliswaar intussen verkochte...) grond stond. Om hun eisen kracht bij te zetten, posteerden zich honderden mensen op de hellingen rond het hotel, voorzien van spiegels waarmee ze de gasten voortdurend probeerden te verblinden. Met de regelmaat van een klok werden, voor zonsopgang, bamboekanonnen afgeschoten om de gasten te irriteren. Intimidatie door grote groepen dorpelingen bij de poort van het hotel was ook geen uitzondering. 'Belligerent' noemde de manager de Balinezen, en dat betekent toch zoveel als 'oorlogszuchtig'...
Bij de opening had Maya Ubud 10.000 sollicitatiebrieven ontvangen...
Getalenteerde mensen uit andere dorpen konden niet in dienst komen door de exorbitante eisen die werden gesteld in verband met het percentage 'eigen volk' dat in dienst moest komen. De manager gaf ook het voorbeeld van zijn eigen huispersoneel; 2 mensen komen niet uit het dorp waar hij woont. Maandelijks moet hij daarom een belasting betalen aan de lokale ordedienst, de Pecalang omdat hij 'vreemdelingen' in dienst heeft. Vreemdelingen weliswaar uit een naburig dorp, maar het blijven voor de inwoners van de banjar vreemdelingen.
Uiteindelijk draait het allemaal om geld. Op weg naar het restaurant zagen we op een helling een grote oppervlakte bedekt met wasgoed en midden daartussen een grote spiegel. Het is de manier van de vrouw, van wie het grondstuk is, om haar eis om in dienst te worden genomen kracht bij te zetten. 'Geef me werk of ik verpest je uitzicht', dat is wat het wasgoed zegt.
De politie verleent geen enkele assistentie bij dit soort conflicten. Het zijn sociale problemen en die moet je zelf met de banjar oplossen.
We moeten vooral oppassen voor de eigenaars van de rijstvelden waarop we uitkijken. Die zullen geld komen vragen voor het uitzicht dat de gasten hebben. Het zijn namelijk hun rijstvelden die zorgen voor het panorama en daar moet voor betaald worden.
We mogen ons ook verwachten aan het bezoek van een afvaardiging van de tempel en de vraag naar een substantiële bijdrage.
Tegenover een bekend hotel 'Ubud Hanging Gardens', staat, aan de andere kant van de vallei een grote tempel. De verantwoordelijken van die tempel hebben grof geld geëist omdat de hotelgasten in zwempak een storende aanblik boden aan de gelovigen in de tempel. Enkel al gezien de afstand tussen tempel en zwembad is het duidelijk dat dit een vals argument is. Overigens kijk ik vanuit mijn bureau uit op een afwateringskanaal aan de overkant van de sawah, en word ik daar dagelijks vergast op badende Balinezen in meer of mindere staat van ontkleding. Diezelfde goot wordt ook zonder enige gêne gebruikt als openbaar toilet. Maar waag het niet de overflow van je zwembad te lozen in een afwateringskanaaltje! Dan krijg je problemen met 'de subak', de traditionele verantwoordelijken voor de irrigatie van de rijstvelden. De verklaring is dan dat er geen water in de rijstvelden mag komen waarmee mensen zich hebben gewassen (zwemmen = wassen). Bij de blote konten waarop ik dagelijks uitkijk zal het dan waarschijnlijk niet gaan om 'wassen' maar om 'ritueel reinigen' zeker?
De manager citeerde een westerse auteur die in de vorige eeuw schreef dat wij westerlingen voor de Balinezen zijn als 'bladeren die voorbij drijven in de rivier', eventjes vervelend, maar ook snel weer weg.
Eén ding is zeker, ons talent voor het zoeken naar compromissen en het diplomatisch oplossen van confrontaties zal danig op de proef worden gesteld.
De euforie na de geslaagde socialisatie bleek wat voorbarig.
De Kelihan, het hoofd van de banjar of dorpsgemeenschap, vroeg een dag na de bijeenkomst of Dewa, onze chauffeur en intussen ook bemiddelaar in Balinese aangelegenheden, bij hem kon komen om een bericht voor mij op te halen.
Dat bericht was geen schriftelijke nota maar een mondeling overgebrachte eisenbundel.
Waarom die dingen niet tijdens de socialisatiemeeting op tafel waren gekomen is me een raadsel. Zoals wel meer dingen in dit land.
Vooraleer de banjar zijn formeel akkoord verleent met onze exploitatie moet er eerst een MoU (Memorandum of Understanding) worden opgemaakt waarin onze verplichtingen zullen worden neergeschreven.
Voor zover ik het begrijp gaat het om de volgende dingen:
We moeten de overlast accepteren die onvermijdelijk het gevolg zal zijn van onze ligging vlak bij de tempel. We horen verder onze gasten duidelijk te maken dat de tempel een heilige plek is. Er zijn nl. gevallen bekend van hotels die hebben geëist dat de luidsprekers met de gezangen werden uitgeschakeld tijdens de tempelrituelen. Ook werden de gamelanrecitals stilgelegd. Verder presteren bepaalde toeristen het om, ongegeneerd en met minimale kledij dwars door plechtigheden heen te lopen, net of dat de normaalste zaak van de wereld is. Op zich lijken me dat legitieme bekommernissen en heb ik daar geen moeite mee. Ik denk trouwens dat de meeste toeristen die Bali hebben gekozen als vakantiebestemming, een tempelceremonie naast de deur helemaal niet erg zullen vinden. We stellen trouwens ceremoniële kleding ter beschikking, zodat de gasten, onder begeleiding van onze medewerkers, de tempel kunnen bezoeken om getuige zijn van de rituelen.
Omdat we aan het rijstveld grenzen moeten we rekening houden met de eisen van de subak, de instantie die de irrigatie regelt.
We moeten een eenmalige bijdrage betalen aan de banjar omdat we ons op hun grondgebied hebben gevestigd.
We moeten elke 6 maanden 100 kg rijst of de tegenwaarde ervan in geld schenken aan de banjar.
Minimaal 25% en maximaal 40% van ons personeelsbestand moet bestaan uit mensen van de banjar. Hier heb ik het wel moeilijk mee omdat het de bedoeling is met een minimale bezetting de hele operatie te runnen. Dat moeten dan wel allemaal goed gekwalificeerde mensen zijn. Het zal een dosis diplomatie vragen om hier een mouw aan te passen. Maar dat zal wel lukken. België is niet voor niets het land van de compromissen, dus voor een stukje ben ik door geboorte een ervaringsdeskundige.
Gisteren zou de Kelihan met een delegatie bij ons langskomen om dit alles door te spreken. Dat plan werd echter doorkruist door de Kepala desa van Peliatan, de burgemeester dus. Die staat in de hiërarchie een trapje hoger dan de Kelihan en heeft duidelijk gemaakt dat hij, om de zaken te vereenvoudigen, een MoU zou opmaken waarin de eisen van het dorp, de banjar, de tempel en de subak zouden worden gebundeld.
Autorijden in Bali is een speciale discipline. Niet alleen staat het stuurwiel, voor ons Europeanen van het vasteland tenminste, aan de verkeerde kant, dat geldt evenzo voor de pook en de richtingaanwijzers. En wat dat alles voor gevolgen kan hebben mocht ik al een aantal maal ervaren. Blijkbaar stonden de richtingaanwijzers van mijn tweede autootje, een rode Datsun, niet aan dezelfde kant van het stuur dan de auto waarin mijn vrouw in Nederland had gelest.
Ik woonde nog bij mijn ouders, toen ze bij ons logeerde en toch ook wel eens in die auto wilde demonstreren waarom ze haar rijbewijs in één keer had gehaald.
De Bloemenlei in Brasschaat is een mooie, rustige straat met lindebomen aan beide zijden en enkel lokaal verkeer; er staat namelijk een slagboom ergens halverwege zodat sluipverkeer niet mogelijk is. De oprijlaan van het huis is eerder smal en vlakbij de straat staat moet je gevaarlijk dicht bij een flinke beukenboom langs. Ze deed het heel goed en mijn greep aan de rand van de stoel begon al wat te verslappen toen we links de straat op moesten draaien. In plaats van te draaien hoorde ik haar nog zeggen ‘Nou, waar zitten die richtingaanwijzers eigenlijk!?’ Tot mijn afgrijzen zag ik haar links en rechts van de stuurkolom op zoek gaan naar het hendeltje, intussen gewoon de voet op het gas. We gingen rechtdoor, de straat over en kwamen tegen een lindeboom tot stilstand. Een dikke deuk in mijn mooie wagentje. En het was natuurlijk de schuld van de auto. De richtingaanwijzers stonden immers ‘aan de verkeerde kant’.
Onze zoon Stephan heeft tijdens zijn korte bezoek aan Bali ook kunnen vaststellen dat het toch weer even wat anders is wanneer je als bestuurder rechts in de auto zit. Je voelt de grootte van de auto minder goed aan en schat de zaken daarom soms verkeerd in. Op weg naar een restaurant in Ubud ratelden we dan ook met de linkerspiegel van de huurauto langs een aantal geparkeerde bromfietsen die alle kanten op stuiterden. Ik liet Stephan stoppen en keerde te voet terug om de schade te gaan opmeten. De bromfietsen waren als bij wonder allemaal verdwenen. Ik vermoed dat ze toch wat te dicht bij de rijbaan hadden gestaan, zodat de eigenaars geen schuldbewuste, maar een boze vreemdeling hebben verwacht, op zoek naar compensatie voor de geleden schade.
Een lange inleiding om duidelijk te maken dat je best een paar keer nadenkt voor je als bestuurder aan het Balinese verkeer gaat deelnemen. Er zijn de upacara’s, de tempelceremoniën, die ervoor zorgen dat de helft van de weg is afgesloten. Rustig blijven, je beurt afwachten en de instructies volgen van de lokale ordedienst, te herkennen aan hun wit- zwart-grijs geblokte sarongs met een rode bies en hun jacks of T-shirts met opschrift ‘Pecalang’. Neem een paar foto’s van het kleurrijke spektakel, stap even uit om de benen te strekken. Vooral niet nerveus worden. Je bent in Bali en deze gang van zaken is hier normaal. Jij bent de allochtoon weet je wel. Pas goed op voor straathonden die, zeker in de kleinere dorpen, gewoon vrij rondlopen en de straat zonder waarschuwing oversteken. Hetzelfde geldt voor kippen, katten en soms ook koeien. Er wordt constant aan de weg gewerkt, of aan de goten aan de kant van de weg. Dat geeft overdag flink wat hinder. ’s Nachts is het ronduit gevaarlijk. De hopen zand, grind en rotsblokken liggen gewoon op de weg. Geen fluorescerende borden of lantarens om je voor de obstakels te waarschuwen. Je ziet die obstructies plots in het licht van je koplampen opduiken. Niet te hard rijden is daarom de boodschap. Ben je de weg kwijt, stap dan eerst uit voor je aan een voorbijganger de weg vraagt. Het wordt als onbeleefd beschouwd wanneer je dat doet, zittend in de auto. Bereid je er ook op voor dat een Balinees je nooit zal zeggen dat je een weg links of rechts moet nemen. Men gebruikt de windrichtingen. Ze leggen het dus als volgt uit: ‘U rijdt verder door naar het noorden, ongeveer 500 meter, dan de weg naar het oosten, rechtdoor blijven gaan en bij de bocht weer naar het noorden.’ Of iets van die strekking. Je bedankt dan met en beleefde ‘terima kasih’ en stapt een beetje verweesd je auto weer in, nog meer gedesoriënteerd dan voor je uitstapte.
Het was me al een aantal keer opgevallen dat Dewa, onze chauffeur, soms op de meest onmogelijke momenten claxonneerde. Bij het verlaten van een dorp, met geen ander verkeer in velden of wegen te bespeuren of net voor we, na een scherpe bocht een brug oprijden laat hij van zich horen. Ik heb geleerd dat het er niet om gaat andere auto’s te waarschuwen van je komst. Neen, je toont respect voor de geesten en vraagt toestemming om weg of brug te gebruiken. Het kerkhof ligt immers vaak aan de rand van het dorp en de rivier wordt ook bewoond door allerhande onzichtbare wezens.
Pas verder goed op voor kinderen, lopend, rennend, spelend, fietsend. Ze rekenen erop dat jij hen hebt gezien. Parkeermeters zijn er niet. Wel parkeerwachters. Voor 1000-2000 rupiah (0.15-0.30 euro) wijzen ze je een plaatsje waar je de auto kan achterlaten, houden een oogje in het zeil tijdens je afwezigheid en loodsen je weer veilig het verkeer in wanneer je vertrekt.
Tot zover deze aflevering van ‘Veilig Verkeer Bali’.
