Een Portret van Joseph Haydn op Arte-televisie en één in een nieuw boek over diens leven en werk
Filmportret Op
maandag 18 mei, tussen 23:00 uur en middernacht, presenteert Arte-tv
een portret van de Oostenrijkse componist Joseph Haydn, die op 31 mei
1809 is overleden. Het betreft een dit jaar gereedgekomen documentaire
met gedramatiseerde elementen van Nele Münchmeyer, een
Duits-Oostenrijkse coproductie voor het tweede publieke Duitse
televisienet ZDF. [1]
Geboren
was Joseph Haydn op 31 maart 1732. Naar aanleiding van de
tweehonderdste sterfdag van deze muziekmeester heeft onze periode 2009
onder meer de benaming Haydn-jaar gekregen. En hoewel zeker commerciële
overwegingen aan dergelijke soms zelfs uiterst perfect
georganiseerde, en in zulke gevallen, relatief langgerekte
gebeurtenissen niet vreemd zijn, wordt de bewuste dan wel toevallige
luisteraar toch maar mooi geconfronteerd met muziek van het hoogst
denkbare niveau. Dat was wel heel anders in de tijd dat de goede man
de wereld mede bevolkte en zich ten volle heeft ingezet voor hoge
kwaliteit binnen de muziekwereld van toen; echter hadden hele
volksstammen geen notie van de waarde die zo'n
kapelmeester/muziekproducent in dienst van een vorst vertegenwoordigde.
Dat dit mede te wijten is aan het feit dat zijn verdiensten vooralsnog
binnen de muren van paleizen en eventueel andere vooraanstaande
instituten bleef, mag beslist geen verbazing wekken. Heden ten dage zou
dat, door het bestaan van ethermedia en elektronische fenomenen waarvan
wijzelf in onze jeugd niet alleen geen weet hadden, maar ons daarvan ook niet de geringste voorstelling hadden kunnen maken.
Elitair gebeuren Immers,
als er nu een paleisconcert wordt gegeven ter gelegenheid van een voor
'het hele land' belangrijke gebeurtenis ter viering dan wel herdenking:
paleisconcerten zij het met uitzondering van die welke een besloten
karakter dragen en concerten te water die voor de directe toehoorders
relatief gemakkelijk toegankelijk zijn, komen rechtstreeks, of op een
zeer snel daarop volgend tijdstip, via het medium televisie of zelfs
internet voor de brede massa beschikbaar. In de tijd van Haydn en zijn
medelanders, diens medestanders en eventuele concurrenten, waren
paleisconcerten die niet alleen bij vorsten en andere adellijke
personages, doch tevens bij bisschoppen werden gerealiseerd bleven
zulke gebeurtenissen altijd een elitaire aangelegenheid. Wat in de
dagen van Joseph Haydn wel mogelijk was en in principe voor een
enigermate breder publiek toegankelijk, waren geschriften, al bleef ook
toen veel al te veel
voorbehouden aan een elite. Niet alleen doordat die geschriften heel
dikwijls een specialistisch karakter hadden, hetgeen pas veel later
veranderde door de komst van gepopulariseerde, biografisch getinte
producten van de drukpers.
Nieuwe biografie Hoezeer
zich die situatie van toen heeft ontwikkeld ten faveure van een in
principe bredere massa, moge blijken uit de vele boeken en artikelen
die heden ten dage verschijnen ter gelegenheid van diverse
Haydn-gebeurtenissen die een gedenkwaardig karakter toebemeten kan
krijgen. En mensen die de uitgaven niet zelf kunnen aanschaffen,
beschikken over de mogelijkheid deze van een openbare bibliotheek te
lenen. Het biografische boek over Joseph Haydn dat deze maand onze
aandacht verdient, werd geschreven door de muziekwetenschapper Matthias
Henke [2].
Deze wijst in zijn prettig leesbare boek op het belang van Haydn in het
kader van de achttiende eeuwse muziekwereld, in principe binnen
Oostenrijk, aagezien de componist het overgrote deel van zijn muzikale
werkzaamheid in dienst van de vorsten van Esterházy als kapelmeester
heeft gefungeerd. Vier jaar bracht Haydn door in de Engelse
hoofdstad waar hij niet alleen als schepper van kamermuziek veel succes
had, maar tevens triomfen vierde met zijn 12 Londense symfonieën [2]. Dat die relatief korte periode van doorslaggevende betekenis is geweest voor zijn verdere scheppingen, mag niemand verbazen. Tt die periode behoren niet alleen de grote oratoria Die Schöpfung en Die Jahreszeiten,
maar tevens een hymne voor Kaiser Franz Joseph. De melodie zal bij
menigeen die deze te horen krijgt ook bij veel niet-Duitsers een
Aha-gevoel geven, aangezien deze in het Deutschlandlied (Einigkeit und Recht und Freiheit....) __________ [1] Dit filmportret met medewerking van Leif-Ove Andsnes en Thomas Quasthoff zal worden herhaald op zondag 24 mei, om 06:00 uur.
[2] Matthias Henke is onder meer hoogleraar voor historische muziekwetenschap
aan de Universiteit van Siegen, en curator van het netwerk Neue Musik
van de Kulturstiftung des Bundes, Berlin. Hij zet zich in tal van
functies, onder meer door middel van radiowerk in de BRD, Zwitserland
en Oostenrijk, in voor de muziek van de achttiende eeuw tot en met
heden. In talrijke publicaties, die voor een groot deel tevens zijn
verschenen in andere talen, zet Matthias Henke zich in voor het
verhelderen, ten behoeve van een breed publiek, van complexe
wetenschappelijke samenhangen.
[3] Over de Londense symfonieën van Joseph Haydn is bij dezelfde uitgever in 2007 een boek verschenen, dat onder meer is besproken op de Homepage van het muziektijdschrift Mens en melodie. __________ Matthias Henke: Joseph Haydn.
144 pag., paperback op breed formaat; met vele illustraties in z/w en
kleuren. Deutscher Taschenbuch Verlag, München, Mai 2009. (dtv 34547;
ISBN 978-3-423-34547-7. Prijs in Duitsland, en bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam, 12,90. ___________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van de nieuwe dtv-biografie over Joseph Haydn, door Matthias Henke. 2. Esterházy-vorst Nikoaus I (1714-1790). Portret uit 1760 door een onbekende meester 3. Auteur, en in dit specifieke geval, Haydn-biograaf Matthias Henke.
Cultuurspectrum
