Tot in de XVIII° eeuw was het Latijn in West-Europa de taal van de wetenschap. Die rol is in onze tijd min of meer over­genomen door het Engels, waarbij het Engels ook buiten de grenzen van West-Europa die rol speelt. Daarbij is er wel concurrentie geweest : in het begin van de XX° eeuw was het Duits bijvoorbeeld de internationale taal van de fysica.. Je telde pas echt mee als je publicaties verschenen in de “Analen der Physik”. Einstein publiceerde zelf in dit tijdschrift, maar vertaalde ook Engelstalige artikels van bijvoorbeeld Bose om ze in dat tijdschrift gepubliceerd te krijgen. Maar twee wereldoorlogen hebben gemaakt dat de balans over de ganse lijn in het voordeel van het Engels is doorgeslagen, en dat deze situatie nog lang zal aanhouden.

Tegenover het Latijn heeft het Engels een aantal voordelen : de spraakkunst lijkt minder moeilijk dan bij het Latijn (door het ontbreken van verbuigingen) en je kan door samenstellingen nieuwe woorden vormen die voor iedereen duidelijk zijn. En het is een levende taal, voor miljoenen mensen is het gewoon de taal waarvan ze zich dagelijks en voor alle gebruik van bedienen. Engels is zo levend dat het onderscheid tussen spelling en uitspraak enorm is, je kan Engels niet leren zonder een woordenboek met fonetische transcripties bij de hand. Want de spelling van het Engels is de afgelopen 200 jaar nauwelijks veranderd, maar de uitspraak blijkbaar wel.

Het Chinees, dat voor meer mensen de moedertaal is dan het Engels, zal waarschijnlijk nooit tot werldtaal uitgroeien; Frans, Spaans en Portugees die een vergelijkbaar koloniale traditie hebben, konden toch niet de status van het Engels als internationale taal behouden. De economische macht van de Verenigde Staten speelt daarbij wel een doorslaggevende rol.  Dit leidt tot een dubbel voordeel : ze staan economisch (en militair) sterker, en kunnen bij hun internationale kontakten gebruik maken van hun moedertaal.

Vanaf het eind van de XIX° eeuw zien we hoe er pogingen gedaan worden om iedereen op gelijke voet te stellen bij internationale kontakten door het gebruik van kunsttalen. Van deze kunsttalen is Esperanto wel het best gekend – en het meest verspreid. En hoewel er aan die talen ernstig gesleuteld is om ze nog beter bruikbaar te maken, heeft geen ervan ooit de positie van een wereldtaal verworden. Esperanto mag dan nog wereldwijd door 2 miljoen mensen gebruikt worden, en beoefenaars hebben in de meeste landen, het blijft altijd gaan om kleine groepjes idealisten. Het gaat inderdaad om idealisten, want het ideaal om over de ganse wereld op gelijke voet te kunnen communiceren is voor hen belangrijker dan het converseren in de taal die wereldwijd het vaakst als gemeenschappelijke werktaal gebruikt wordt. Met Esperanto converseer je wel wereldwijd op gelijke voet, maar enkel met een klein aantal gelijkgestemden. Als je in een multinational een bericht moet sturen bestemd voor alle vestigingen over de verschillende continentenen, dan zal dat bijna altijd in het Engels gebeuren.

Tegenover het Engels zitten de kunsttalen in een bijzonder moeilijke positie : meer en meer mensen kiezen voor het Engels omdat meer en meer mensen het Engels gebruiken. Zo zie je ook dat in de neiuwe toeristische bestemmingen het Engels de gebruikelijke tweede taal geworden is, dikwijls ongeacht de eigen koloniale traditie. Zelfs met een zwakke dollar is de economische macht van de Engelssprekende wereld doorslaggevend.

Het merkwaardige is dat het Internet deze evolutie nog versterkt heeft. Esperanto is in de eerste plaats een geschreven taal, buiten de bijeenkomsten van Esperantisten wordt het nauwelijks gesproken. Chatrooms in Esperanto zouden de nieuwe gebruikers een enorme kans geven om praktijk op te doen. Maar ze schieten niet bepaald als paddestoelen uit de grond, lijkt het me.