Sofie en de Ketnetband bij ons op school (GO SHIL!)
Toon Hermans
Bob Benny
Bobby Prins
Conny en Danny Fabry
Eddy Mars
Eddy Smets en Letty Lanka
Jacky Lafon
John Terra
Laura Lynn
Lize Marke
Lucy Loes
Micha Marah
Mieke en Vader Abraham
Patrick Onzia
Phil Kevin
Tina Rosita
Wim Sonneveld
Greetje Kauffeld
Jannes
Jan Smit
Tony Bell
OPERETTE IS NIET OUBOLLIG
Wij houden de operette springlevend
18-09-2011
Operette "DER ZIGEUNERPRIMAS" 1912 van Emmerich Kalman
We starten de bespreking van deze mooie operette van Emmerich Kalman met een prachtige wals die reeds aangeeft dat er ook Weense invloeden in deze operette zitten
Emmerich Kalman had reeds in zijn jeugd contact gehad met de beste zigeunermuziekgroepen die optraden in Boedapest (Hongarije). Zo leerde hij ook de zigeunerprimas Pali Racz kennen. Van hem kreeg hij een foto met een boodschap, geschreven door Pali Racz zelf! Kalman zou later deze operette schrijven rond de figuur van Pali Racz. Net voor zijn dood bevestigde Kalman nog dat Der Zigeunerprimas de meest Hongaarse operette is van al zijn werken. Pali Racz was niet alleen beroemd om zijn vioolspel, maar ook omwille dat hij zomaar eventjes vader was van 36 kinderen. In de operette houdt Kalman daar nog 16 kinderen van over! U ziet nu een legendarische opname van de befaamde Estoonse bariton Georg Ots die leefde van 1920 tot 1975 die voor de Estoonse televisie zijn laatste optreden gaf in 1975. Niet toevallig was het "Het Lied van Pali Racz" uit de operette "Der Zigeunerprimas" omdat dit lied Georg Ots terugbracht naar zijn eigen jeugd. Het is een geweldige en ontroerende uitvoering geworden!
Voor de rol van Pali Racz vond Kalman de geschikte persoon in de legendarische Weense operettester, Alexander Girardi, die op dat moment reeds op zijn retour was (hij stierf in 1918) maar die nog eenmal schitterde in de rol van Der Zigeunerprimas. Net zoals de primas was de acteur op zijn 62ste al over zijn hoogtepunt heen, want zijn ster was sterk beginnen te tanen na de dood van Johann Strauss. U hoort Girardi hier in een lied uit de operette "Reiche Mädchen" uit 1909, een operette waarvan de muziek afkomstig is van Johann Stauss Jr, maar inderdaad, U hebt goed opgelet en zal opmerken: Maar Johann Strauss Jr was toch al overleden in 1899!! Inderdaad, maar het gebeurde wel meer dat operettes pas "on stage" werden gebracht na de dood van de componist van de liederen en dat gebeurde dan in arrangement van iemand anders. Luister maar eens naar het heerlijke, ironische lied "Geh Zahl'", dat nog steeds goed tot zijn recht komt op deze bakelieten plaat!
De gelijkenis van Pali Racz met Girardi is treffend: ze zijn beiden autodidact en op het einde van hun carriére. Pali's zoon Laczi daarentegen is muzisch-academisch geschoold, en ook al is hij trots op zijn zoon, toch ligt daar het spanningsveld tussen vader en zoon wat in de operette tot een breuk zal leiden tussen hen beiden. In de oorspronkelijke uitvoering komt het in de derde acte tot een uitbarsting en gooit Paly zijn viool in het vuur. In latere uitvoeringen wordt dit stuk aangepast en geeft hij zijn viool aan zijn zoon Laczi. Het libretto voor deze operette werd geschreven door Julius Wilhelm en de geestige Fritz Grünbaum die voorheen ook al zijn geestig vernuft had getoond in de libretto's voor "Miss Dudelsack" (operette van Rudolf Nelson uit 1908) en "Die Dollarprinzessin" (operette van Leo Fall uit 1907) waaruit U een duet kan beluisteren
De twee libettisten schreven niet alleen Kalman's eerste Duitstalig libretto, ze plaatsten ook de zigeuners in een veel modernere setting als gewoon geklede stadsmensen en niet in de typische klederdracht die twee jaar daarvoor nog de bovenhand had in Lehar's operette "Zigeunerliebe" waaruit U hier de prachtige csardas "Höre ich Cymbalklänge" kan zien en horen!
"Der Zigeunerprimas" brengt in Kalman het beste van zichzelf naar boven. Hij vindt blijkbaar vanzelf de harmonie tussen de Hongaarse onstuimigheid en de Weense zwierigheid, alhoewel het Weense een beetje de bovenhand krijgt. Toch vindt hij de juiste combinatie tussen temperament en sentiment. Al van bij de eerste opvoering in 1912 in het Johann Strauss theater kreeg Kalman, die tevoren steeds redelijk gereserveerd was onthaald, veel bijval, vooral omdat de Weense walsen volgens de critici de bovenhand hadden gekregen. De "Dorfkinderwalzer", eigenlijk een combinatie van drie walsen uit de operette, werd zelfs opgenomen op de LP "Wiener Praterbummel". U kan hier dus een meer volkse versie horen van deze wals...
Het moet gezegd dat één van de drie walsen, "Mein Alter Stradivari", een sentimentele dialoog van Pali met zijn viool, een trage wals is met een uitgesproken Hongaars timbre! De meest dansbare wals is dan weer de Himmelreich-Walzer (kijk even terug naar het eerste muziekfragment van dit artikel, dan kan je deze prachtige wals nog eens beluisteren). Eigenlijk kan Kalman dit "walsniveau" enkel evenaren met "Tanzen möchte ich" uit de "Csardasfürstin" en met "Einmal möcht's ich wieder Tanzen" uit "Gräfin Mariza". Bij de premiére was het niet de "leading lady" Sari die de show stal, maar wel Girardi in de rol van Pali Racz. Dit veranderde wanneer de operette naar Budapest verhuisde en Sari werd gespeeld door de bekende Hongaarse diva Kiraly Szinhaz. Kalman componeerde speciaal voor haar nog het nummer "Hazaza" dat in de operette de opzwepende wals "Du reizendes Täubchen gukuruku" verving. Wanneer de operette later naar berlijn verhuisde, bleef "Hazaza" in de operette en werd de "dansblikvanger" van de operette. Voor de rol van sari zocht men het steeds in het meer "rustieke, welgevormde en landelijke" stijl dan in de "zwierige, wespentaille" figuur.
het was de Amerikaanse producer Colonel H.W Savage die "Der Zigeunerprimas" een jaar later naar Broadway bracht. In het volgend artikel uit de New York Times van 23 mei 1909 kan U lezen dat deze savage heel wat Europese producties naar Amerika bracht. U moet enkel de link aanklikken om het artikel te kunnen lezen: http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=F20F14F63C5A15738DDDAA0A94DD405B898CF1D3 Savage gebruikte de operette om zijn Hongaarse sopraanontdekking Mizzi Hajos te lanceren als hoofpersoon. daarom veranderde hij de naam van de operette ook gewoon in "SARI".de critici spaarden hun kritiek niet op het libretto: oersaai en oninteressant. ze waren wel dolenthousiast over de muziek en over de vertolkingen! Er kwamen 106 uitverkochte vertoningen op Broadway en daarna nog eens 45 vertoningen "op verplaatsing". De wals "Love's Own Sweet Song" zorgde ervoor dat Kalman de meest gespeelde Europese operettecomponist zou worden. U hoort hier James Melton die deze wals op het einde van zijn gipsy medley van Kalman ten gehore brengt.
Verschillende critici danken het succes van deze operette en het succes van Kalman in het algemeen aan zijn natuurtalent. Terwijl zijn collega's misschien grappiger zijn, gecompliceerder werken maken of meer technisch begaafd zijn, weet hij de juiste snaar bij het publiek te raken. Daarom is hij ook mijn favoriete operette componist. U kan de volledige operette beluisteren via de volgende link: http://bertiepepper.multiply.com/music/item/1245/Operette_DER_ZIGEUNERPRIMAS_1912_Emmerich_Kalman
OPERETTE IS NIET OUBOLLIG
