Ons Oorlogsdagboek 1914-1919

door Jan De Belser

deel 11

Bl.81.

Het blijkt ons ten duidelijkste, dat men tracht het vervoer zooveel mogelijk, geheim te houden. We hooren nogmaals gewagen van putten en kuilen die aan de statie te Heyst zouden geopend en gedempt geworden zijn, men weet niet met wat voor doel, maar men vermoedt tot het leggen van mijnen bij gedwongen aftocht.
Bijna dagelijks brengen prsonen de aangifte hunner oorlogsschade binnen, en velen hebben hun wedervaren of andere bijzonderheden te vertellen. Vandaag luisteren we naar Theod. Mariėn en Alf. Van Hoof. Deze twee , die, zoo ze niet tot de allerlaatste vluchtelingen waren, toch tot de laatsten behoorden, en tot Kessel voortvluchtten onder het vuur van de D., denken dat de schoten achter hunnen rug, in de lucht en alleen om hen vrees aan te jagen, gelost werden, wijl zij anders onvermijdelijk onder de ballen waren gevallen. Er waren dan geen D. soldaten meer te zien, tenzij hier en daar een enkele. Aan den handwijzer in den ´Plas' (vertakking van den steenweg naar de statie van Berlaer en naar Lier, tegen Berlaer-Dorp) zag Th. Mariėn een zwaar gewonde ´gids' op den grond liggen (jongeling uit Audenaerde). Het dorp van Konings- Hoyckt stond op meerdere plaatsen in brand. Het geweervuur knetterde, het kanon donderde en zware bommen sisten door de lucht.
´Als verlamd door schrik, zegt Alf. Van Hoof, bleef ik nu en dan in een laagte op mijn kruiwagen zitten, en dan hoorde ik overal kogels door het hout fluiten. Bij mijn aankomst te Broechem, wilden soldaten mij dwingen eenen in het verlaten gasthuis neergelegden zwaar gewonden, stervenden of reeds dooden carabinier te helpen dragen, maar de schrik joeg mij voort".
Men zegt dat de D. generale staf van Antwerpen naar Herenthals verplaatst is en dat een talrijke bezetting Mechelen heeft verlaten ongetwijfeld voor het O. front.
Theod. Schoeters, met een kameraad van Eppegem op reis naar de grens, om als vrijwilliger(s) dienst te nemen, komt ons een goeden dag zeggen. Vandaag weer dof kanongebulder.

April 1 Een brief van Frans Van den Wijngaert (over 14 dagen met gezellen naar ˙t front vertrokken) aan wed. Louis Goelen, bericht hun aanlanden in Nederland. Den 1e nacht gelogeerd bij een velomaker in Viersel; van daar voortgezonden naar een herberg en winkel te Rijkevorsel ; een gids brengt hen vandaar door poelen (water tot aan de knie) over de grens; een notaris verschaft de stukken waarmede zij zich bij den Belg. Konsul moeten begeven.
… familielid en gewezen gast van Petrus den zandkoopman, nabij het kruispunt, een halve Hans Onversaagd, had aan D. krijgers gezegd dat hun keizer de vingeren moesten afgekapt worden; als belooning voor die belijdenis kreeg hij 9 maand ‘pot'. 't Is de toepassing dezer woorden door den hoogmoedigen rijkskanselier van Bethman-Hollweg in zitting van den Reichstag den 2e Dec. 1914, uitgesproken : ´De wereld moet ondervinden, dat niemand ongestraft een Duitschen burger een haar mag krommen!' Alf. Winkelmans en Aug. V.d.Wijngaert ondervinden op dit oogenblik waarschijnlijk reeds de verwezenlijking dier bedreiging. - Vandaag weer hevig kanongebulder.

2. We vernemen te Heyst dat de burgerwacht aldaar twee achter elkaar volgende nachten van dienst is ontslagen geweest; dat den laatste dier nachten een buitengewoon lange trein uit Antwerpen hier is gepasseerd, waarvan verscheidene wagens, naar verklaring van een ooggetuige geladen waren met mitrailleuzen. De eerste invallers te Heyst hebben met den hr. Leclair en diens meid, welke niet gevlucht waren, en in eene looze plaats ontdekt werden, geweldig den gek geschoren.
Volgens straatgerucht zou weer een bommenwerper boven Antw. geweest zijn.
Emer. Van Dijck (dochter van Petrus, Gangelberg) vertelt ons, van een persoon uit Berlaer (Js Ob.) vernomen te hebben, dat al de vluchtelingen, die in Engeland verbleven hebben, aldaar kosteloos gevoed, gekleed en gered zijn geworden, tot zelfs de welstellendsten toe, o.a. Mich.L., Cass.Pr. en meer anderen. Een enkele slechts, hr. Emiel Van Hove, schoonbroeder van Cesar De Meyer, heeft daar op eigen kosten verbleven. Dat de hr Cas.P. als een zinnelooze te werk ging en al kermend uitriep ´nu hebben we niets meer, nu zijn we doodarm!' wanneer hij vernam dat zijne wijnen, en ander goed dat hij daarnaast weggedolven had, ontdekt en verdwenen waren. (De persoon die daarvan getuige is geweest, behoorde ook tot de vluchtelingen.)
(Louis, (zoon v. Leon) Aerts brengt 10 hl gazkolen voor de school,-rijdt poort met pilaar omver)

3. Naar Antw. – De hr. V. Asselberghs heeft tijdens het bombardement de stad niet verlaten met zijn familie. ´ Antw., zegt hij, is koud en onverschillig tegenover de D. bezetting en betoont haar eer afkeer dan genegenheid; het bekomen van een pas voor reizen in Vlaanderen gaat met alle moeielijkheden gepaard.
Allerlei sensatieberichtjes, 't verhalen niet waard, doen de ronde.
Vrouw Medard Vervoort deelt ons mee : ´Verleden Maandag kregen de D. wachten aan de grens te Baerle-Nassau, een telegram : ´Houdt de gebroeders Van den Eynde aan'. Edmond, die te huis was werd onmiddellijk weggevoerd, Louis des anderen daags. Med. of Aug. Certiaens, die met hen handel drijven, zijn Woensdag bij hen niet meer toegelaten geworden. Men denkt dat ze zullen te verantwoorden hebbenwegens over de grens brengen, of daartoe meehelpen of aanwijzen van Belg. vrijwilligers; of˙t smokkelen van brieven.

4. Paschen! Mocht Belgiė uit zijn droeven staat al spoedig verrijzen! Mocht alle onrechtvaardigheid hersteld en vergeven worden!

Bl.82.

Maar …, laat de oorlog eens gedaan zijn, dan zal er nog wat anders uitbreken” hooren wij wel voor de 100e maal zeggen. En de reeks verhalen over diefstal wordt uitgebreid : zoo vernemen we : dat vrouw Stk. van Gangelberg deze week bij Smlea des nachts hout had “gevonden” en men hetzelfde bij haar ’s anderendaags terugvond; dat men bij Srgl een karken en de ressorts van hetzelve afgedaan, heeft ontdekt en erkend voor dit van zekeren Smgw van Putte. Vrouw Fr. Verelst-Ver. verhaalt ons : dat Sva (Hemelshoek) tijdens zijn vlucht te Lier 2 koeien heeft verkocht en na zijn terugkeer (op 11 Oct) nog 5 of 6 andere, en er thans nog evenveel in den stal heeft als voor den oorlog; - dat vrouw wed. Nnsgaf, na haren terugkeer, van alle zwijnen beroofd, er een ging koopen bij voornoemden Sva; wanneer men dit dier tot op ’t hof van koopster voortgestuwd had, schoot het eensklaps vooruit en liep het recht het zwijnenhok binnen; het dier erkende den weg van in zijn kindsche dagen! Hoe een dom dier een geheim kan verklikken! Getuigen verklaren dat de vrouw van vermelden Sva met een kruiwagen ellegoed en andere winkelwaar heeft gehaald uit den winkel van Tevv (Molenhoek), die dan nog niet te huis was, en dat zij op aanmerking der getuigen antwoordde : “Dat zal ik met hen wel stellen.” Vrouw Fr.Smrbf beschreef tot in de kleinste bijzonderheden haren hoofd(neus)doek, welke gedragen werd door een der kinderen van voornoemd gezin, en vroeger nooit in dier bezit was bemerkt. Andere feiten, te lang om te melden, bewijzen ten volle de plichtigheid van dit gezin. Ten slotte zegt vrouw V…, dat men het “profijt” aan dat gezin door den oorlog veroorzaakt, op 18.000 fr. schat. Ook Svj broeder des voorgaanden wordt van diefte beticht : In de scheerschool bij Smlce had hij verklaard dat hij geene verkens meer in ’t kot had. Maar na Nieuwjaar, in de week na zijne verklaring haalde Nmtvl er 2 verkens uit het kot van ruim 100 kg en den volgenden dag nog 2 andere. Ook veronderstelt men dat de nieuwe kleederen, welke dochters van dezen laatste dragen, voortkomen van stoffen door de vrouw van Sva gerobberd.
Het “Handelsblad” van heden geeft in de eerelijst der gesneuvelde B. soldaten de namen van “Knapen, Kapitein-commandant, 3e lansiers” en “Knapen, onderluitenant, 3e lansiers, gesneuveld te Sempst, den 17-9-‘14” –vader en zoon, gevestigd in de parochie St.-Gillis te Brugge, en wier dood wij door de familie Delamailleur aldaar vernamen.

5. Naar St.Kath.Waver : Een gastje van Nvhtuf is door de D. aangehouden wegens … en bij hem heeft men huiszoeking gedaan! Wij spoeden ons terug … Onderweg moeten we, tegen wil en dank, naar een verhaal over vroeg te huis, luisteren. Scjl zegt : “Mijn gebuur Lsdva heeft met de hulp van anderen, meer dan 300 kg graan bij Kbrv van den zolder gehaald, eer die van de vlucht te huis was. Naar hr. Tbv te Lier heeft hij kleergoed terug gedaan, aan den hr. gem. sec., uit diens winkel geroofde waren betaald; uit mijn melkafroomer den verdwenen bol teruggebracht. Een zoon van Nmcvt was bezig onze stoelen aan ’t opladen wanneer ik te huis kwam.”
Frans Verelst en Jos. VdWijngaert naar het gemeentehuis ontboden, hebben daar voor de door de D. opgeeischte notelaars veel minder ontvangen, dan men had geschat.

6. Men zegt dat Holland mee in den strijd zal treden, zoo het voor zijne in den grond geboorde schepen geene schadevergoeding geniet.
Op verzoek van de hr. Cassiers, hoofdonderw. te Berlaer-Centrum, maken wij de lijst op van de schade aan de school en de woning te B.Heikant. Deze zou ingevuld worden bij de schade in B.Centr. (zie schrb3 bl.403)

7. Aug Busschots deelt ons mee, dat de eigenaar van zijn afgebranden windmolen, van het voornemen een motormolen op te richten, zal afzien, en dat hij (Aug. Buss.) met het oog op de toekomst zijner kinderen, een pachthoeve in de Walen, bij voorkeur te Marbais (Chassart), -des gevals in Frankrijk (omstreeks de Somme) zou willen huren. Hij verlangt dat wij eens op inlichtingen zouden nemen bij de familiėn Lebrun, Morimont, Kumps of anderen.
Voornemens naar Hamont en Roermond te gaan, begeven wij ons naar Heyst om een reispas naar Hamont. Wijl men voor het grensverkeer te Heyst geen pas kan afleveren, raadt men ons aan naar Turnhout te gaan, over Gheel en men vult op onzen kosteloozen dienstpas bij in “und Gheel”.

8. Per fiets naar Gheel. In een prachtige woning tegenover “Den Haan” verwijst men ons, tot het bekomen van een pas voor Limburg, naar Westerloo. Op ’t passenbureel aldaar worden tegen 2.50 fr per maand passen afgeleverd voor verkeer in Limburg, uitgesloten de gemeenten aan de Nederl. grens. Voor Hamont en de vermelde gemeenten kan men slechts reispassen bekomen te Mechelen. Zoo speelt de vijand met zijn prooi! Wij zullen van een bezoek aan onze kinderen maar afzien tijdens de Paaschvacantie.
In ’t café van A.Salm te Westerloo zit eene dame uit Mechelen, die uit D. bron zou vernomen hebben, dat 2 hoogere offic. van ’t D. leger zouden afgezet zijn, de eene omdat hij met zijn legerafdeeling uit Lier één dag te vroeg; de andere uit Dendermonde één dag te laat was opgerukt, vermoedelijk door een misverstaan, en zij alzoo aan onzen koning en het gros zijns legers gelegenheid verschaft hadden aan onvermijdelijke omsluiting te ontsnappen.
Over Wiek. terug naar huis. Kar. Janssens (van Vorst-Meerlaer) heeft daar heden verteld, dat 10 dagen geleden, talrijke milit. auto's, waaronder zeer prachtige, uit de richting van Oostmalle door Lille naar Herenthals zijn gerold, en de inwoners van Lille bevel hadden gekregen zich bij dien doortocht niet buiten te wagen!??
Van verschillende zijden hooren wij, dat er aan onze N.grens een incident moet plaats gehad hebben tusschen Nederl. en D. grenswachten.

Bl.83.

Bij ’t huiswaartskeeren van Wiek., aan de woning van baasken Dillen (tegen het Goor) hooren wij een lichten knal. Terwijl wij onzen veloband betasten, klinkt een 2e en een 3e schot in ’t bosch, eer we aan den Goorloop zijn een 4e. de bewoners der eerste huizen over de beek staan uit te kijken in onze richting. Een D. krijger komt op ongeveer 200 m. voor ons uit het bosch links op den steenweg gestapt. Een persoon uit het groepje vertelt ons dat een jongeling uit de naaste huizen op den 25e Maart te Hallaer gevochten en zich op bevel der D. overheid niet heeft willen aanbieden; 4 soldaten die hem nu wilden gaan aanhouden en voor welke hij is weggevlucht, achtervolgen hem nu op ’t Goor en losten zonder twijfel die schoten.
Te Hallaer vernemen wij nog dat de tegenwoordige D. bevelhebber een zeer streng man is. Gemeentearbeiders hadden bij de opruimingswerken op ’t plein tegen den kerkhofmuur te Hallaer eene groeve gegraven. Vermelde overste op wandel, had dit bemerkt, en gaf ’s anderen daags bevel die groeve onmiddellijk te dempen.

9. Deze dag is een dergenen die bericht aanbrengt van de met elkander meest tegenstrijdige feiten en toestanden : “Eindelijk, jammer genoeg! zijn de D. erin gelukt de IJser over te geraken! Voor een overmacht geschat op 2 millioen, zijn de verbondenen moeten wijken en de D., na een maandenlang strijden in hun streven gelukt. Wagens bloemen en sieraad tot opschik der feestelijkheden, welke de overweldiger aldaar gaat vieren, zijn per spoor te dier plaatse gezonden!” Zoo heeft doktor Van den Broeck bij gebuur Lemmens meegedeeld. “En te Antwerpen zijn de D volop de Vlaamsche taal aan ’t leeren, om de schoonste plaatsen uit te visschen.” En …
Deze laatste dagen hebben de Verbondenen getoond dat ze in staat zijn door te breken. Een 80-tal Fransche vliegers zijn ten N van Maubeuge in samenwerking met het leger tot een aanval overgegaan, die zulke ontsteltenis in de D. rangen verwekte, dat gevluchte strijders zonder wapens en hoofddeksel in Enghien zijn aangeland. JB.Bellekens, die zijn rondte –hij is stroosnijder –bij de boeren overal wat hoort, zegt vernomen te hebben, dat de D. krijgers het tegenwoordig leven dood beu zijn en de oorlogsverklaring van Holland als een weldaad zouden beschouwen, wijl het in de van hun droeven toestand daardoor zou verhaast worden (dat hij gisteren vele ledige treinen naar Lier toe, zag passeeren)
Broeder Overste van Hamont, met eene boodschap van onze kinderen overgekomen, deelt ons mee, dat ingevolge het in den grond boren der “Falaen” (?) Nederland zijne oorlogsverklaring aan Duitschland slechts heeft weerhouden tegen eene schadeloosstelling van 40 millioen gulden, die D. zou beloofd hebben te betalen. In Amsterdam, zegt broeder O. verder, veroorzaakte het verschijnen eener caricatuur in een dagblad, het vergaan van vermelden boot voorstellend; schipbreukelingen in de golven met de dood worstelend rond het ongelukkig schip, terwijl de bemanning van den duikboot dit vreeselijk tooneel met lach en welgevallen stond aan te staren, -zulke verbittering, dat manifestaties tegen Duitschland plaats grepen.
“De geboortedag onzes Konings (8 April), zegt ons broeder Overste van Hamont, -is gisteren te Antwerpen op buitengewone wijze gevierd : Wel werd door de politie in naam der D. overheid aan de burgers bevolen de vaderlandsche vlag in te trekken, doch op des te uitbundiger wijze gaven deze hunne gevoelens van vaderlandsliefde lucht. Duizenden en duizenden burgers, vrouwen en kinderen met driekleurige linten, strikken en kokarden op kleederen en hoofddeksel vormden zich groepen, die weldra een ontzaglijken stoet uitmaakten. Maatschappijen, gilden, naties vertoonden zich in feestgewaad, waarom de vaderlandsche kleuren vooral uitschitterden. Voorzitters van bonden en maatschappijen, dekens van naties stapten fier aan het hoofd der hunnen, met ‘chapeau-buse’ waarop breede tricolore banden. Alles bewoog zich op deftige en weerdige wijze langs Antwerpens voornaamste leien en straten, wat den overweldiger moet getroffen en verbitterd hebben, daar de vrij opgeruimde Sinjoren zich niet lieten ‘timideeren’ door de aan de statie opgestelde mitrailleuzen.” (Broed. Ov. Is daarvan ooggetuige geweest)
In Lier vernemen wij, wilde politie de vaderlandsche kleur voor de vensteruitstalling doen wegnemen, maar lukte daar niet in, integendeel tooide er zich schier iedereen mee den heelen dag door.

10. Naar Booisschot met brieven. Voort naar Aerschot (per fiets van L. Engels). Van af Pijpelheide tot op ongeveer één kilom. voor (W.waarts van) de spoorwegen is geen spoor van strijd of van verwoesting te bespeuren. Doch van geheel het gehucht tegen, en verder links en rechts van de prov. baan rond “Den Liter” is slechts een enkel huis aan de vlammen ontsnapt. We vernemen dat dit eenig gespaard huis op grond der gemeente Ramsel en dus in de prov. Antwerpen staat. De meeste muren dragen geen sporen van ballen of andere projectielen; rond den spoorweg echter wel, en sommige muren zeer veel. De verwoesting rond de vertakking van den spoorweg Aerschot – Antw. – Herenthals – Diest, toont dat hier een heete strijd heeft plaats gehad: de holle ijzeren paal van een wegbord aan de splitsing der steenwegen naar Ramsel en Lier is uit de richting van Ramsel, van vier kogels doorboord. In ’t veld links tegen den steenweg naar Ramsel is men een kuil aan ’t graven. We twijfelen niet of men is er ontgravingen aan ’t verrichten, te meer wijl nevens den kuil eene onkennelijke, langwerpige massa, vermoedelijk lijken, ligt. We zouden gaarne nader gaan zien, maar de sombere gezichten der D. wachten aan het spoor, en de vrees van weerhouden te worden, beletten ons de overblijfselen van onschuldige martelaars te naderen. Uit den mond van één van 3

Bl.84.

Waalsch sprekende buitenlieden, die wij even voor het spoor naar Diest voorbijsteken, hooren wij de woorden….mort….fils (dood…zoon). Hier en daar wijst een kruisje van stokken of latjes de rustplaats aan van een held. Nader bij de stad en rond het Damiaangesticht hebben de huizen, evenals dit gesticht, minder geleden. Het oude “Withuis” is weinig beschadigd, maar de villa in den hof nog al erg. Over de brug der Laek, in de Mechelstraat, zijn de huizen links en rechts uitgebrand. We gaan in ’t eerste rechtgebleven huis (7e of 8e rechts over de brug) eenige verversching nemen. Daar vernemen wij :
Dat de inval den 19e Aug. langs de steenwegen van Ramsel, Langdorp en Scherpenheuvel is geschied; dat de eerste groep invallers tot de Groote Merkt doordrong onder het afvuren van ’t geweer, maar de 2e groep bij haar intrede in de stad onmiddellijk begon te breken en te branden, -dat de eigenlijke strijd het hevigst heeft gewoed aan ’t vereenigingspunt der spoorwegen op de baan naar Lier, de 18e en 19e Augustus, en de brandstichting, plundering en moorderij heeft plaats gehad den 19e , 20e en 21e Aug. : dat de D. beweerden dat hun legeroverste door den zoon des Burgemeester werd doodgeschoten, en zij daarom den Burgemeester, diens zoons en broeder onmiddellijk hebben gefusilleerd; dat bij de schouwing in het lijk des oversten een D. kogel werd gevonden en daardoor de onschuld des betichten afdoend was bewezen; -dat de D. al de manspersonen die zij ontdekten, op de Groote Merkt bijeenbrachten, in rij schaarden en al tellende den 3e telkens afzonderden en wegleidden; -dat 75 van deze ongelukkigen hun eigen grafkuil hebben moeten delven, en op den rand ervan geplaatst, met de achter hen opgestelde mitailleuze er werden in neergeschoten; -dat een jongeling, in deze buurt woonachtig, zich bij die slachting bij tijds liet vallen, den doode spelende, zag dat de naast hem neergevallen kameraad nog kreunend, met bajonetsteken verder werd afgemaakt, en hij, als bij mirakel, aan levende begraving ontsnapte; -dat van eene enkele familie 17 leden, dat het hoofd uit het “Gulden huis” (of Gildenhuis ?) met 3 zijner zoons, andere vaders met 2 zoons, zijn doodgeschoten; dat er uit de Peterseliestraat slechts 5 manslieden door de vlucht aan de dood zijn ontsnapt; -dat een man, vader van 7 kinderen, woonachtig nabij de vermelde vertakking der spoorwegen, bij de invallers tegen hunne gewelddaden protesteerend, door hen oogenblikkelijk werd aangevat, vreeselijk mishandeld en aan een voorthollende wagen gebonden, en men later zijn lijk in eene weide heeft gevonden; -dat men voortdurend kuilen heeft ontdekt, die van 2 tot 12, tot 30 lijken bevatten; -dat men tegen den steenweg naar Ramsel in een kuil nu weer 10 lijken heeft ontdekt, maar dat men vandaag slechts 6 lijkisten derwaarts heeft gevoerd; -dat eene vrouw bij het lijk van haren man geroepen, bevel kreeg hetzelve te begraven; -dat men denkt dat het getal gedoode burgers nader bij de 400 dan bij de 300 zal bedragen; -dat 230 huizen, ongeveer 1/3 van al de woningen, in vlammen zijn opgegaan; dat de Mechel-, Boomgaard-, Amer- en Theof. De Beckerstraat door ’t vuur het meest zijn geteisterd; dat eerloos vrouwvolk uit de Gracht (nu Nieuwstraat), oa. een vrouw wier man of zoon gesneuveld is, en van den Molenberg van ’t begin tot heden met den vijand heeft samengespannen en veel tot verklikking en misdrijf heeft bijgedragen, -dat op dees oogenblik minstens nog één, waarschijnlijk 2 of 3 van de eerst binnengevallen wreedaards in de stad verblijven; -dat een 35 jarige, zwartharige, tamelijk magere vrouw, die te Veerle met vader of moeder winkel en herberg houdt, over eenige dagen, (aan de lieden bij wie wij ons hier bevinden) heeft verteld, dat, tijdens de verwoesting van Aerschot, 30 D. 3 dagen bij hen zijn ingekwartierd geweest, en zich fatsoenlijk hebben gedragen en niet het minste hebben miszegd of misdaan, en, dat één dier soldaten haar heeft gezegd, dat zij D. vooruit wisten wat ze te Aerschot hadden te verrichten, en dat dit bevel stipt is uitgevoerd. -Een man met terughoudend voorkomen, dien wij bij de ingangpoort (het huis draagt voor uithangbord “In den nieuwen Blok”) ontmoetten, treedt binnen: ’t is de baas des huizes, wiens leven ook aan een draadje heeft gehangen: bij zijn vlucht werd de klak op zijn hoofd door de invallende bende doorschoten. (Ons meegedeeld door zijn vrouw.)
Van aan de Koeimerkt tot aan de Demerbrug zijn alle woningen afgebrand of in puin; op de Groote Merkt ongeveer de helft, alsmede het stadhuis waarop wij een nieuw dak bemerken. De straat van de Groote – naar de Verkensmerkt heeft weinig geleden; deze laatste plaats is erger gesteld : vele en meestal de hoogste huizen liggen in puin of uitgebrand. Voorbij de laatste woningen links tegen den steenweg naar Leuven ligt in ’t open veld, op ongeveer 50 m. van den steenweg, eene begraafplaats met een kruis op en met beplanting omgeven. Hier is het waarschijnlijk dat het wreedste toneel, het fusilleeren der burgers heeft plaats gehad. Wat verder tegen den overweg van ’t spoor nog een groot, zwart kruis zonder afsluiting of omplanting. Van den grooten steenweg bemerken wij in Gelrodedorp geen sporen van brand of verwoesting. De herder der parochie rust daar als martelaar. Aan den kleinen steenweg van Betekom naar Wesemaal zijn al de woningen afgebrand en in puin. Op deze hoogte hooren wij op dit oogenblik (15 u.B.tijd) duidelijk kanongebulder. De 2 eerste huizen van Wesemaaldorp rechts tegen den steenweg, liggen in asch. Van de kerk af komt een stijve zestiger, zonder eens op te kijken, voor ons dwars over de groote baan heengestapt; hij draagt een vest, boven op den rug daarvan lezen wij :”MUNSTERL…” ’t is nog een van die ongelukkige weggevoerden! –Bij den uitgang des dorps zijn omtrent al de woningen afgebrand. Het huis tegen den Leuv. steenweg, waarop die van Rotselaer met de nabijgelegen woningen en al degenen tegen den steenweg naar Rots.-dorp, op enkele uitzonderingen na. In dees dorp, -zegt men ons-, zijn tweemaal burgers aangehouden en meegevoerd : De 1e groep onder welke zich ook vrouwen en kinderen bevonden,

Bl.85.

Werd den 19e Aug. mee naar Leuven gevoerd, welke stad in vlam stond, en dan voort naar Brussel, van waar zij na 5 dagen, door tusschenkomst van ’t stadsbestuur, mocht wederkeeren; de 2e groep, uitsluitelijk mannen, werd naar Duitschland gevoerd; 2 leden dier groep zijn doodgeschoten, enkelen zijn ginder gestorven; de ongeveer 45 overigen zijn na 5 ½ maanden weergekeerd. De vrouwen en kinderen die na deze wegvoering der mannen te huis werden aangetroffen, werden met het gezicht naar den muur en de armen omhoog in de kerk eenen nacht opgesloten. De kerkkoster wiens vrouw bij den inval op haar uiterste lag, heeft het dorp niet verlaten, maar is vreeselijk geplaagd en mishandeld. Het lijk zijner vrouw, wier dood de barbaren zeker werd verhaast, mocht niet in de kerk gebracht worden, maar toch kerkelijk, ttz. met aanwezigheid van den priester op ’t kerkhof begraven worden. Met den revolver op hem gericht leidden de D. den koster rond in alle hoekjes en plaatsen van de kerk en pastorij, waarbij hij dikwijls kaarsen moest ontsteken. De eerw. heeren P. en Onderp. werden mede naar Duitschland gestuurd. De kerk bleef gespaard dank aan een plots bevel tot vertrek. Ruim 40 huizen van deze gemeente zijn afgestookt en meer dan 30 burgers gedood. Een oude door een schot getroffen sukkelaar die nog teeken van leven gaf, werd in gedwongen bijwezen zijner schoondochter en kleinkinderen met lanssteken afgemaakt; dan stak men hunne woning in brand. Een brave bemiddelde jongman werd, samen met zijn broeder neergeschoten en dan tegen een vlammend huis neergesmeten, waar men zijn lijk half verkoold weervond. Enkele andere gedoode inwoners werden in brandende huizen geworpen.” (ons textueel meegedeeld in eene herberg tegen de brouwerij)

Tegen den steenweg van Werchter naar Wackerzeel liggen alle huizen in asch. Naar men ons verhaalt, werden hier te Wackerzeel 57 huizen afgestookt en 12 burgers, waaronder 3 vaders met eenen of meer zoons doodgeschoten. De bewoners werden er ook in de kerk opgesloten, vervolgens naar het brandende Leuven en van daar nog verder weggevoerd in D. wagens met lijken. Een man van Wespelaer met andere jongelingen in een kelder ontdekt, mochten na wat korveën en knevelarijen heengaan, maar werden onder Rotselaer opnieuw aangehouden en aan kanons gebonden, meegevoerd; ’s morgens werden er 3 van hen doorschoten en een 4e doorstoken weergevonden in een kuil op ’t veld. De kerketoren is een weinig beschadigd door granaten. Van 19 Aug. tot den val van Antw. heeft de vaderlandsche vlag 2 poozen op dezen toren gewapperd, bij iederen wederkeer der Belgische soldaten.

Van Wackerzeel tot aan den spoorweg te Wespelaer zijn alle gebouwen, pachthoeven, rentenierswoningen, steenen windmolen in asch gelegd. Op den draai aan den steenweg naar Thildonk, ligt een graf dat het overschot van eenige D. bevat. De statie van Wespelaer met afhankelijkheden en aanpalende gebouwen uitgebrand en in puin. De dorpskom met de kerk heeft niet veel geleden. Even buiten het dorp, op het hooge vlakke veld tusschen steenweg naar Haechtstatie en Boortmeerbeek, -en het park met afhankelijkheden van ’t kasteel van Wesp. (op 50 m. van den steenweg is voor de gesneuvelden eene nieuwe begraafplaats aangelegd.

Nabij den buurtspoorweg Haecht-Brussel liggen alle woningen in asch of puin. 700 tot 800 m. (volgens onze schatting) W.waarts van den buurtspoorweg, en op 125 m. van den buurtsteenweg naar Boortmeerbeek – op het hoogste punt van Boortmeerbeek-Laer, is ook een kerkhof aangelegd voor de in den omtrek gesneuvelden. Naar mededeeling der grafmakers (Frans Van Rijmenam) rusten hier 146 Belgen en 46 D. De plek is met ijzeren palen en gevlochten draad omgeven en door de gemeente met mastjes omzoomd, die de D. door eene andere haag willen doen vervangen. De weg die van den steenweg naar deze begraafplaats leidt, is met eene dikke laag puin aangelegd, juist alsof hier druk verkeer naar deze eenzame plaats wordt verwacht.

Slechts één burger en dit te wijten aan eigen onvoorzichtigheid –hij ging bij ’t naderen des vijands achter een gevel uitkijken –is hier door een schot gevallen.

11. Een vliegtuig van Z naar N trekkend, wordt langs den kant van Lier opgemerkt.

12. Daar de schoolwet van 1914 -verplichtend onderwijs- bij de heropening der scholen na het Paaschverlof in werking treedt, brengen de ouders ons de kaarten ter inschrijving hunner zoons, zoo dat de overweldiger door te veel last met volwassenen, het jonge geslacht, school en personeel toch gerust zal laten.

Morgen moeten alle mannen van 17 tot 28 jaar voor de D. overheid weer verschijnen te Beersel. Men zegt dat op den molen aldaar 1000 kg. meel is gestolen, alsook eene zekere hoeveelheid op den ouden molen te Putte.

13. De luchtheld, Jan Olieslagers, is eergisteren boven Lier verschenen en heeft (door strooibriefjes) de bewoners aangemaand rond de spoorwegbrug over de Nethe aan Nazareth weg te blijven.

Bl.86.

Uit wraak omdat hij 2maal door de D. werd gekwetst, heeft hij gepoogd de timmerwerf voor onderzeërs te Hoboken in de lucht te doen vliegen (deels gelukt) en zou hij nu trachten de vernoemde brug te vernielen. Aldus meegedeeld door J.B.Bellekens.

14. Lieden van den Gangelberg zeggen dat er in den afgeloopen nacht en den vroegen morgen veel beweging van D. op den steenweg is waargenomen. 9.30 u. Twee auto’s, in den 1e 4, in den 2e 2 D. krijgers, snorren in de richting van Aerschot voorbij. D. soldaten gelast met boodschappen tusschen Lier en Heyst en misschien verder gelegen posten, schijnen op onze “Hei” al goed geaard, stoppen en blijven soms uren pleisteren bij Aug. Lemmens en andere bazen, kuieren per fiets heen en weer, lachen en praten als op uitstap voor plezier.
Deze laatste dagen passeerden hier veel vreemdelingen, meest jongheden van beide geslachten, te voet of per rijtuig, met of zonder pakkage, vermoedelijk voor ’t groot deel studenten met familieleden. (wijl ’t vacantie is)
Van alle praatjes : 1. Op de uitverkoop in de Gildezaal heden morgen wist iemand te vertellen dat er geene bloem blijft afkomen. – 2. Kar. Gepts had vernomen dat de D. over de IJzer en niet meer tegen te houden zijn.- 3. Vrouw Aug. Lemmens : “Reizigers hebben bij ons verteld dat in Mechelen maar 30 D. blijven. Bij hun vertrek hebben de oversten aan den hr. Burgemeester en aan Kard. Mercier gevraagd of zij beloven in te staan voor de veiligheid van deze zwakke bezetting, die gelast is met de bewaking van het arsenaal. De Kardinaal zou bevestigend geantwoord hebben. Te Antw., waar men diezelfde waarborg verlangde, heeft de hr. Burgemeester geantwoord : “Gijlie zijt hier meester; wij nemen niets op ons!”
Een brief van Frans Busschots, met kameraden den 13-3-’15 vertrokken, meldt hunne aankomst in Frankrijk! Adres : “Fr. Busschots, sold. 6e comp., 1e pelet., Valoynes (Manche).
Een uit Vliss. weergekeerde vluchteling bericht dat het met moeder en familie daar goed gaat, dat koz. Leonard al eenigen tijd in de loopgraven dienst doet, en dat broed. Isid. zich gereed maakt om af te komen.

15. Juf. Celst. legt ons het gekonkel uit van den hr. gemeentesecretaris in zake eener aanstelling van een dienstdoende ond. te Putte. De heeren dokt. Reusens en notaris Mert, op wier hulp Burgem. en raadsleden rekenen, blijven afwezig, laten iedereen in den steek en verslechten den politieken toestand der partij. Een Belg. soldaat die bij Hellemans te Putte ingekwartierd is geweest, en deel genomen had aan de uitvallen rond Demer en Dijle, trad, nadat de D. teruggedreven waren, met eenige kameraden te Werchter de verwoeste Kerk binnen en troffen daar het groot Christus (kruis)beeld aan in kostuum van een Belg. soldaat.
De veldwachter van Beersel zegt ons, dat het “Kruispunt” ook met wachten bezet is. Heden hebben wij op den uitverkoop van bloem, in de gildezaal, ontvangen: 6 kg. grijze bloem aan 0,52 fr. en 2 kg. rijst aan 0,75 fr. Aan de 208 huisgezinnen onzer parochie onder Berlaer zijn uitverkocht : 1.600 kg. bloem, 500 kg. rijst en 600 kg. zemelen. (Aan Kar. Gepts betaald voor 55 kg. guano (mest) 14,30 fr.

16. Vrouw Fr. V. d. Broeck aan de stopplaats op Melcauwen heeft heden een brief ontvangen van haren man, waaruit blijkt dat hij op een auto bij een bevoorradingsafdeeling dienst doet en geen gevaar loopt dan tijdens het verblijf aan het front.
De D. bezetting eischt van de boeren van Berlaer eene levering van 300 zakken aardappelen, van die van Itegem 400 zakken. En volgens de verklaring des veldwachters willen de boeren niet leveren aan 9,50 fr. wijl ze anders tot 13 - 14 fr. kunnen krijgen. Wijl in de laatste weken eene groote massa aardappelen tegen hoogen prijs naar Leuven werd uitgevoerd uit Heyst, Itegem en Hallaer, zou, naar men beweert de wacht op ‘t “Kruispunt” slechts dienst doen om dien uitvoer verder te beletten. En die wacht van ‘t “Kruispunt” geeft het goed af : Gisteren avond heeft zij met het gespan van Hendrik Vermijlen (Riete v.d. Bert), smoordronken op het dorp rondgeslenterd. Eén der soldaten zou gezegd hebben: Wisten de Belgen wat wij weten, wat zouden zij blijde zijn!
Straatnieuws : “Men zegt dat de bezetter eene belasting gaat heffen op de goederen der afwezige eigenaars. -De EHP. zegt, dat, naar mededeeling van den hr Flierackers van Kon.-Hoyckt, die het van een welingelichten heer te Tongerloo had vernomen, de toestand voor de Verbondenen allergunstigst staat. -
Aug. Certiaens, die met vee naar Mechelen was geweest, heeft aldaar vernomen, dat gisteren te Muizen een trein moest stoppen en dat de grond onder zekere wagens weldra met bloed bevlekt was. Een aantal soldaten met een korts daarop volgenden trein aangekomen, die ook moest stoppen, verwijderden de toegelopen nieuwsgierigen en hielden de plaats afgezet.”
Vandaag heeft het kanon onophoudelijk en buitengewoon hevig gebulderd, ieder meent meer in Z. richting dan vroeger.

17. We vernemen bij Corn. Bogemans dat de door de D. geeischte belasting op de afwezigen heden te Berlaer wordt toegepast. Zijn verwezen : Mr Van Dijck, Berlaerhof, tot 3000 fr., de hr. burgemeester (denkt men) tot 800 fr., dame wwe. Cornelis tot 700 fr., Vict. Daems, hr. Sloot en anderen tot sommen in evenredigheid met hunne goederen. Heer doktor Van Hoof, schoonzoon van dame Cornelis en heden haar huis bewonende en voorwendend dat dit huis het zijne is. Kreeg ten antwoord : “Niet waar heer, dat is uw huis niet. De hr.dd burgemeester door den hr. Van Dijck aanzocht de geeischte som te verschieten, was met dit verzoek weinig gevleid, zegt men.
Heden voormiddag worden de opgeeischte aardappelen door de Berlaersche inwoners onzer parochie ter Gildezaal gevoerd met paards-, ezels-, hondenkar en kruiwagen.

Bl.87.

We zien achter elkander passeeren; Emiel Heylen, Jan Jacobs, Fr. E. Nauwelaerts, wwe. De Cuyper, Jos. Jacobs en anderen.
Heden voormiddag te Putte, rond middag te Beersel en in den namiddag te Schriek zijn om voor de D. overheid te verschijnen, al de jongelingen van 1892 tot 1897 opgeroepen, alsmede de burgerwachten. Corn. Bogemans vertelt ons nog: “ Twee jongelingen (een zoon van Aug. Goovaerts en van Alf. Maris), de 1e met hout geladen, de 2e zonder vracht, en zoo men zegt teenemaal vreemd aan diefstal, -werden Dinsdag avond door D. ontmoet, die hun bevolen te blijven staan. De 2e zette het op een loopen, maar kreeg een kogel na. Om vrij gelaten te worden, maakt Goovaerts den andere bekend. Beiden werden aangehouden en met hunne vrouwen naar de wacht ter statie van Berlaer overgebracht. De vrouwen mochten van daar terugkeeren, maar de mannen werden naar Heyst gevoerd en vervolgens naar Mechelen”.
Vandaag van 16 u. tot 18 u. uitverkoop van wit brood door het Steunkomiteit in Holland aangekocht. De 400 brooden hadden al spoedig hunne koopers gevonden aan 0,56 fr. ’t stuk : 1 brood voor 2 of 3 pers. -2 br. Voor 4 en 5 p., enz.
Broeder Overste van Hamont brengt ons bericht dat Paula van bij hr. Housmans naar St.Salvator is overgegaan.
De “Nieuwe Gazet” van 18e dezer geeft een omstandig relaas over het in den grond boren der Nederl. stoomboot “Katwijk” op 14/4, in de nabijheid van het Noord-Hinderlichtschip door een onbekenden duikboot. Dit schip met eene lading graan uit Baltimore, werd ondanks alle voorzorgen en zonder voorafgaande verwittiging plots in den grond geboord.

18. Eenige jongelingen van Beersel (Corn. Vermijlen, Th. Docx, Jos. Aerts) die na terugkeer van de kontrolvergadering aan het twisten en vechten geraakten, werden heden morgen door de D. aangehouden. Allerlei bekendmakingen hangen aangeplakt.

19. De veldwachter brengt ons ter bestelling met de ll. (= leerlingen) tal van oproepingskaarten voor de revue. Als burgerwacht dienen te verschijnen al de jongelingen, die bij de 1e oproeping in Aug. ll. ingeschreven zijn en dienst hebben gedaan.

20. Louis Vetters van Lier weergekeerd, vertelt dat in stad alle verkeer per rijwiel, bij plakbrief, verboden wordt, zelfs aan hen die in bezit zijn van een pas; met moeite konden enkelen, die zich per velo naar hun werk begeven, heden nog doorgang bekomen. In den namiddag vernemen wij uit alle richtingen, dat het veloverkeer het heele land door, zoo ’t verbod luidt om misbruiken te voorkomen, -van af den 21e dezer opgeschorst wordt. Personen echter wier bedrijf het gebruik van het rijwiel vordert, zullen vermoedelijk tegen goed in regel zijnde bewijzen, voor verkeer binnen hun werk- of reiskring, paspoorten bekomen.
Onze geburen, Jul. Nauwelaerts en de veldwachter hebben vernomen, dat Oostenrijk den oorlog aan Italië heeft verklaard en dat Nederland ook op het ingrijpen staat.
Ten gevolge van de tallooze diefstallen, van verdenking en betichting, van ontmoediging door nood, die hier en daar begint te nijpen, van het warme weder dat korzelige lieden naar buiten en elkander in den weg jaagt, -ontstaat overal twist, krakeel, ruzie, straatlawaai, dat wel eens tot botsing en grove feiten aanleiding geeft (Nmevt en Svgl – Sbkv en geburen – Stb en Smbj – Smidstr. – Lsdvl en geburen Houwstr.)

21. Vrees en onrust maken zich al meer en meer van onze bevolking meester. Deze gaat ontstemd en gedrukt onder al de knevelarijen die de dwingeland gedurig uitvindt: Revue passeeren van dienstplichtigen en burgerwacht, -telling en inschrijving van alle paarden, vrachtwagens, paardsgetuig en kortsnadien monstering der paarden naar de letter van dit bevel, -dreigen met ongehoorde straffen tegen het houden van ongeringde duiven, -opeischen met geweld van aardappelen, moeilijkheden en boeten bij verkeer na 9 u. ’s avonds (Alf. Van Dijk), -schorsing van vrij verkeer per rij rijwiel, enz. enz.
Naar Heyst om vernieuwing van pas : Ingevolge de jongste maatregelen tegen het verkeer per velo, krijgen wij slechts een pas voor verplaatsing per tram of gespan (Vergad. in Schoolstr. te Lier).
Vrouw Aug. Docx zegt ons, dat men vandaag voor de vaste waarheid heeft verteld, dat Italië reeds in strijd is, -dat het deelnemen, al of niet van Holland vandaag beslist wordt, -dat ontelbare auto’s met mitrailleuzen naar onze N. grenzen zijn vertrokken, -en dat de D. tegenwoordig kwaad, misnoegd en niet meer aan te spreken zijn. -Holland zou 70 millioen schadevergoeding vragen voor de “Katwijk”. -Kar. Gepts heeft vernomen, dat de groote Kempische banen -niet de kleine- of zijsteenwegen -in regel gebracht zijn tot goed vervoer, waaruit men besluit, dat zulks wijst op gebeurlijk schielijken aftocht -dat de D. vandaag bij baas Verschuren van ’t “Kruispunt” huiszoeking hebben gedaan naar aardappelen en terzelfder tijd twee rijwielen hebben aangeslagen en meegenomen, waarschijnlijk van vreemde personen; die tengevolge van de nieuwe maatregelen hun rijwiel aldaar hadden geplaatst.
Oude, afgelegde kleedingstukken door meer gegoeden geschonken, zijn tot bedeeling aan de meest behoeftigen, toegekomen. De lijst der behoeftigen die bij de 2e bedeeling verlangen in aanmerking te komen, bevat 73 namen.

wordt vervolgd