BIJDRAGEN TOT DE KENNIS DER GESCHIEDENIS
VAN DE GEMEENTE SCHRIEK.

door Jan De Belser

Deel 4

BEVOLKING, - Het is ons tot heden (1940) toe onmogelijk geweest inlichtingen te bekomen nopens het bevolkingcijfer der parochie tijdens de 3 eerste eeuwen van haar bestaan. Noch in de archieven der kerk, noch elders zijn daarover bewijsstukken te vinden. De oudste doopregisters beginnen met jaar 1604 en vermelden in dat jaar slechts 12 doopen. In de "Geschiedenis van HEIST (door L.Liekens) 1° deel bl. 112. - vinden wij dat SCHRIEK telde: in 1480 : 72 haardsteden, - in 1496: 43, - en in 1526: 78 haardst.

Volgens : a) documenten ten gemeentehuize (gem), b) statistieken uit den tijd der Fransche overheersching (Fr.rep.), c) schrijver De Seyn (D.S.) beliep de bevolking in ’t jaar :

1789 (Sept.)-der Fr. rep.: 994 inw.
IX (der Fr.rep.) 1800-1801 : 1118 inw.
1800 (gem) : …………. 1150 inw.
X (Fr.rep.) 1801-1802 : 1136 inw.
XI “ “ “ “ 1802-1803 : 1163 inw.
XII “ “ “ “ 1803-1804 : 1159 inw.
1815 (D.S.) : ………… 1290 inw.
1826 (gem) : ………… 1514 inw.
1830 (gem) : ………… 1535 inw.
1840 (gem) : ………… 1566 inw.
1840 (D.S.) : ………… 1560 inw.
1850 (gem) : ………… 1852 inw.
1860 (gem) : ………… 1820 inw.
1870 (gem) : ………… 1864 inw.
1880 (gem) : ………… 1889 inw.
1890 (gem) : ………… 2014 inw.
1890 (D.S.) : ………… 2060 inw.
1900 (gem) : ………… 2272 inw.
1910 (gem) : ………… 2669 inw.
1910 (D.S.) : ………… 2670 inw.
1920 (gem) : ………… 2795 inw.
1930 (gem) : ………… 3080 inw.
1939 (31Dec) : ……… 3173 inw.

De hierboven onder b) vermelde statistieken geven voor de jaren IX, X, XI en XII der Fransche republiek de bevolking (in cijfers) op: Aantal mannen, -id. vrouwen, -gehuwde mannen, id. vrouwen, ongehuwde mannen en vrouwen beneden en boven de 30 jaren, -geboorten, -huwelijken, -overlijdens, -eigenaars van vaste goederen, -personen die van de opbrengst hunner vaste goederen leven, bezoldigden van den Staat, -daglooners, dienstboden, bedelaars in gestichten, en die rondloopen van beide geslachten voor deze vier laatste soorten.

BESCHAVING. - Het is hoogst waarschijnlijk dat onze bevolking in vroegeren tijd slechts tot een lagen graad van beschaving gekomen was. Tot het einde der 18de eeuw verbeeldden een drietal mannen jaarlijks in de processie, de vroegere bewoners van SCHRIEK. Deze personen kleedden zich dien dag in een kostuum dat gansch met veil- of klimopranken belegd was. Na de processie gedroegen zij zich in de herbergen en op de straat zoo wild en uitgelaten en veinsden zich zoo onwetend, dat zij echte heidenen geleken. Hunne afstamnelingen waren rond 1830 tot 1840 nog bekend onder den naam van HEIDE(n)MANNEN. (1)
Maar die toestand uit vroegere eeuwen is niet te verwonderen :

TAAL, GODSDIENST, ZEDEN, VERSTANDELIJKE ONTWIKKELING .

De taal is het Vlaamsch. Maar de spreektaal is in Schriek (en in de omgeving) zoo ruw en hobbelig dat ze weinig gelijkenis heeft met het beschaafd Nederlandsch. (1)

Meerdere (ontwikkelde) personen kennen de Fransche taal en bedienen er zich bij voorkomende gelegenheid van. Een groot getal verbasterde woorden en uitdrukkingen die te Schriek in 1875 en vroeger in den volksmond lagen. (2), gevolg en overblijfsel uit de Fransche overheersching - zijn thans vergeten en verdwenen.

Geheel de bevolking tot den Roomsch Katholieken godsdienst behoorend, toont op Zon-en feestdag, bij kerkelijke of godsdienstige plechtigheid, dat hare godsvrucht gemeend is.

De oude Vlaamsche zeden der 19e eeuw zijn in Schriek, evenal elders, vooral na den wereldoorlog verbasterd en verdwenen.
De invloed van het hedendaagsch gemakkelijk verkeer, en de betrekking met de stad, schijnt al meer en meer uit in de kleeding, voeding huiselijke inrichting, het gedrag en de handelwijze onzer buitenlieden, onder welke bijzonder de werkersklas het verderfelijk voorbeeld uit stad en nijverheidsplaatsen meebrengt en verspreidt en ‘t zedelijk peil bij de hedendaagsche crisis doet dalen. Sport en cinema dragen daartoe ook het hunne bij.

Onder verstandelijk oogpunt blijft Schriek niet ten achter. De huidige leerplicht maakt dat geen enkel kind de school verlaat zonder zekere dosis kennis en bekwaamheid verkregen te hebben, die door de overvloedig aangeboden lectuur van dag- nieuws-, bonds- en sportbladen van allen aantrekkelijken aard door radio, cinema, enz. gedurig versterkt en uitgebreid wordt.
Op maatschappelijk gebied houdt Schriek in den algemeenen vooruitgang gelijken tred met de omgeving : Er bestaat een boerengilde met spaar- en leenkas een afdeeling van ' t "Boerenfront" , een B.J.B., verschillende vereenigingen die tot doel hebben het stoffelijk en zedelijk welzijn der jeugd te bevorderen als : een ondersteunde studiekring met maandelijksche voordracht, een bloeinde afdeeling van 't Davidsfonds ; id. Vlaamsche toeristenbond, Bond der Kroostrijke gezinnen; een Fanfaremaatschappij; een zangmaatschappij; kajjotsters; Vossen. Tot ontspanning en vermaak: 3 handboogrnaatschappijen (2 staande en 1 liggende wip); 3 duivermaatschappijen en en 1 kegelspel.

(1) Gehoord uit boerenmond op 18 Mei 1940 : " Te Pit doa heget heit gebrand; zade ga nog nie we(e)st zien ? ge moet do(a) na es ne kië gön ka(j)ken; tes vreet."
(2) Sjampetter (garde champêtre) - Z(j)uzepec (juge de paix), Kollezienen (in overtreding nemen). - trokeeren (verwisselen), -absoluut, - kapabel, - abominabel, - terribel, - korreuze (courage), -mèhè (mais hé!, - pitteleer (pet en l'air), - supeezen (sous-pieds), - portan(g) (pourtant), - ergo (dus), enz. enz.

BEDRIJF. - LANDBOUW, - De akkerbouw levert aan meer dan 9/10 der inwoners de middelen van bestaan. Door degelijke bewerking van den grond, door doelmatige bemesting en door keuze en verzorging van zaai- en plantgoed naar voorschrift der wetenschappelijke landbouwleer, wint men er de schoonste vruchten en de weelderichtste oogsten. De hoofdteelten van den akkerbouw zijn naar den aard van den bodem, rogge en aardappelen. Verder teelt men tarwe, haver, gerst, erwten, enz., en als navrucht : beet, wortelen, rapen, raapkoolen, klaver, maïs, voederkoolen, spurrie enz. Al deze voortbrengselen, ter zondering van erwten en vroege aardappelen worden op de hoeve verbruikt tot het houden van vee (1)
Onder de meeste winstgevende takken van het landbouwbedrijf kunnen wij aanstippen : het houden van rundren met het oog op de opbrengst van melk, boter en vleesch (slachtvee), het vetten van verkens en kalveren en het houden van hoenders. Dit laatst genoemd bedrijf, verdient om zijne belangrijkheid wel eenigen uitleg. Sedert het in voege brengen der broeimachine (2) tusschen 1890 en 1920, is de hoenderteelt op zulke groote schaal toegenomen, dat men niet zelden op een hof 500 en meer kiekens aantrof. In uitleg treden over zorgen waarmede men dit winstgevend bedrijf uitoefende zou ter ver leiden. Alleen weze gezegd, dat die gevleugelde gasten - tot oneer der lieden - soms beter opgepast werden dan de kinderen des huizes. Schriek overigens is sedert lang gekend voor 't kweeken van den geprezen " Mechelschen Koekoek" die, na gevet te zijn door tusschenhandelaars (3) als lieveling op de tafel verschijnt van de Brusselsche lekkerbekken.
Tijdens de naoorlogsche jaren legt men er zich meer toe op ' houden van hoenders voor de eierproductie , die even loonend is, veel minder zorg eischt, en waarbij men door aankoop van kiekentjes van echt leggersras niet aan 't gevaar van mislukking in het broeien blootgesteld is. Om aan de vraag van zulke kiekentjes te kunnen voldoen, kwamen hier in 1938 twee inrichtingen met electrische broeimachine tot stand, die een capaciteit hadden om verscheidene duizende eieren te gelijkertijd uit te broeien. (4)

(1) Tot rond 1870-75 teelde men te Schriek nog al veel vlas, en boekweit nog eenige jaren later, zelfs een weinig tot op heden toe.
(2) De heer doktor Flor. Vermijlen heeft hiertoe een grooten stoot gegeven met, tot proeve, kosteloos een broeimachien uit te leenen.
(3) Eens nagenoeg volgroeid, werden deze hoenders ter markt te Mechelen verkocht en geleverd aan kooplieden(poeldeniers) uit Merchtem, Londerzeel en omstreken.
(4) In de aangifte van oorlogsschade (Aug.1940) door een dezer inrichtingen ten gemeentehuize ingebracht, lezen wij: "Schade
aan broedeieren - 36000 stuks - 28000 Fr." dit voor schade uitsluitelijk aan de eieren.

WELSTAND.- De eerste jaren na den wereldoorlog zijn voor onze landbouwers een gouden tijdstip geweest : Had de schaarschte aan voedings-en voederstoffen tijdens de bezetting den prijs derzelve , met woeker, vertienvoudigd, zoo bracht nadien de uitvoer van veld- en stalproducten, aan die behouden prijzen, schatten bij, totdat na eenige jaren, in korten tijd een crisis intrad, onder welke de gansche wereld heden nog lijdt, bij 't uitbreken van ‘t sedert lang dreigende gevaar.
Intusschen zijn veel landbouwerszoons zich op bijzondere wijze op den kweek van groenten : tomaten; bloemkoelen, wortelen, porei, enz. gaan toeleggen, nadat zij vakleergangen en voordrachten gevolgd hadden. Deze teelt heeft zulke uitbreiding genomen dat hier (in 1936) reeds een groot getal serren en warenhuizen zijn tot stand gekomen tot aankweek van allerlei vroege groenten die, dank aan het hedendaagsch snel verkeer, tot voor 2-3 jaar, meest allen door samenwerkende maatschappijen, als b. v. " De Tuinbouwershalle" te Antwerpen, te huis werden afgehaald en bij opbod aldaar verkocht aan hooge prijzen, waarvan het bedrag mits een geringe afhouding voor de onkosten, aan de kweekers besteld werd. Meerderen onder deze laatsten, door dit bedrijf tot welstand gekomen, brengen met eigen voertuig of met dat van vervoeronderne-mers hunne producten op de voornaamste merkten of in andere streken aan den verbruiker.

HUISHOUDKUNDIGE INRICHTING VAN DEN LANDBOUW.
De grongeigendom onzer streek - dus ook van SCHRIEK - is tusschen velen, 't zij inwoners der gemeente, 't zij vreemden, verdeeld. Groote eigenaars bebouwen zelven hunne gronden niet, maar geven hunne pachthoeven en landerijen voor een min of meer langen termijn in huur aan dezen of geenen pachter. Het getal lanbouwers, die eigenaar zijn van al den grond dien zij bewerken, is zeer gering, ’t Getal dergenen die een deel gronds bezitten, denken wij te mogen schatten op ¼ der landbouwers. Dat dergenen die heden een huis of erfpacht bezitten, is hier zeer gering. Het ontstaan van veel klein eigendommen dient aan verschillende oorzaken toegeschreven. Gebrek aan werkvolk en daardoor verbrokkeling van groote hoeven; merkelijk hoogere opbrengst eener kleine uitgestrektheid door brakkering, bemesting en verzorging dan die van een groote uitbating, de zucht naar eigen bestaan en onafhankelijkheid ; de uitbreiding die land- en tuinbouw tijdens de laatste jaren heeft genomen ten gevolge van de talrijke uitwegen welke onze voortbrengselen vinden,- aan de inrichting van Raiffeissenkassen, die tot aankoop van eigendom aan gunstige voorwaarden geld verschieten aan veebonden, enz.

Bij de dood der ouders wordt de eigendom verkocht als er gegronde redenen toe bestaan. Soms is hij tijdens het leven der ouders verdeeld. 't Gebeurt ook dat broeders en zusters, samen en vereenigd, de boederij voortzetten.

De verhuring der goederen geschiedt doorgaans bij geschrevc akt voor negen soms wel dertig jaren. De huur van huis met land gaat gewoonlijk in op half Maart, van afzonderlijke stukken op half Oogst, met Baafmis (1 Oct.) of op St. Andries (30 Nov.). De pachtbrief bepaalt de rechten en plichten van eigenaar en pachter. Volgens deze bepalingen krijgt de pachter bij het aftrekken al of niet recht op schadeloosstelling voor uitgevoerde verbeteringswerken; voor navette, op halven afzaai, enz.

De huurprijs die voor bouwland van 75 tot 120 Fr. beliep per hectare in 1910, is ingevolge de schaarschte en duurte van voedings- en voederstoffen tijdens den oorlog, na denzelven soms ge-stegen tot 1000 Fr. De waarde van bouw- en weiland in 1910 gemiddeld 5000 Fr. de Ha., klom in 1927-28 tot 30 en 40 duizend Fr. maar is sindsdien, ten gevolge der algemeene crisis met meer dan ¼ verminderd. Die stijging bij openbare verhuring en verkooping waar te nemen, kwam daaruit voort dat de landbouwers, met het oog op de hooge prijzen van land-en stalproducten als het ware jacht maakten om veel en beter land in bezit of gebruik te krijgen.

De grondlasten worden in 't algemeen door den eigenaar betaald, die soms met hun bedrag den pachtprijs verhoogt. Bijzonderen verhuren hunne goederen doorgaans uit de hand ( niet in 't openbaar). Alhoewel eigenaar en huurder buiten de huurvoorwaarden geen verplichting tegenover elkander hebben, en gewoonlijk geen bijzondere betrekking met elkander hebben, bestaat in 't algemeen een inschikkelijkheid en dienstvaardigheid tusschen beiden. Soms gebeurt het dat nijveraar of handelaar als eigenaar uit winstbejag invloed en dwang uitoefent op zijn pachter.

Zelden liggen al de perceelen land van een uitbating rond de woning aan elkander vast; soms liggen die meer dan 1 Km. verwijderd.

Het getal volwassen personen, in ‘t landbouwbedrijf gebezigd, wordt door den band gerekend op 2 mannen en 2 vrouwen per 5 Ha.

LANDBOUWVEREENIGlNG. Zooals hooger gezegd, hebben omtrent al onze landbouwers zich in een bond vereenigd. Meststoffen, veevoeder en brandstoffen werden in groote hoeveelheid en onder gunstige voorwaarden aangekocht, en vele landbouwvoortbrengselen door diens bemiddeling aan den man gebracht. Niet aangesloten landbouwers wenden zich bij voorkeur tot bijzondere handelaars, die gewoonlijk meststoffen op crediet afleveren of uitstel van betaling verleenen tot het oogenblik, waarop zij zelven de landbouwproducten kunnen koopen en in betaling aanveerden. De "Boerenbond" heeft verschillende afdeelingen doen ontstaan : aardappelbond, veeverzekering, Raifeissenkas, verzekering tegen brand, enz. 't al inrichtingen die onder allen vorm- (met uitsluiting van een enkele op dit oogenblik)- den vooruitgang van 't landbouwbedrijf bevorderen.

ARBEIDERS. Veel klein landbouwers en hun zoons gingen weleer als werklieden op grootere winningen arbeiden bij het drukkenst werk in hooi- en oogsttijd van graan en aardappelen en tot voor eenige jaren bij 't dorschen, - en dit voor "paardsarbeid", dat wil zeggen dat de boer, in stede van zijn werkman in geld te betalen, voor dezen zijn paard inspande om 't veld te beploegen, oogst in te halen gekochte of verkochte waren te vervoeren. Vaste werklieden vindt men niet meer op de hoeve. Hooge loonen aan dokwerk, in de koolmijn in nijverheidsgestichten en openbare werken onttrok een groot deel mannelijke werklieden aan den landbouw, en menig aankomend meisje door den bedrieglijken glans der stad verleid, voelde afkeer van veld en stal. Om die ontbrekende krachten eenigszins aan te vullen, werden door enkele boeren onzer streek pik- en dorsmachienen aangekocht. Sedert 1937-38 wordt het dorschen zoo bij handwerker als bij boer aangenomen door lieden die met moteur en dorschtuig rondreizen, en dit werk soms op enkele uren verrichten. De melkafroomer is bij den geringsten landbouwer ingevoerd. Bracht het werk buiten 't dorp gezocht veel stoffenlijk voordeel bij, het heeft -zedelijk verval ter zijde gelaten - ook een schadelijken invloed : vele vrouwen kunnen door 't bijspringen aan 't landwerk, hunne taak van huismoeder niet gansch vervullen,- en vele knapen moesten, voor de invoering der schoolplicht, op 10-12 jarigen ouderdom de school verzuimen en verlaten om als slaven te arbeiden.

DAGLOONEN. In de laatste jaren voor den oorlog bedroeg het dagloon, buiten kost en inwoon voor een volwassen knecht 30 Fr., voor een meid 20 Fr. in de maand. In gewone omstandigheden verdiende een werkman, zonder den kost 2 Fr. en een werkvrouw 1 Fr. daags. Maaiers en pikkers verdienden 3 tot 4 Fr. daags. Soms werden deze lastige werken, alsmede het uitdoen der aardappelen "entreprise" of tegen op voorhand overeengekomen prijs per Ha. of voor de geheele oppervlakte in eens aanbesteed.

Het "duur leven" na den oorlog heeft het dagloon meer dan vertienvoudigd. En heden is de milde ondersteuning door Staat en openbare besturen, sedert het ontstaan der algemeene crisis, aan de werkloozen verleend, mede de oorzaak dat door een groot deel der arbeidende klas naar geen boerenwerk wordt uitgezien.

VOEDING EN KLEEDING. Kechts, meiden en ander werkvolk zitten aan de tafel met hunne meesters. Het voedsel is, zoo niet overvloedig, toch voldoende en bestaat meest in brood, aardappelen, melk, vleesch en groenten.-

De kleedij der mannelijke onderhoorigen was voorheen minder kostelijk dan die der meesters; tegenwoordig kan men die aan de kleederen niet meer onderscheiden. Bij de vrouwelijke ondergeschikten is dit sedert lang het geval, en in hun zondagspak wedijveren ze thans met de fijnste juffer der stad.

De slaapplaatsen laten, voor wat verluchting, verlichting en zindelijkheid betreft niet meer te wenschen.
Ondanks de huidige crisis mag men zeggen dat de voorspoedige jaren na den oorlog oneindig veel verbetering hebben gebracht in alle stoffelijke behoeften zoo van onderdaan als van meester.

NIJVERHEID. Daarover is hier niets te.zeggen, wijl er geene nijverheidsgestichten bestaan. Alles bepaalt zich bij een brouwerij, 2 stoom en 2 windmolens tot plaatselijke behoeften, en een steenbakkerij, in 1900 opgericht, die tijdens de eerste jaren na den wereldoorlog een massa steen heeft uitgevoerd, maar op dit oogenblik stil ligt.

HANDEL. Deze bestaat vooral in 't uitvoeren van stalen veldproducten. Gedurende eene halve eeuw heeft hier een boterraarkt (opgericht in 1856) bestaan, welke door meerdere kooplieden uit Wallonië bezocht werd. Talrijke boerinnen uit al de omliggende dorpen brachten er met zware korven aan den arm of op 't hoofd, hunne waar aan den man. Deze markt is eerst in verval geraakt doordien kooplieden hunne boter bij de boeren afhaalden. In 1900 werden nog ongeveer 5000 Kg. boter van maandag namiddag tot woensdag van elke week afgeleverd aan de twee kooplieden ter plaatse. Wat later, bij de opkomst der melkerijën leverden de boeren tot meer gemak hunne melk daaraan af. In SCHRIEK bestaat nog een samenwerkende melkerij.
Sinds 1885-86 wordt hier 's woensdags handel gedreven in jonge zwijnen (biggens). Kooplieden uit de omtrek brengen er bij verkoop in de herberg - er wordt geen openbare markt gehouden - tot 200 stuks aan den man.

Van over onheuglijke tijden geniet de gemeente eene belangrijke jaarmarkt, dit tot 1911 op den 24 sten Juni, St.Jansdag-(patroonfeest der parochie) en later den daarop volgenden zondag gehouden werd. Deze markt wordt druk bezocht door vreemdelingen, zoo koopers als verkoopers en nieuwsgieringen. De ten toongestelde waren bestaan in ellegoederen, kleedingstukken, modeartikels, schoeisels, huis- en keukengerief, hout- en touwwerk, landbouwgereedschappen, jonge zwijnen, enz.

ONDERWIJS. Naar wij tusschen 1874 en 1880 uit den mond van ouderlingen vernamen, werd op het eind der Fransche overheersching, door den eenen of anderen persoon, die eenige bekwaamheid bezat, school gehouden voor goedwilligen die wilden leeren lezen en schrijven ; bij enkelen leerde men ooi wat cijferen. In den vastentijd ter voorbereiding ter eerste communie, werd, buiten het godsdientonderricht in de kerk, in de eene en ander buurt - zooals dit in het omliggende de gewoonte was - door deze of gene brave vrouw, catechismusles gegeven, bestaande in door voor- en nazeggen - (de kinderen konden niet lezen) - den tekst van vraag en antwoord (van buiten) te leeren opzeggen (1)

Wel werden door het Fransch bestuur (1798-1815) pogingen aangewend om door het onderwijs beschaving en verbetering te brengen in den ellendigen toestand des lands. Maar die pogingen mislukten schier overal doordien ons volk onder vreemde overheerschers wantrouwig stond tegenover elke nieuwigheid (2) en afkeer gevoelde tegen opdringende maatregelen. Bewijzen daarvoor vindt men in documenten(3)

In dien toestand kwam verbetering onder 't Hollandsch bestuur Want den 14 December 1818 werd zekere Jos. Verlinden van KONINGSHOOIKT door het gemeentebestuur tot onderwijzer benoemd, en bekleede terzelfder tijd, met wederzijdsche instemming tusschen het "vicariaat" (geestelijke overheid) en het gemeentebestuur de bediening van "clerc" (koster). Naar voorschrift der wet moest de hr. Verlinden binnen de 6 maanden, als bewijs van bekwaamheid, een examen afleggen voor de "Jury voor middelbaar en lager ouderwijs", En wat later bij koninklijk besluit van 25 Juli 1822, werd vastgesteld dat niemand lager onderwijs mocht geven, soo hij van de"Jury van het onderwijs" of van de "Provinciale Commisie" geen toelatingsbewijs had ontvangen. De heer Verlinden genoot een vergoeding van 17 cents 14/100 of 4 sols zilver, Brabantsch courantgeld, per maand, betaalbaar door elken leerling zonder onderscheid van geslacht. Aan de kinderen der familiën, die door 't Weldadigheidsbureel ondersteund werden, moest hij kosteloos onderwijs verschaffen, maar daarvoor ontving hij jaarlijks een veertel koren (4) als een stichting van dit bureel. Het schoolokaal ter zijner beschikking gesteld, was het zuidelijk deel van het tegenwoordig gemeentehuis , destijds een gebouw zonder verdiep. De heer Verlinden werd den 25 Maart 1823 ontslagen. Zijn handteeken op menig geboorteakt ten gemeentehuize van Schriek, doet veronderstellen dat zijn geschrift zeer net en verzorgd was.

Bij de indienstreding van den heer Schools, opvolger van heer Verlinden, in 1824, werd het schoollokaal verbeterd en van lessenaars voorzien alsook van andere meubelen.- De heer Schools ontving buiten het maandelijksch schoolgeld van 4 sols of stuivers courantgeld per leerling, van wege de gemeente nog 100.- Fr. wedde en 25.-Fr. voor huishuur, en van wege het Weldadigheidsbureel nog 9 schepels (Dl) rogge per jaar (4). Hij bleef in dienst tot 1830. Zijne opvolgers werden waarschijnlijk op dezelfde wijze vergoed.

(1) De meeste kinderen woonden geen school bij en konden noch lezen, noch schrijven. Meerderen onder hen waren 17-18 jaar oud eer ze bekwaam geoordeeld werden om de 1ste communie te doen. Zelfs hoorden wij gewagen van een jongeling, wiens eerste communie kleederen hem eenigen tijd later dienden tot huwelijkscostuum.
(2) Onder ander : De nieuwe " Catechismus" door Napoleon ingevoerd en door Cardinaal Caprana goedgekeurd, vond geen ingang en stiet overal op verzet. - Vele priesters weigerden het gebed :"Domine, salvum fac imperatorum nostrum Napoleon" op te zeggen.
(3) Ten Gemeentehuize van Schriek liggen formulieren of afschriften daarvan, door 't fransch bestuur toegezonden tot het verstrekken van inlichtingen die zouden dienen tot het inrichten van
een geregeld onderwijs. Bij 't verzuim deze formulieren in tijds of volledig in te zenden, werden "rappels" gezonden met bedreiging van straf.
(4) Waarschijnlijk ligt daarin de oorsprong van het “kosterskoren", dat tot voor een veertigtal jaren op veel plaatsen rond Nieuwjaar door de kerkkosters bij de boeren werd rondgehaald (soms vervangen door een gift in geld).

Van schoolprogramma en -verordening was er geen spraak : nergens daarover vinden we iets vermeld.

DE SCHOOLWET van 1842. - Van het begin af onzer onafhankelijkheid werd de noodzakelijkheid ingezien van een nieuwe en algemeene regeling van het onderwijs. Na de stemming der gemeentewet in 1836, moest er iets komen, t.t.z. een wet- die iedereen zou bevredigen. Moeielijk werk voor ’s landsbestuur. Vele voorstellen werden gedaan, ontwerpen besproken, totdat daaruit eindelijk in 1842, de eerste wet, - een meesterstuk op gebied van onderwijs - te voorschijn kwam.
Ten gevolge van het invoege treden dezer wet besliste de gemeenteraad in zitting van 13 Mei 1845; de school te vergrooten. En gezien er dan nog geen gemeentehuis bestond (5) en de heer Arrondissementskommissaris reeds te voren het oprichten eener bewaarplaats voor de archieven had bevolen, besloot de raad op het te vergrooten gebouw, een verdiep bevattende twee vertrekken, op te richten.
Maar allerlei moeielijkheden : de slechte financieele toestand der gemeente (6), de geringe toelage van 't hooger bestuur, wijzigingen aan 't plan enz., waren oorzaak dat het werk eerst dertien jaar later (in 1858) werd uitgevoerd.
Bracht de wet van 1842 veel verbetering in den toestand van het onderwijs , toch maakte de sterke aangroei der bevolking, na 30-35 jaren, een degelijk onderwijs onmogelijk (7). Ook zou men de geslachten scheiden : In 1877-1878 werd een school (met woning) voor de meisjes gebouwd (8) en den 10 Oktober 1878 werden twee religieuzen-onderwijzeressen (orde St Jozef van Calasance) uit 't moederhuis te Vorselaer, aan de school benoemd. Bij 't in voege treden der schoolwet van 1879, hebben deze zusters hun ontslag gegeven en de woning verlaten. Bij de opening der vrije school zijn twee zusters van dezelfde orde hen komen vervoegen en van dit oogenblik tot in 1884 zijn zij door de geestelijke overheid gelast geweest met het onderwijs aan jongens en meisjes. Voor de jongens werd een woning kosteloos ter beschikking gesteld door heer DE VEUSTER Victor en met de meisjes werd voorloopig klas gehouden in een gehuurd huis,-totdat de nog bestaande klassen voltrokken waren.

Bij 't in werking treden der wet van 1884 hebben de religieuzen afgezien van 't onderwijs aan de jongens en is de meisjesschool aangenomen door de gemeente. De Zusters, die een huis bewoond hebben, dat aan Mevr. Wed. Goossens-Rijmenants en kinderen toebehoort, zijn in 1897 overgetrokken naar het kloostergebouw door vermelde weldoeners bij de klassen gebouwd
De woning der gemeentelijke meisjesschool is in 1879 toegekend aan een onderwijzeres, die ambshalve (voor 't hoogere bestuur) benoemd was, wijl het gemeentebestuur weigerde tot een benoeming over te gaan.

DE WET VAN 1884. Bij beraadslaging van 6 Oktober 1884 werd door den gemeenteraad beslist : 1. De gemeentejongensschool met haar personeel te behouden. 2. De meisjesschool aan te nemen met een toelage van 2.800 fr. 3. De gemeentelijke meisjesschool, die slechts negen leerlingen telde, af te schaffen. (Zie aanh. XXXIV)
In 1894 zijn de jongens uit het oud gemeentelokaal naar de gemeentemeisjesschool overgetrokken . Heden (1940) telt die school … klassen.

(5) In een gehuurde kamer werden alsdan de raadszittingen gehouden en de gemeentearchieven bewaard.
(6) Door het vergrooten der kerk in 1844 was de gemeentekas uitgeput.
(7) Rond 1873-‘77 woonden ongeveer 250 leerlingen (beide geslachten) de school bij, die twee klassen bevatte.
(8) Door aannemer Petr. De Bie van Putte, mits 31419 fr.
(9) "Omdat, - aldus in 't register der beraadslagingen aangetekend - de benoeming tegenstrijdig zou zijn met het algemeen gevoelen der inwoners en te voorzien is dat al de leerlingen naar de vrije school zullen gaan".

GEBOUWEN. - De gebouwen in de gemeente Schrick zijn allen van hedendaagschen bouwtrant en bieden niets bijzonders aan. Als voornaamste gebouwen kunnen wij noemen: de parochiale kerk gebouwd in 1303, maar later tweemaal vergroot (toren in gotischen stijl), de kerk van Grootloo, een echt juweeltje in modern Romaanschen bouwtrant, in 1937 opgericht, - het gemeentehuis en de Scholen. Als privaat gebouw het kasteel van de adellijke familie Van der Stegen, dat uit de 18de eeuw schijnt te dagteekenen en door de vermelde familie tijdens de Fransche revolutie (1794) behouden bleef tot in 1926, wanneer graaf Rudolf Van der Stegen kasteel en domein verkocht aan hr. Aug. De Roy, afstammeling van een oude adellijke familie uit Picardie, - die het in 1946 verkocht aan ...
De kleine, lage huisjes die rond 1870 en nog later de kom van het dorp vormden, zijn vervangen door moderne, sierlijke woningen die van welstand der bewoners getuigen.

KRONIEKEN.

Nopens het bevolkingscijfer, den toestand der bevolking, GEWICHTIGE GEBEURTENISSEN EN FEITEN, die zouden plaats gehad hebben tijdens de twee-drie eerste eeuwen van het bestaan der parochie, is weinig met zekerheid gekend. De Geschiedenis leert ons, dat de middeleeuwen (ten naaste bij van 't jaar 450 tot 1450), tijdens welke Schriek ontstaan en opgekomen is, tijden waren van wanorde, onkunde en barbaarschheid ; dat de onwetendheid zoo groot was, dat de hoogst staande personen niet konden lezen, noch schrijven; dat alleen in de kloosters onderwijs en letteren, zoo goed mogelijk, in eere werden gehouden. Niet te verwonderen dat er geen documenten bestaan, welke op den toestand in dien tijd, eenig licht werpen. Naar aanteekening van den heer Cools (1) zouden de oudste archieven van Schriek maar dagteekenen van 1564. En dit schijnt zoo te zijn, want de stukken die ten gemeentehuize bewaard worden (2), - die op 't Staatsarchief te Antwerpen berustten in 1936 (3),- en degene die door den heer Conservator aldaar, bij brieven van 10-7-1936 aan den hr. Burgemeester van Schriek gevraagd (4) werden, alsmede de ruim drie honderd stukken, die opgesomd zijn in den "Ge-ordend inventaris der parochieregisters en oorkonden"(5), dagteekenen, op enkele uitzonderingen na, van later tijdstip. Te oordeelen naar hetgene verschillende geschiedschrijvers verhalen uit het verleden van omliggende plaatsen, besluiten wij dat Schriek, zooals we, om tijdsorde te volgen, verder zien zullen, - zijn aandeel heeft gehad in het "wel en wee" der naburige dorpen.

(1) Heer Cools, onderwijzer en medewerker van den hr. Jan Op de Beek, bij 't opzoeken en verzamelen van geschiedkundige documenten en bijzonderheden.
(2) Zie aanhangel I
(3) “””””””””””” II
(4) “””””””””””” III
(5) Zie bladen 29 tot 33.
Beteekenis der verkorte wijzigingsteekens in de volg. bladzijden.
(Bl. 12) = blad 12 van onderhavigen bundel.
(Nr. 13) = nr 13 van "Geordend inventaris der parochie registers.
(L.L.,II,33) = Geschiedenis van Heist door Lod. Liekens, 2e deel, blad.33.
(A.B.,40) = Geschiedenis van Lier door Anton Bergmann, bladz.40
(Th.De R.150) = Eenige onuitgegeven stukken door Th.De Raedt, bl. 150
(…) = Niet historisch feit, - of feit uit de buurt van Schriek.
(Aanh. I) = Zie aanhangsel I.

FEITEN MET JAARTALLEN UIT DE GESCHIEDENIS.

1220 Walther Berthout, ter kruisvaart te Damiette, ziek gevallen schenkt aan het Tentonisch Huis te Jerusalem 6 bunder grond te Grutlo(Grootloo) (bl.40 of A)
1303 In dit jaar zou de kerk van Schriek gebouwd zijn. (Bl. 12 en L3)
1309 In dit jaar werd de parochie opgericht (Bl.12)
1310 De Munksbosschen, 74 bunder groot, werden aan het klooster van Grimbergen verkocht door Gielis van Beirsele en Gijzel Vleminck (L.L.II,23)
1427 Jan Van Arkel staat het Land van Mechelen, waartoe Schriek behoorde, af aan den heer Van Wezemaal (Bl.6). 1459 De heer Van Wezemaal staat het af aan Filips de Goede. Het goed blijft aan de Kroon tot bij de openbare verkooping in 1650. Dirk van der Nath koopt Schriek en Grootloo. 1660 Dirk van der Nath verkoopt Schriek en Grootloo aan M. van Brouckhoven. 1725 Graaf van der Stegen huwt een afstammelinge van van Brouckhoven.
1480 Schriek en Grootloo tellen 72 haardsteden. (L.L.,I,112)
1496 Schriek en Grootloo tellen 43 haardsteden. (L.L.,I,112)
1526 Schriek en Grootloo tellen 78 haardsteden. (L.L.,I,112)
1542 Schriek en Grootloo geplunderd door de legerbende (rooversbende) van Marten van Rossem (Aanh.IV).
1564 Van dit jaar dagteekent het oudste document van Schriek : "Rekeningenboek der kerk." (Nr 86 bis).
1578 Vreemde legers verwoestten onze streek. Slag van Rijmenan (Aanh. V).
1585 De kerk van Heist in asch gelegd (L.L.,II,84).
1586-1590 De Spaansche linie opgeworpen.(Aanh.VI.)
1600 Putte verwoest (L.L.,II,92).
1604 Van dit jaar dagteekent het oudste doopregister (Aanh.l)
1622 Van dit jaar dagteekent het oudste stuk waarin Schriek als GEMEENTE vermeld wordt.
1622 Plundering en brandstichting in de dorpen rond Mechelen, Leuven en Brussel; vandalisme te Haacht.
1634 Een leger met 1600 paarden gedurende 12 dag. te Keerbergen.
1635 Een generaal met zijn leger te Keerbergen.
1636 Vijf compagnie cavallerie gedurende 5 weken te Keerbergen. Doortrekken van troepen te Keerbergen, Putte en Schriek. Plundering en verwoesting van den oogst.
1637 Cavalerie kampeert te Keerbergen. Brand bij genoemd dorp.
1638 Doortocht van troepen tusschen Aarschot en Lier. Inlegering van troepen te Schriek. De kerk en de kapel van Grootloo door de Franschen geplunderd. Vlucht der inwoners, huizen in brand gestoken; besmettelijke ziekte in Schriek.(Zie volledige attestatie Aanh. VII.)
1639 Vreemde legers in Keerbergen; brand in een hoeve.
1641 Afpersingen en geweldenarijen tegen inwoners van Keerbergen, strooptochten, bedreigingen, gevecht.
1642 Het bestuur van Keerbergen levert een bewijs af van goed gedrag aan den Spaanschen gouverneur van Lier.
1643 Spaansche en Engelsche troepen passeeren gedurig door Keerbergen. Vernieling, oorlogschatting.

Voor 1650 - PROCES TUSSCHEN WERCHTER EN SCHRIEK OVER HET BEZET DER BOLLOO.(Bl. 39).

1651 De "STEINEN HOEVE" opgemeten. (Aanh.VIII).
1653 Werving van rekruten te Keerbergen en Rijmenam. (Th.D.R.)
1655 Een langdurig geschil ontstaat tusschen de E.H.Pastoor Mertens en Ferdinand en Antoon van Brouchoven.(Aanh.IX.)
1656 De windmolen op de kapelheide (Leuvensche baan) opgericht. (Aanh.X.)
1660-62 Verkoop van vier roeden kerkhof (Xl)
1662 Juf. de Cleyn leent 22.000 gulden aan de gemeente.(Bl. 24)
1705 Inwoners van Schriek en Grootloo vluchten op de "Molensch(r)ans". Ongemeen heete zomer. Oorzaak der vlucht.(Aanh.XIV)
1710 Instelling van 't broederschap van St. Antonius. (Hr.A.Cools)
1714 Mevr. van Grootendael schenkt het “Kaudhalzenhof” aan de kerk (bl.22)
1717 De erfgenamen van juf. de Cleyn schelden 35.000 gulden kwijt aan de gemeente.(Bl. 24)
1743 Vijf woningen van Baal aan Schriek afgestaan: Getuigenis van den E.H.Helsen, vicaris in Baal (Bl.13).
1745 Inrichting der onderpastorije ( Bl. 34-36).
1767 Vagebond Adriaan Schuerman te Schriek gegeeseld (Aanh.XIII).
1770 Testament van den E.H.Pastoor Lardinoy (Blad.23).
1771-’76 Proces tusschen de gemeente en hr.Fil.Norb.Mar. vander Stegen, baron van Putte en heer van Schriek over het bezit der "Kapel(le)heide" (Aanh. XIV).
1775 Opbouw der pastorij.(Bl. 37).
1789 VERMALEDIJT BACKHUYS TE SCHRIEK (Aanh. XV)
1793 Herstelling en eerste vergrooting der kerk (Bl. 17)
1794-’99 België ingelijfd bij de Fransche republiek
1799-1804 België onder het Consulaat
1804-’14 België onder het Fransch Keizerrijk (Aanh.XIX).
1795 België verdeeld in departementen en Kantons
1796 Nieuwe verdeeling van Kantons (Aanh.XX).
17.. De Rooversbende van Pijpelheide (Aanh.XVIII).
1798 De kerk door ‘t volk geopend; gendarmen verjaagd (Aanh.XVI).
1799 De pastorij te koop aangeboden.(L.L.,II;204). (Aanh.XVII).
1799 Nieuwe verdeeling en bestuur (Aanh.XX).
1800-1804 Herstellingsmaatregelen door ‘t Consulaat
1801 Concordaat (Aanh.XXI).
1804-1815 Napoleon Bonaparte Keizer; heerschzucht; oorlogen; krijgsopschrijving (L.L.II,209,A.B.495). Tocht naar Moscou (1812); Slag van Leipzig (1813) Waterloo-(1815).
1810 Registers van de verslagen der gemeenteraadzittingen (XXII).
1819 Notaris J.Fr. Ceulemans benoemd, verblijft te Schriek (XXIII).
1820 De pastoreele goederen wedergegeven (Aant.hr.J.Op de Beek).
1820-’21 Onderzoek der openbare wegen,-verslag (Bl.57).
1821 De doop- ,huwelijks- en overlijdensregisters (der kerk) worden aangeslagen door Commisaris Van Velsen en burgemeester J.N.Vermijlen (J.Op de Beek).
1821 De goederen der kapel van Grootloo aangeslagen door de gemeente; de boomen rond de kapel verkocht.(Bl.42).
1825 Moeielijkheden tusschen de gemeente en graaf Filip van der Stegen (Aanh. XXIV).
1826 Broodzetting. (Aanh.XXV).
1827 Geschil tusschen inwoners van Grootloo en Schriek-dorp over het houden van danspartijen. (Aanh.XXVI).
1830 Tijdens de omwenteling van 1830 (15 tot 16 October) kampeert een » vrijwilligersleger te Schriek. (Aanh. XXVII).
1838 De brouwerij Vermijlen opgericht. (Aanh. XI).
1839 De EH. Kerselaers maakt 2000 Fr. aan 't armbestuur (Bl.23).
1844 Vergrooting (2e vergr.) der kerk. (Bl.17).
1844 Verval der gilde van St. Sebastiaan (Bl.22) en (Aanh.XXVIII)
1845 2de Windmolen opgericht door Fr. Van Calsteren op grond aangekocht van J. Van den Broeck, wijk B,nr '27b (Hoek der Puttestraat met Langstraat.)
1845 Lazarushofken vernietigd. (Aanh.XIV).
1847 Cath. Rijmenants (Wwe Goossens) maakt 4000 fr. aan het Armbestuur (bl.23)
1849 De Nederlandsche gewichten afgeschaft : vervangen door het metrieks stelsel. (Aanh. XXIX).
1852 De school van Goor (Heist) met onderwijzerswoning gebouwd.
1853 Oogst beschadigd door hagelslag (L.L.II,238)-(Aanh. XXX).
1855 Filip Claes schenkt twee perceelen land, onder Keerbergen gelegen aan de kerk. (Bl. 23)
1855 De botermerkt wordt ingericht (Bl.69).
1856 Het gemeentehuis wordt opgebouwd.( ).
1857 Graaf Filip Van der Stegen gemeenteraadslid. (Aanh. )
1858 Graaf Filip Van der Stegen maakt vast goed en een som geld aan ‘t Armbestuur, met 1/3 van het inkomen aan de kerk.(Bl.22 en 23).
1864 De eerste steenweg in de gemeente gelegd. (Bl. 58)
1865 St. Bermardus kapel heropgebouwd.(Aanh. XXXII).
1869 Pionieren. (Bl.57).
1871 Inwoners van Grootloo vragen oprichting eener parochie in hun gehucht (Bl.42 en 43)
1873 De dekenij Heist-op-den-Berg ingericht (Aanh.XXXIII)
1873 De EH.Pastoor Kar. Vermeijlen vermaakt bij testament een perceel land aan het Armbestuur.(Bl.23)
1875 De EH.Van Ourshagen Jan Adr. schenkt aan de kerk een stuk land ter waarde van 5.000 fr. (BI.23).
1875 't Lazarushofken wordt door de gemeente aangekocht.
1877 De jongensschool (Leuvensche baan) gebouwd.(Bl.59)
1878 Stichting van het klooster. Meisjesschool . (Aanh.XXXIV).
1679 De pastorij wordt aan de kerkfabriek toegekend. (Aanh.XXXV).
1879 De vrije katholieke school opgericht.(Aanh.XXXIV).
1882 Nieuwe kruisweg in de kerk.(Bl.24).
1885 Handel in jonge zwijnen. (Bl.69).
1886 Brouwerij De Veuster opgericht.(Wijk A, nr 587a).
1890 Boerenbond gesticht.( Bl. 68) .
1891 tot 1937 Herstel der kapel van Grootloo met vergrooting – maandelijksche mis ; -Zondagsche mis;- oprichting der parochie,- eerste herder;- inrichting der parochie;- bouwen en bemeubeling der kerk.(Bl.43 tot 49).
1895 Invoering van den broeioven (broeimachien) bij de kiekenteelt(Bl 65 en 66)
1895 Verlichting der dorpskom met petrolielantaarnen.
1898 Gekleurde glasramen in de kruisbeuk der kerk.(Bl.25)
1900 Oprichting der pensioenkas.
1900 Oprichting der steenbakkerij De Veuster.(Bl.69)
1905 Buurtspoorweg Lier-Werchter aangelegd.
1906 Postkantoor ingericht.
1919 Gedenkteeken der gesneuvelden opgericht.
1921 Electrische verlichting ingevoerd.
1923 Telefoonkantoor ingericht.
1934 Nieuwe begraafplaats aangelegd.(op W.B.nr 294).

AANHANGSEL I.

Ten gemeentehuize berust een stuk luidend :
'STAAT VAN INVENTARIS DER PAPIEREN EN DOCUMENTEN RAKENDE HET GEMEENTEBESTUUR VAN SCHRIEK EN GROOTLOO".
Wij Burgemeester en Secretaris van de gemmente Schriek en Grootloo verklaren bij deze overgenomen te hebben op de gemeentekamer alhier uit handen van Jan Norbert Vermijlen, Burgemeester der gemeente op heden wezende zesde December achttien honderd dertig, de hierna genoemde stukken rakende het gemeentebestuur van Schriek en Grootloo :
1.- Een register inhoudende de akten van geboorten, huwelijken en overlijdens van af drij November zestien honderd dertien tot zestien honderd een en vijftig.
2.- Dito van zestien een en vijftig tot 1685.
3.- Een register van geboorten en huwelijken van 1685 tot 1731.
4.- Een register van de aflijvigen van 1685 tot 1731, vergezeld van het "Zondagsgebed".
5.- Een register van de geboorten en huwelijken van 1604 tot 1623.
6.- Een register van geboorten, huwelijken en aflijvigen van 1754 tot 1766.
7.- Een register bavattende de tienjarige tabelle van 20 September 1792 tot het jaar XI der Fransche republiek van geboorten, huwelijken en aflijvigen in chronologische en alphabetische orde.
8.- Dito van 1802 tot 1813.
9.- Drie registers bevattende de tienjarige tabellen van 1 januari 1813 tot dito 1823.
10.- Een register inhoudende 15 akten van overlijdens van militairen in dienst.
11.- Een register van geboorten, huwelijken en aflijvigen van 1775 tot 1778, - alsmede de akten van 1792 tot 26 October 1797.
12.- Dito van 1779 tot 1791.
13.- Dito van 22 September 1796 .tot 1799 met eenige renseignementen van geordonneerde vonissen en rectificaties met tabellen van voorgaande administratuurs.
14.- Register van geboorten van 23 Sept. 1800 tot 31 December 1810.
15.- Register van geboorten van 1 Januari 1811 tot 31 December 1820.
16.- Register van huwelijken van 23 Sept. 1800 tot 31 December 1810.
17.- Register van geboorten van 1 Januari 1811 tot 31 December 1820.
18.- Register van aflijvigen van 23 Sept. 1800 tot 31 December 1810.
19.- Register van aflijvigen van 1 Januari 1811 tot 31 December 1820.
20.- Negen registers van geboorten, huwelijken en aflijvigen van 1821 tot 1829.
21.- Een dooze inhoudende de titels "RENTE CONSTITUTIVE" toebehoorende aan de Armentafel met de inscriptie van nr 1 tot 15.
22.- Dooze : politie, nachtwachte, bedelarij, jacht en veldinrichtersdienst.
23.- Dooze inhoudende de stukken rakende de armen.
24.- Dooze inhoudende de stukken aangaande de publieke instructie.
25.- Dooze inhoudende de stukken aangaande de publieke instructie.
26.- Dooze inhoudende de stukken aangaande de kinderen van het borgerlijk hospitaal te Antwerpen.
27.- Directe belastingen (Bestuurlijke zaken).
28.- Reglementatie van politie. Tafel van betrekking of overeenkomst van den Republikeinschen met den Gregoriaanschen kalander.
29.- Nationale militie.
30.- Publieke wegen.
31.- Comptabiliteit ; Kwitt. van de gemeente ontvangen wegens een borgtocht van 300 gulden van heer Segers.
32.- Moederrollen der plaatselijke belasting.
33.- Fournitures militaires.
34.- Staat van akten, minuten, registers van het gesupprimeerd regentschap van Schriek, gedeponneerd te Mechelen den 20 mei 1809.
35.- Rekeningen der gemeente van 't jaar X tot XIV van 1806 tot 1828
36.- Idem van 1823 tot 1828.
37.- 3 Registers van resolutiën van den gemeenteraad.
38.- 1 Register van de bevolking van 1830.
39.- Register van notiën, sloten en rekeningen van 1 Januari 1715
40.- tot 47. (Meubelen, brandmateriaal, enz.)
48.- Dooze: stukken over koeipokken + veeartsenij.
49.- Rekeningen der Armentafel van 1802 tot 1827
50.- Rekeningen en bewijsstukken van militairen dienst in de Nederlanden
51.- Verkiezingsstukken.
52.- Militiestukken.
53.- Militiestukken : landmilitie 1815 - 1830.
54.- Nog over de landmilitie.

AANHANGSEL II

Op het staatsarchief te Antwerpen (Door Verstraeteplaats,5) berusten :
1. Archieven der Schepenbank door de gemeente ter Rechtbank van Mechelen gedeponneerd :
Domaniaal hof van Befferen, Goedenissen van 1673, 1719, 1722, 1764, 1766, 1795 = 5 deelen
Idem - minuten 1691 - 1719 = 1 deel.
Voorwaarden 1731 - 1779; 1781 - 1783; 1785 - 1792 = 44 deelen.
Rollen 1753 - 1770 = 3 deelen.
Schepenakten 1760 - 1794 = 5 stukken.
2. Andere archieven :
H. Geestrekeningen 1619 - 1812 = 6 pakken.
H. Geestrekeningen cijnsboekjes 1634 - 1688 = 1 pak
H. Geestrekeningen varia 1672 - 1820 = 1 pak.
Dorpslastboeken 1613 - 1789 = 20 pakken.
Processen (gemeente-) 1770 - 1776 = 1 pak
Notitieboek (rekeningen) 1715 - 1776 = 1 deel.
Wettelijke akten en conditiën 1584 - 1775 = 1 pak.
Weezenrekening 1638 - 1699 = 1 pak
Militaire zaken 1648 - 1749 = 2 pakken.
Contributieboek 1705 - 1706 = 1 deel.
Lastenboekjes 1705 - 1708 = 3 deelen.
Allerlei stukken 1.99 - 18.. = 3 pakken

AANHANGSEL III

Archieven gevraagd door den heer Conservator:
Archieven van de Schepenbank en afgeschafte instellingen.
Stukken ten voordeele van den H. Geest 1748 - 1 pakje.
H. Geestrekeningen 1693 (nr 34), 1694 (nr 35) - 2 cahiers.
Manuel: Inkomsten van den H. Geest, 18e eeuw - 1 cahier.
1.- Andere archieven van het “oud regiem”: collectie van den XXn penning, rekening 1786 - 1 cahier.
landboekje 17e eeuw.
2.- De twee tafelboeken der oude parochieregisters.
3.- Archieven van het “nieuw regiem” behalve burgerlijken stand : registers van den gemeenteraad, schepen collegie, militie, politie, bevolkingsregisters daarmee betrekking hebbend ± 1797-1837.

AANHANGSEL IV.

MARTEN VAN ROSSEM was legeroverste (maarschalk) van den graaf van Kleef (1) die den koning van Frankrijk steunde in den strijd tegen Keizer Karel V.
Bij (A.B.178) vinden wij aangetekend: " ... Na de oude infirmerij van het Beggijnhof (te Lier), die buiten de Eekelpoort lag, verbrand te hebben, sloeg de bende van den Zwarten Marten den weg op Duffel in, om daar de Nethe over te trekken; doch men vond de brug afgebroken. Na twee dagen werkens gelukte de soldaten er in om bij middel van kuipen en bakken aan de klokzeelen gebonden, de rivier over te trekken. Maar van de dorpen Duffel en Waalhem bleef niets dan puinhoopen over. De abdij van Rosendaal werd verwoest, Mechelen bedreigd, SCHRIEK, Keerbergen, Wespelaar, Thildonck, Rotselaar geplunderd Herent en Winzele neergeblaakt en Leuven belegerd, doch niet ingenomen."

AANHANGSEL V.

VERWOESTING ONZER STREEK . De omwenteling der 16e eeuw , - strijd die meer dan veertig jaren duurde tusschen Spanje en Nederland, -is een van de rampzaligste tijdperken geweest, die ons land beleefde : (L.L. II ,78) " Te Heist was men dikwijls overlast van Krijgsvolk, want het lag op de groote baan van Lier naar Aarschot, welke twee versterkte plaatsen waren. Het was hier een gedurig heen - en weertrekken van legers en garnizoenen en dikwijls bleven die troepen hier vernachten of zelfs verscheidene dagen uitrusten."
(A.B.248-249) : " Op 7 juli 1578, sloeg het Statenleger (2) zich op de heide tusschen Lier en Herenthals neder. De dorpen werden afgeloopen, de oogst verwoest, en de ongelukkige landlieden, vluchtten naar Lier, waar hun vee bij gebrek aan voedsel, ten grooten deele stierf.

(1) In geschiedboeken ook genoemd "Duc de Clèves et de Juliers."
(2) De Staten = Staatschen = Algem.staten waren de afgevaardigden der Nederlanders, vooral die uit de N.provinciën; Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, die samen aanspanden tegen Spanje. De Staatschen zoowel als de Spanjaarden, hadden vreemde ( Duitsche, Engelsche, Schotsche) soldaten in dienst, die slecht betaald en zonder regeltucht, meer last dan voordeel veroorzaakten, strooptochten ondernamen, en allerlei gruwelen bedreven.

Op 23 juli werd het kamp naar Keerbergen verplaatst (waarbij het te Schriek ook niet rustig zal gebleven zijn)- en op 1 Augustus wonnen de Staatschen den slag van Rijmenam. Die overwinning verbeterde den toestand niet… Duitsche benden te Zandhoven gelegerd tot onderstand der Nederlanders, werden naar de Nijlensche heide overgebracht. Men had dus een Duitsch kamp te Nijlen en het Statenleger te Keerbergen. "Voeg daarbij de "Zwarte ruiters" zooals men de Spanjaards noemde die onophoudend strooptochten hielden, de boeren tot bij Antwerpen oplichten en op rantsoen stelden, en men kan zich een denkbeeld vormen van den toestand onzer streken. Op sommige dorpen waren noch menschen noch dieren te vinden. Lier integendeel was opgekropt met vluchtelingen, die met hun vee op de straten legerden en in groot getal van ellende bezweken. De lijken bleven boven de aarde liggen en weldra verscheen de pest, die, zooals Van Lom getuigt, in het volgend jaar 5000 slachtoffers maakte. Die pest woedde geheel het land door en sleepte ook Dom Jan (Spaanschen landvoogd) ten grave (1 October 1578).

AANHANGSEL VI.

DE SPAANSCHE LINIE. (L.L.,II,86-87) : "Op de Pijpelheide, onder Heist, hadden de Spanjaards een versterkt kamp ingericht tegen de inloopingen van Willem den Zwijger, die te Diest zijn kasteel had. Dit kamp van Baal-berg naar de Neet te Booischot, was ongeveer 4 Kilom. lang en voorzien van diepe grachten met water van 15 met. breedte."
Rond 1870-'75 lagen, als overblijfselen van die verdedigingslijn, nog eenige kuilen bij aarden wallen op enkele honderd meters ten O. van 't kerkhof van Pijpelheide, langs de N. zijde tegen de baan naar Aarschot. Een gebuur Karel Eggers, die goed op de hoogte scheen van aardrijks- en geschiedkundige bijzonderheden, en onze kennis uit de lagere school over die vakken dikwijls wist aan te dikken,- duidde ons ter plaatse, als richting dier lijn aan : Baalberg, Pandhoeven,de Meren (bij voornoemde kuilen), de O.zijde van Pijpelheide, de spoorwegstatie van Booischot. En, Evarist Vleminckx, schaliedekker, Pijpelheide, wees ons, als laatste overblijfsel der linie - omstreeks 1900-den hoogen aarden dam of wal aan, die met zijn N.einde tegen de provinciale baan reikte, een honderdtal meters ten W. van den buurtsteenweg naar Booischot-Statie.

AANHANGSEL VII.

INLEGERING VAN TROEPEN TE SCHRIEK.
"Wij schepenen der heerlijcheit van Keerbergen gemeyntelijk doen te weten ende certificeeren voir de gerechte waerheyt op den eedt int aennemen onse ampten gedaan, aen alle degene die dese tegenwoirdige letteren sullen sien oft hoeren lesen besunders de Hoog Mogende heeren staten generaal der vereenichde Nederlanden, ter instantie van Schepenen ende gesworen bedesitters der heerlijcheyt van Sint-Jans-int-Schriek ende Grootloo gelegen neffens ende paelende aen onse voerschreven heerlijcheit, dat tzelve dorp is een van de seventhiene maekende tsaemen het landt van Mechelen of landt van Arcle, wesende cleyn in sijn distrikt of begrijpe, hebbende dese inlantsche oirloege geleden groeten overlast van logeringe van soldaten ende dat de consideratie van de gelegentheyt de plaetsen op de baene tusschen Aerscot ende Liere, daer de passeringe ende repasseringe meest is gevallen, hebbende daer bij geleden groete schaede merckelijck ten tijde als de voern, heeren staten met sijne Majesteyt van Vranckrijck legers hadden belegert de stadt van Leuven, sijn van de franchoisen gansch ende geheelijck gepilleert geweest, ende affgerucft hunne kerke ende capelle van Groetloe respectieve, daer sij hunne meubelkens hadden gevlucht, sulex dat sij daer al hebben gelaten dgene sij ter wereld waeren hebbende, qualijck hen leven hebben connen salveren dwelck heeft gecauseert, datde gemeynte gansch ende geheelijcksijn verstroyct geweest ende veelen hebben verlaeten de voorschreven jurisdictie ende hebben hun gegeven met hunne residentie onder andere jurisdictie daer ontrent gelegen, doir weleke oirsaeke dat daer veele huysingen ledich ende onbewoont sijn liggende, die ooick woirden affgebroken ende verbrandt bij de soldaten, naer weleke voers, belegeringe Godt Almachtich de selve gemeynte heeft commen besoecken mette contagieuse sieckte die heeft geduert den tijdt van twee jaeren geduerende welcken tijd binnen de selve heerlijcheyt van de selve sieckte sijn gestorven menichte van de innegesetene, waardoir dat de gemeynte hun bevinden soe weynich en swack dat niet mogelijck en is, dat sij connen continueren in de betaelinge van de lasten die sij voirmaels hebben betaelt aen deen als dander sijde, sullen daerom genoetsaeckt sijn deselve heerlijcheyt te moeten abondonneren ende sedert laten liggen, ten waere hunne redelijcke moderatie ende quytscheldt geschiede. Ende want goddelijck ende redelijck is in alle rechtveerdige sacken der waerheyt gettuygenisse te geven, besunders des versocht synde, soe hebben wij schepenen voergenoemt dese bij onsen secretaris laten schrijven ende teeckenen ende onsen gemeynen schependoms segel op het spatium gedruckt.
Gedaan desen IX Juny 1638

AANHANGSEL VIII.

DE STEINEN HOEF. De gebouwen dezer hoeve liggen ruim 300 met. N. waarts van den kerketoren. O.waarts tegen de baan naar Heist. 1651 werd deze hoeve opgemeten en op plan gebracht. Op dit plan met verklaring, waarvan wij hier een verkleinde schets bijgevoegen,- ligt de woning afgebeeld als een heeren verblijf : gebouw met verdiep puntgevels en torekens, sierlijke bijgebouwen en prieeltjes in den uitgestrekten tuin. Rond die gebouwen liggen 31 perceelen grond afgebeeld, die, bijna allen in vorm en oppervlakte overeenstemmen met de perceelen van kadastralen atlas Poppe. Van die naast elkander aangesloten perceelen, het al eigendom van zekeren heer Antoon Dierckx te Mechelen, waren in vermeld jaar alleen de dichts bij de woning of tegen de openbare wegen (1) gelegen perceelen, die ongeveer 2/5 van de totale oppervlakte uitmaakten, tot bouwland gebracht; de overige stukken waren beboscht of lagen vaag. De verdere ongeving was meestal heide. Bosschen en heide zijn na een verloop van 200 tot 300 jaren ontgonnen en in vruchtbaar bouwland herschapen en detoenmaals bewerkte perceelen zijn nu langsheen de baan met sierlijke villa's en woningen bezet.
Wat de gebouwen de woning inzonderheid betreft, deze had rond het jaar 1870 het uit van een oud gebouw met hoogen voorgevel in welken deur- of vensteropening toegemetseld en door andere vervangen waren. Hoe die eerste woning tot verval gekomen en de uitgestrektheid der landerij tot enkele hectaren ingekrompen is, konnen wij niet achterhalen. Op 't plan of in de bijgaande verklaring vinden wij den naam niet vermeld van "Steine(n)hoef". Wellicht is dit heerenverblijf vervreemd en verbrokkeld en werd het vervallen gebouw tot landbouwuitbating ingericht, die van dit oogenblik met recht, den naam van Steinen (=steenen) hoef zou gekregen hebben.
In of rond 't jaar 1872, tijdens een onweder op het middaguur van een heeten zomerdag, sloeg de bliksem op de woning, die met den aanpalenden stal, de prooi der vlammen werd. Enkele jaren nadien werd de heropgebouwde hoeve nogmaals door het hemelsch vuur getroffen zonder schade te lijden.
Vermelde woning op een veertigtal meters van den steenweg gelegen zal weldra verborgen liggen achter moderne woningen en villa's, en binnen enkele jaren weet niemand .meer te spreken van de "STEINE HOEF".
(1) De baan uit de dorpskom van Schriek naar Heist heette alsdan "draaiboomstraat", en de huidige Kwadeheidestraat de "Rommelarestraat"

AANHANGSEL IX.

Met de familie de Broechoven en ook met het gemeentebestuur of met eenige leden van hetzelfde is de E.H. Mertens , alsdan pastoor, dikwijls in geschil geweest nopens het aanmatigen en verkoopen van pastorale tienden, het benoemen van koster, schoolmeester, enz., ambten, die door de van Broechovens zelfs ten prijze gesteld geweest waren, - het teruggeven van kerkelijke archieven, welke door dezen aangeslagen werden. (Bl.32)
Van de familie van Broechoven is de heerlijkheid van Schriek overgegaan aan de familie van der Stegen. Met den heer Karel van der Stegen en ook met het gemeentebestuur is de E.H. Pastoor Lardinoy (nr.59) gedurende verscheidene jaren in proces geweest nopens zekere pastoreele goederen, rekeningen van kerk- en armbestuur, tienden, enz. (Aantek., van hr. J. Op de Beeck).
Over die geschillen tusschen voornoemde dorpsheeren en eerw. heeren Pastoors en de gemeente hebben wij in de gemeentearchieven tot op heden (1940) geen bijzonderheden aangetroffen. En van de archieven der kerk, voornamelijk de stukken nopens de geschillen nrs 96, 97, 100, 103, 104, 105, 131, 136 tot 145 en enkele andere uit den inventaris van 1898, - hebben wij, ondanks veel moeite niet voldoende inzage gekregen.
Wij denken dat die heeren TOPARCHAS, zooals zij zich zelven wel eens betitelden, - zich dikwijls aan de rechten en aan de eigendommen der kerk hebben vergrepen.

wordt vervolgd