BIJDRAGEN TOT DE KENNIS DER GESCHIEDENIS
VAN DE GEMEENTE SCHRIEK.

door Jan De Belser

Deel 6

AANHANGSEL XXXVII.

Wanneer, in November 1918, ons Vaderland uit de zware klauwen des vijands verlost, weer vrij begon te ademen en te herleven, voelde iedereen dat de overwinning moest gevierd worden. Betoogingen en feestelijkleden grepen plaats tot in de kleinste dorpen. Terzelfder tijd gingen de gedachten naar duurbare afwezigen, naar hen, die voor de verlossing hun bloed hadden vergoten. En bij de herlevende menigte rees, uit gevoel van erkentelijkheid en dank, het denkbeeld op de gedachtenis aan die betreurde helden door eenig gedenkteeken in eere te houden. Weldra zag men in stad en dorp gedenkteekenen , van het heerlijkste monument tot den eenvoudigsten gedenksteen oprijzen.
Schriek bleef hierbij ook niet ten achter : Door een gedenkplaat in de kerk en in den voorgevel van het gemeentehuis , en door een arduinen gedenkstuk bij den ingang van het kerkportaal tegenover 't beeld van 't H.Hart, gaven de geestelijke en burgerlijke overheden met hun ondergeschikten , gaf heel de bevolking van Schriek getuigenis van dank en erkentelijkheid jegens de mannen die voor onze vrijheid hun bloed hadden vergoten. Die gedenkstukken vereeuwigen de namen der volgende jongelingen :

1.- Ceuppens Antoon Alfons, geboren te Schriek den 15 December 1886
gesneuveld te Rotselaar den 12 September 1914.
2.- Ceupens Jozef Filip, geb.te Heist-o-d-Berg den 10 October 1896,
gesneuveld te Champagné ( Frankrijk) den 23 September 1918 (-)
3.- Dom Jan-Bapt. Prosper, geboren te Putte den 9 October 1892,
gekwetst te Nieuwrode, overleden te Werchter den 26 Aug. 1914
4.- Torfs Frans, geb. te Schriek den 21 Januari 1894.-
gesneuveld te Kaaskerke den 28 Juni 1915 (1)
5.- Roggemans Pieter Leopold, beg.te Putte den 23 maart 1884.-
gevallen te Herstal in den nacht van 5 tot 6 Augustus 1914.
6.-Op de Beeck Philibert, geb.te Schriek, den 14 Mei 1898
gesneuveld te Stuivekenskerke den 18 Maart 1918.
7.- Tuerlinkx Jozef Frans, geb. te Schriek den 5 December 1895.-
gesneuveld te Adinkerke den 1 Augustus 1915.
8.- Van Stijvoort Jan Bapt., geb.te Schriek, den 24 Mei 1894.-
gesneuveld te Oudekapelle den 3 Juni 1917 (2)
9.- Steurs … geb. te Schriek den 17 Februari 1893.-
overleden te Antwerpen den 5 Juni 1919, na krijgsgevangen geweest te zijn.
(1) Overgebracht naar 't kerkhof van Schriek.
(2) Begraven te Oeren (W.Vl.)

Onder de burgerlijke bevolking vielen als slachtoffer :
10.- Goris Petrenella, geb. te Schriek den 9 April 1840, overl. te Schriek den 26 Sept. 1914.
11.- Van Essche Corneel, geb.te Baal den 9 Juli 1880, overl. te Schriek den 27 September 1914.
12.- Nagels Frans, geb. te Putte den 13 Oct. 1898, overleden te Antwerpen, den 30 September 1914.
13.- Van Acker … (Noch geboorte-,noch overlijdensakt te Schriek)

AANHANGSEL XXXVIII.

BESCHAVING.- Het is hoogst waarschijnlijk dat onze bevolking in vroegeren tijd slechts tot een lagen graad van beschaving gekomen was. Tot het einde der 18e eeuw verbeeldden een drietal mannen jaarlijks in de processie, de vroegere bewoners van Schriek. Deze personen kleedden zich dien dag in een kostuum dat gansch met veil- of klimopranken belegd was. Na de processie gedroegen zij zich in de herbergen en op de straat zoo wild en uitgelaten en veinsden zich zoo onwetend, dat zij echte heidenen geleken. Hunne afstammelingen waren rond 1830 tot 1840 nog bekend onder den naam van HEIDE(N)MANNEN.(1) Maar die toestand uit vroegere eeuwen is niet te verwonderen. De geschiedenis wijst erop, dat rust en vrede in een land bronnen zijn van voorspoed en welvaart, van ontwikkeling en veredeling der menschelijke vermogens tot verheffing der samenleving, - dat ramp, verdrukking en ruw geweld tot achteruitgang en verval, tot verwildering en barbaarschheid leiden : Men denke slechts aan den toestand des lands tijdens de laatste maanden van den wereldoorlog.
Als men nu inziet dat ons land door de eeuwen heen zeer weinig tijdstippen gekend heeft, waarin maatschappelijke ontwikkeling en opbloei mogelijk was, dan zal het niemand bevreemdend voorkomen, dat velen onzer voorzaten slechts tot een lagen trap van ontwikkeling en beschaving gekomen waren, dat daarbij uit onwetendheid voortspruitende gevoelens van "bijgeloof” dikwijls een grooten invloed uitoefenden op het doen en laten der menigte, bijgeloof dat tot voor vijftig jaar en zelfs nog later op sommige plaatsen zoo ingeworteld was, dat men 't met geweldige maatregelen niet kon uitroeien. Hoorden wij in onze kinder- en latere jaren niet gewagen over "het afbinden en afnemen van de twee- en driedaagsche koorts," ongesteldheid die, naar bewering van geneeskundigen, 't gevolg was van ondervoeding vooral bij min vruchtbare jaren: De venstertraliën der kapel van "Kruiskensberg" met honderde snoeren, linten en kousenbanden omwonden, leverden in 1870 nog ‘t overtuigend bewijs van bijgeloof. - Werden tegen de "Kwade hand" (tegenspoed onder het vee, kwaadaardige kinderziekte enz.), geen superstitieuze middelen" ter genezing aangewend ? - Nam men bij "ongeval of klein onheil" (verstuiktheid, tandpijn, pijn van verbranding, roos (wond-infectieziekte), enz. niet zijn toevlucht tot overlezen ? (2) En hoe graag hoorden wij tijdens onze jongste jaren niet vertellen over 't verzenden van ratten, muizen en rupsen" van eigen naar andermans goed, wat maar alleen mogelijk was door middel van "bezwering" Over tooverij; hekserij en spokerij zullen wij hier niet spreken. Gelukkig zijn bijgeloof en wat daarmede gepaard gaat, heden geweken vooral door een goed volksonderwijs, en wel zoodanig dat het jonge kind aan spoken geen geloof meer hecht.
Moge het droombeeld "nieuwe orde" onder alle opzicht werkelijkheid worden, en bij het uitwoeden van den krijg met vrede hoogere beschaving brengen.
(1) Heiden Koben en Peer staan gekend als de laatste afstammelingen.
(2) Zie aanhangsel XXXVI.

AANHANGSEL XXXIX.

-HET GRAFELIJK DOMEIN VAN DER STEGEN TE SCHRIEK.-

UITZICHT EN TOESTAND VAN WELEER.

Bij het jammerlijk verdwijnen van het mooiste hoekje natuurschoon van Schriek, “trekken beelden uit ons kinderjaren (1870-'73), uit onze jeugd zoo vrij en blij, nog eens kalm en rustig, aan ons peinzend oog voorbij."
Bij het naderen van de dorpskom uit de richting van Heist, valt ons oog op een oude, lange en rechte dreef, die naar het kasteel leidt. De ingang ervan, tusschen vier zware eiken met neerhangende takken, schijnt ons bij zomertijd toe als een groot lommerhuis, dat,- door twee kanteelen, een rechts en een links met een stevigen draaiboom in ‘t midden om den doortocht van rijtuig en gespan te beletten,- van de dreef afgescheiden is. Deze kanteelen, een oud metselwerk, van ongeveer 5 met. lang, ruim één meter dik en 3 met. hoog, voorzien van een scherpe kap, dragen in den zwaren, vierkanten kop, die boven de nok uitsteekt en onder in den voet, zware haken, die eens de dubbelen ijzeren poort recht hielden, welke den ingang der dreef en tot het kasteel versperden.
Even voorbij de kanteelen bestaat de dreef uit twee roten eeuwenoude, dikke beuken, van welke meerdere door ouderdom afgestorven takken als naakte armen ten hemel opsteken en enkele in den stam diepe holten en sporen van vermolming dragen.
Op ongeveer 300 meter en 550m. voorbij de kanteelen, leiden twee evenwijdig loopende dreven haak rechts, naar den steenweg Schriek-Put-te, die door een 10 met. breede hofgracht van het heerengoed gescheiden ligt. De eerste dier dreven, een van fleurige beuken, noemt men de "verboden dreef", omdat zij tijdens het zomerverblijf der grafelijke familie op 't kasteel altoos wel onderhouden en voor andere personen ontoegankelijk was. De andere dreef bestaat uit oude kroezelige eiken en is gekend als "Deezekensdreef" omdat zij uitzicht geeft op een uiterst eenvoudig kapelleken, waarin de beeltenis des Verlossers aan .een kruishout opgehangen is.
Op 70-80 met. voor den steenweg zijn deze twee dreven met elkaar verbonden door een vierde dreef, .welke vanaf elk uiteinde met dikke, oude kastanjeboomen bezet is tot aan de hofgracht, die het kasteel en bijhoorige gebouwen omringt. Deze gebouwen, het kasteel in 't midden langs den N.kant, de hovenierswoning aan de W. en het koetshuis met paardenstallen aan de O.zijde, als op een eiland gelegen, steken met hun lichtgeel gekalkte muren en schoorsteenen, en met hun donkergrijs dak, fel af tegen den helderen hemel en 't groene geblaarte der omgeving, en weerspiegelen zich in 't klare water der "vest", die met een ophaalbrug de bwoners met have en goed tegen boosaardigen overval beveiligt.
Het ver uitgestrekt terrein tusschen de vier vermelde dreven is langs den Z.O.kant ingenomen door boschage, "de doolhof" genaamd, waarin honderden Amerikaansche eiken met daaronder elzen, eiken en ander schaarhout welig tieren. Langs de N.W.zijde daarvan, bijna in 't midden van het terrein, ligt een park of lusthof, welke aan den buitenkant met sierlijke, vreemde houtsoorten en sierstruiken begroeid is, boven welke hier en daar een mast zijn top verheft. In den N.O.hoek van dit park ligt een put, die naar 't zeggen van ouderlingen, het verblijfsel is van een langen en breeden vijver, die denkelijk eens tot bad- en zwemplaats diende. Door het midden meest grasplein, slingeren van nabij de ophaalbrug naar den "doolhof" meerdere kronkelpaden, hier en daar met bloemperken afgeboord. Aan den Z.W. kant van het park bedekken massa's zware en hooge rhodondendrons met hun immergroen bladerdak den bodem, naast eenige zware masten, waarvan de onderste neehangende takken zich tot 7-6 stappen van den stam uitstrekken. Nabij die masten rijzen eenige reusachtige dennen op, die van op hoogtepunten ander Putte, Beerzel en Heist gezien, hunne kruinen en toppen hooger dan het metselwerk van den dorpstoren verheffen,-en die den heelen omtrek - een deel van de Demer- en Dijlevallei met de torens van Aarschot, Baal , Tremeloo, Wachter en Haacht, en enkele molens -schijnen te beleerschen.
Meer N.waarts tot tegen de kastanjedreef verbergen hooge sierstruiken en allerlei geboomte een ruime schuur of bergplaats voor veevoeder, strooisel, brandstof en tuinbouwgereedschappen en sluiten den lusthof af nabij de ophaalbrug.
Tusschen het park, de "verboden" en de kastanjedreef ligt een groote moestuin. Deze is door wegels in perceelen verdeeld, waarop, buiten de gewone groenten uit boerentuin, meerdere van ons nog onbekende gewassen, weelderig opbloeien in 't goede seizoen. Op de zoombedden staan allerlei fruitboomen, in den zomer en 't najaar met toelachendfruit beladen, elders struiken stekelbes en framboos, wier twijgen onder het gewicht der bessen gehogen hangen.
Zoo ligt daar een heerlijk stuk natuurschoon, dat het oog bekoort door verscheidenheid van vorm en kleur,- dat het oor streelt door zoethuiden gekweel van gevogelte, onder hetwelk de nachtegaal en merel bij lentetijd, weduwaal en elkele andere zangers in vollen zomer de kroon spannen,- en dat tijdens het schoone sezoen de lucht in de omgeving dikwijls met verfrisschende balsemgeuren vervult,- dat in het najaar honderden kinderen doet wedijveren in vergaren van beukennootjes, kastanjes en eikels, en 's winters de jeugd, groot en klein tot ijsvermaak doet samentrippelen.
"Maar de tijd die steden verslindt en geen tronen laat staan," bracht ook hier groote verandering.

VERVAL.
Het kasteel door zijn adellijken bezitter verlaten, geraakte met al zijn bekoorlijkheden in verval. Van lieverlede verdwenen dreven en hoog geboomte (1898-‘99) en werd al wat roerbaar was, vervreemd. Pogingen in 1904-‘05 aangewend tot herstel van vroegeren luister, liepen spaak. Van veel mooi's veroofd, werd het heerengoed waarop Schriek fier mocht zijn, in 1926 onder den hamer gebracht. In tweede vreemde hand overgegaan zijnde (1941), werd het, ondanks bede tot behoud, van zijn schoonste parel, de bevallige boschage, beroofd. En weinig later werd het monumentaal gebouw zelf in een kaal, nu nieuw modisch, plunje gestoken, ttz. gedeeltelijk onder pannen dak van bruine kleur gelegd. En naar ons toegekomen bericht, wordt de langscheen den steenweg liggende hofgracht reeds aangewend tot stortplaats van allerlei afval en vuilnis. -(1943)»

Zoo ligt dat heerlijk brokje van weleer daar nu als een woestenij te midden van vruchtbare landerijen, te wachten op nieuwe rijken of op liefhebbers met wel voor ene beurs. Dus denken wij.
En zoo gaat het oud grafelijk domein, verbrokkeld, het spoor in van zijn vroegeren gebuur, het in 1651 zoo bevallige buitengoed van "Sr Anthoni Dierckx, woonachtigh tot Mechelen" uit welks puinen de "Steijne hoef" oprees, die op hare beurt verbrokkeld werd en zelfs haren naam verloren heeft.

Zonder twijfel strekte het domein van der Stegen zich weleer veel verder N.W. waarts uit. De plaatselijke benaming "Kleine Baronshoek", tusschen de Heistsche- en Minksbosschenbeek laat daarover geen twijfel.
Wanneer en hoe dit goed in andere handen overgegaan is, vonden wij nergens. .Naar veronderstelling van O. Petitjean in zijn artikel "Le Chateau de Schrieck- lez- Putte" verschenen in "Revue du Touring Club de Belgique", -1933 bl.321- zou door het aanleggen der baan Putte-Schrieck, dit heerengoed in twee gescheiden zijn. Het N.W.deel, waarschijnlijk meest boschage, van de heerenwoning afgescheiden, en daardoor minderwaardig in 't oog van den bezitter, zou door deze, brok voor brok, aan de toenemende landbouwbevolking verkocht zijn.

A/ De Sint Jansweg vroeger gevolgd door bedevaarders en Processie begint aan de kerk van St.Jan Baptist. Van de kerk uit wordt de baan gevolgd naar de Sint Bernardus Kapel. Vandaar de Kwadeheidestraat, Gommerijnstraat, Langstraat, Korte Moerweg naar de Kapel der drij Maagden op de Hazebergen. Dan wordt de Zandstraat gevolgd naar de kapel van den Zoeten Naam Jezus. Van Grootloo uit de kapelstraat, de Langstraat, de Leuvenschebaan, de Kapelledreef naar de Kapel van O.L. Vrouw vandaar eindelijk den weg naar de Hoogstraat en terug naar de Kerk.

De bedevaartgangers beginnen hunnen weg aan de Kerk van St.Jan Baptist of op eene plaats naar keuze waar zij dan ook eindigen. De weg wordt afgelegd hetzij te voet, hetzij te paard zelfs dikwijls des nachts. De bedevaarders gaan drijmaal rond de kerk en drijmaal rond elke kapel. De voetgangers bidden den rozekrans.

Bij het overlijden van een parochiaan wordt de weg gedaan door zeven jonge dochters die den rozekrans bidden. De gewoonte bestond voor een gedeelte der gemeente in 1914, maar ging tijdens de oorlogsjaren gansch uiteen.
Fr. Vermeerbergen.

1946
B/ Noodlottig jaar voor Schriecks natuurschoon.
-1) De houten molen die voor 1670 op de schans van de kapelheide tegenover "Lazarushofken" draaide en in den storm van 13-14 November 1940 twee wieken verloor, wordt afgebroken.
-2) Het kasteel waarschijnlijk opgeboud in 1731, naar mening van sommigen op de puinen van een hamoir of herenwoning een monumentaal gebouw, waarop Schrieck fier kon zijn en waaraan herinneringen van min of meer historische feiten zouden verbonden zijn, wordt tot in zijne grondvesten gesloopt. Echt vandalenwerk !

Gehechtheid aan het geboortedorp deed eene brochure verschijnen.
Wij bedanken al degenen die daartoe bijgedragen hebben, inzonderheid den Eerw. Heer Vermeerbergen Fr., eersten Pastoor van Grootloo, en den heer Jos. Op de Beeck, gemeentesecretaris , beiden te Schrieck.
1943. Jan De Belser.