Schriek na de Berthouten.
door René Lambrechts ©

Na de dood van Floris Berthout in 1331 wordt Margaretha van Gelre (de oudste kleindochter van Floris) de eerste vrouw van het Land van Mechelen omdat zijn enige dochter in 1329 was overleden. In welke mate Reinout II van Gelre als echtgenoot van Sophia, enige rechten kon doen gelden in de nalatenschap van zijn echtgenote is nog onduidelijk. Zo bevestigde Margriet, oudste dochter van myns heren Reynolds bi der ghenade Gods hertoghe van Gelre ende van Zutphen in 1339 door een zelfde verklaring nopens bepaalde rechten over Berentrode ; rechten verkregen van Floris Berthout en zijn dochter Sophie in 1326.(Handschrift van Huldenberg p.91 en 97 in Mechels Stadsarchief)

Reinout II de Zwarte van Gelre zoon van Reinoud I van Gelre (‘de Strijdbare’) en Margaretha van Vlaanderen
° Ong.1295
Huwt te Roermond op 11 januari 1311 met Sophia Berthout (° … - † 06.05.1329): dochter van Floris Berthout en Mathilda van Mechelen (Reinoud is 15-16 jaar oud, Sophia waarschijnlijk jonger)
Sinds 1318 regent van Gelre
Sinds 1326 graaf van Gelre en Zutphen
Sinds 1339 hertog van Gelre
Kinderen:
1. MARGARETHA van GELRE

   ° Ong.1320
   Huwelijksvoorwaarden vastgelegd op 4 juli 1342 met Gerard V van Gullik, de oudste zoon van graaf Willem van Gullik, maar vermoedelijk nooit gehuwd. Zij erft het Land van Mechelen van haar moeder.
   † 04.10.1344
In het RA te Arnhem bevindt zich de ‘Recepta Heinrici de Roobroke 1331-1332’
Dit zijn de rekeningen van de inkomsten en uitgaven van Hendrik van Robroek, drossaard en rentmeester van de graaf van Gelre en van zijn oudste dochter Margareta voor het land van Mechelen.

Hierin vinden we de inkomsten, ook uit tienden, te Grote Loe, in den Scriec en op Bolloe, maar tevens bij de uitgaven de betaling van de pastoor van Schriek : ‘den prochiaen van den Scriecke 12 lb lov.’

2. Mechtild van Gelre
   ° Ong.1325

3. Elisabeth (of Isabella) van Gelre, abdis van het klooster van ‘s Gravendaal
   ° ?
   † 10.12.1376 in het klooster ‘s Gravendaal bij Goch

4. Maria van Gelre
   ° Ong.1327
   Huwt op 25.12.1362 met Willem II/VI van Gulik(† 1393)
   Kinderen :
     1.Johanna van Gullik
     ° ong.1362 - † 19.07.1415
     2.Willem I van Gelre en Gullik
     ° 13.03.1363 - † 16.02.1402
     3.Reinoud IV van Gelre en Gullik
     ° Ong.1365 - † 25.06.1423
     † in november 1397

Reinhout huwt voor de tweede maal te Nijmegen op 20.10.1331 met Eleonora (Plantagenet) van Engeland (° Woodstock 08.06.1318 - † Deventer 22.04.1355) dochter van Eduard II Plantagenet, koning van Engeland en van Isabella (‘de Schone’ van Capet) van Frankrijk
Kinderen:
1. Reinoud III ‘de Dikke’ van Gelre
  ° 13.05.1333
  Huwt in 1347 met Maria Van Brabant
  † 04.12.1371
2. Eduard van Gelre
  ° 12.03.1336
  Huwt met Catharina Van Beieren-Holland
  † Baesweiler 24.08.1371

† te Arnhem op 12.10.1343 

Na de dood van Reinout II is het zijn zoon Reinout III die hem opvolgt als Hertog van Gelre en Zutphen.

MECHTILD van GELRE

soms genoemd Mathilde of Machteld
Sinds 1344 Vrouwe van het Land van Mechelen
Sinds 1348 gravin van Kleef
Sinds 1371 hertogin van Gelre, Zutphen en Blois
Op 24.03.1379 staat ze haar troon af in Gelre, maar behoudt haar titels
° Ong.1325 dochter van Reinout II van Gelre en Sophia Berthout
Huwt op 01.11.1336 met Godfried van Loon-Heinsberg (° 1321- † kort voor16.10.1342, zoon van Dirk II van Heinsberg en Kunigunde van der Mark) Hij was heer van Millen en Maeseyck.

Huwt voor 22.02.1348 met Johan van Kleef (° 1292 of 1293- †19.11.1368, zoon van Dirk VIII van Kleef en Margaretha van Kyburg)
Sindsdien noemt men het Land van Mechelen ook het ‘Land van Kleef ’.

Huwt op 14.02.1372 te Arnhem met Jan van Chatillon, graaf van Blois († 1387)
† te Huissen op 21.09.1384

Deze vrouw heeft wel echt geschiedenis gemaakt tijdens haar leven, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Na de dood van haar zuster Margaretha in 1344 werd zij de nieuwe Vrouwe van het Land van Mechelen.

Na de dood van Reinout II in 1343 volgt Reinout III, zijn oudste zoon uit zijn tweede huwelijk, hem op als hertog van Gelre. Maar ook zijn jongere broer Eduard wil de macht in Gelre.Dit leidt tot de gevangenneming van Reinout III en een machtsovername van Eduard als nieuwe hertog van Gelre in 1361. Sinds 1366 hebben tal van schermutselingen plaats tussen de twee rivaliserende groepen van adel met langs de ene zijde de Heeckerens die Reinout steunen, en langs de andere kant de Bronckhorsten die het opnemen voor Eduard, zonder dat een van de partijen de overwinning kan behalen. Wanneer echter het Brabantse leger door de troepen van Eduard worden verslagen te Baesweiler in 1371 wordt Eduard vermoord door een van zijn soldaten, zij het wel één van de clan van de Heeckerens. Zijn broer Reinout wordt terug uit de gevangenis gehaald, wordt de nieuwe hertog, maar overlijdt enkele maanden later op 04.12.1371.De strijd voor de opvolging kon terug losbreken…deze maal met andere speelsters, nl. Mechtild, met de steun van de Heeckerens, tegen haar jongste zuster Maria, gehuwd met Willem VI van Gulik en met de steun van de Bronckhorsten. Willem I van Gulik wist dank zij zijn inspanningen als Regent van Gelre de steun te krijgen van Karel IV en Albrecht van Beieren, graaf van Henegouwen en Holland-Zeeland, (huwt op18.09.1379 met Catharina van Beieren, Albrechts dochter), wat Mechtild deed besluiten om haar aanspraken op de troon te laten varen, maar met behoud van haar titels. Alzo werd Willem I van Gulik de nieuwe hertog van Gelre en verloor Brabant een stuk van zijn grondgebied.

Ook in Vlaanderen laat ze van zich spreken. Zo verkoopt zij al haar recht en deel dat zij had in de dorpen Boechout,Edegem,Hove, Mortsel,Millegem onder Ranst en Vremde aan Ridder Jan van Ranst in 1381. Nog datzelfde jaar verkoopt ze het Land van Mechelen aan Antoon van Bourgondië, hertog van Brabant,( Handschrift van Huldenberg p.94 in Mechels Stadsarchief) om het nog slechts in leen te houden van hem.

Na haar dood zouden de rechten normaal overgaan naar haar kinderen of kleinkinderen maar daarvan vonden we tot op heden geen spoor. Onze volgende heer van Schriek is Jan Van Arkel, echtgenoot van Johanna van Gulik, die de dochter is van Maria, Mechtild jongste zuster. Of Maria bij de dood van haar zus geërfd heeft of alle rechten rechtstreeks naar haar dochter Johanna zijn gegaan is ons ook tot op heden nog niet duidelijk.

JAN van ARKEL

° Gorichem 11.09.1362 zoon van Otto van Arkel en Elisabeth van Bar Pierremont
Heer van Arkel en Hagenstein
Huwt op 18.10.1376 met Johanna van Gulik (° ong.1362 - † ong.1420), dochter van Willem VI van Gulik en Maria van Gelre. Beiden waren dus ongeveer 14 jaar toen ze trouwden
Kinderen :
 1. Maria van Arkel
  ° Ong.1385 - † 18.07.1415
  huwt op 23.06.1409 met Jan van Egmond (Jan met de Bellen) (° ong. 1385 - † 04.01.1451, begraven te Egmond) zoon van Arend van Egmond en Jolanda van Leiningen Saarbrucken.
  Uit dit huwelijk : 2 zonen, nl. Arnold (°1410) en Willem (° 26.01.1412)

 2. Willem van Arkel
  † gesneuveld in 1417.

† te Leerdam 25.08.1425
Sinds het land van Mechelen onder het bestuur van Jan van Arkel valt spreken we ook over het ‘Kwartier van Arkel’. Dit is op korte tijd de derde naam voor hetzelfde gebied. Uit deze regeerperiode zijn ons echter zeer weinig details bekend voor Schriek en omgeving buiten de eerste notities in het oude cijnsboek.

WILLEM van EGMOND

° 26.01.1412 zoon van Jan van Egmond en Maria van Arkel

Na de dood van zijn grootvader in 1425 wordt hij, als wettige erfgenaam, de nieuwe heer van Schriek en Grootlo. (Volgens P.Carton IV bij J.TH de Raadt lezen we op p.8 ‘Joncheer Willem zoene tot Egmonde, broeder tot Ghelre ende heere vanden lande van Mechelen’ gebruikte voor het schepenzegel van Schriek, het wapen van de Berthouts. Maar op een document van 15 januari 1438 vinden we het wapen van de van Wezemaals terug, wat er op wijst dat Jan reeds zijn rechten had opgeëist.)

Jan van Arkel zou de rechten van zijn ‘land van Mechelen’ overgelaten hebben aan zijn kozijn, Jan van Wezemaal, wat betwist werd door Willem van Egmond. Op 6 november 1459 gaf hertog Filips de Goede een mandement aan de Markgraaf van Antwerpen, De Schout van Lier en de leenvinder van Brabant, om het Land van Mechelen toe te wijzen aan Jan II van Wezemaal, die de leenmannen blijkt omgekocht te hebben. Zo wordt Jan van Wezemaal officieel de nieuwe heer van de heerlijkheid Schriek en Grootlo.(VdW.p.62)

† te Grave op 19.01.1483

JAN II van WEZEMAAL

° Ong.1417 (bastaard)zoon van Jan I van Wezemaal en Johanna van Baufremont.

Jan I was voorheen kanunnik in Utrecht, maar omdat zijn oudere broer Willem II kinderloos was gestorven, werd op hem beroep gedaan om voor het nageslacht te zorgen. Daarom huwde Jan I in 1383 met Ida van Berchem, weduwe van Jan van Lier, ridder en heer van Noorderwijk. Doch dit huwelijk liep op de klippen. Via valse geruchten als zou ridder Jan van Lier helemaal niet gesneuveld zijn, maar nog ergens in leven, bekwam hij de nietigverklaring van zijn huwelijk en de mogelijkheid tot hertrouwen. Dat deed hij niet, hij ging samenwonen met Johanna van Baufremont, en er werd een zoon geboren …Jan II van Wezemaal. Met de hulp van de Brabantse adel en de kerkelijke heren in Avignon en Rome werd Jan II de wettige erfgenaam in het huis van Wezemaal. Dit werd ten stelligste betwist door Richard II de Merode, zoon van Richard I en Margaretha van Wezemaal, zus van Jan I van Wezemaal. Door gebrek aan steun die alleen kwam van de Utrechtse kapittels, enige eigenaars van Westerlo, deelde Jan II toch overal de lakens uit met de steun van zijn vrienden. Wanneer hij in 1462 zijn testament maakt waarin hij al zijn goederen schenkt aan Karel de Stoute,in ruil voor militaire bescherming (ook goederen welke hij eigenlijk niet bezat zoals Olen en Westerlo, zullen nog veel stof doen opwaaien in die streken). In 1464 overleed Jan II, voor Schriek en Grootlo geen probleem : wij maken nu deel uit van het grote rijk van Karel de Stoute. K.Lemmens beweert dat de schenking werd gedaan aan Filips de Goede, de vader van Karel de Stoute. Dit klinkt heel onwaarschijnlijk omdat : in 1462 Filips een eerste maal getroffen werd door een beroerte ; op 12 januari 1464 Filips zich verzoent met zijn zoon en in een helder moment heeft ingezien dat zijn vertrouwelingen : de Croys, samenwerken met de Franse koning, en daarom besluit op 27 april 1465 af te treden ten voordele van zijn zoon. Filips zou dan in Brugge op 15 juni 1467 na een van zijn beroertes op 71-jarige leeftijd overlijden.

† in 1464

KAREL DE STOUTE

° te Dijon op 11.11.1433 zoon van Filips de Goede en Isabella van Portugal (Karel was de enige nog levende zoon, daar zijn beide oudere broers : Antonius en Joost, vrij jong stierven)

Graaf van Charolais en ridder van het Gulden Vlies vanaf zijn geboorte en erfgenaam van Bourgondië.Werd voornamelijk in Vlaanderen opgevoed en leerde er Nederlands, Frans en Latijn en kreeg er ook zijn militaire opleiding.

Huwt te Dijon op 19 mei 1440 met Catharina van Frankrijk, twaalf jaar en dochter van de Franse koning Karel VII en Maria van Anjou. Catharina sterft echter op 18 jarige leeftijd alvorens het huwelijk echt werd voltrokken.

Huwt op 30.10.1454 met Isabella van Bourbon ( + 25-26.09.1465), dochter van Karel van Bourbon en nicht van de Franse koning. Op 22.03.1454 had zijn vader hem benoemd tot gouverneur van de Nederlanden.

Op 27 april 1465 treedt de zieke Filips de Goede af ten voordele van zijn zoon Karel. Filips zou sterven te Brugge op 15.06.1467. Karel de Stoute wordt nu hertog van Bourgondië, Brabant, Limburg, Luxemburg en graaf van Vlaanderen, Henegouwen, Holland-Zeeland, Artesië, Namen en Franche-Comté.

Huwt in Damme op 2 juli 1468 met Margaretha van York (+ 26.11.1504), zuster van de Engelse koning Edward IV.

Door de vele oorlogen die hij voerde, mochten zijn gewesten steeds weer met financiële middelen over de brug komen. Het is bij een van deze veldslagen dat hij het leven laat.

† sneuvelt aan de muren van Nancy op 05.01.1477.

Na de dood van Jan II van Wezemaal wordt Karel de Stoute de nieuwe heer van het land van Mechelen. Hij voert terug drossaards en meiers in om zijn belastingen in onze gewesten te innen en zijn rijk te besturen. Jan II had echter aan zijn bedienden deze sommen beloofd, maar daar zette Karel de Stoute in 1468 een punt achter.
“Van de meyerien van Grootloo ende van St Janne inden Scrieck …” (RK 11897 p, 28v anno 1468) Grootlo en Schriek worden gezien als twee verschillende delen, maar slechts met één meier, nl Wouter Nys van 24.06.1468 tot 24.06.1471 en Wouter De Hont van 24.06.1471 tot en met 1504.

Maria van BOURGONDIË

° 13 februari 1457 te Brussel dochter van Karel de Stoute & Isabella van Bourbon

Na het plotse overlijden van haar vader in januari 1477 kwam zij plots totaal onvoorbereid aan het hoofd te staan van een vrij groot imperium en zij was amper twintig. Daarom waarschijnlijk haar snel volgend huwelijk.

Huwt te Gent op 19.08.1477 met Maximiliaan van Oostenrijk (° 22.03.1459 † 12.01.1519), zoon van de Duitse keizer Frederik III & Eleonora van Portugal.

† Verongelukt in de bossen bij Torhout op 27.03.1482 tijdens een jachtpartij te paard.

Maximiliaan regeert als regent voor zijn zoon Filips de Schone welke op 09.09.1494 als soeverein van de Nederlanden wordt ingehuldigd.

FILIPS DE SCHONE

° 22.06.1478 te Brugge, zoon van Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië

Op 09.09.1494 ingehuldigd als soeverein der Nederlanden.

Huwt te Lier op 21.10.1496 met Johanna van Castilië, dochter van de Spaanse koning Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië. Huwelijksovereenkomst gesloten te Antwerpen op 20 januari 1495 en de huwelijkscontracten getekend te Mechelen op 5 november van hetzelfde jaar.

Op 10.01.1506 benoemt Filips de Schone Willem van Croy, heer van Chièvres en markies van Aarschot, tot regent van de Nederlanden, bij diens vertrek naar Spanje om er de erfeniszaken van zijn vrouw te gaan regelen. Tijdens deze reis zal hij op geheimzinnige wijze het leven verliezen.

† te Burgos in Spanje op 25.09.1506 en wordt opgevolgd door zijn zesjarige zoon Karel.

MARGARETHA VAN OOSTENRIJK

° 10.01.1480 te Brussel, dochter van Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië

Maximiliaan, voogd van Karel, zijn kleinzoon, aangeduid als plaatsvervangend landvoogd, benoemt zijn dochter Margaretha tot regentes der Nederlanden tot Karels’meerderjarigheid op 10.11.1506. Zij zal zich te Mechelen vestigen.

huwt (1) op 03.04.1497 in Burgos met Juan van Aragon-Castilië (° 1478-† 1497)
huwt (2) op 02.12.1501 in Romainmôtier (bij Lausanne) met Philibert II van Savoye (° 1480-† 1504).
† 01.12.1530 te Mechelen en begraven in het klooster van Brou

Het paleis van Margaretha van Oostenrijk te Mechelen, het huidige gerechtsgebouw.

KAREL V

° 24 februari 1500 te Gent zoon van Filips de Schone en Johanna van Castilië
Op 5 januari 1515 wordt Karel van Luxemburg onze nieuwe vorst. Niettegenstaande hij nog geen 15 jaar oud was, werd hij toch meerderjarig verklaard, dit door toedoen van Willem van Croy, kamerheer van Karel sinds 1509.
Bij de dood van Margaretha van Oostenrijk volgt Maria van Hongarije, de zuster van Karel V, haar tante op als landvoogdes der Nederlanden.
Op 25.10.1555 treedt Keizer Karel af ten voordele van zijn zoon Filips II.
† 21.09.1558 in het klooster van Yuste.

FILIPS II

° 1527 te Valladolid, zoon van Karel V en Johanna van Castalië
Op 25.10.1555 wordt hij de nieuwe vorst der Nederlanden.
Twee dagen na zijn aanstelling benoemt hij Emanuel Philibert van Savoye tot gouverneur-generaal van de Nederlanden.
Op 25.08.1559 verlaat Filips II de Nederlanden, wij zullen hem niet meer zien !

Juist voor hij onze gewesten heeft verlaten benoemt hij Margaretha, hertogin van Parma, (= Johanna van der Gheenst (°1552), onwettige dochter van Karel V bij zijn hofdame) tot nieuwe landvoogdes der Nederlanden. Zij zal worden bijgestaan door Antoine Perronet de Granvelle, bisschop van Atrecht. Onder hun bestuur worden vele heerlijkheden van het vroegere land van Mechelen verpand of verkocht. Zo gebeurde het ook met Schriek en Grootlo. Voor 10700 gulden wist Nicolaus van der Laen op 15 april 1562 deze heerlijkheid te verwerven. Het leenverhef voor het feodale hof van Mechelen en van Brabant gebeurde op 19 december van hetzelfde jaar.

† 13.09.1598 te El Escorial