Warme luchtballon in den hof van de pastorij. 1784

Antwerpen 26 January.

Den Heer vander Smissen, Borger dezer Stad, heeft den 21 dezer, onder de toejuyching van eene groote menigte Aenschouwers op het pleyn de Șuykeruy eenen Luchtbal uyt de hand laeten opgaen die in minder dan 4 minuten tyds buyten het gezicht was.

Twee dagen daer naer heeft Sr P J Wolschot, in de Hovinge van de PP Predikheeren alhier ook eenen Luchtbal laeten opgaen die des namiddags tot Schriek dry mylen boven Lier gevallen is.

Blz.99

NATUERKUNDE

Toegezonden Brief, betreklyk tot de Proefneming met den Montgolfieschen Luchtbal.

Antwerpen 4 February.

MYNHEER!

Hebbe met verwondering in U L altyd geëerden indicateur van date 31 January in den Artikel van Antwerpen van 26 dito in t Byvoegsel gelezen; … 2 dagen daer naer is eenen Luchtbal opgegaen, in den Hof der Eerw. PP. Predikheeren, door Sr P. J. WOLSCHOT & ci.

Dit erreur hier in begrepen, is niet gelykvormig aen de Gazette, maer vermoede het zelve voords te komen uyt den verminkten Artikel in de zelve gestelt en waerschynelyk bevoegt met een misleydende Bericht ; diesvolgens hebbe d’eere van U L. te onderrichten, met zekere wetenschap, als Ooggetuygen en Medewerker der Proefnemingen.

Het is niet rt P. J. WOLSCHOT, maer den Eerw Pater JOANNES WOLSCHOT, Syndicus van het voorschreven Klooster, die zig vele jaeren in de Natuerkunde heeft geoeffent, Konstwerker in alle Phisicale Werktuygen.

‘t Is nu 2 maenden dat hy zig heeft geoeffent (menigmael in myn bywezen), met Proefnemingen op alle soorten van Lochten, ‘t is te zeggen uyt alle Hoofdstoffen Lochten te vatten, zoo uyt alle Metaelen door Zueren Vitrioliek en Marin, als uyt alle andere Brandstoffen.

Naer alle deze Lochten geannaliseert te hebben, haere Gradatie van Inflammabiliteyt, Leviteyt en Diminutie ondervonden te hebben, door meer herhaelde Proefnemingen, is hy eyndelyk overgegaen tot de Ouillie of Steenkool-locht niet tegenstaende zy bynae I derde zwaerder is als de metallieke Locht.

Den 21 dan der voorlede maend, ontrent 2 ueren naemiddag hebben wy de Locht begonst te maeken, wanneer wy des avonds circa 6 ueren, 170 Potten hadden bekomen, met meyninge van daegs daer naer om 3 ueren naemiddag den Ballon te vullen en buyten het gezicht te Jaeten vliegen.

Maer door den dikken sneeuw onze Proeve gestut zynde hebben wy het kwart naer 6 ueren ‘s avonds onzen Ballon gevuld met de Steenkool-locht, (die nu 24 ueren was gebleven in i metallieke Machinen, zonder van Inflammabiliteyt nochte Leviteyt te verminderen).

Blz.100

Aldus gevuld zynde is hy gebragt in den Refter van het voorschreven Klooster alwaer hy zig in eenen oogenblik perste tegens het Plaffon, met zoo een geweld, als of men een Trommel slag hoorde ; hy is daer 41 minuten onberoerlyk gebleven, in het by wezen van meer als 30 weireldlyke Persoonen, en alle de Religieusen van dit en van menige andere Kloosters. Naer dien tyd veranderde hy gestaedig van plaets, vermits de Deuren van het Portael openstonden, doch altyd dryvende tegens het Plaffon, den tyd van 7 minuten, dan is hy gestaedig als eene pluyme nedergedaelt tot de helft van den Refter nu zig wederom verheffende door de beweging der Menschen, en het branden van Keersen: eyndelyk op den grond gekomen zynde, en wy altemael eenen cirkel maekende, wandelde hy in t midden, en volgde ons waer wy gingen ; geen wonder! daer waeren aen vastgehegt 6 linten in form van afhangende Festons, de welke leeger daelden als den Ballon ; alsnu deze Linten waeren op den grond, kreeg den Ballon wederom meer Leviteyd, en bleef dus dry kwaert uers in beweging, tot groot vermaek der Aenschouwers.

Onze Locht dus verspeelt zynde, (het gene wy weynig achten voor zoo veel 12 oncen Ouille ons geeft eene Tonne Locht), hebben wy ons ‘s anderdags den 23 ‘s morgens om 8 ueren, begeven tot het maken van nieuwe Locht, die wy ten half 12 ueren wederom hadden verveirdigt ; ziende de Locht een weynig open, (het hadde altyd gesneeuwt) besloten wy, naer onze Vrienden geadverteert te hebben, den Lochtbal te vullen.

De Edele Heeren van het Magistraet, en eene talryke menigte van Menschen, in den Hof des voorschreven Klooster vergaderd zynde, hebben wy den Ballon, in den tyd van 3 minueten met onze inflammable Locht gevuld, den voornoemden Pater brengt hem in den Hof wel zeker zynde van zyne Proefneminge, kennende de ligtheyd des Lochts en zwaerte van den Ballon, en van de Atmospherike Locht, laet hem schieten uyt żyn handen : niet tegenstaende den fellen wind en snip sneeuw, was hy in 5 minuten en 15 seconden Zuyd oostwaerds vliegende, buyten ons gezicht, de menigte der Aenschouwers toejuychende de Proefnemingen, gaven blykteekens van vreugd en voldoening

Blz.101

Den 24 naemiddag circa 2 ueren wierd ik geroepen by den voornoemden Pater, en vond daer 2 Mannen met naeme JUDOCUS DE BIE, bygenaemt den jongen Prins, en PETRUS HUYGENS, Ingezetenen van Schriek, (6 sterke mylen van Antwerpen) medebrengende den Ballon en eene behoorelyke attestatie, die letterlyk luyd als volgt :

De Ondergeteekende verklaeren en attesteren dat dezen Lochtbal blnnen deze Parochie achter den Hof der Pastorye van alhier, is gevallen den 23 January 1784, precies ten 1 uere naemiddag;

Adum Schriek, den 23 January 1784.

Was Onderteekent,

Ad Snoeckx, Pastor van Schriek;

Onderstond

JA Lambreghtz 1784 Not. Pub. Roeyal 1784

Dezen Luchtbal hadde in circumferentie ses voet en 8 duym, hoogte 3 voeten 3 duym, inhoudende 121 Potten inflammable Locht : den Ballon zonder Locht, hoe genaemt weegde 1 en dry vierde oncen 5 asen : de specifike Leviteyt die hy hadde, nu met inflammable Locht gevuld, afgerekend den Ballon , was 5 oncen en een twintigste of eenen Engelschen. Nu zal den Natuerkundigen ligtelyk konnen uytmaeken wat Leviteyt de inflammable Quillie Locht geeft, tegens de atmospherike.

 Onder aen den krop was met eenen Pekdraed vastgemaekt een reepken Parkement waer op geschreven was

Vlieg Luchtbal ! ploeg de Locht ! dryft snelder als den Wind

Opwaerts het Sterreperk ! een gift voor die hem vind.

By de EE. PP. Predikheeren tot Antwerpen 23 January 1784 ten half 1 uere naemiddag

Aen den anderen kant

Recompense à celui qui trouve le Ballon. Anvers Siege des Arts, vers les cieux je m’elance, Si vite que le Vent; à moins defraix qu’en france.

Dezen Ballon op gelaeten het half kwart voor half 1 is volgens attestatie ten 1 uere gevallen.

PS Wanneer den Eerw Pater noch meer Proefnemingen zal verricht hebben, zullen wy U E. kennis geven. Gisteren kreeg hy 2 Brieven om te kennen zyne manier van annaliseren, zy waeren al ten eynde gewerkt daer is by hem geen gevaer voor vuer noch ander onheyl

Traject welke de ballon binnen het uur had afgelegd.