Komang, de tuinman, liet ons weten dat hij het hele weekend zou werken omdat hij de week erna Upacara (ceremonie) had en dan graag een dag vrij wilde. Die ene dag werden er in de praktijk twee maar dat doet er nu niet toe. Via Made, de huishoudster, vernamen we dat de ceremonie in kwestie de crematie was van Komang's grootvader, 87 jaar en de week ervoor overleden. Ik vroeg Komang of we de crematie mochten bijwonen en dat was geen probleem, in tegendeel, we waren welkom.
Voor ons, buitenlanders, zijn er geen specifieke kledingsvoorschriften. De Balinezen dragen een sarong, zowel de mannen als de vrouwen. We huurden een auto en gingen om elf uur richting Blahbatuh, het dorp waar de crematie zou plaatsvinden. We = Saar, Willy, Made en ik. Made voor de gelegenheid in traditionele klederdracht. Bij een zijstraat met een tijdelijk verkeersbord: "Hati hati, ada Upacara"("Voorzichtig, we hebben een ceremonie"), stopte de chauffeur. We zagen al op een afstand een kleurig bouwsel, verderop in de straat. Onze delegatie ging richting bouwsel waar een groot aantal mensen was verzameld. Komang, ook in traditionele kledij, stond ons al op te wachten. Hij leidde ons door een gangetje naar het huis van zijn grootvader. Er werden onmiddellijk stoelen aangedragen en we kregen een flesje Sprite en een stukje brood. Zoals alle Balinese huizen bestond ook dit huis uit een aantal aparte gebouwen en balés. In één van die balés lag het lichaam van de overledene in een kist met een wit doek erover en omringd door allerlei offergaven. Op mijn vraag hoe het lichaam in de warmte zo lang thuis kon blijven kreeg ik het korte antwoord: "Formol".
Op enige afstand zaten een man en een vrouw, voor mijn oren, op een verschrikkelijke manier te zingen en te declameren, de vrouw zong, de man declameerde. Het klonk griezelig en dreigend. Op de Balinezen maakte het geen enkele indruk. Ze liepen door elkaar, groetten links of rechts iemand, maakten een grapje of rookten een sigaret. Het leek eerder een receptie dan een begrafenis. Na drie kwartier stopte het gezang en begon men de balustrade van de balé waarin de overledene lag af te breken.De mensen stroomden toe en kregen takken met bloemen of offergaven uit de balé, waarna ze weer naar buiten gingen en zich , als een processie, voor de kleurige toren opstelden. Het was een bizar defilé, zowel kleine kinderen als ouderlingen met een wandelstok, die voorbijliepen met bloemen, gevlochten mandjes, een gebraden speenvarken of eend, aan een stok geregen, iets wat leek op een rituele speer of een tros bananen. Op het laatst werd de kist op de schouders getild en naar buiten gedragen. De muziek van het gamelanorkest werd alsmaar luider. De kist werd met man en macht helemaal bovenin de toren gehesen en daar, zo goed als mogelijk, vastgemaakt met witte repen stof. De priester en een aantal mannen bleven bovenop de toren, zo'n vijf meter boven de grond. Dan zette de stoet zich in beweging, mobiel gamelanorkest incluis. De overledene bracht een laatste bezoek aan zijn dorp. Op de kruispunten werd de toren een aantal malen rondgedraaid met alle gevolgen van dien voor het verkeer. Zo hoopt men de geest van de overledene in verwarring te brengen zodat hij de weg naar huis niet meer terug kan vinden. De Balinezen blijven daar rustig onder; je hoort geen enkele auto claxonneren.Morgen is het misschien jouw Upacara. We sloten als laatsten aan bij de stoet die richting kerkhof ging. We passeerden kleurig versierde zerken met Chinese opschriften. In tegenstelling tot de Hindoes worden de Chinezen gewoon begraven. Op de plaats van crematie aangekomen zagen we een groot beeld van een zwarte stier op een staketsel van bamboe. De bovenzijde van de rug was een deksel dat kon opengemaakt worden. Met man en macht werd de kist uit de toren gehaald en naar de stier gebracht. Het lichaam pastte in de buikholte van de stier en het deksel ging er opnieuw op. Intussen werd de versierde toren in brand gestoken. De rouwkransen, gemaakt van papieren bloemen belandden ook op de brandstapel. Het fikte flink en ik verwachtte dat de stier boven het vuur zou worden getild. Dat was niet zo. Ik rilde, ondanks de warmte ,heel even toen ik de gasflessen in het oog kreeg, een eindje van de stier, half verborgen tussen de struiken. Van onder de struiken liepen bruine slangen naar iets wat leek op twee gigantische hogedrukreinigers. De muziek zwol weer aan toen de hogedrukreinigers vuur spuwden en de stier in brand staken. Het bleken vlammenwerpers te zijn. Ook in Bali heeft de tijd niet stil gestaan en is de klassieke brandstapel vervangen door tuigen die mij, orang bulé (witte man), onwillekeurig doen denken aan stervende mensen in bunkers aan de Atlantische kust of naakte mannen met baarden in Auschwitz. Tien jaar geleden duurde een crematie drie tot vier uur. Nu is de klus geklaard in een uurtje. Het zal wel een vooruitgang zijn zeker? Want tijd is geld? Ik vond het macaber. De stier was in een mum van tijd verdwenen. De kleur van de rookwolken veranderde haast onophoudelijk. Na enkele minuten bleef enkel nog de basis over. Die bestond uit dikke, groene bananenboomstammen, evenwijdig naast elkaar met een ruimte ertussen van ongeveer zeventig centimeter. Daartussen vielen de botten van de verbrande overledene, de zwart geblakerde schedel duidelijk zichtbaar .
Willy heeft van het hele gebeuren niets gezien; ze zat op de grond, veilig verscholen achter de ruggen van de toeschouwers. Te rillen vermoed ik. De 'begrafenisondernemers', in dit geval twee jonge mannen met een doek om het hoofd gebonden tegen de hitte, legden een stuk golfplaat op de stammen zodat een oven ontstond, open aan de beide uiteinden. Er werd regelmatig in gepookt met lange bamboestokken en met een zekere regelmaat tilde één van hen de golfplaat een eindje op en gluurde naar binnen, de hand als een dakje boven de ogen. Over wat hij precies controleerde denk ik liever niet na.
Toen de gasbranders uitgingen namen we afscheid van de familie. We hoorden dat de ceremonie nog zou doorgaan tot 's avonds en dat een deel van de as dan zou worden uitgestrooid in zee bij Sanur. Een ander gedeelte wordt bewaard in de huistempel.
Op de terugweg vertelden we Willy dat wij ook wilden gecremeerd worden. Ze bekeek ons, een beetje ongelovig, en zei dat, als haar vader zo zou worden gecremeerd, ze achter hem in de vlammen zou springen.
Ze wist niet dat het in Bali, tot begin vorige eeuw, de gewoonte was dat de vrouwen van de koning hem achterna sprongen in het vuur bij zijn crematie.
We brachten een blitzbezoek aan Lombok, het zustereiland van Bali. Een vluchtje van een halfuur tussen Denpasar en Mataram, het vliegveld van Lombok, vlakbij de stad Senggigi. Merpati zet op deze lijn een CN-235 in, een door Spanje en Indonesië samen ontwikkeld, militair transportvliegtuig. Een aantal van deze toestellen is blijkbaar omgebouwd voor commercieel passagiersvervoer. Saar maakte zich al meteen zorgen over het feit dat er maar één van de twee schroeven draaide toen we instapten. "... en of die piloot dat wel wist?" vroeg ze. Toen er dan ook nog volop damp kwam uit de roosters in het plafond werd ze er niet rustiger op. Op geringe hoogte vliegen, in een relatief klein toestel (40 passagiers) staat natuurlijk garant voor een 'bumpy flight'. De landing was ook vrij heftig dus "...vliegen we nooit meer in zo'n toestel!!" Enfin, we waren 'veilig' geland en de chauffeur van het hotel stond ons netjes op te wachten. Het contrast met Bali was meteen duidelijk. Veel minder verkeer en nauwelijks hindoesymbolen (Lombok is overwegend moslim). De weg langs de kust is uitstekend en elke baai is opnieuw decor voor een Bountyreclame. In het straatbeeld zie je auto's, bromfietsen en karretjes, getrokken door kleine paardjes, broederlijk naast elkaar. Het ziet er authentieker uit dan Bali en lijkt toeristisch minder ontwikkeld.
Het hotel waar we logeerden is eigendom van de 'Bluebird'-groep, dé taximaatschappij van Indonesië en ligt op een halfuurtje van de luchthaven, net voorbij Senggigi. 's Avonds kregen we het bezoek van familie die een vakantiehuis hebben in Senggigi en naar ons hotel kwamen voor een gezellig diner met het geluid van de golven op de achtergrond.
Joost, de architect, had ons uitgenodigd om één van zijn realisaties, 'Qunci Pool Villas', te komen bekijken, vooral met het oog op materiaalkeuze. (foto rechts: receptie Qunci Pool Villas)
Er was de avond van ons bezoek een grote modeshow gepland en het was er een drukte van belang: diskjockeys, modellen, decorbouwers en bloemisten liepen er door elkaar. Joost leidde ons rond op het terrein van 8000m² met 24 villa's, een spa en restaurant. Erg mooi allemaal. Een mix van moderne architectuur met lokale invloeden en materialen. Genoeg inspiratie voor ons eigen projectje. (foto links: bad gehakt uit één rots)
Na dit werkbezoek volgde een tegenvisite aan de familie in Senggigi. Er stond een lekkere rijsttafel voor ons klaar en na afloop homemade Irish Coffee. Op doktersbevel hielden we onze vochthuishouding op peil middels enkele frisse Bintangs. Gezondheid is immers het allerbelangrijkste. In dit warme klimaat kun je niet voorzichtig genoeg zijn.
We bezochten de showroom van de firma TOTO in Ubud. Onze gasten en wijzelf willen natuurlijk op een comfortabele manier handjes wassen, douchen en grote- of kleine boodschappen doen. Er zijn boeiender dingen dan een wastafel kiezen maar het wordt toch weer even spannend als je 9 toiletten in één keer mag bestellen.
Daarna brachten we een bezoekje aan het hotel waar we in 1996 hebben gelogeerd met Oma Tua Pau, een tante van Saar en oma van Willy. Ze was toen 84 jaar en had nog nooit buiten Indonesië gereisd. Ze had zelfs geen identiteitspapieren.Het was dan ook een hele onderneming om voor haar een paspoort en een Belgisch visum te krijgen. Dat lukte na een tripje Denpasar-Jakarta-Denpasar en een interventie van de ere-consul in Kuta. Het hotel , Ulun Ubud, was nauwelijks veranderd in al die jaren. Jammer genoeg de pisang-goreng (gebakken banaan) wel. Stephan en Esther waren daar dol op. Lekker, met geraspte kokos en honing. Een paar dagen voor we vertrokken was de kokos op, daarna de honing. Op het laatst was pisang-goreng niet meer beschikbaar. Zo lekker dus.
We hadden een auto gehuurd voor 5 uur en moesten nog lunchen. De chauffeur van de (kraaknette) taxi stelde voor ons naar het restaurant Bebek Bengil te brengen. Bebek Bengil is Balinees voor 'Dirty Duck'. Op hun website volgende verklaring voor deze naam:
"Many people have asked us how we got the name 'Bebek Bengil', well here's the story... When we were building the restaurant, we thought long and hard about a name. Many good suggestions came from our friends, but none seemed just right. We knew we wanted a Balinese name that translated well into English. However, for a long time the metaphor eluded us. One tropical monsoon morning, when the restaurant was very close to being finished (we had the concrete floor down, and the tables in , a flock of ducks from the rice field across the road (yes, there were rice fields all around us then) ran quacking and squawking into the restaurant and across the floor and tables. They left muddy webbed footprints all over the place. They were our first guests - those dirty ducks !"
Het is een bekend restaurant waar Mick Jagger, Sting en president Bush op de gastenlijst staan. Toen we binnenkwamen bleek dat nu net het restaurant te zijn waar we een keer met Oma Tua hadden gegeten, en dat ons altijd was bijgebleven. Omdat ze tot tweemaal toe wat ik bestelde niet hadden en ook de witte wijn op was, beperkte ik me tot een biertje. Willy vroeg, ongegeneerd als altijd, een bordje en bestek erbij. We aten met z'n drieën de bestelde nasi -campur en gado-gado volledig op.
Ik betwijfel of we op de gastenlijst zullen komen.
Vorige zondag hoorde ik in de verte gezangen die me merkwaardig bekend voorkwamen. Saar en Willy werden erbij geroepen. Na enkele tellen kwam er een glimlach op Willy's gezicht. "Kerkliederen!" zei ze.
Ik stuurde Willy en Made er op de motor op uit om te zoeken waar dat gezang vandaan kwam. Wat bleek? In onze straat is er een Protestantse Kerk. Je kan de achterkant van het kerkgebouw zien vanuit onze tuin (zie foto)! De totale kristenpopulatie op Bali is 5% van de bevolking. Gelovige mensen zullen hier al snel de hand van God in zien. Ik, als overtuigd agnost, zag hierin een aangenaam toeval. Willy en Saar zijn namelijk gelovig en kunnen zo de zondagochtenden met gelijkgestemden doorbrengen en , en passant, hun zielenheil veilig stellen. Hopelijk doen ze ook een gebedje voor mij. Misschien is het nog niet te laat ;-)
Vandaag werden ze om beurten, in vol ornaat, achter op de brommer naar de kerk gebracht door Made.
Saar natuurlijk zonder helm. Haar kapsel moest eens in de war raken! Dat er fikse boetes worden uitgedeeld voor dit vergrijp was natuurlijk van ondergeschikt belang; Saar was flink bang geweest en had zich aan haar vastgeklemd als een drenkeling liet Made weten.
Toch enigszins in verwarring door deze religieuze uittocht en de stilte die erop volgde heb ik onze (katholieke?) kerkhaan diep in de ogen gekeken en hebben we ons samen voor het huisaltaartje geïnstalleerd, wachtend op een moment van verlichting.
Gezien dat niet kwam heb ik me dan maar bezig gehouden met het bestellen van het zondags ontbijt. Muffins, koffiekoeken, stokbrood en cinnamon rolls, thuisgeleverd door de mensen van Bali Buddha. Ze hadden wel moeite om ons huis te vinden en het kostte 3 telefoontjes om de koerierster hier te krijgen.
De kerkgangers konden zo ook de lichamelijke noden lenigen na de redding van hun zieltjes.
Bijna een halve eeuw geleden was er in mijn geboortedorp geen zwembad en was schoolzwemmen nog niet uitgevonden. Het dichtstbijzijnde zwembad was in Antwerpen, 11 km op de fiets, enkele reis. Na afloop terug naar huis fietsen was een hele opgave; je benen voelden als lood. Het "Stedelijke Zwemdok" heette het, en het rook er sterk naar chloor en de muffe geur van natte kleren. In het ondiepe gedeelte leerde je jezelf zwemmen. Iedereen ontwikkelde op die manier een eigen stijl; de ene al efficiënter dan de ander. Omdat ik als baby, door een operatie, lang met één been in het gips heb gezeten, ontwikkelde ik sterke armspieren door me noodgedwongen op te trekken aan de spijlen van de box. Mijn zwemstijl bestond dan ook uit een schoolslagbeweging met de armen en een wat onduidelijk gezwabber met de benen. Ik dacht dus in alle ernst dat ik het wel goed deed, tot op het moment dat de kinderen zwemles hadden en me met enkele krachtige beenslagen ter plaatse lieten. Jaren heb ik zo aangemodderd. Zwemmen was niet leuk en het deed pijn in m'n rug en nek.
Gijs Kerkhoven, de vader van Inge, Saar's hartsvriendin uit de middelbare school, was tot zijn pensionering directeur van het zwembad van Hoogeveen. Hij zwemt, dacht ik, nog vrijwel dagelijks en heeft me eens, tijdens een etentje, proberen te overtuigen van het heilzame van zwemmen, ook voor mensen met rugproblemen. Dat is me bijgebleven en ik ben blijven oefenen om de schoolslag onder de knie te krijgen.
Nu, in Ubud begin ik de indruk te krijgen dat het gaat lukken. Er komt coördinatie in de bewegingen en de pijn in nek en rug is weg. Ik probeer per dag 500 meter te zwemmen: 3 keer 10 baantjes van 15 meter en dan nog 4 om de 500 meter vol te maken. Na elke 10 baantjes ga ik even uitrusten door op m'n rug te drijven. Alleen ogen en neus (en waarschijnlijk ook buik, maar dat kan ik zelf niet zien) boven water. Het zwembad is zo gemaakt dat het lijkt of je op het einde de sawah zal inzwemmen. De zwaluwen komen achter mij aangevlogen, scheren rakelings over mijn hoofd en raken even met hun buik het water voor ze verder vliegen, net zoals de platte keien die we vroeger over het water lieten stuiteren. Zodra ik op de rug in het water lig is de rust compleet. Alleen het gebons van mijn hart in m'n trommelvliezen, de warmte van het water en de schijnbare gewichtsloosheid. Een foetuservaring. Wanneer ik mijn ogen opendoe zie ik de kroon van vijf palmbomen en spelende zwaluwen die vlak boven mijn neus voorbij flitsen. Als Made dan net de offertjes heeft neergezet, komt daar nog de geur van wierook bij. Hoe 'zen' wil je het hebben?
Neen hoor, zwemmen wordt mijn sport! Dank je wel Gijs.
Na een lange reis ben je blij dat je koffers allemaal op de lopende band liggen in de luchthaven van bestemming. Je denkt dat je alle hindernissen met verve hebt genomen en dat alleen nog het vinden van een taxi als uitdaging overblijft. Think again!
Je hobbelt met het volgeladen karretje richting 'Exit' en dan denk je 'Shit, ik moet nog voorbij de douane!'. Vaak hangen er dan groen of rood oplichtende bordjes met respectievelijk 'Nothing to declare' en 'Goods to declare' en kies je als brave toerist voor het groene bordje. Heb je niet te veel koffers en zie je er een beetje betrouwbaar uit dan kan je zo richting taxi's.
In Denpasar zijn de rode en groene bordjes nergens te bespeuren. In de plaats daarvan een legertje geüniformeerde en streng kijkende ambtenaren die jou en je karretje bekijken met dollartekens in de hebzuchtige ogen. Of je niets hebt aan te geven: voedingsprodukten, alcohol, sigaretten, ...? 'Neen hoor, alleen personal stuff' zeg je dan, toch een beetje onzeker want je weet maar nooit wat in dit land allemaal mag en niet mag. Toch willen ze dan dat je een koffer openmaakt om er dan naar hartelust en met merkbaar genoegen in te kunnen graaien. Alles wat er schoon uitziet beschouwen ze automatisch als nieuw en dus in aanmerking komend voor gepeperde invoerrechten. Je mag dan weer palaveren en zoeken naar krasjes of tekenen van gebruik om de douanier ervan te overtuigen dat je die haardroger echt al jaren hebt.
Om in Indonesië, en waarschijnlijk in heel wat van de omliggende landen, dit stresserend intermezzo zo snel mogelijk achter de rug te hebben volstaat een eenvoudige strategie. Ten minste als er een vrouwelijke medereiziger aanwezig is.
Primo: Laat haar het woord voeren bij de inspectie van de koffers.
Secundo: Zorg er bij het inpakken van de koffers voor dat er bovenaan steeds een heleboel lingerie ligt. Gooi daarom nooit oude slipjes en bh's weg. Bewaar die, speciaal voor dit soort gelegenheden.
Tertio: Zodra de koffer opengaat zorg je er, als woordvoerster voor niet te dicht in de buurt van de koffer te staan en negeer je straal elke hint om de inhoud van de koffer te beroeren. Je kijkt de beambte ook zo direct mogelijk aan. Je zal merken dat zijn enthousiasme om in de koffer te graaien tot dichtbij het nulpunt daalt op het moment dat hij de bh's en slipjes in het oog krijgt. Die werken als zovele stopborden en gevarendriehoeken op 's mans schaamtegevoel dat hij de koffer nog nauwelijks een blik waardig keurt, zeker niet wanneer de vermoedelijke eigenares van die niemendalletjes hem diep in de ogen blijft kijken.
Je zal merken dat het werkt.
p.s. Reis je als man alleen, vervang dan in de boven beschreven strategie enkele details:- ga juist heel dicht bij de beambte staan. - vervang de niemendalletjes door een laag, schijnbaar ongewassen, want verkreukte, onderbroeken.
We zijn weer 'thuis' of wat daar, tot begin april 2010, voor zal doorgaan.
Het is moeilijk voor te stellen wat er gedurende dat jaar allemaal zal moeten veranderen. Dat die veranderingen er niet vanzelf komen is hier, meer dan waar ook, een zekerheid.
Maar we waren immers op zoek naar nieuwe uitdagingen? Geen gebrek daaraan. Het houdt onze geesten jong en flexibel zullen we maar denken.
Bij het inchecken in op Schiphol bleken we zo'n 30 kg overvracht te hebben. De dame achter de balie stond oogluikend 10 kilo extra toe, waarbij gelukkig Saar's grote tas met handdoeken en haar telescopische bezemstelen. Jammer voor Esther voldeed haar koffer net aan de gewichtseisen om te worden nagestuurd. Expected time of arrival: Vrijdag. Nog drie daagjes geduld dus. De douane liet bij aankomst twee stuks bagage openmaken, waaronder (natuurlijk) de intussen beruchte tas met handdoeken. Die had Saar thuis al voorgewassen. De schuchtere poging van de douanebeamte om invoerrechten op te leggen werd dan ook met vastberaden charme en in onvervalst Ambonees-Maleis gecountered. In de andere koffer lagen de nieuwe kledingstukken helemaal onderaan zodat we ook daar goed wegkwamen. De ambtelijke toon werd vriendelijk en Ibu (mevrouw) moest uitleggen waar ze vandaan kwam, hoeveel kinderen ze had, waar ze naartoe ging en of dat daar haar dochter was.
We kwamen ongeschonden door de douane en werden opgewacht door de chauffeur van onze vrienden Gerty en Raymond die in Sanur wonen. Hij had een bordje met onze, correct geschreven, namen en het logo van Villa Sabandari. Waarom heb ik het sterke vermoeden dat Gerty hier iets mee te maken heeft?
Niet veel later zaten we in de taxi, op weg naar Ubud.
Na een minuut of tien een paniekerige kreet van Saar: 'We hebben de telescopische bezemstelen niet bij! We moeten terug!!'
Opnieuw door he drukke verkeer naar de luchthaven. Ik had duistere gedachten waarin die verdomde stelen een prominente rol speelden en het had heus niets met dweilen te maken.
In mijn keurigste Bahasa Indonesia legde ik uit dat we een pakje vergeten waren en toonde het bagageticketje.
Onder begeleiding van een politieman mocht ik, via een dienstingang opnieuw naar de aankomsthal. In het kantoortje van de verloren voorwerpen stonden de stelen me al op te wachten. De verantwoordelijke was zichtbaar opgelucht dat die rare dingen zo snel de deur uit waren.
We konden opnieuw richting Ubud.
Tijdens onze eerste avond, is de electriciteit twee maal uitgevallen. De eerste keer waren Esther en ik aan het genieten van een verfrissende duik in het zwembad, alle lichten in huis en tuin aan. Van het ene op het andere moment moesten we, in het pikkedonker, op zoek naar een zaklantaarn en waxinelichtjes.
Het had wel iets avontuurlijks en gezelligs. Toen het de tweede keer gebeurde was het alleen maar balen.
Alvast een agendapunt voor de bespreking met de architect, volgende week maandag.
Er wordt intussen met man en macht doorgewerkt aan de bouw.
Persoonlijk hoor ik liever het geluid van ruisende rijsthalmen en het repeterend geroep van de gecko's dan het geschreeuw van bouwvakkers, het draaien van een betonmolen en het knerpend verwijderen van spijkers uit bekisting.
De dag na aankomst hebben we tot 's middags geslapen om te bekomen van de lange reis.
Esther heeft onmiddellijk de toon gezet door om kwart voor twaalf de bouwvakkers opgewekt 'Selamat pagi!' ('Goede morgen') te wensen. Dat werd op veel gepraat en gelach onthaald waarbij de woorden 'pagi' en 'siang' (middag) niet van de lucht waren.
Het internet werkt niet, vermoedelijk omdat Rudy de telefoonlijn heeft laten afsluiten tijdens onze afwezigheid. Ik ga zo even met Esther de stad in om een basisvoorraad in te slaan bij de Bintang supermarkt en dan gelijk even naar de internet provider; de taxi is besteld en is tot vanavond 21:30 ter beschikking.
'Upacara' betekent 'Ceremonie'. Elk half jaar zijn er grote feestelijkheden in de tempels over heel Bali. De voorbereidingen worden volop getroffen en je ziet veel mooi geklede dames met allerhande interessants op het hoofd in het straatbeeld. Ik vermoed dat je hier geen status ontleent aan de cilinderinhoud van je auto, maar aan de hoogte van de toren met offergaven die je vrouw, op het hoofd, naar de tempel draagt.
Made kwam vragen of een man een kokosnoot uit één van onze bomen mocht halen. Het was voor Upacara.
Saar en Willy, zakenvrouwen als ze zijn, roken een business opportunity. Ze waren akkoord om een kokosnoot te geven op voorwaarde dat Bapak (Mijnheer) er nog vier extra uit de boom haalde. Bapak bleek uit het dorp vlakbij te komen. Hij zei dat ze vroeger, voor de grond geleased was, altijd hier hun kokosnoten kwamen halen voor de ceremonies. Ik voelde een onprettige gedachte in me opkomen waarin bananen een hoofdrol speelden maar schudde die snel van me af. De man zag er eerlijk en betrouwbaar uit.
Hij klom razendsnel de boom in en leverde de gevraagde 4 kelapa muda's. Komang en Made krijgen er straks elk één mee naar huis. Dit is onze versie van maaltijdcheques. We hadden die dag weer een auto gecharterd voor 8 uur om naar de bank te gaan en wat boodschappen te doen. Daarna zouden we gaan sightseeën. Joost ontmoette ons in het bankkantoor zoals afgesproken. Volgens hem kunnen buitenlanders zonder werkvergunning geen rekening openen in Indonesië dus zouden we de rekeningen op Willy's naam openen en volmacht geven aan onszelf en Joost. Op die manier kon hij de betalingen doen die nodig zijn voor de bouw tijdens onze afwezigheid. We kregen een VIP ontvangst en mochten naar een kantoortje op de eerste verdieping waar we werden ontvangen door iemand die zich voorstelde met "Happy". Voor ik kon antwoorden "Yes, you too?" zei ze zelf "...and what is your name Bapak?". Ze bleek dus Happy te heten en we legden haar uit wat de bedoeling was. Willy bleek niet te beschikken over de juiste papieren om een rekening te openen. Het goede nieuws was dat buitenlanders onder bepaalde voorwaarden wel een rekening konden openen. Hoewel we niet aan die voorwaarden voldeden bleek, na enig aandringen van onze kant, één telefoontje voldoende om de regels, voor ons specifieke geval, wat ruimer te interpreteren. En, neen, er kwam geen geld onder tafel aan te pas. Mijn gekende vriendelijke uitstraling was voldoende. Twee uur later beschikten we over een Euro en een Rupiah rekening, een pasje om geld uit de ATM te halen en instructies voor online bankieren. Na een bezoek aan de Bintang supermarkt en Bali Buddha voor lekker brood, vroegen we de chauffeur de resterende tijd te besteden aan sightseeing in de buurt van Ubud. Hij bracht ons naar het dorpje Tegenungan om een waterval te bekijken.
Zoals blijkt uit de foto van het toegangsticket moet je bereid zijn creatief met taal om te springen, wil je alles begrijpen. Je moet ook weten dat de Indonesiërs de 'v' en de 'f' vaak als 'p' uitspreken.
Voor wie hier niet vertrouwd mee is, een kleine toelichting bij de tekst op het ticket (klik de foto voor een grotere versie) :
- avaible = available
- joged = ik heb geen flauw idee
- prog = frog
- impormationt = information
- office ticket = ticket office
We kregen ook nog een herhaling van de 'bambi ogen routine'. Ditmaal kwam het schattige meisje waaiertjes aanbieden. Ik was trots op mezelf omdat ik de prijs van 15.000 naar 7.000 rupiah had getaward (tawar = afbieden). Later, toen we aan het instappen waren, werd hetzelfde waaiertje aan Willy aangeboden voor 1000 rupiah. Weg was mijn pas verworven reputatie als keihard onderhandelaar. Ik hoorde Willy achter mij in de auto iets mompelen in het Maleis en onderdrukt lachen.
De dag na Willy's aankomst in Bali zijn we begonnen met Engelse les.
Ik gebruik een 'Lonely Planet' gidsje dat eigenlijk bedoeld is voor Engelstalige reizigers in Indonesië. Het bevat eenvoudige basiszinnetjes, handig gegroepeerd per thema. We nemen elke dag een aantal bladzijden door die Willy dan moet instuderen. Hierbij een foto van Willy, druk aan de studie.
Vaak heeft ze één of andere smoes om het begin van de les uit te stellen. Ze moet dan nodig afwassen of strijken of ze wilde net douchen.
Het is zeker niet mijn bedoeling streng te zijn. Toch hoorde ik Willy gisteren iets mompelen in het Bahasa Indonesia waarin ik het woord 'militair' meende te herkennen.
Ik heb het vast verkeerd gehoord.
Nou ja, ze doet erg haar best en dat is het voornaamste.
Als ze iets niet weet roept ze Saar's hulp in, alsof ik lucht ben en dat niet kan horen.
De uitspraak kost haar het meeste moeite.
En daar moet je mee oppassen.
Ze slaagde er maar niet in het woordje 'seat' correct uit te spreken.
Het klonk steeds opnieuw als 'sheet' of soms zelfs als 'shit'.
Ze zal later maar tegen een klant zeggen "Please take a shit Madam."
Ik liet haar de Maleise woordjes 'sibuk' (druk) en 'silakan' (a.u.b.) uitspreken.
Die begin -s klonk perfect.
Zodra ze ervan overtuigd was dat ze het kon is ze blijven oefenen: "sibuk, sibuk, sibuk, SEAT.", "silakan, sibuk, silakan, SEAT."
Nu lukt het al aardig.
Andere probleemgevallen zijn :
- 'change' wat ze onveranderlijk als 'chains' uitspreekt.
Het regenseizoen was aangebroken en we werden in de vroege ochtend gewekt door een bulderende donderslag en daarna een tropische stortbui. Gezellig slapen is dat en het geeft bovendien groene rijstvelden en mooie wolkenluchten.
We zijn bestolen! Er staan flink wat kokospalmen in onze tuin. Sommigen dragen jonge kokosnoten ofte kelapa muda. Van die jonge kokosnoten wordt eerst een kapje afgeslagen met een hakmes zodat je de klappermelk kan drinken. Daarna wordt de kokosnoot verder opengemaakt en wordt het kapje omgetoverd tot een lepeltje waarmee je het jonge vruchtvlees uit de noot kan schrapen. Saar had daar wel zin in en vroeg aan Komang, de tuinman of hij in de boom wilde klimmen om er een kokosnoot uit te halen.
Hij bleek dat niet te kunnen wat hem op een meewarig lachje van Willy trakteerde. In Allang kunnen alle jongens dat namelijk. Komang dus naar de buren om de hulp in te roepen van zijn vriend die daar tuinman is. Die bleek dat wel te kunnen. Kost: 10.000 Rupiah. Voor die prijs haalde hij dan wel al de noten uit de boom. Hoewel de vraagprijs €0.77 is en zo'n boom een metertje of tien hoog, vond Willy dat schandalig duur. Bovendien kan je kelapa muda maar één dag bewaren en hadden we geen zin om elk 5 kokosnoten te eten. De deal ging dus niet door. Saar's oog viel toen op de kleine bananenplantage die achter de muur is ontstaan, op het stuk grond waar we voor onszelf gaan bouwen. Ze vroeg aan Komang of hij een tros rijpe bananen wilde gaan halen. Dat bleek onmogelijk. De rijpe trossen waren meegenomen door onbekenden, gestolen dus. Het zou gebeurd zijn voor wij in de villa aankwamen. Potverdorie! En dan maar offertjes brengen en ceremonies bijwonen. Telkens ik vanaf nu een trotse Balinese zal zien lopen met een stapel offers op haar hoofd zal ik aan onze bananen moeten denken. Potverdorie nog 's an toe zeg!
We betalen 200.000 Rupiah per maand voor de offertjes die twee maal per dag gelegd worden op verschillende plaatsen in het huis. Foto links : het altaartje in de huistempel. Onderaan van links naar rechts: de altaartjes in de hal, de keuken en de balé bij het zwembad. De offertjes zijn kleine gevlochten schaaltjes met daarin bloemen, rijst, wierookstokjes enz. Ze worden neergezet op belangrijke plaatsen; zowel in huis als buiten. De goden worden zo bedankt of om bescherming gevraagd. De kwade geesten worden op die manier geweerd.
Om die kwade geesten buiten te houden is elke eigendom ook ommuurd. Normaal maken de vrouwen die offertjes zelf. Omdat veel vrouwen ook werken, zijn er gespecialiseerde thuiswerksters die, op bestelling, de offertjes maken en ze aan huis leveren. Elke ochtend wordt er een plastic tasje bezorgd. Made is verantwoordelijk voor de offerceremonie. Ze draagt dan een gekleurde sjaal rond het middel en spreekt een gebedje uit telkens ze een pakketje ergens neerlegt. Tijdens het bidden zwaait ze, elegant met een bloemblaadje dat ze tussen wijs en middelvinger klemt. Ter afsluiting spreekt ze een gebed uit, geknield voor de huistempel, de gevouwen handen bij het voorhoofd. De godsdienst is hier alomtegenwoordig. Gisteren, op terugweg van de Carrefour (voor de Nederlandse lezers: een enorm grootwarenhuis), vroeg de taxichauffeur: "Do you have plan for the day after tomorrow?". Ik vroeg hem "...waarom overmorgen en niet morgen?", "Tomorrow I don't work" zei hij "I have ceremony." We hoorden al verhalen over mensen die maar een halve maand werken, de andere helft gaat op aan ceremonies allerhande.
Het is ook geen uitzondering dat het loon van twee maanden moet afgestaan worden als bijdrage voor een crematieceremonie. Voor westerlingen een ver-van-mijn-bed-show, hier een dagelijkse realiteit.
Vandaag is Willy, Saar's nicht, aangekomen in Bali. Als het proefverblijf haar bevalt, wordt ze onze inwonende huishoudster zodra we naar Ubud verhuizen. We haalden haar af in Denpasar Airport waarna het linea recta naar Carrefour ging. Er moest een basisvoorraad worden ingeslagen van zowat alles wat je je maar kan voorstellen.Op een bepaald moment liepen we alle drie met een gevulde kar rond. Voor Saar is dit waarschijnlijk een leuk uitstapje. Mij doe je echt geen plezier met dit soort dingen. En dan druk ik me zacht uit. Kortom een dag zonder veel geschiedenis. Bij aankomst wilde ik me vrijgevig tonen door, bovenop de afgesproken 350.000 Rupiah voor 10 uur, een supplement te betalen van 30.000 omdat we wat later dan 19:00 thuis aankwamen en nog eens 10.000 omdat de chauffeur een aantal keer parkeergeld had moeten betalen. De beste man was echter helemaal niet blij met mijn voorstel en eiste 55 dollar. Ik hield voet bij stuk waarop hij nodig iemand moest bellen. Dat gaf me de tijd om de brochure op te snorren aan de hand waarvan Saar had geboekt. Toen hij die brochure onder ogen kreeg was de zaak snel duidelijk. Het bleek de versie in Bahasa Indonesia voor Balinezen te zijn die Saar op de luchthaven had meegenomen. Voor toeristen bestaat er een Engelstalige versie met andere prijzen. $55 is namelijk 506.000 Rupiah. Hij was zonder morren akkoord met de afgesproken prijs. Foto: Pura Gunung Sari, de tempel naast ons huis.
Masceti tempel in Jalan Pura Gunung Sari, onze buren dus
Na een ochtend van buikkrampen was Saar rond de middag in staat te douchen en waren we even later klaar om te vertrekken naar Villa Sabandari. Omstreeks 14:00 arriveerden we bij Jalan Gura Gunung Sari 4.
We hadden nog geen middageten gehad dus stuurde Saar onze pembantu Made (spreek uit Madé, of wat dacht je?) erop uit om pisang goreng (gebakken banaan) te gaan kopen.
Ze mocht ook gelijk boodschappen doen voor het avondeten en het ontbijt.
De menukeuze werd aan haar overgelaten.
Saar boekte intussen een auto met chauffeur ; Willy komt aan in Denpasar om 10:15 en daarna wil Saar gaan shoppen. We hebben de auto voor 10 uur ter beschikking, van 9:00-19:00 en betalen, inclusief benzine 350.000 Rupiah of €27. Moeilijk voor te stellen inderdaad.
We hebben twee tempels als buren.
De tempel waarop we uitkijken, aan de overkant van de sawah, ligt er niet al te verzorgd bij.
Te oordelen naar de aanwezige offertjes is hij echter nog wel in gebruik.
Ik zag er de clash van de culturen in beeld: twee drakenkoppen, elk in zijn eigen colaflesje: bizar.
De tempel was verlaten maar echt wel wat spooky.
Made heeft als dinnersurprise gekozen voor ... Nasi Goreng en lekker zoete watermeloen als dessert.
Intussen is al het personeel naar huis. Enkel de security man blijft tot morgen 8:00 op post.
We hebben zowat alle lampen in huis en tuin aan en er klinkt een zacht, loungie muziekje doorspekt met de geluiden van de tropen: de gekko's, de cicaden, de krekels en andere, mysterieuze klanken en kreten.
Dit wordt onze eerste nacht in het nieuwe huis.
De security guard, Duvel en de goden uit twee tempels waken over ons.
We logeren in ons laatste hotel, 'Villa Sanggingan', in Ubud. Daarna kunnen we eindelijk naar 'Villa Sabandari' en is het afgelopen met betaalde logies. Het einde van de Ramadan legt het openbaar leven hier gedurende een week lam. Er wordt daarom veel gereisd en de hotels die we contacteerden waren volgeboekt. Joost van Grieken, onze architect, kende 'Villa Sanggingan' en reserveerde er voor ons een eenvoudige kamer met 'Valley view' en zicht op Mount Agung, een voor de Balinezen heilige vulkaan. 350.000 Rupiah, breakfast en taxes inbegrepen. Dat is omgerekend €27 per nacht voor een twee persoonskamer met AC. Een goeie deal dus.
De Nederlandse schilder Arie Smit logeert hier al 15 jaar. Het is dan ook vlak bij het Neka Museum waar een speciaal paviljoen aan hem is gewijd. Ons hotel is van dezelfde eigenaar als het museum. Iets verderop ligt 'Mozaïc' één van de beste restaurants van Indonesië. Een diner met aangepaste wijnen kost er ongeveer een miljoen Rupiah (€77), 'Hof van Cleve'-prijzen voor Indonesïe! Joost stuurde zijn auto met chauffeur om ons naar zijn huis in Sayan te brengen, een paar kilometer van het hotel. Hij huurt er al 10 jaar een Balinees huis waaraan hij natuurlijk de nodige veranderingen heeft aangebracht. Het huis heeft een adembenemend zicht op de vallei en de rivier en is volgestouwd met antiek en Indonesishe kunst.
uitzicht vanaf terras Joost
huis van Joost in Sayan
We werden vergast op een lekkere lunch en Joost en ik kraakten er een flesje Australische Chardonnay bij. Nadien volgde een bespreking van de herwerkte plannen. Joost heeft duidelijk niet stilgezeten tijdens onze reis naar Ambon.
Hij toonde ons 2 ontwerpen: het eerste ontwerp was er één met 2 aparte 'torentjes' waarin op het gelijkvloers en op de eerste verdieping een slaapkamer met badkamer zou worden ondergebracht en tevens een terras/balkon, en waar de trap zich in het huisje zou bevinden. Het achterste 'torentje' met zicht op de sawah zou toegankelijk worden vanaf 'Villa Sabandari'; het voorste 'torentje' vanaf ons perceel.
Het tweede ontwerp was een compacter geheel met aan beide zijden 2 slaapkamers op elke verdieping, en daartussen de badkamers met een plat dak. Boven de slaapkamers komt een Balinees puntdak wat het geheel luchtiger zal maken. Bij dit ontwerp ga je naar de verdieping via een buitentrap.
Om ruimte te besparen kiezen we voor de tweede optie met verdieping op het terrein van Villa Sabandari. De kamers op de verdieping zijn voor de betalende gasten. Onze eigen logés slapen op het gelijkvloers, met toegang via onze privétuin. Ons huis wordt volledig gelijkvloers (met het oog op 'later'). Zit- en eetkamer worden ondergebracht in één ruimte. Het zwembad wordt kleiner om ruimte voor een grotere tuin te winnen. Op verzoek van Saar maken we het zwembad overal 130cm diep. Er komt ook een pierebadje voor eventuele kleinkinderen of kleine familieleden en kleine vriendjes. Willy, Saar's achternicht uit Allang, zal voor ons komen werken als persoonlijke huishoudster. We vroegen haar of ze een douche wilde in haar woongedeelte. "Toch liever een mandibak", zei ze "dat zal me herinneren aan thuis". Ze ging wel akkoord met een modern toilet in plaats van de franse uitvoering.
Rudy vertelde ons dat onze pembantu en de tuinman al elke dag zijn komen werken sinds het sollicitatiegesprek en dat ze een goede indruk geven. Hoe we ons vervoersprobleem zullen aanpakken is nog niet duidelijk. Vooralsnog zien we het niet zitten om hier zelf te rijden. Auto's, vrachtwagens, bussen en bromfietsen krioelen door elkaar zonder respect voor verkeersregels. Inhalen kan zowel langs links als rechts. De grootste auto heeft, in de praktijk, voorrang. We hoorden ook dat als een buitenlander bij een ongeval betrokken is, hij altijd in fout schijnt te zijn. Waarschijnlijk is een auto kopen en een chauffeur in dienst nemen de goedkoopste en meest practische oplossing.
Willy was om 6 uur stiekem vertrokken naar Ambon. Haar broer Bert, die ook in Latuhulat had overnacht, deed vaag over het waarom van haar vertrek. Saar vermoedde dat ze was gaan koken en zou terugkomen met een lunch. Dat was inderdaad zo.
Na het afrekenen vertrokken we naar de luchthaven met de auto van Bu Jonkie, een Toyota Avanza. Njong Pai belde op tijdens de rit om te laten weten dat hij er niet zou zijn om ons uit te zwaaien omdat het regende in Allang.
In Ambon Pattimura Airport hadden we nog tijd voor een snelle lunch (nasi goreng, spiegelei, komkommer en kroepoek). Willy leende ongegeneerd alle bestek en borden bij de coffeeshop waar we ons hadden geïnstalleerd. Om de kerk toch enigszins in het midden te houden bestelden we dan maar 4-maal thee.
Bij het afscheid zei Willy "Oom, don't be angry". De Engelse vertaling van "Jangan mara", wat ze hier altijd zeggen als je op reis vertrekt. Waarom ze dat zeggen weet ik niet; bij een volgende gelegenheid zal ik dat eens checken.
In de vertrekhal was de omroeper haast niet te horen en we moesten zelf informeren bij medereizigers of we wel goed zaten. Met een vertraging van meer dan een half uur vertrok het Lion Air vliegtuig uit Ambon naar Ujung Pandang waar we dan ook met vertraging toekwamen. De koffer moest afgehaald worden en we dienden opnieuw in the checken bij Garuda voor de vlucht naar Denpasar.
We kwamen aan de counter van Garuda om 17:12 terwijl de vlucht gepland stond voor 17:30 Het meisje achter de balie bekeek onze tickets en zei, wat twijfelend, dat de Gate gesloten was. Ik legde uit dat we met vertraging uit Ambon waren gekomen met een Lion Air toestel en dat we beslist nog meekonden als ze een beetje op wilde schieten.
Een ander kreng kwam zich met de zaak bemoeien. Ik voelde onmiddellijk dat ze bezig waren tijd te rekken om de zaak op die manier naar de bliksem te helpen. Geen enkel argument hielp en we werden doorverwezen naar het bureau van Garuda. Na de hele zaak nog een keer te hebben uitgelegd liet de verantwoordelijke weten dat dit niet de zaak van Garuda was, maar van Lion Air.
Wij, stilaan op kookpunt, naar het bureau van Lion Air.
Daar kregen we allerhande, halfzachte argumenten te horen:
- het reisbureau was verantwoordelijk want ze hadden maar een uur voorzien tussen de twee vluchten
- wij hadden zelf het cabinepersoneel moeten verwittigen zodat die tijdens de vlucht Garuda had kunnen bellen
- één van ons twee had alvast moeten inchecken zonder de bagage
- er worden geen passagiers omgeroepen ingeval de bagage niet is ingecheckt
- er is geen link tussen de computers van Lion Air en Garuda
Na veel aandringen kregen we iemand van de staff te spreken die met de directie de zaak ging bekijken. Resultaat: nul komma nul. Geen enkele compensatie. Bij Garuda boekten ze ons op de vlucht naar Denpasar van de volgende dag om 16:45. Dit echter niet zonder een toeslag aan te rekenen van 420.000 Rupiah omdat er alleen nog plaats was in een hogere klasse. Ze boekten wel voor ons een hotelkamer en zorgden dat we werden afgehaald op de luchthaven.
Moe en nog boos kwamen aan in het Transithotel, ongeveer 10 minuten van de luchthaven. Kost van een VIP-room: 160.000 Rupiah, inclusief ontbijt en airporttransfer. €12,30 dat viel dus mee! De VIP room viel iets minder mee... Het rook er muf, de lakens en de kussenslopen waren vies, er was geen raam, de WC spoelde niet door, geen toiletpapier en geen warm water.
Ik troostte mezelf met de gedachte aan een frisse pint, wat eten en vroeg slapen. Saar bestelde miesoep en water. Ik nog maar eens nasi goreng en een Bintang besar (grote fles lokaal bier). Er werd een mannetje op uit gestuurd om het bier te gaan kopen want dat hadden ze niet in het hotel. Die kwam na een kwartier terug met de melding dat er geen bier te koop was door de Ramadan en dat het hier een moslimland was. Mijn stemming, die al niet bijster goed was, zakte nog een aantal punten. Ik zei "Ik ben hier wel de gast hoor en ik ben geen moslim. Ontvangen jullie op deze manier jullie gasten?" De beste man putte zich uit in verontschuldigingen, gaf het geld terug en verdween. Appelsap dan maar. Potverdorie nog eens aan toe zeg!
Nu ja, slapen zou wel soelaas brengen. In de andere kamers werd TV gekeken met de deur open zodat je gratis kon meegenieten van de gillende stemmetjes van de stripfiguren en de gevarieerde vibraties van uit allerlei lichaamsopeningen ontsnappende gassen. Saar bleef zo lang mogelijk in de lobby, of wat daarvoor moest doorgaan, om te kunnen roken en omdat ze de geur in de kamer niet kon uitstaan.
Om een uur of 6 werd ik wakker door een vrouw die, het leek wel vlak naast mijn oor, riep "Joop! Joop! bangung! harus pulang" (Joop, Joop, opstaan, we moeten naar huis). Ik draaide me boos om en probeerde opnieuw te slapen. Je kon immers ontbijten tot 9 uur. Even later: luid geklop op de deur. Na wat geschreeuw van onze kant hield het op maar ging door op de andere deuren in de gang. We waren serieus in de aap gelogeerd in dat f**king Transit Hotel!
Omdat ik toch niet meer kon slapen besloot ik dan maar op te staan en te 'douchen". Dat wil zeggen, koud water in een plastic emmer laten lopen en met een schepje over je heen gooien. In was daar net mee bezig toen er weer op de deur werd geklopt. Ik dacht "En nu is het ù$§ genoeg geweest!!" en trok de deur open, resten tandpasta rond mijn mond en op de borst en gekleed zoals men meestal is bij het douchen. Eén van de hotelbedienden stond voor de deur met een dienblad waarop: twee koppen thee en 4 broodjes, verpakt in plastic: ons ontbijt. Toen de man mij zag, begon het dienblad synchroon met mij te beven. Het zal wel niet van woede geweest zijn. Saar riep kwaad in het Maleis "we eten straks beneden!". Naar de grond kijkend droop de arme man af. Het waren vriendelijke mensen die hun best deden jammer genoeg "Wrong place and time".
We ontvluchtten het hotel rond negen uur en reden naar de luchthaven waar we om 9:15 toekwamen. Een telefoontje naar het reisbureau in Denpasar leerde dat we niets konden claimen en geen klacht konden indienen. Dit is Indonesia. Onze vlucht is om 16:45, nog maar zeven uurtjes wachten.
"We make people fly"!!!??? "We make people cry" zou toepasselijker zijn in hun geval.
Het beklimmen van de trap naar het huis van Njong Pai was moeilijk. Vooral voor de ademhaling dan. En voor de zweetklieren. Al bij al viel het voor de benen en de rug nog mee.
Het afdalen was andere koek en dat had ik niet verwacht.
Voor we het huis van Bu Minggus bereikten, voelde ik een raar gevoel in mijn linkerbeen. Of er geen kracht meer inzat. De korte pauze tijdens het bezoekje aan de weduwe van Bu Minggus loste het probleem niet op. Het werd alleen maar erger en ik moest me met m'n linkerhand vasthouden aan het muurtje, aan de zijkant van de trap. In m'n rechterhand een wandelstok.
Ver voor mij zag ik Saar, Willy en nog een aantal mensen. Niemand keek om.
Njong Pai bleef in mijn buurt en werd ongerust. Ik ook.
Eindelijk beneden liet ik aan Saar weten dat ik een verlamd gevoel had in mijn linkerbeen.
Er was een auto besteld die ons terug zou brengen naar Latuhalat. We stopten eerst bij het graf van Bu Minggus en daarna bij dat van Oma Tua.
De graven liggen vlak naast de weg. Oma Tua's graf ziet er onverzorgd uit. Een opschietende bananenboom heeft zich door het dakje van gevlochten gras geboord dat boven het graf is gemaakt.
Het uit- en in de auto stappen kostte me veel moeite.
We namen afscheid van Njong Pai en reden door naar Ambon om daar wat te eten. De chauffeur raadde restaurant 'Barcelona' aan. Hij stopte aan de overkant van de straat.
Ik werd ondersteund om de straat over te steken. Door wie weet ik niet. Ik was teveel met mezelf bezig en met een krampachtige poging om met dat half verlamde linkerbeen het restaurant te halen.
Bij het opstappen van de stoep lag ik plots op de grond.
Mijn rechterbeen had het ook begeven en de helpers konden me niet tegenhouden.
Er werd gegild en gesleurd om me weer overeind te krijgen. Dat lukte op één of andere manier en ik werd naar een stoel gesleept/gedragen, half strompelend.
Het was of iemand een schakelaar had overgehaald. Het ene moment stond ik nog, zei het niet erg stevig, en een tel later lag ik tegen de vlakte.
Het duurde even voor ik me realiseerde dat dit mogelijk de eerste stap geweest was in het aangekondigde verlammingsproces.
Een specialist van het Universitair Ziekenhuis in Gent heeft me in juni 2006 al laten weten dat de problemen met mijn ruggenwervels vroeg of laat kunnen/zullen leiden tot verlamming door het afknellen van het ruggenmerg tussen de lumbaalwervels L2 en L3.
"Zou dit het begin van het einde zijn?" vroeg ik aan Saar.
Ik hoopte op een relativerende opmerking maar ze keek me bedrukt aan en zei dat ze dit beangstigend vond.
We bestelden enkel te drinken en reden daarna door naar Latuhalat.
Het was donker in de auto. Niemand heeft die paar tranen gezien.
Bij het uitstappen zakte ik weer in elkaar, ditmaal nog in de auto.
Het duurde maar even. Met behulp van een aantal sterke armen werd ik naar de kamer gebracht en op bed gelegd.
De anderen gingen eten in een hotel in Amahusu. Ik bleef achter met mijn gedachten.
Misschien was ik alleen maar onvoorbereid en zonder conditie aan de afdaling begonnen en was het louter een spierprobleem? Vermoeidheid?
Met die gedachte raakte ik in slaap.
De volgende ochtend ging het lopen redelijk.
Een paar dagen later leek het of deze episode nooit had plaatsgehad.
Ik houd het op vermoeidheid; daar valt mee te leven.
We starten een klein hotelletje in Ubud, Bali, Indonesië. Hoe we daartoe kwamen en hoe het zich ontwikkelde wordt in deze blog beschreven. Daarnaast ook wat anekdotes en verhaaltjes over de alledaagse belevenissen ter plekke. Het meeste recente bericht staat steeds boveneen. Wilt u alles in chronologische volgorde lezen, dan begint u best bij het oudste bericht. Veel leesplezier!
Allang is het geboortedorp van de ouders van Saar en er wonen nog flink wat dichte en minder dichte verwanten.
Je wordt al snel 'oom' genoemd door wildvreemde mensen. Daarom is het allemaal soms wat verwarrend.
Willy Sipahelut, een achternicht van Saar, kwam ons afhalen in Latuhalat zodat we niet zelf moesten zoeken welke bemo (een klein busje) we best namen. Het werd een groene bemo met nummer 18 tot Ambon Terminal en dan een wat groter, erg lawaaierig busje tot in Allang. Kost van dit transport: verwaarloosbaar, terwijl het toch circa honderd kilometer is. Het is echter het vervoer van de lokale bevolking en die kunnen zich geen duur transport veroorloven.
Je moet er dan wel de 'couleur local' bijnemen.
Harde banken, propvol mensen, veel motorlawaai en uitlaatgassen, afgeleefde vering, traditionele airco (= alleraampjes open), onderweg stoppen om vis te kopen, claxoneren voor alles wat op de weg loopt, afremmen voor spelende kinderen, honden, hanen, runderen enz., diepe putten in de weg, in eerste versnelling een berg op ratelen tegen 15km/uur, medepassagiers die gewoon buiten de auto aan het bagagerek hangen, of het de gewoonste zaak van de wereld is, en zo verder.
In Allang aangekomen wachtte een andere beproeving: de berg op klimmen tot het huis van Njong Pai, Saar's neef en de vader van Willy.
Het eerste gedeelte bestaat uit een brede trap met hoge treden. Die trap wordt smaller en smaller en de laatste honderd meter is er geen trap meer, maar stap je van steen tot steen naar boven.
Gelukkig had ik uit het hotel een paraplu
meegenomen als steun bij het klimmen.
Saar besloot beneden aan de trap nog een sigaretje te roken zodat ik de kans kreeg een voorsprong op te bouwen. Het zou een schande geweest zijn na de twee vrouwen boven aan te komen.
Na een dertigtal treden liep het zweet me al van de rug en zuchtte en pufte ik als een oververhitte stoomlocomotief. Iedereen groet je dan ook nog eens vriendelijk en bekijkt je aandachtig. Je bent tenslotte wit en die kleur zie je niet zo vaak in Allang.
Na ongeveer een derde van de klim knoopten twee mannen een gesprek aan, wat me de gelegenheid gaf om, zonder al teveel gezichtsverlies, een pauze in te lassen.
Nauwelijks was ik terug vertrokken, nu op smalle trapjes tussen de huizen, of een vrouw riep, ergens achter mij "Bapak mau ke mana?" wat zoveel betekent als "Waar wil meneer naartoe?" Ze hing half uit het raam, gekleed in een nachtjapon. Of daar leek het toch op. Mijn beperkte kennis van het Maleis was gelukkig groot genoeg om haar te begrijpen en ik antwoordde dat ik naar Saar's neef op weg was. Ze riep iets wat ik niet begreep en kwam wat later achter me aan gehold. Het bleek een vrouw van in de zeventig, graatmager, in een soort nachtkleed en met nog bijzonder weinig tanden in de mond. Ze begon me uitgebreid van alles te vertellen waarvan ik het meeste niet verstond. Behalve dan "pelan, pelan!" wat "traag, traag" betekent. Hoewel ze waarschijnlijk zo traag klom als ze kon, liep ze zo van me weg.
Na een aantal keer op me te hebben gewacht hield ze het voor bekeken en snelde me vooruit. Later bleek dat ze naar het huis van Njong Pai was gelopen om mijn komst aan te kondigen.
Ze had daar drieduizend (sic) keer moeten roepen voor er iemand kwam.
Bijna boven kwamen de tante en Njong Pai me tegemoet. Ik was op dat moment meer dood dan levend, volledig doorweekt en vermoeider dan ik de laatste jaren ben geweest. Bij nader inzien was dat niet zo verwonderlijk gezien ik door mijn rugproblemen de laatste tijd vooral zittend heb doorgebracht, met als gevolg een conditie beneden alle peil en een kilootje of vijftien overgewicht.
Ik was net terug op adem gekomen toen Saar en Willy het laatste klimmetje aanvatten. Kon ik toch mooi, met een rustige ademhaling vragen: "Waar bleven jullie nou eigenlijk?"
We moesten onze natte kleren uittrekken, mandiën (met behulp van een kommetje warm water uit een teiltje over je heen gieten tot je weer lekker schoon bent), en dan een sarong aantrekken.
Het was intussen al vrij laat op de middag en we zagen het echt niet zitten om nog terug te reizen naar Latuhalat. Er werd een tandenborstel gekocht, wat extra rijst gekookt en we bleven gewoon slapen in het huisje 'on top of the world'.
Opstaan om zes uur, uitchecken uit Puri Santrian, taxi om zeven uur en rond kwart voor acht waren we in de luchthaven van Denpasar.
We vlogen eerst met Garuda, de nationale luchtvaartmaatschappij, naar Ujung Pandang, dat nu officieel Makassar heet. Niemand schijnt echter die naam te gebruiken. Een Boeing 737, netjes, een klein ontbijtje en een rustige vlucht. Omdat we van airline veranderden voor de aansluitende vlucht naar Ambon, moesten we de bagage opnieuw inchecken in Ujung Pandang.
De maatschappij heette 'Lion Air'.
"Vast een zusterfirma van 'Ryan Air' met een Chinese eigenaar" grapte ik tegen Saar.
Had ik beter niet gedaan.
De passagiers voor andere vluchten werden keurig geïnformeerd dat "... passengers for flight GA752 with destination Manado are requested to board at Gate number 15" of iets dergelijks. Bij Gate 14, onze Gate, begon een man in uniform rond boarding-time gewoon keihard te roepen "AMBON!!!, AMBON!!" en iedereen stoof naar de deur.
We voelden aan dat het bij 'Lion Air' iets anders zou toegaan dan bij Garuda. Het opschrift op de de stoelen scheen mijn eerder vermoeden in verband met de eigenaar van de luchtvaartmaatschappij te bevestigen. Onwillekeurig kwam ook een opgestoken middelvinger in gedachten.
Toen Saar dan ook nog voor haar drankje moest betalen, wisten we zeker dat we op een low-budget carrier zaten.
Ze weigerde halsstarrig naar het toilet te gaan omdat er "wel een WC-madame zou zitten!", zei ze.
De stoelen en de veiligheidsgordels hadden ook betere tijden gekend. In de Indonesische versie van "Life vest under your seat" was een lijntje toegevoegd dat een boete vaststelde van 10 miljoen Rupiah voor het ontvreemden van de zwemvest. Wie steelt er in godsnaam een zwemvest?
In plaats van een k*tszakje vond ik dan ook nog een foldertje met schietgebeden voor een veilige landing in Islam-, Protestantse-, Katholieke-, Hindoe-, en Boedhistische versie.
Ondanks al deze slechte voortekenen landden we zonder problemen op 'Pattimura', de luchthaven van Ambon.
Onze koffer was zelfs mee en we werden aangesproken door een man die vroeg of we Saartje en Dirk waren. Het bleek de chauffeur die geregeld was door het 'Maluku Divers Resort', een hotelletje in Latuhalat waar we een kamer hadden gereserveerd. Hij bood aan met onze paspoorten naar de politie te gaan maar kwam na een paar minuten terug met de melding dat de politie naar huis was. Geen controle dus. Wij waren illegalen in de Propinsi Maluku Selatan.
In geen tijd zaten we in zijn airconditioned auto en reden richting Latuhalat, een ritje van 65 kilometer rond de baai van Ambon, dat een uur zou duren. Ambon leek ons erg veranderd sinds ons vorige bezoek in 1996. Veel meer bromfietsen en becaks en nog hectischer verkeer. Veel uitgebrande en verlaten huizen of kerken en moskeeën die werden 'gerenoveerd' zoals onze chauffeur het noemde. Het leek er eerder op dat ze van de grond af terug waren opgebouwd. Allemaal herinneringen aan de bloedige onlusten van een aantal jaar geleden.
De taxi heeft ons $25 gekost, wat wij duur vonden. Een bemo, een klein busje dat de lokale bevolking gebruikt, zou ons van Latuhalat naar Ambon ongeveer $0.75 kosten. Je hebt dan wel geen airco en zit opeengepakt tussen medepassagiers, bagage en dieren met keiharde muziek op de achtergrond. Maar who cares. We zijn tenslotte met (werk)vakantie. Morgen wordt het dus bemo tot Ambon en daarna een busje naar Allang.
Saar's grote tas met handdoeken en haar telescopische bezemstelen. Jammer voor Esther voldeed haar koffer net aan de gewichtseisen om te worden nagestuurd. Expected time of arrival: Vrijdag. Nog drie daagjes geduld dus. De douane liet bij aankomst twee stuks bagage openmaken, waaronder (natuurlijk) de intussen beruchte tas met handdoeken. Die had Saar thuis al voorgewassen. De schuchtere poging van de douanebeamte om invoerrechten op te leggen werd dan ook met vastberaden charme en in onvervalst Ambonees-Maleis gecountered. In de andere koffer lagen de nieuwe kledingstukken helemaal onderaan zodat we ook daar goed wegkwamen. De ambtelijke toon werd vriendelijk en Ibu (mevrouw) moest uitleggen waar ze vandaan kwam, hoeveel kinderen ze had, waar ze naartoe ging en of dat daar haar dochter was.
Vandaag is Willy, Saar's nicht, aangekomen in Bali. Als het proefverblijf haar bevalt, wordt ze onze inwonende huishoudster zodra we naar Ubud verhuizen. 
