Het weer van de dag VOLKSHEILGE - OUDE VOLKSGEBRUIKEN-
10-05-2006
Morgen komt de eerste IJsheilige er aan !
Inderdaad morgen donderdag 11 mei komt de eerste IJsheilige op bezoek, en wat voor iemand dat is, laat ik u de volgende weerspreuk vertellen :
" Al is Marmetus oud en grijs, hij houdt van vriezen en van ijs. "
Ik denk niet dat ik hier nog enige uitleg moet aan toevoegen, let dus wel op u plantjes want is "voorzichtigheid" niet de moeder van de porseleinenwinkel ? Vertel ik u nu al dat het verleden jaar op 18 mei om 5u40 min 0,3° was !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar gelden ?
10 Mei 2005 was een bewolkte dag met even wat lichte regen, en ook een glimp van de zon. De maximum temperatuur bedroeg 13,2° om 16 uur opgetekend. De minimum temperatuur daalde tot 1,2° en die werd om 5u49 genoteerd. 10 Mei 2004 was een bewolkte dag waar het kwik om 17u13 gestegen was tot 20,5°. De minimum temperatuur bedroeg die dag 8° om 5u53 genoteerd. De warmste 10de mei ooit kwam in 1998 voor met 28° !
Gisteren vertelde ik dat er op de buiten, maar ook in de stad, een heksen- of duivelspaternoster afgelezen werd. Wel dat werd gedaan met het inzicht om alzo de "koude santen" te vermurven en 't weer te doen keren, en dat ging als volgt : De drij Santen van de kouwe, twee jonge en ene oude, gingen tezamen door het land, elk met koud goeds al in de hand. Den ene met een balleken sneeuw, den tweede met een kegelken ijs, den derde die was grijs en wijs, en hij droog niemandalle, dalle, geen kegels en geen sneeuwballen. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. Den eerste zei : 'k zal d' eerste zegenen, en hij die deed het regenen, regenen, den tweede zei : beniest : 'k ga niezen, en hij deed het vriezen, vriezen de derde die zei niemandalle en hij was het braafst van allen. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. En ze kwamen langs Fiel Ariaan zijn schone doeninge gedaan, hij tapte hulder daar bier van 't vat, en alle drij wie werden zat, en daarna zijn ze voldaan, weerom naar 't hemelrijk gegaan. Sante, Sante mee de krone, maakt ons rap het weder schone. Morgen, ook de eerste dag van de IJsheiligen, vertel ik u het slot van mijn verhaal, tot dan ?
Inderdaad op 10 mei is het Sint-Job, en welke land- of tuinman kent die niet ? Op vele plaatsen wordt hij zelfs de "bonenplanter" genoemd. Een weerspreuk maakt ons duidelijk waarom :
" Te Sint Job, zet men bonen volop. "
Of nog ietsje anders gezegd :
" Men zet de bonen met Sint-Job, en houdt dan niet meer op. "
Maar 'k zou toch ook maar een beetje opletten want lees eens :
" Pas op, pas op pas op Sint Job, want hij steekt een vuurke op. "
Tuinliefhebbers jullie weten wat u morgen te doen staat he ?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
9 Mei 2005 was een dag met bewolking en zon. De maximum temperatuur bedroeg toen 13,5° om 16u22 opgetekend. De mimimum temperatuur bedroeg die dag 4,1° om 6u32 genoteerd. 9 Mei 2004 was een dag met een bewolkte start, een zonnige periode, en weer bewolkt om de dag mee af te sluiten. Om 14u08 had het kwik zijn maximum bereikt met 17,9°. De minimum temperatuur werd om 5u11 genoteerd met 9,4° De warmste 9de mei ooit kwam in 1976 voor met 30° ! ! !
Waarom men de koude rond de IJsheiligen ook wel eens haagdoornkoude noemt ? Wel omdat rond die tijd de haagdoorn of meidoorn bloeit. Er is wel eens een jaar geweest dat gedurende de ijsheiligen, de sneeuw een hand dik op de vensterbanken lag en men het wonderlijk schouwspel kon aangapen van bloeiende bomen, die tegelijkertijd met bloemtrossen en sneeuw getooid waren. Bloemisten en hoveniers zullen zich wel wachten hun jonge plantjes of struikjes uit te planten zolang de ijsheiligen niet voorbij zijn, want deze vinden elk jaar het barbaars genoegen alle jonge plantjes, bloemen en scheutjes eens ter dege "hun oren af te vriezen". Zo is het destijds gegaan met Frederik de Grote's oranjebomen. Frederik de Grote, Koning van pruisen, hechtte geen geloof aan het bestaan van de ijsheiligen. Eens liet hij vóór de ijsmannen voorbij waren, en ondanks de waarschuiwingen van zijn hoveniers, al de oranjebomen uit zijn broeikassen buiten plaatsen. Toen Servaas voorbij was, stelde men vast dat al die kostbare bomen bevroren waren. Met het hout werden vloer en panelen van een kamer in het paleis van Postdam bekleed ter herinnering aan het avontuur van de grote koning. Vroeger werd op de buiten en ook in de stad, een soort van Heksen- of duivelspaternoster afgelezen ter ere van de koude santen, en hoe dat luidde, wel dat vertel ik morgen dan weer, tot dan ?
Ik zal wel weer "gedonder" op mijn kop krijgen wanneer ik zeg, laat het deze maand toch maar eens regenen, en....laat het ook niet te warm zijn want dat zouden we wel eens duur kunnen betalen, lees maar.......
" Koele mei schenkt een vruchtbaar jaar, maar een droge mei, een duur jaar ! "
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
8 Mei 2005 was een bewolkte dag met regen en waar de maximum temperatuur slechts 13° bedroeg om 16u31 opgetekend ! De minimum temperatuur werd 's morgens om 6u18 genoteerd en die bedroeg toen 4,4° 8 Mei 2004 was een bewolkte dag met af en toe een bui. De maximum temperatuur geraakte niet hoger dan 11,6° en die werd zelfs 's morgens om 8u13 opgetekend ! De minimum lag die dag met 7,4° amper 4 graden lager dan de maximum. De warmste 8ste mei ooit kwam in 1976 voor met 30° !
Binnen 3 dagen toen ze hun intreden en wie kent ze niet ? Sint-Mamertus - Sint-Pankratius - Sint-Servatius en Sint-Bonifacius. Deze drie (vier) heiligen zijn de koude santen of vriesheiligen en in de wijnstreken noemt men hen zonder omwegen de "wijndieven". Bij ondervinding weten we dat ze erg op ons gebeten kunnen zijn en ons kunnen doen rillen en beven gelijk in de voordagen van de winter. Het is een van ouds bekend verschijnsel dat telkenjare omstreeks halfmei zich voordoet, namelijk op enige meer of mindere warme dagen volgt een sterke daling van de temperatuur, die gepaard gaat met scherpe noordenwind, betrokken lucht en koude regen- of hagelbuien. De noordenwind vergezeld van vrije strenge nachtvorsten brengt veel schade toe vooral aan aardappelplanten, haver, jonge groenten en bloeiende fruitbomen. Het oude volksgeloof bracht dit verschijnsel in verband met de heiligen die omstreeks die tijd herdacht worden. Zo heeft men de HH. Mamertus, Pankratius en Servatius de "IJsheiligen" of "strenge heren" genoemd. Men beweerde dat die afkoeling in de natuur verband hield met een zwerm kleine sterren, de Leoniden genaamd, welke tussen de zon en de aarde kwamen en een gedeelte van de zonnewarmte onderschepten. De oorzaak van deze afkoeling is de inval van een koude polaire luchtstroom wanneer de luchtdruk hoog is boven West-Europa en een depressie over de Oostzee en Finland ligt. Deze koude wordt ook wel haagdoornkoude genoemd, en hoe dat komt, wel dat vertel ik u morgen wel in mijn vervolg van de IJsheiligen, tot dan ?
Of het nu morgen of overmorgen is, want de kalenders spreken elkaar een beetje tegen wat de feestdag van de H. Marcharius betreft, hij is er ene om toch in 't oog te houden vind ik. Lees eens wat een weerspreuk rond zijn persoon ons vertelt :
" Sint - Macharius rust noch duur, want de hemel staat in vuur. "
Geloof mij, rond deze tijd is een onweer nooit ver weg ! Wie weet zijn ze niet als vuurwerk bedoeld om straks 't einde van de winter te vieren?
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
7 Mei 2005 was een bewolkte dag met hevige buien en onweer. Het kwik liep niet hoger op dan 13,6° om 15u50 opgetekend. De minimum temperatuur bedroeg die dag 6,6° en die werd al om 18u36 's avonds bereikt !!! 7 Mei 2004 was eveneens een bewolkte dag met regen vanaf de middag. Ook toen werd er slechts 13,1° genoteerd als maximum temperatuur. De minimum temperatuur werd 's nachts om 2u20 opgetekend en die bedroeg 7,5° De warmste 7de mei ooit kwam in 1976 voor met 29° !
De H. Macharius zijn feestdag werd vooral te Gent in de hoofdkerk gevierd, net als te Laarne(O-Vl.) en te Overboelare(O-Vl.) trouwens. Omdat het graf van de heilige Marcharius door schitterende mirakels verheerlijkt was, werden de heilige overblijfsels in 1067 opgegraven en ter verering gesteld. Hij werd aanroepen tegen de pest en besmettelijke ziekten. Deze feestdag werd al in 1080 ingesteld ! Tot rond de jaren 1540 had er een jaarlijkse markt plaats in de heerlijkheid van Sint Baafs nevens Gent : de negenmeimarkt. Sedert het afschaffen van de abdij had (heeft) die markt plaats te Sint-Amandsberg bij Gent. Sommige kalenders geven 8 mei, andere dan weer 9 mei als de feestdag van de H. Macharius, vandaar dus die negenmeimarkt. Vanaf morgen begint ik hier aan mijn verhaal over de IJsheiligen, wie zijn ze, waarom worden ze IJsheilgen genoemd, en nog veel meer. U kan het hier allemaal lezen, tot morgen dan ?
Hoe deze uitzonderlijk mooie dagen ons gaan verlaten is zeer de vraag, maar mocht dit gepaard gaan met een onweer, dan raad ik u aan van volgende weerspreuk toch erg indachtig te zijn :
" Als het dondert in mei, valt er dikwijls hagel bij. "
En voor de tuinders onder ons, en dat zijn er heel wat heb ik begrepen, heb ik volgende weerspreuk weerhouden :
" Donder en weerlicht in mei, slecht voor ajuin en prei. "
In 't Gents is dat "slecht voor antzuun en preie ! " In de loop van de maand, breng ik zeker nog wel enkele weerspreuken in verband met donder in deze maand.
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
6 Mei 2005 was een bewolkte dag waar de zon soms heel even kwam piepen. De maximum temperatuur bedroeg 15,4° om 17u04 opgetekend. De minimum temperatuur die dag lag met 10,3° nauwelijks 5 graden lager, die werd om 4u 04 genoteerd. 6 Mei 2004 was een bijna dezelfde dag als deze van 2005. Een bewolkte dag met even zon en een maximum temperatuur van 16,8° om 13u22 gemeten. De minimum temperatuur bedroeg toen slechts 2,8° om 4u50 opgetekend. De warmste 6de mei ooit kwam in 1990 voor met 27°
Vandaag is het de feestdag van H. Joannes In D' Olie, in de volksmond ook wel eens "Kleine Jan" genoemd. Deze apostel werd op bevel van Domitiaan van Ephese naar Rome gevoerd en er in een vat ziedende olie geworpen, waarin hij ongedeerd bleef ! Dit geschiedde bij de Roomsepoort, Latijnsepoort genaamd. In Brussel werd hij destijds gediend tegen "den overschreeuw" der kinderen. Dat gebeurde er in de ondertussen al lang verdwenen Augustijnen. Men ging dan bij Sint Jan den Krijter, omdat de heilige er wenend was afgebeeld op een schilderij. Sint Jan Baptist werd vooral tegen "den overschreeuw" gediend, nochtans mag men de toepassing bij de Apostel Joannes zoeken door het feit dat Sint Jan dikwijls aangeduid werd onder de naam van Sint Jan van Lateranen (laat tranen) Mocht het vandaag een nieuwe maan zijn, dan zegt een oude weerspreuk dat het bij oosterwind erg goed is om radijs, kolen, erwten en meloenen te zaaien. Helaas is het op die nieuwe maan nog wachten tot 27 mei e.k. De komende dagen komen de H. Macharius, Sint Job en uiteraaard ook de IJsheiligen uitvoerig in de belangstelling. U kan er hier alles over lezen, tot dan ?
Inderdaad morgen 6 mei is het de feestdag van Sint-Jan-in-de-Olie, in de volksmond ook wel eens " Kleine Jan" genoemd. "Grote Jan" komt er pas op 24 juni aan. Een weerspreuk voor deze dag leert ons 't volgende :
" Zaai op droge grond, als de wind uit 't oosten komt. "
De volksweerkunde zegt dat Kleine Jan altijd wel 6 mooie dagen meebrengt, zouden we daar nu niet aan bezig zijn ? Een andere spreuk leert ons dan weer van toch maar voorzichtig te zijn, en zeker niet teveel kledij uit te laten :
" Een landman, trouw aan de mode, mist met Sint-Jan zijn pels nog node. "
Deze wijze spreuk indachtig, wees dus toch maar op u hoede wat u kledij betreft !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden ?
5 Mei 2005 was een zonnige dag desondanks het toen niet warmer werd dan 14,8° om 16u02 opgetekend. De minimum temperatuur van die dag bedroeg 7,7° en die werd 's morgens om 6u50 genoteerd. 5 Mei 2004 was een bewolkte en winderige dag met een maximum temperatuur van 13,6° om 12u53 genoteerd. De minimum temperatuur bedroeg dan 6,1° om 6u51 's morgens ! De warmste 5de mei ooit kwam in 1995 voor met 27° !
Zoals gisteren beloofd, vertel ik u vandaag een kort verhaal over een oud volksgebruik dat vroeger op kruisvinding (3 mei ) plaats had. Het was in Vlaanderen de gewoonte dat op die dag de knechten en de meiden van dienst veranderden. Van een tijd tevoren al pleegde men hen te vragen of ze bleven. Was het antwoord dan ontkennend, dan werd er uiteraard uitgekeken naar een nieuwe dienst. De 3de mei werd die nieuwe knecht of meid dan stoetsgewijs naar de nieuwe baas of bazin gebracht. De ouders vergezelden hun jongens of meisjes, en die werden er vergast met pannenkoeken of wafels, dat noemde men toen " den ineet ". Na zes maanden kwamen ze terug om " vast t' eten ". Aan de dienstboden die bleven, en dus niet van dienst veranderde, schonk de boer " Blijfwafels ". Tot dit tractement werden ook de ouders weer mee uitgenodigd. Een Volgsgezegde zei van iemand die niet gelukkig was in de huwelijkestaat : " Hij is op 3 mei getrouwd of m.a.w. hij heeft zijn kruis gevonden ! Zo gaan we stilaan richting IJsheiligen en over of van hen vertel ik u een dezer dagen ook weer erg uitvoerig. Maar morgen heb ik het eerst nog even over H. Joannes in D' Olie, dan is het imeers zijn naamfeest, tot dan ?
In afwachting van Sint-Jan-in-de-Olie waar u morgen alles over leest, geef ik u nog een weerspreuk onder de vorm van boerenwijsheid mee. Dit ten gerieven van de tuinliefhebbers onder ons :
" Als de eikels in mei goed bloeien, zal alles volop gaan groeien. "
't Is een weet zoals een andere, maar wel een waarheid zo groot als een koe ! ! !
Welk weer was het vandaag, nu precies 1 jaar geleden !
4 Mei 2005 was een bewolkte dag met regen waar het kwik niet hoger opliep dan 15,3° om 14u30 gemeten. De minimum temperatuur bedroeg die dag 10,3° en die werd 's nachts om 3u55 opgetekend. 4 Mei 2004 was een bewolkte en winderige dag met af en toe regen. De maximum temperatuur bedroeg toen 13,2° om 11 uur opgetekend. De minimum temperatuur die dag werd om 6u11 genoteerd en die bedroeg 6,4° De warmste 4 mei ooit kwam in 1990 voor met 25° ! Wordt dit record vandaag verbeterd ???
