In september 2011 is mijn echtgenoot overleden. Hij was 90 jaar geworden en op dat ogenblik was hij het leven wel beu. Ondanks dat was hij nog gezond van geest. Na een verblijf van 4 weken in het ziekenhuis heb ik hem laten gaan. Het heeft me veel pijn gedaan. Ik heb deze leegte nogal goed opgevuld met verschillende activiteiten maar nu na een jaar valt het me weer moeilijk. Ik denk dat het maar pas nu doordringt dat ik hem voor eeuwig kwijt ben. Toch zal ik de moed niet laten zakken en zal doorzetten. De moeilijkste opgave is om zijn fotos te bekijken, maar ze brengen ook troost en goedee herinneringen.
Voor iedere rouwende is er een verschillende manier om minder pijn te hebben. Het woord "verwerken" gebruik ik niet graag, verdriet onderga je, probeer je op vele manieren draaglijk te maken, maar het verlies van een dierbare kom je nooit helemaal te boven. Mijn leven is, na de dood van mijn zoon Luc, nooit meer hetzelfde geweest en het zal ook nooit meer worden als voorheen (ook al is het al 19 jaar geleden). Voor mij is 1 november een gewone dag, maar 18 augustus, de dag dat onze Luc verongelukte, is zeer moeilijk. Ook zijn verjaardag en alle feestjes zoals Kerstmis, dan missen we hem toch zo. Maar... blijf hun naam, de naam van de gestorvenen noemen, laat zien dat ook jullie hem of haar nog niet vergeten zijn!!!
Ik was pas 2 jaar toen mijn papa verongelukte tijdens de nachtploeg. Hij viel van 18 meter hoogte. Hij werkte daar pas 15 maanden. Een week later zou de akte ondertekend worden voor de aankoop van een sociale woning. Mijn moeder verdween met mij en verbrak alle contacten met de broers, zusters en ouders van mijn papa. Ik had altijd het gevoel dat mijn papa mij van boven uit volgde. Een poos na de plotse dood van mijn 8 jaar jongere broer, ook echt een drama , leerde ik wat dood gaan was.
Jean (mijn halfbroer) leed aan dezelfde ziekte als ik en stierf zonder dat ik hem had kunnen bijstaan. Een vol jaar verweet ik mezelf er niet geweest te zijn bij hem. Wat ik nu schrijf heb ik echt beleefd. Op mijn 55ste verjaardag verscheen Jean aan mij.Hij zag er zo mooi uit. Wie ons achter laat , waakt over ons. Het leed is nu verzacht. Enkel, je moet het toelaten.
Als de liefde heel diep was wordt het een moeilijke tijd als je geliefde sterft, een heel moeilijke tijd... Veel verdriet, ongeloof, praten (maar veel mensen houden er niet van om over dit onderwerp te spreken, ze begrijpen je ook niet), boeken lezen over dit onderwerp, spreekbeurten volgen ...(je hebt geluk als er iemand vanuit zelfondervinding met jou wil praten), mediteren, alles van je afschrijven, foto's bijvoegen, mooie teksten lezen (zoals die van Veronika), uiteindelijk zelf een afspraak maken met een psychologe, opnieuw alles opschrijven, opnieuw alles vertellen aan een luisterend oor. Dit lucht op, dit brengt hulp, maar uiteindelijk moet je hiervoor TIJD nemen. Je kan ook je gedachten opschrijven, het papier verbranden en met de wind laten meevoeren Dat alles in de hoop dat er ooit een einde komt aan dat verdriet
Rouwen is een werkwoord zonder onvoltooid verleden tijd
Reactie van Jeanny G.(54) Leiden
In grote lijnen kan ik me wel vinden in de verhandeling over rouwen. Zelf ben ik samen met mijn man al jarenlang regio contactouder van de Vereniging Ouders van een Overleden Kind geweest na het overlijden van onze eerste baby. Het blijft als een rode draad door mijn leven lopen. Het leven voor en het leven na die geboorte. Hij was al overleden voor de bevalling. Ik wist dat al maanden van te voren. Wat mij heel erg is bijgebleven is dat je met het verlies van een kind niet alleen je kind verliest. Ook familie en vrienden bleven weg. Zelfs na 20 jaar zijn mijn man en ik gescheiden omdat ik er nooit over heb kunnen praten met hem. Als contactouder praat je meer over het verlies van een ander. Dat was voor mij ook goed trouwens. Jarenlang heb ik lezingen gehouden en gastcolleges gegeven aan verloskundigen, gynaecologen, leerkrachten, verpleegkundigen en vooral aan uitvaartondernemers. Rouwen is een werkwoord zonder onvoltooid verleden tijd. Je bent er nooit helemaal klaar mee. Inmiddels ben ik compleet afgestudeerd in de post mortale zorg. Alleen mijn leeftijd belemmert een mooie baan. Het herinneringsboek is een groot goed. Dat maak ik nu voor andere mensen. Compleet met wat je ook maar kunt bedenken. Tijd heelt vaak alle wonden, ook bij mij. Maar er blijven littekens over en die kunnen van tijd tot tijd verdraaid pijn doen. Wat ik me zelf altijd heb voorgehouden is dat als onze eerste niet overleden zou zijn, we misschien niet onze jongste zoon gekregen zouden hebben, omdat we 'compleet' zouden zijn. Die gedachte vergoedt veel. Het overlijden van de baby heeft me sterker gemaakt. Al ben ik nu niet meer dagelijks bezig met de dood in het algemeen en zijn overlijden in het bijzonder, ik lees nog steeds alles wat met dood, dood zijn, overlijden, begraafplaatsen en uitvaarten te maken heeft. Ik geloof vanaf het moment van het overlijden van mijn kind ook niet meer in een God zoals ik dat altijd wel gedaan heb. Dat kwam mede door de reactie van onze dominee. Dat is wel een van de dingen die me altijd erg is bijgebleven. De mening van 'deskundigen'. De gynaecoloog zei: "Ach, maak je niet druk, je weet in ieder geval dat je kinderen kunt krijgen. De dominee zei: "Geeft toch niet. Onze Lieve Heer vond hem zo bijzonder dat Hij hem zelf wilde hebben." Het meest zeer deed de reactie van mijn schoonmoeder: "Begrafenisondernemer? Dat is zonde van het geld zeg. Trouwens, ziekenhuizen vernietigen miskramen hoor."
Matthijs is geboren na een zwangerschap van bijna 43 weken. Ik kan er nu nog, na 27 jaar een heel boek over schrijven. Want het is echt niet alleen dat je je kind verliest. Je raakt je sociale leven kwijt. Het heeft me mijn huwelijk gekost, en nog kan ik geen vriendschappen sluiten omdat ik me toen zo bedonderd voelde door mijn 'vrienden en vriendinnen'. Ik wil me ook nooit meer aan iemand binden, omdat ik het verlies van toen bijna niet aankon
Ik kan moeilijk loslaten. Tenslotte is je man/vrouw verliezen geen persoonlijke keuze. Je wordt ermee geconfronteerd. De leegte die je omhult, terwijl alles rondom je - gelukkig maar- gewoon zijn gangetje gaat, maakt je dubbel verdrietig. Na maanden huilen, klagen, slaapmedicijntjes, je door de dag slepen, besef je dat je je leven moet herpakken. Herpakken!? Ik ben geen uitgaanders type, heb een kleine sociale kring... Familie en vrienden vingen mij wel op maar na maanden hielden zij het ook voor bekeken. Tijdens gesprekken werd er -stiekem- met ogen gerold, hun lichaamstaal verraadde hun desinteresse; zij waren het treuren en klagen beu!!
Ben gestart met een cursus kleidraaien, zijde schilderen. Bij mooi weer ging ik regelmatig een koffietje drinken op een terrasje op de Groenplaats; ontmoette daar mensen met hetzelfde verdriet en eenzaamheid. Toen begreep ik dat dit niet de manier is/was om je verdriet te verwerken. Wat mij het meeste geholpen heeft is joggen in het park. Op 62-jarige leeftijd kocht ik mij een paar goede loopschoenen. Het was een uitzonderlijke, lange, prachtige zomer. Ik heb nooit een hoog niveau gehaald, maar het heeft me energie en blijdschap in mijn leven gebracht. Mijn verdriet heeft een plaatsje gekregen, ben nog steeds alleen, niet eenzaam
Iedereen krijgt wel met vormen van verdriet te maken in zijn of haar leven. Een luisterend oor of een hand op je schouder en ook bidden tot God kan enorm troosten. Maar je zoekt wel eens naar meer, op een moment dat je dat nodig hebt. Ik heb een boekje ontdekt met de titel Ik heb verdriet. Dat boekje is als een soort vriend die met je meeloopt, want na verloop van tijd kennen de mensen in je omgeving je verhaal wel en zoek je toch naar andere wegen
Ik heb op 3 jaar tijd 3 familieleden verloren die mij heel dierbaar waren. Mijn bomma vooral, die is op een spijtige manier moeten gaan. Ik had daar een hele goede band mee. Ik denk veel aan haar, ga regelmatig naar het graf en draai veel muziek waar ik mijn troost in kan vinden. Ik praat tegen haar foto en ween ook veel. Nu mijn opa weer bij haar is ben ik wat geruster toch? Nu is ze niet meer alleen.
Dit jaar heb ik nog een neef van 31 jaar moeten afgeven aan kanker. Dat was voor de familie een hele klap, hij was zo jong, had nog zoveel plannen. Al hun foto's staan in een kast met tekstjes, bloemen erbij. Zo zie ik ze nog elke dag een beetje terug. Ik ben ook iemand die er niet over praat, hoe groot mijn verdriet nog is. Ze zeggen dat slijt wel, maar dat is bij mij nog zeker niet het geval. Ik weet niet hoe sommigen dat kunnen. Ik mis ze verschrikkelijk erg.
Ons kind blijft voor altijd het zonneke in ons huis
Reactie van V.K. (61) Wilrijk
Verdriet moet je over je heen laten komen, als golven uit zee! Na enige tijd kom je weer tot het bewustzijn dat je iets heel belangrijks bent verloren in je leven! Wat nu? Wat te doen? Alles in het leven stel je als een vraag. Met heel veel geduld van je partner, veel tranen, veel pijn in heel je lijf, besef je dat het leven gewoon zn gang gaat. Hoe kan dat nu?
Dus wat hebben we gedaan?? We hebben ons leven totaal omgegooid en gezegd: Wij gaan nu zelf beslissen wat we met ons leven gaan doen! Wel, dat is gelukt. Wij luisteren naar niemand meer, beslissen van dag tot dag wat we willen doen of niet! Wij nemen nu onze maanden om in de winter in het warme zuiden te verblijven in plaats van in het kille België! Wij genieten iedere dag van het leven, gaan iedere dag een terras doen, gaan lekker eten en drinken! Naar het kerkhof gaan we niet veel, we herdenken ons kind thuis, ze leeft nog altijd thuis bij ons. Iedere dag zijn we met haar bezig op verschillende manieren. Ze is nog altijd het zonneke in huis bij ons.
Ik heb mijn zoon verloren toen hij 23 1/2 was bij een motor ongeval toen hij naar zijn werk ging. Hij woonde in Vallauris en is daar begraven. Dat was de slechtste periode in mijn leven. Met de jaren is de pijn verzacht, maar vergeten kan ik niet. Ik denk nog iedere dag aan hem. Mijn zoon heeft mij een prachtige kleindochter nagelaten, die ik ieder jaar ga bezoeken. Ik heb nu ook twee achterkleinkinderen en daar ben ik blij om.
Sennet is een ouderenmagazine, misschien zijn jullie dat vergeten? Op onze leeftijd heb je meestal al vaker met rouw en verlies te maken gehad... en alleen de vraag roept alweer rouw en verdriet op voor veel mensen. Ik vind het persoonlijk heel onbehoorlijk om daar zo'n item van te maken met een jonge mooie psychologe..
Helaas, weer een psychologe aan het woord die van de achterblijver een slachtoffer maakt. Na het overlijden van een dierbare is het zaak zo snel mogelijk weer "normaal" behandeld te worden. Natuurlijk wil je dat niet altijd, maar op straat of waar je ook bent mogen ze je aanspreken op je verlies maar ook over dagelijkse zaken. Je omgeving hoeft er geen 24 uur bij stil te staan wat jij meemaakt. Thuis uithuilen, schelden of tieren is helemaal goed en als je dat wilt is het prettig als je bij iemand terecht kunt in je omgeving, die de hele situatie kent. Er zijn gevallen waar je boos bent op degene die sterft, omdat hij tijdens zijn ziekte jouw leven tot een hel heeft gemaakt. Hierover praten mag niet: "van de doden niets dan goeds", een heel verkeerd standpunt.
Ben zelf mijn man verloren toen ik 49 was en weet waar ik het over heb. Ook als ik de adviezen van psychologen zie tijdens rouwverwerking. Vaak blijkt daaruit dat zij niet weten waar ze het over hebben omdat ze nog niets meegemaakt hebben. Ik erger me hier mateloos aan.
Boek: Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener.
Geschreven door Prof.Dr. Manu Keirse, psycholoog, doctor in de geneeskunde en hoogleraar aan de faculteit geneeskunde van de K.U.Leuven. Keirse is voorzitter van de Federale Evaluatiecommissie Palliatieve Zorg, het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen in Brussel en diverse zorgvoorzieningen in Vlaanderen. Uitgeverij Lannoo.
Van dezelfde auteur: Boek: Later begint vandaag, Antwoorden over de laatste levensfase palliatieve zorg en euthanasie. Boek: Vingerafdruk van verdriet en Van het leven geleerd.
Prof.Dr. Keirse schrijft vanuit eigen ervaringen en brengt het moeilijke gegeven in een gewone en verstaanbare taal. Zijn voordrachten zijn een échte aanrader en een mooie aanzet tot zijn boeken. Ward S.(58) Laakdal
Gedichtenbundel: Pe dede de, libi de/Waar dood is, is leven.
Ik heb na de dood van mijn jongste broer een gedichtenbundel uitgegeven met gedichten van dierbaren. Die wordt in de familie veel gelezen bij begrafenissen en crematies.
"Pe dede de, libi de/Waar dood is, is leven" Carry-Ann Tjong-Ayong, Uitgave stichting Vice Versa Utrecht, 2005. Nog te bestellen na overmaken van 12 Euro op 206 3134, INGbank. Carry-Ann (71) Utrecht
Boek: Springdag. Ik stuur je graag even naar dit boek dat recent is verschenen. Het is een kinderboek, maar uit de reacties leren de illustratrice en ik dat ouderen het heel bruikbaar vinden om samen met hun kleinkinderen te lezen. Vandaar dat ik dacht dat het je misschien zou interesseren.
Reactie van Francine (71) Geraardbergen 
