Ketterse kruik uit slotgracht in Asten

ASTEN - De forse scherf van een zestiende eeuwse baardmankruik is op zich al een aardige ontdekking, maar bij nadere beschouwing blijkt een Astense bodemvondst een wel heel bijzondere. Behalve de bebaarde figuur op de hals, waarnaar dit soort kruiken is genoemd, staat er nog een afbeelding op: het reliëf van een man met tiara – de paus dus –, die op z'n kop bekeken verandert in satan zelf.








De scherf kwam tevoorschijn uit de buitengracht van het kasteel in Asten, waar in het weekeinde archeologisch onderzoek is gedaan naar oude bruggen. De vondst is op deze locatie van extra belang, omdat hij informatie kan geven over een kasteelheer die hier in de betreffende periode verblijf hield: Bernard de Merode, berucht om zijn heksenvervolging.

De paus die verandert in een duivel, met daarbij de datering 1567: het is een fraai staaltje religieuze propaganda van net na de Beeldenstorm en aan de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog. Katholieken en protestanten stonden tegenover elkaar. Voor Jos Gommans, historicus en trekker van het Astense kasteelproject was het de vraag welke positie kasteelheer De Merode indertijd precies innam. Zijn vader was een bondgenoot van Willem van Oranje, maar zelf stuurde hij zijn dochter naar een klooster. „We weten dat hij fel door de katholieke clerus werd bekritiseerd om zijn heksenvervolgingen én zijn protestantse, orangistische sympathieën.”

Het zou best eens kunnen dat De Merode onder druk van pastoor en bisschop afscheid heeft genomen van zijn van oorsprong protestantse achtergrond en naar het katholieke kamp is overgestapt. Een ‘spotprent’ op de paus zal hem toen niet goed meer van pas zijn gekomen en dus liet hij de ketterse kruik maar snel in de slotgracht verdwijnen. Dat zou in elk geval een plausibele verklaring kunnen zijn.
Volgens Gommans is protestants propagandamateriaal in deze vorm vrij zeldzaam. Het is gemaakt door Ian Emens uit het pottenbakkerscentrum Raeren in België, wiens initialen bij het reliëf zijn aangebracht.