Een schip vol tranen

mijn lief ik vaar een schip vol tranen
een schip vol tranen naar je toe
ik had wat anders willen brengen
vertel me wat je wilt en hoe

ik je geweven innigheid kan geven
of vreugde in een doosje van karton
of flesjes zonlicht van de eerste morgen
of alle bergen die je ooit beklom

dat alles in een sloep van goede tijden
ze vaart wel mee maar is nog onder zeil

maar voor ik al die schatten kan bevrijden
moet eerst dit vaartuig schipbreuk lijden

vooruit sirene blaas de stormwind aan
als ik bij jou ben durf ik wel vergaan

Chawwa Wijnberg

.

.

Het ontstaan van rapteksten

Hiphopuitingen uit achterstandswijken

Brainpower

Hiphop is ontstaan aan het eind van de jaren zeventig onder kansloze, meestal zwarte jongeren in de Amerikaanse steden, die via muziek (rap), beweging (breakdance) en graphics (graffiti, tags) een vorm van expressie zochten. Jongeren verenigden zich in een posse om alle ellende beter aan te kunnen.

Omdat ze geen geld voor instrumenten hadden, maakten ze gebruik van ghettoblasters of human beatbox. De gewelddadige omgeving waarin de jongeren opgroeiden werd de inspiratiebron voor de teksten, die in rapvorm werden gebracht.

Statussymbool

Hiphop groeide uit tot een belangrijke muziekstroming. De Amerikaanse hiphoppers zijn nog steeds jongeren, die geboren zijn in arme wijken. Het is zelfs een statussymbool geworden: een rapper die niet weet wat armoede is, is geen echte rapper. Ook geweld geldt als statussymbool: rappen over het feit dat je gevaarlijk bent en wapens hebt is normaal.

Misstanden

In een hiphoptekst worden vaak maatschappelijke misstanden aan de orde gesteld. Een ander opvallend kenmerk van de rap is 'bragging and boasting': vertellen hoe stoer je bent en waarom je beter bent dan andere rappers. Vooral bij freestylebattles ontaardt een rap vaak in een woordenstrijd. Freestylen is het improviseren van een rap.

Nederhop

Onder invloed van de muziekzender MTV ontstond een Nederlandse hiphopcultuur, de Nederhop. Omdat in Nederland geen ghetto's bestaan, is de inhoud van de Nederhopraps anders dan die van de Amerikaanse rap. Nederhop is de laatste jaren onder invloed van Ordorp Posse tot een volwassen muzieksoort uitgegroeid. Osdorp Posse was fel tegen commercie, maar de nieuwe acts, zoals Brainpower en Def Rhymz, zijn commerciële artiesten. De Rotterdammer Def Rhymz heeft extravagante, soms geile en soms grappige raps, die doorspekt zijn met Surinaamse straattaal. Brainpower laat horen dat rap ook kan zonder de gebruikelijke machotaal, en dat je in een rap ook op een mooie manier je gevoelens kunt verwoorden.

Tekst

Def P (rapper Osdorp Posse) legt uit waarom tekst zo belangrijk is bij Hiphop: "Hiphop is bij uitstek een medium om te reflecteren op wat er om je heen aan de hand is. Een rapper kan in een nummer veel meer tekst kwijt dan een liedjesschrijver. Een gemiddelde song is een half A4-tje, een rap al gauw drie. In essentie is dat de functie van hiphop: zeggen wat je ervan vindt."

In de huisje-tuintje-toeterlaan

.

.

Roodborst

Een beestje als een speeltje
Blozend van zijn buik tot aan zijn keeltje.
De beentjes recht en lang
Dun als een ijzerdraadje,
De boezem fier omhoog
Zonder behaatje.
Hij zingt een oerontroerend liedje.
Is het een hij, is het een zij,
Of is het een sierlijk travestietje.

.

.

.

Moai's op Paaseiland

.

Een provincie van Chili

Paaseiland dankt zijn naam aan het feit dat het op een paaszondag in 1722 is ontdekt door de Nederlander Jacob Roggeveen. Paaseiland wordt ook Rapa Nui genoemd, wat 'grote rots' in het Polynesisch betekent. Het kleine eiland ligt in de Grote Oceaan en hoort bij Chili.

Monumentaal
Het eiland is 163,6 kilometer groot. Er wonen volgens een schatting uit 2005, 3.791 mensen. De hoofdstad is Hanga Roa. Het eiland staat sinds 1995 op de werelderfgoedlijst van Unesco. Deze organisatie heeft als doel het waarborgen van vrede en veiligheid door de samenwerking tussen verschillende lidstaten van de V.N. op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie.

Reisbestemming Rapa Nui
In tijdschriften en reisfolders van Peru staan vaak de enorme stenen hoofden op Paaseiland. Deze beelden worden ook Maoi genoemd. Ze hebben iets mysterieus. Wie hebben ze gemaakt en waarom? En hoe hebben ze die enorm zware beelden verplaatst en rechtop gezet? Op het eiland zijn 887 beelden te vinden. Rond de 300 staan ergens op het eiland, 300 liggen nog rond de vulkaan waar ze gemaakt werden en de rest van de beelden zijn wel ooit vervoerd maar zijn nooit op de plaats van bestemming aangekomen.

De Moai's als teken van macht
De beelden zijn niet verbonden aan een geloof zoals boeddha- of christusbeelden. Ze werden gemaakt om de voorouders van de bevolking van Paaseiland te herdenken en te vereren. Elke clan maakte zijn eigen Moai's. Ze gaven de clans macht. In oorlogen tussen verschillende clans duwden en trokken ze elkaars Moai's dan ook om. Een heleboel beelden liggen nu nog steeds op de grond met hun gezicht naar beneden.

Het Moai vraagstuk
De beelden zijn enorm zwaar en dus niet makkelijk overeind te zetten of te vervoeren. De grootste Moai is 21 meter en weegt even zwaar als 180 auto's! Er zijn veel theorieën over hoe de mensen dat vroeger gedaan hebben. Sommigen geloven dat de beelden zelf 'liepen'. Door de speciale vorm van de onderkant bewoog het beeld naar voren aks je het met touwen van links naar rechts trok. Anderen denken dat de beelden op boomstammen werden gelegd en naar hun plaats gerold.

Het mysterie
Helaas zullen we het nooit zeker weten. Veel oorspronkelijke bewoners van Paaseiland hebben de vele oorlogen, ziekten en slavernij niet overleefd. Ze hebben de verhalen over de Moai's dus niet kunnen doorvertellen

.

.

Wij willen een park

Waar anders
moeten gelieven fluisteren
ritselpopulieren
waar anders
voor jonge ouders
om te pralen
met hun jong op wielen
de tulpenboom
en oude mensen
op de bankjes om
te vertellen hoe veel beter
het vroeger was
de witte moerbeiboom
en niet vergeten, de vijver
voor het varen van de bootjes
de vijver - het verdrinkingsgevaar
het voeren van de eendjes
ja, een vijver met glooiend
het grasveld tot aan het water
de treurwilg
en de grootste boom van de provincie
de meer dan honderdjarigen
om te omarmen en bezienswaardigheid
de rode beuk, de oude eik, de vleugelnoot
en het beeld - het bééld -
met of zonder ruiter
de paardenkastanje

wij, alle mensen
moeten, ja móéten een park
voor groen
voor adem
voor glorie
voor rust in de stad
het park

.

Graffiti

Kunst of vandalisme?

 Bij graffiti denk je misschien meteen aan straatvervuiling, slogans op prullenbakken en rommelige teksten op muren.

Graffiti kan inderdaad voor overlast zorgen, waardoor het een vorm van vandalisme wordt. Maar graffiti wordt door sommigen ook gezien als een kunststroming, die vooral door jongeren beoefend wordt.

Het begin

Graffiti is ontstaan aan het eind van de vorige eeuw in Philadelphia (Amerika). In het begin deden vooral politiek activisten en jeugdbendes aan graffiti. Later, toen graffiti z'n weg vond naar de buitenwijken van New York, werd het ook een onderdeel van de hiphop cultuur.

Tag

Graffiti bestond vroeger vooral uit het schrijven van een tag. Een tag is eigenlijk niets anders dan je naam in graffiti. Artiesten schrijven nooit hun eigen naam, maar hebben altijd een nickname. Bij het schrijven van tags werden ook nieuwe lettertypen verzonnen.

Throwups en pieces

Tegenwoordig is graffiti vaak meer dan alleen schrijven. De simpele tags, (schuil)namen van de makers, worden soms wat verder versierd: dan noem je ze throwups. Weer een stap verder is een piece, soms groots uitgewerkte schilderingen die enorme oppervlaktes kunnen beslaan.

Cultuur

Graffiti heeft z'n eigen cultuur, met eigen gedragscodes, pioniers, tijdschriften, substromingen etc. Er bestaan ook enorm veel verschillende websites waarop men z'n tag of piece kan showen. Deze sites en de gespecialiseerde tijdschriften zijn middelen voor graffitibewegingen om onderling te communiceren.

Roma

Zigeuners uit de Balkan

Bij het woord ‘zigeuner’ denk je misschien aan de mooie Esmeralda uit ‘De klokkenluider van de Notre Dame’. Maar het leven van veel hedendaagse Roma-zigeuners ziet er wat minder rooskleurig uit.

Met zigeuner bedoelen we iemand die met een groep rondreist en geen vaste verblijfplaats heeft. Veel Roma willen echter geen zigeuner genoemd worden; dat vinden ze discriminerend.

Groepen Roma

Volgens schattingen zijn er ongeveer 8 tot 10 miljoen Roma op de wereld. Onder de Roma zijn er weer verschillende groepen, op basis van hun woonplaats of dialect. De bekendste groep wordt gevormd door de Sinti. De meeste Sinti wonen in Frankrijk, Duitsland en de Benelux. Zij hielden zich vroeger vooral bezig met circussen en kermissen: daar komt ons beeld van dansende en muziekmakende zigeuners vandaan.

Roma in Europa

Er wonen Roma-zigeuners in heel Europa. De meeste groepen hebben zich min of meer gevestigd in armoedige wijken. Ze hebben vaak een slechte naam: ze zouden stelen en zich bezighouden met andere criminele activiteiten. Door hun slechte reputatie is het moeilijk om aan werk te komen en leven ze in ongezonde omstandigheden. In Nederland en België wonen slechts enkele duizenden Roma, maar op de Balkan trekken er nog hele Romavolkeren rond.

Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden Roma het extra zwaar. Net als joden, homo’s en gehandicapten moesten de Roma van Hitler worden gedeporteerd en vernietigd. De Nazi’s zagen Roma niet als een Europees volk maar als asociaal en crimineel.

Cultuur van de Roma

Omdat er veel verschillende groepen Roma zijn, is het lastig om voor allemaal de cultuur te typeren. Maar bij de meeste Sinti en Roma speelt het gezin een grote rol. Iedereen is solidair aan elkaar en ouderen hebben veel gezag. De meeste Roma-kinderen gaan niet naar school, omdat lezen en schrijven niet belangrijk is in het Romanes, de taal van de Roma. Meisjes worden op jonge leeftijd uitgehuwelijkt en trouwen meestal met een andere Roma. Ze integreren daardoor maar moeizaam in de samenleving.

Discriminatie van Roma

In Roemenië en Bulgarije, waar veel Roma leven, heerst een vijandige houding ten opzichte van de Roma. Die houding is vaak gebaseerd op slechte ervaringen met criminele Roma. Ook Frankrijk, waar veel Roma in illegale kampen leven, wil een einde maken aan het gedoe met Roma. Daarom besloot de regering om in 2010 honderden Roma het land uit te zetten. Dat kwam Frankrijk op veel kritiek van de EU te staan, die het deporteren van Roma in strijd noemde met de rechten van de mens.

.

Tuinarchitectuur

Van de paradijstuin tot Land Art

 Tuinen bestaan al heel lang. Volgens de Bijbel is de paradijstuin waar Adam en Eva woonden de eerste, meest ideale tuin.

Paradijs betekent letterlijk ‘met een muur erom heen’. Een tuin is dus oorspronkelijk een omheinde ruimte die bescherming biedt tegen de gevaren van de natuur, zoals roofdieren en weersinvloeden. Behalve het paradijs zijn er nog veel meer beroemde voorbeelden van tuinen.

Groen wereldwonder
De hangende tuinen van Babylon hebben zelfs de status van wereldwonder gekregen. Deze tuinen zijn gebouwd in opdracht van koning Nebukadnezar in de 6e eeuw voor Christus. Hij liet de tuinen aanleggen om zijn vrouw, die uit een groenbegroeide streek kwam, te laten wennen in het veel drogere Babylon. De tuin bestond uit terrassen, waarover heen de weelderige begroeiing naar beneden hing.

Een slim bedachte irrigatiemethode van onderaardse kanalen zorgden voor voldoende water. Uit dit wereldwonder, waarvan overigens niets is overgebleven, blijkt dat een tuin mensen ook ruimte bood om zich in een andere, mooiere wereld te wanen. Een mooie tuin is dus ook een statussymbool, iets wat sinds de oudheid eigenlijk nog steeds geldt.

Binnentuinen
In de veertiende eeuw worden tuinen in de binnenhoven van kastelen aangelegd, zoals bij het Muiderslot. Dit zijn nutstuinen; afgebakende stukken grond waar boomgaarden, moes- en kruidentuinen voor medicinale doeleinden worden aangelegd. Buiten Nederland worden in de middeleeuwen binnen een aparte kleine omheining siertuinen of lusthoven aangelegd. Deze tuinen worden vaak in schilderijen afgebeeld en verwijzen naar religieuze en erotische motieven. Naast de nuttige tuinen en lusthoven bestaat in de middeleeuwen de vergeestelijkte tuin, de kloostergangtuin. In deze vierkante, eenvoudige tuin, omringd door een kloostergang, heerst devotie en rust.

De professionele tuin
In de renaissance ontwikkelt de tuinarchitectuur zich en wordt de aanleg van een tuin een vak op zich. Er ontstaat samenhang tussen de architectuur van het huis en de inrichting van de tuin. In de tweede helft van de zestiende eeuw worden in de buurt van Rome en Florence nieuwe buitenplaatsen aangelegd zoals Villa d’Este in Tivoli en de Villa Borgese in Rome.

De nieuwe tuinopvattingen verspreiden zich over Europa. De Nederlandse renaissance tuinen die hieruit voortkomen zijn buiten de steden gelegen en vormen een geheel van vierkanten en rechthoeken waarvan een groot deel in beslag wordt genomen door moestuinen. Willem III introduceert in Nederland de Franse classicistische tuinstijl rond 1680. De plattegrond van deze tuin laat een nieuwe opvatting zien; door een strakke, lange middenas wordt gespeeld met perspectief en ruimte. De tuin gaat over in de omgeving eromheen en zo verandert het karakter van de tuinen van gesloten naar open.

Paleis Het Loo
Koning Willem lll heeft voor Paleistuin van Het Loo zeldzame gewassen uit de koloniën aanvoeren door de West en Oost-Indische handelsvloot. De paleistuin vormde zo een per seizoen wisselende tentoonstelling van bijzondere bloemen en planten. Tegenwoordig is de oorspronkelijke opzet zo nauwkeurig mogelijke gereconstrueerd. Nog steeds wisselt een deel van de beplanting op Het Loo. In de lente, zomer en herfst zijn er bloemen en veel kleuren, terwijl in de winter de decoratieve patronen van de buxusparterres beter in zicht komen. Bij het paleis bevinden zich de privé-tuinen van Willem III en Mary II: de Koning- en Koninginnetuin.

In de tuin van Mary staat tussen mei en oktober een belangrijke collectie eeuwenoude citrusbomen in kuipen, waarvan de bloeiwijze, oranjeappels en oranjebloesem, symbool staat voor het gelijknamige Huis van Oranje. Hoewel de tuinen van Het Loo in vergelijking met die van Versailles bij Parijs vrij klein zijn, hebben de fonteinen internationale allure. Deze beroemde waterwerken spuiten vers water door toevoer van hooggelegen grondwater uit de naburige heuvels. De Koningssprong in de Boventuin is met 13 meter de hoogst spuitende fontein van Europa. De tuin van het Loo worden compleet gemaakt met beelden uit de Griekse mythologie die te maken hebben met de bloei en groei van de tuin. De beelden verheerlijken de prestatie om zo´n lusthof aan te leggen in een oorspronkelijk dorre heidevlakte.

In België heeft het Kasteel van Laken een sober en intiem karakter, daarom is het sinds eeuwen al een woonkasteel; bovendien heeft het een prachtige tuin, die zo groot is als Monaco. Vandaag is het de residentie van prins Filip en prinses Mathilde met hun gezin. Er zijn prachtige serres, die elk jaar in de bloeiperiode gedurende drie weken toegankelijk zijn voor publiek. Naast de koninklijk serres is het kasteel bekend vanwege de stallen, het Chinese paviljoen en de Japanse toren; ook het schilderatelier van koningin Elisabeth is te bewonderen.

Nieuwe natuur
In Nederland bestaat geen ongerept landschap meer; elk stukje natuur is door de mens ingericht of wordt onderhouden door menselijke ingrepen. Het Nederlandse landschap wordt daarom ook wel een parklandschap genoemd. De laatste jaren is steeds meer de trend ontstaan om het oorspronkelijke Nederlandse landschap terug te brengen. Met ‘nieuwe natuur’ worden natuurgebieden bedoeld die ontworpen en gecreëerd zijn door de mens, maar zijn gebaseerd op de oorspronkelijke natuur. Gebieden die eerder gebruikt werden voor landbouw worden teruggegeven aan de natuur, hetgeen mooie, ongerepte gebieden, maar ook de nodige protesten oplevert.

Landschapsarchitecten, tuininrichters en ontwerpers worden ingezet om hun visie om te zetten in concrete inrichting van groene gebieden. Ook kunstenaars zijn vaak betrokken bij dit soort projecten. Vanaf 1970 is in de beeldende kunst een kunstvorm ontstaan waarbij het landschap zelf als materiaal gebruikt wordt; Land Art. De kunstenaar werkt in en met de vrije natuur, doet ingrepen in het landschap of laat hier beelden en tekens achter. Een mooi voorbeeld van Land Art in Nederland is de Groene Kathedraal van Marinus Boesem. In 1987 is het langdurige groeiproject in Almere van start gegaan met het aanplanten van 178 Italiaanse populieren in de vorm van de plattegrond van de Notre Dame van Reims. De betonnen paden zijn in 1996 voltooid en 'weerspiegelen' de kruisribben van de gotische gewelven, waarbij de lange, ranke bomen denkbeeldige zuilen zijn. Kunst, landschap en natuur smelten hier tot een nieuwe eenheid samen.