"Joulupukki": de Finse kerstman

Kerst in Finland

De Finse Lappen hebben geluk. Zij wonen namelijk vlak bij de kerstmanelfje met rendier (denken ze!). Hun kinderen zijn opgegroeid met bezoeken aan de goede oude man met de witte baard. Eerder werd gezegd dat de kerstman op de noordpool woonde maar in 1925 brachten de kranten groot nieuws. De grasetende rendieren konden helemaal niet leven op de Noordpool. Vandaar dat de goede oude man in Fins Lapland woonde, in de 'orenberg' om precies te zijn. De oren die uit de berg staken, waren die van de kerstman, zodat bij naar alle kinderen in de wereld kon luisteren. Hij hoorde het dus als er iemand niet zoet was. Binnen in de berg woonden ook zijn helpers, de drukke elven. Zij waren zeer verstandig en hielpen de kerstman, die in Finland "Joulupukki" heet, speelgoed te ontwerpen dat kinderen en volwassenen bestellen per email of sneeuw-mail.


Niet kerstdag zelf, maar kerstavond is de belangrijkste feestdag. Gezinnen komen dan samen en kinderen die al uit huis zijn, trachten kerstavond met hun ouders door te brengen. 24 december is in feite nog gedeeltelijk een werkdag: de winkels zijn 's ochtends open. Zo kunnen de mensen op de valreep nog cadeautjes en gerief voor de kersttafel kopen.

Stipt om twaalf uur 's middags wordt in Turku, de vroegere hoofdstad van Finland, de "kerstvrede" afgekondigd, samen met aanmaningen en wensen die nog uit de Middeleeuwen stammen. De meeste Finnen volgen deze plechtigheid, die het begin van het feest inluidt, via radio of televisie. Op dat tijdstip komen bij de meeste gezinnen de eerste kerstgerechten op tafel.

Tegen zonsondergang begeven de Finnen zich naar het kerkhof, waar vaak rond 5 uur 's avonds een dienst wordt gehouden. Op de graven van dierbare overledenen zetten ze kaarsjes, soms met een bloemenkrans of een dennentakje. Een Fins kerkhof op kerstavond is adembenemend: duizenden kaarsjes die de sneeuw doen oplichten, een beeld dat buitenlandse toeristen nooit vergeten.

Eens weer thuis, wachten de gezinnen vol spanning op de komst van de kerstman. De Finse kerstman is een meer aardse tegenhanger van Sinterklaas en woont op de "Korvatunturi", een ronde berg in Oost-Lapland. (De Finse radio heeft hem daar in 1927 neergezet en sindsdien heeft hij er zijn hoofdkwartier.) In tegenstelling tot de meeste andere landen, komt de kerstman op kerstavond persoonlijk op bezoek. Meestal verkleedt de vader zich als kerstman, maar het kan ook een buurman of familielid zijn. De kinderen verkleden zich als kaboutertjes, de kleine helpertjes van de kerstman, met rode kousen, een lange rode cape, een rode puntmuts en een grijs katoenen pakje, ook weer met rood versierd. De kerstman brengt gewoonlijk een grote mand vol cadeautjes mee en vraagt bij zijn komst: "Zijn hier brave kinderen?", en de kinderen roepen dan luid in koor "ja!".

Daarna zingen ze liedjes en maken soms zelfs een rondedansje met hem. De kerstman vertelt over zijn lange reis, helemaal uit Lapland. Hij heeft geen tijd om lang te blijven. Zodra de kinderen en volwassenen hun laatste liedje hebben gezongen, neemt hij zijn stok en schuifelt weg in zijn vilten laarzen en pelsmantel. Zijn helpertjes blijven achter om de geschenkjes uit te delen. De kerstcadeautjes, een gebruik ontstaan aan het begin van de negentiende eeuw, werden vaak gemaakt door de schenkers zelf en waren meestal kleding of voedingsmiddelen. Aan het begin van de twintigste eeuw werden commerciële cadeautjes populair in heel het land. De laatste jaren hebben zelfgemaakte geschenkjes weer de bovenhand genomen.

Pas na dit hoogtepunt van het kerstprogramma wordt de hoofdmaaltijd opgediend. Op tafel verschijnen dan de fijnste gerechten uit moeders keuken.