RUBENSTEIN, R., Kinderen van Aristoteles. Hoe christenen, moslims en joden verlichting brachten in de donkere Middeleeuwen. A’dam, Anthos/Manteau, 2004, 341 pp. – ISBN 90 7634 187 7xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Historici hebben de Middeleeuwen vaak beschouwd en voorgesteld als een periode van duisternis tussen de klassieke Oudheid en de verlichte Moderne Tijd. De Middeleeuwen zouden, door de dominantie van de kerk en haar dogma’s, een periode zijn geweest van culturele en intellectuele stilstand, waarin het filosofisch debat weinig dieper ging dan de discussie over de vraag hoeveel engelen er op de punt van een naald passen.

Na de overwinning op de Moren in Spanje in de dertiende eeuw, ontdekte men echter de in het Arabisch vertaalde werken van Aristoteles. Dit veroorzaakte veranderingen zonder weerga. Er kwamen barsten in het monopolie van de kerk op verklaringen van al wat bestond.

De introductie van de leer van Aristoteles gaf aan de geleerden van die tijd een belangrijke stimulans om ideeën uit te wisselen en in debat te treden. Deze debatten waren de aanzet tot de splitsing tussen rede en geloof, die de basis vormde van de latere wetenschappelijke ontwikkelingen in Europa.

Ook voor de kerk was deze ontdekking van groot belang. In het begin van de 14^e eeuw besloot zij om niet langer de weg van de kerkvaders (o.a. Augustinus) te volgen, maar wel die van Thomas van Aquino, die op basis van de filosofie van Aristoteles een echte theologie opstelde. Men kon het geloof beredeneren en het verstand diende om de openbaring te begrijpen.

Tegen deze visie kwamen de mystici in het verweer, voor wie geloof in eerste instantie op spirituele ervaringen gebaseerd was. De traditionele kerk heeft sindsdien altijd een dubbelzinnige relatie gehad met de mystieke richtingen.

Het boek is een boeiend verhaal over, en tegelijk een correctie van mijn kennis van de evolutie in het gedachtegoed van nu nog bekende en lang vergeten denkers (scholastici en theologen) in de late Middeleeuwen. Het boek is tegelijk een opfrissing en verduidelijking van het ideeëngoed van de katharen en andere sekten die zich voor hun leer baseerden op de Aristotelische filosofie.

Vlot te lezen, voorzien van een uitgebreide notenlijst, bibliografie en dito register.