|
Schilderkunst van de Renaissance 15e en begin 16e eeuw
----------------------------------------------------------------------
De Renaissance is de uitloper van de Gothiek , die zelf volgde op de Romaanse kunst. Renaissance kunst betekent in feite " herboren kunst uit een nieuwe tijd ".
Het schilderij heeft niet langer een dienende funktie ,maar daagt de kijker uit met meer perspektief en gedurfde afmetingen , portret als de juiste weergave van het individu en beginnende landschapschilderkunst als juiste weerspiegeling van de natuur. In Italië gebeurt dit onder meer door Botticelli en in de Nederlanden door de gebroeders Van Eyck , Rogier van der Weyden , Memling en Jeroen Bosch ,deze laatste als schepper van spookachtige beelden en kreupele bedelaars .De duitsers worden zich van de nieuwe stijl bewust door de reizen van Albrecht Dürer (1471 -1528 ) naar Italië ,vooral naar het progressieve Florence . Het was de tijd dat oud duits en oud nederlands sterk op elkaar geleken .Ook de Italiaanse architectuur en beeldhouwkunst scheerden hoge toppen met mooie voorstellingen van het menselijk lichaam en daaromheen gedrapeerde gewaden en toga s ,met krachtig gemodelleerde driemensionele massa s .
Voor het eerst werd over de Rinascitá ,de wedergeboorte van de kunst gesproken , waaronder niet een verwijzing naar de klassieke oudheid werd bedoeld,maar een nieuwe ervaring van de werkelijkheid naar het model van de reeds in 1350 verschenen Decamerone van Giovanni Boccacio . Giotto sprak over de herontdekking van de wereld en de mens ,de ruimte en het landschap.Leonardo Da Vinci voegde er aan toe , dat de natuur niet alleen moest afgebeeld worden ,maar in volmaaktheid moest getoond worden ,perspektief inbegrepen ,d.w.z. niet ontoelaatbaar mocht vereenvoudigd worden,maar voorgesteld naar de juiste zintuigelijke waarneming .Ook met mensen , afgebeeld met hun echte afmetingen en met het zelfbesef dat ze unieke persoonlijkheden waren ,niet meer de vernederende dwerggestalten waarmee ze in de middeleeuwen geschilderd werden om hun landheren te plezieren die hen als bezit mochten beschouwen. De wereldlijke schilderkunst van de middeleeuwen bestond vooral uit muurschilderingen in burchten ,kastelen en voorname stadhuizen ,waarbij de verf a secco ,d.w.z. op een reeds gedroogde kalkpleisterlaag , werd aangebracht .
Venetië en Toscana ( met Rafaël :1483-1520 ) , volgden Florence , zoals vele andere steden ,in de ommezwaai van het theocentrisch wereldbeeld naar een anthropo-centrisch wereldbeeld ,met de mens als middelpunt .
Pierro della Francesca 01 Giovanni Bellini 02
Gent en Brugge waren nijverheids-en handels-centra met internationale faam . Rogier van der Weyden (1400 -1464 ) verwierf in die tijd bekendheid .
Het Gentse altaarstuk dat bij ons begonnen was door Hubert Van Eyck ,werd na zijn dood in 1426 , afgewerkt in 1432 door Jan van Eyck ( + 1441 ) .Volgens Vasari (1550) was het Jan van Eyck , die de olieverftechniek had "uitgevonden " . Deze bewering was onjuist , alhoewel er in die tijd meer geschilderd werd met verf op basis van eigeel dan van olie , als bindmiddel .
03 04 05 06 07 08
Terwijl de Italianen de details vaak ,zonder te veralgemenen ,ondergeschikt maakten aan de grote vorm van het geheel , gaven de Vlamingen uit die tijd een overvloed weer van nauwkeurig bestudeerde details .Dit geldt ook voor de 15e eeuwse noord-Nederlandse schilderkunst waarbij het schilderen op houten panelen zich in de 16e eeuw tot een zelfstandig genre zou ontwikkelen ,met naast de vele landschappen , het stilleven . Voor noord-Nederland klopt de stelling , dat de Renaissance de grote kulturele verdienste van de gegoede burgerij was .
Samengevat ,kan men stellen,dat de Renaissance zich kenmerkt door de overtuigende afbeelding van lichaam,ruimte en landschap met juiste detailleringen .
Renaissance en Manierisme .
______________________
De verandering van het wereldbeeld door de vooruitgang in de natuurwetenschappen en de grote ontdekkingsreizen ( ontdekking van Amerika ,Oost-Indische Compagnie,... ) ,de politieke en sociale onrust ,de profane meditatie tegenover het religieuze , de stellingen (protestantisme) verkondigd door Luther ( + 1546 ) ,roept spanningen op , die in de schilderkunst worden weerspiegeld . Leonardo da Vinci introduceert vloeiende kleurovergangen inplaats van afgelijnde kleuren . Michelangelo volgt zijn spoor. Titiaan,Tintoretto,Giorgione en Veronese in Venetië , verbinden in hun prachtige schilderijen ,mens en natuur zoals nooit tevoren. In duitsland munten Dürer ,Holbein ,Grünewald ,Cranach en Altdorfer uit door kwaliteit en diversiteit . Hetzelfde kan gezegd worden van El Greco in Spanje . In de Nederlanden excelleert Pieter Breughel . Met de hierboven vernoemde grootmeesters in de late renaissance tot het jaar 1600 ,is de Europese en in het bijzonder de Italiaanse kunst ,een nieuwe weg ingeslagen door detaillering van de compositie en de monumentale schaal van de figuren.
09 10 11 12
Voorlopers en voortrekkers waren Piero della Francesca ( + 1492 ) en Giovanni Bellini ( + 1516 ). Titiaan (1490 - 1576 ) bestudeerde het werk van Leonardo da Vinci en van Rafaël . Voordat de duitser Dürer naar Italië reisde in 1507 ,maakte hij vooral houtsneden en kopergravures .Daarna sloeg zijn voorkeur voor deze lijntechnieken om naar het oplossen van contouren , en het moduleren van kleur.
Er ontstond een uitwisseling tussen noord en zuid , waarbij schilders uit de Nederlanden ( ook Rogier van der Weyden ) naar Milaan , Venetië , Florence en Napels trokken ,hetgeen zich in hun schilderkunst weerspiegelt ,maar ook Italiaanse meesters , ofschoon in beperkter mate , noordwaarts trokken ,een verkeer van kunstenaars dus in beide richtingen.Ook de Franse koningen en hoven nodigden Italiaanse kunstenaars uit om daar een tijdje te komen werken.
Vasari spreekt over Michelangelos " maniera " ( = werken met goede manieren , ook bij de overweldigend tastbare schilderijen op het plafond van de Sixtijnse kapel) , een term , het "manierisme " die doorgewerkt heeft tot in de barok ,waarbij gelet werd op het niet overschrijden van bepaalde esthetische grenzen in de door de kunstenaar geschapen ruimtelijke voorstelling , bestemd voor het kritisch oog van de toeschouwer .Men maakte echter ook voor het eerst afbeeldingen met picturale middelen , die de voorstelling bedrieglijk deed lijken (bv. een trap die niet eindigt..) , de zogenaamde " trompe-l oeil " .
Het ontstaan van een nieuw wereldbeeld was ook het gevolg van de ontdekkingen in 1409 door Christoforus Columbus,en van de vier ontdekkingsreizen naar Honduras en Zuid-Amerika van de Florentijn Amerigo Vespucci (1451-1512).
Vasco da Gamma (1460-1624) slaagde er over zee in , Indië te bereiken.In het derde en vierde decennium van de 16e eeuw wordt het nieuwe continent Amerika nauwkeuriger onderzocht en vanaf 1528 dringen de Spanjaarden vanuit Mexico diep binnen in Noord Amerika.In 1534 bezetten de Fransen , Canada.
De Pool Nicolaus Copernicus (1473-1543 ) bewijst dat de aarde bolvormig is en rond de zon draait ,idee overgenomen door de Italiaan Galileo Galilei (1564-1642) die ervoor in de ban van de kerk geslagen wordt , welke blijft volhouden dat de aarde een platte schijf is en het centrum van het heelal .
Michelangelo da Caravaggio (1537-1610) kombineert beweging , vormgeving en kleur ,net zoals Michelangelo Buonarroti (-> " de schepping ",:fresco in de Sixtijnse kapel) en Rafaël (1483-1520) . Leonardo da Vinci (1452-1519) schildert het laatste avondmaal en vele andere figuratieve schilderijen ,zoals ook Giorgione en Andrea del Sarto :
13 14 15 16 17 18 19 20
Correggio (1489-1534) schildert taferelen met vrouwelijk naakt in een natuurlijke omgeving van bomen,struiken en landschappen,zoals Tintoretto (1518-1594).
Titiaan (1473-1576) doet hetzelfde ,maar schildert ook rijkelijk aangeklede " voorname " vrouwen ,zoals "la bella " (1536).
Vermeldenswaardige niet- Italianen ,zijn Albrecht Dürer (1471-1528) die ook zelfportretten schilderde ,een uitzondering in die tijd ,Hans Holbein de jonge (1497-1553),Quentin Massys (1465-1530) traditioneel volgens oud-Nederlandse invloeden schilderend ,Lucas Van Leyden (1494-1533) en Maerten Van Heemskerck (1498-1574).
Pieter Brueghel de oude (1525-1569) was een meester in de uitbeelding van de menselijke dwaasheden met schilderijen zoals " de blinde leidt de blinde " , zijn " spreekwoorden " ," luilekkerland ",maar ook zijn gekende panelen met de toren van Babel , de oogst en jagers in de sneeuw ,waarin we hem leren kennen als aanschouwelijk landschapschilder .
El Greco (1541-1614) schilderde eigenhandig levensgrote figuren met plastisch gemodelleerde gestalten en een verfijnd kleurengebruik , zoals Titiaan .
21
In 1600 vertrekt bij ons de 23-jarige Peter Paul Rubens (1577-1640) naar het zuiden om er een dynamische overgangsfiguur te worden tussen de late Renaissance en de Barok .
|
