GEBRUIKSAANWIJZING: daal in de linkse kolom neer tot helemaal onderaan,en klik met de muis op een hoofdstuk dat U interesseert.
Op de groene bladzijde die dan verschijnt,klik met de muis op de afbeelding bovenaan links.Dan kunt U een groot aantal schilderijen bekijken.Indien U niet zoudt uitkomen bij Uw keuze in de linkse kolom,daal dan in de hoofdkolom in het midden van de bladzijde naar beneden met de pijltjes uiterst rechts van het scherm,tot het gezochte gevonden is.
HOW TO USE THIS SITE : choose a chapter in the left column by clicking on it with the mouse.On the green page which appears.click with the mouse on the image in the left corner above.You will be able to view a great number of paintings.If you would not find immediately the chosen item,then scroll down on the main page until you encounter your preference.
18-04-2005
16 20e eeuw schilderijen
Klik met de muis op de hiernaaststaande afbeelding om een aantal schilderijen van 20-eeuwse schilders te bekijken .
De nummers van de schilderijen stemmen overeen met de tekst die staat onder de rubriek in de linkerkolom :
" 10 Enkele grote meesters van de schilderkunst uit de 20-igste eeuw " .
Dus het lezen van die tekst is aan te raden bij het bekijken van de schilderijen .
De kombinatie van deze tekst en deze schilderijen vindt U ook op mijn website :
16 Een gering aantal schilderijen van grote meesters
Enkele schilderijen van Laermans ,Marc Eemann , Kees van Dongen (83) , Derain (88) ,Fauvist , blue ,Fernand Leger (schilderde ook "de accordeon" ), nacht ,Pissarro.
Klik met de linker muisknop op de afbeelding , links van deze tekst hiernaast . Dan zult U met de pijl onderaan rechts, zes schilderijen van 20-eeuwse schilders kunnen overlopen en bekijken.
Vooraleer te klikken op de afbeelding ,a.U.b. ,leest U de hieronderstaande inleiding :
Geachte lezer / lezeres ,
Wanneer U vroeger door Uw ouders of één of andere
godsdienstleraar zoudt ingeprent zijn , dat naakt "
verkeerd , slecht en vulgair is " , dan vraag ik Umet aandrang de hierondervolgende tekst en vooral de daarbijgaande afbeeldingen van schilderijen over te slaan . Er staan andere hoofdstukken genoeg op deze site , die ,naar onze bescheiden mening , het lezen en bekijken waard zijn .
Wij menen , dat de belg en de Vlaming
gematigd genoeg is ,en vooral rijp en volwassen genoeg is ,om het
begrip "naakt en erotiek" op een objektieve en evenwichtige wijze te
benaderen . Het is alleen voor deze laatste kategorie van personen dat
dit hoofdstuk met zijn twee delen aan tekst en afbeeldingen bedoeld en
bestemd is .
Het aanbod Naakt in de schilderkunst
: vanwege de uitgebreidheid van het onderwerp , is het gesplitst in
twee delen , zowel wat de tekst als de schilderijen betreft . Als de
auteur (hij/zij) het schilderij gesigneerd had ,hebben we dat
natuurlijk laten staan,zoals ook eventuele referenties naar een website
. Als U klikt op de afbeelding ,kunt U om te beginnen 275 schilderijen bekijken.
Het aanbod van schilderijen over het
onderwerp " naakt en erotiek " is zo groot ,dat het moeilijk is een
keuze te maken uit de duizenden schilderijen ,zowel geschilderd door
mannen als vrouwen in de loop der voorbije eeuwen ,en dan vooral vanaf
het impressionisme , zonder enkele honderden megabytes opslagruimte op
de PC te overschrijden.
Bedenken we bijvoorbeeld , dat
Modigliani , om maar één schilder te noemen ,meer dan 1000 olieverf -
naakten schilderde en meer dan 400 aquarel-naakten . Sommigen doen
niets anders,ook vandaag . Zonder namen te noemen ,kan men
schilderessen en schilders aantreffen ,die bijvoorbeeld slechts twee
onderwerpen schilderen : bloemen en naakt . Als men vraagt waarom , dan
is het antwoord : " omdat dit
onderwerpen zijn die altijd verkopen ..... " . Een andere reden dat er
in de loop der tijden zoveel naakt is geschilderd , is natuurlijk dat
men in elke kunst-academie met een vijfjarige opleidings-cyclus ,vanaf
het derde jaar tot en met het vijfde jaar voortdurend (verplicht...)
naakt schildert ,naar levende modellen die meerdere dagen/avonden van
de week komen poseren . Zo verzamelt elke schilder-in-spe ,in feite een
ganse reeks naakt-schilderijen en tekeningen ,van deze laatste soms
drie tot vijf per sessie ,in de verschillende houdingen van het model
,dat geen uren ononderbroken kan stilzitten en verschillende poses
aanneemt .
Het is duidelijk dat ,wat onszelf op deze site
betreft , het hier gaat over aanvaardbaar naakt en erotiek , in de aard
van wat men aan de academie doet ,die niet aanstootgevend zijn en als kunst voor iedereen acceptabel zijn . En eventueel ook in de aard van hetgeen de Kamasutra toont , de Indische naakt-bijbel
met erotische tekeningen en schilderijen , evenals de Japanse
voorstellingen in dezelfde zin , en de muur-en wandschilderingen in het
na de verwoesting , terug zo goed mogelijk gerestaureerd en terug opgebouwd Pompei in Italie. Voegen we hier nog de mooie voorstellingen aan toe , op teruggevonden Egyptische vazen en ceramiek van meer dan 3000 jaar geleden . In deze vier vernoemde gevallen , wordt de "gemeenschap" tussen man en vrouw voorgesteld in verschillende houdingen ,>>>>> dit als verwittiging voor alle duidelijkheid .... ___________________
Naakt en erotiek in de schilderkunst . Deel I .
Naakt , ( en dan vooral naakte vrouwen ) is zonder de
minste twijfel ,het onderwerp dat het meest geschilderd is in de loop
van de kunst-geschiedenis.
Men heeft allerlei voorwendselen gezocht om de
vrouw zo naakt mogelijk voor te stellen : eerst de godinnen uit de oude
mythologieën ,vaak in gezelschap van een of andere god ,vervolgens de
heilige maagden , dan de vrouwen in de oosterse harems ,vrouwen die
een bad aan het nemen waren ,vervolgens de drie gratieën ,of
venussen ; vroeger zelfs drie naakte heksen ; de twee oude
mannen die de jonge (naakte ) vrouw begeren en lastig vallen , en ga zo
maar door. Een mozaïek , opgegraven in Volubilis , een vroegere
Romeinse stad in hetgeen nu centraal Marokko is , stelde een naakte
vorstin voor in een boot , geroeid door drie naakte meisjes , terwijl
rondom de boot 4 naakte nimfen dartelden.(vondst overgebracht naar
Tanger) . Zo zijn er tal van andere mozaïeken gevonden in Sicilië
,Andalusia , Cordoba , de Griekse eilanden...
Het klikken op de volgende Link geeft toegang
tot nog eens 325 of 600 schilderijen volgens de keuze die U
maakt op de bladzijde die verschijnt . Klik na een der twee
afgebeelde mogelijkheden gekozen te hebben,op "view",en daarna op een
icon van een schilderij op de bovenste lijn die zichtbaar wordt .Daarna
kunt U met de pijltjes werken:rechts om naar de volgende
schilderij te gaan en links naar de voorgaande.Indien U een snelle
browser heeft ,kunt U op de tweede lijn hieronder klikken , die
de 600 schilderijen opent ,maar dat zal enkel goed lukken met een
recente PC met zeer snelle processor.
Wanneer U op de volgende Link klikt , kunt U nog eens 398 andere schilderijen bekijken : (eerst
zal U rechts gevraagd worden naam en e-mail in te vullen,maar als U
geen interesse heeft in de desbetreffende site, kunt U daar elke lijn
willekeurig invullen met een willekeurig email adres met bv. als
paswoord blablabla en dan zult U op een werkelijk interessant
aantal schilderijen terechtkomen,nochtans ook soms vrij expliciet
zoals sommige afbeeldingen uit de "kamasutra-indische sex-bijbel ".
De mens verschilt slechts 2% of minder ,van sommige aapsoorten . Deze en andere dieren lopen altijd naakt , of althans beschermd door een pels ,een beharing , een vacht ,een gevederte , een pantserplaat , enz . Maar elk dier loopt met de geslachts-organen bloot , door iedereen te bekijken .
De mens loopt bijna altijd gekleed . Godsdiensten
hebben ons ingeprent dat naakt lopen verkeerd is. Ze hebben ons
opgezadeld met allerlei onterechte vooroordelen , daarbij gesteund door
moralisten . In het bijbelverhaal over Adam en Eva ,moesten deze na het
eten van de verboden appel ,hun naaktheid bedekken en er zich over
schamen .
Miljarden mensen heeft men op deze wijze gestresseerd
en psychisch mishandeld door hen onnodige schuld-gevoelens in te
prenten ,als ze iets " verkeerd" deden , doordat er naaktheid aan te
pas kwam.Aan naakt is men de betekenis gaan toekennen van " verleiding
", reden waarom bijvoorbeeld in de islam,de vrouwen hun gelaat moeten
bedekken , of nog veel verdergaand , met de " burka " hun ganse lichaam
,en zich nooit in badpak mogen vertonen , terwijl de mannen met deze
zelfde religie volop het vrouwelijk (bikini-) naakt kunnen
en mogen bekijken ,dat in onze zwembaden elke zomer aan hen
vertoond wordt . Omdat ze daar blijkbaar niet tegen opgewassen
zijn ,werd het zwembad van Brasschaat daarvoor gesloten.Dus het
naaktbegrip heeft ook nog de discriminatie van de vrouw opgeleverd .
De
bijbel redeneert ook zo , want als Bathseba een bad neemt in de harem ,
dan gluurt de koning met een begerig oog , door een spleet in het
gordijn,naar haar bekoorlijk lichaam , en dat zal verstrekkende
gevolgen hebben .
Gaan we nochtans verder in de geschiedenis terug ,
naar de vôôrbijbelse perioden ,dan zien we " schaamteloze "
voorstellingen van vrouwenlijven ,met althans naar onze smaak ,
overdreven vormen ,zoals wanstaltelijk gezwollen buiken , borsten en
billen,hetgeen er op wijst dat het hier niet te doen was om de
voorstelling van schoonheid , maar van het voortplantings-
en-vruchtbaarheids- ideaal , zoals trouwens ook de reuzenpenissen , die
in allerlei gebruiksvoorwerpen zoals keramische potten en houten
versieringen verwerkt waren . De betekenis was : " laten we ons
voortplanten , laten we baren en laten we daardoor werkkrachten
voortbrengen om voedsel te ontginnen en te oogsten , anders verhongeren
we " . Het ging dus over het voortbestaan van het ras , de clan , de
stam , het volk . De reden hiervoor was ook dat men in die tijd niet
lang leefde , door allerlei ziekten waarvoor geen geneesmiddelen
bestonden , en geen dokters om ze voor te schrijven en toe te
dienen.Iedereen stierf rond 20-jarige leeftijd , denken we bijvoorbeeld
in een latere periode aan de Egyptische Farao Toutenchamon , op nog
vroegere leeftijd gestorven, 19 jaar,alhoewel nu schijnt bewezen te
zijn door scanning van de beenderen van zijn mummie ,dat hij vermoord
werd door een rivaal , die zijn echtgenote wou , hetgeen ook nog gelukt
is . Hij trouwde met Toets weduwe en werd zelf Farao.
Men is een schoonheidsbeginsel beginnen vastknopen
aan naakt , in de Griekse en Romeinse tijd , waarbij men geen
onderscheid maakte tussen mannen-en vrouwen-lichamen .Bij de ene
(wand-) schilder ( in Pompei ) wordt Andromeda keurig gekleed en
Perseus geheel naakt voorgesteld , en bij de andere ( in het Palazzo
Vecchio te Florence) Andromeda geheel naakt en Perseus gekleed. De man
werd kompleet met zijn geslachtsdelen voorgesteld en schaamtegevoel
daarover was geen onderwerp waar drukte werd over gemaakt
Later werd Napoleon als naakte held afgebeeld en
Goethe , Beethoven en Victor Hugo , prijken op een voetstuk buiten ,
als naakte standbeelden .De illustere figuren hebben geslachtsdelen van
beperkt formaat , in tegenstelling tot goden en veldheren uit de
Griekse periode met een mannelijkheid in erectie , die soms vanonder
een tuniek uitkomt en een hengst jaloers zou maken .In die
Grieks-Romeinse tijd kon een heer van stand , ook zijn vermaak zoeken
bij slavinnen , en het is misschien daardoor ,dat gaandeweg de
artistieke smaak , de vrouw mooier is gaan vinden dan de man .Homerus
sprak bij herhaling over de godin van de liefde Aphrodite " met haar
mooie billen " . Mooie en grote borsten komen pas later in de mode .
De Romeinen hebben het ook heel gewoon gevonden , net
zoals de Indiërs ,om " de
geslachtsdaad " af te beelden op allerlei keramische
vazen en op olie-lampjes ,op medailles ,en op huishoudelijke
voorwerpen. Vaak komen taferelen voor ,waarin de naakte vrouw
voorgesteld wordt ,begeerd door een vriend van haar echtgenoot , die
juist afwezig of op reis is.Het gevolg is dat hier en daar ( niet
alleen door de koningen van onze huidige landen) onechte
dochters "geproduceerd werden" . In feite werden in
de Arabische Moslim-landen dergelijke toestanden vermeden door de man
toe te laten , officieel met meerdere (4?) vrouwen te huwen .Dat lijkt
ons zeer positief om " onechte " verhoudingen te vermijden. Het
belgisch Personen-en Familie-Recht , onderwezen in de Faculteit van de
Rechten aan onze universiteiten , heeft ook trachten tegemoet te
komen aan de sukkelaars , jongens en meisjes , die als "bastaard" uit
zo een "onechte" relatie geboren worden , door hun meer rechten
te geven .Sociaal en menselijk , zeer verdedigbaar .En waarom moet een
weerloos kind in sommige gevallen opgroeien , zonder zijn/haar vader te
kennen ?
Ook het naakt samenzijn van lesbische vrouwen werd
meermaals geschilderd .Kan men aan dit alles aanstoot nemen wanneer het
de dagelijkse realiteit is , waarvoor sommigen vroeger de ogen sloten ,
en anderen deze toestanden dan weer openbaarden ?
In de christelijke kunst ,maken de traditionele naakten ,plaats voor naakte "
martelaars" . Opeens is naakt onzedig , een "zonde des vlezes " en dus
verderfelijk .Een lichaam kan niet " zuiver " zijn ,tenzij door
volledige "kuisheid ". Voor het overschilderen van voorstellingen ,
bestemd voor kerken,werden schilders aangesteld , die naakte
geslachtsdelen moesten wegwerken ,door er bedekkingen over te
schilderen .Teruggevonden kopieën van de oorspronkelijke werken , tonen
deze onzin aan .
Het psychisch onheil dat de katholieke kerk door haar
"naakt is onkuis ,slecht en verderfelijk " bij jong en oud heeft
aangericht , kent geen weerga , door het opwekken van
gezondheidsschadende schuldgevoelens . De kruistochten
grepen deze motieven aan ,om inboorlingen in andere
ontdekte landen en continenten uit te roeien als " naakte goddelozen
en zondaars " . Deze overweging geldt ook vooral
voor de spanjaarden ,die na de ontdekkingsreizen van
Christophorus Columbus , ganse kulturen in Zuid-Amerika vernietigd
hebben. Per dag werden soms 2000 inboorlingen vanop het paard
(paarden bestonden niet in Latijns Amerika , ze werden ingevoerd) met
het zwaard afgeslacht. Hun vrouwen waren " dankbare
naakte oorlogstrofeeën" , en al de prachtige gouden kunstvoorwerpen die
de Spanjaarden buit maakten , werden tot goudstaven hersmolten voor de
toenmalige heerseres , de koningin van Spanje. Op die manier is
prachtig kultureel mondiaal kunst-erfgoed ,voor eeuwig verloren gaan .
Naakt moest bedekt worden , eerst door een vijgenblad
, daarna door lendendoeken of andere verzinsels in tekstiel . Of de
naakten moesten achter één of andere struik in de natuur staan , anders
riskeerden ze " de hel".
Gelukkig zijn er kunstenaars die zich in de loop der
tijden aan al deze zinloze conventies niet gestoord hebben, beginnend
met Michelangelo , Leonardo da Vinci en vele anderen na hen , die
realistisch ,weergavegetrouw en ongeremd wilden schilderen en
beeldhouwen . De vele kulturele revoluties , hebben de mens
gaandeweg bevrijd van het juk van kerk en moraal-predikers . Er zijn
nochtans nog genoeg personen die in de kerkelijke
regels-voorschrijvers- en heersers blijven geloven , dat hebben we
gezien bij de begrafenis van de paus in Rome en alles wat daar rond
draaide .De vrijdenker laat zich niet meer onderdrukken door al degenen
die door al hun opgelegde beperkingen , in feite alleen uit zijn op het
uitoefenen van macht . " Gehoorzaam aan de door mij
opgelegde regels ,anders zult ge " boeten " . De juist gestorven paus
bezocht zes keren Mexico. Waarom? Nog niet zolang geleden moesten de
Mexicanen bij het luiden van een of andere kerkklok , op hun
knieën geknield in de straat gaan zitten , en een kruis slaan.Deden ze
dat niet , dan werden ze door kontrolerende politie en soldaten met de
kolf van het geweer tegen de grond geslagen. Dit zijn geen verzinsels ,
ik verbleef onder meer in Mexico , Cuba en Bolivië . Men heeft aan de
bevolkingen in alle Zuid-Amerikaanse landen , met bruut geweld
, doding , foltering en uitroeiing , de zogezegde " christelijke
moraal en waarden " opgedrongen , met al de daarbij horende
schuldgevoelens ten aanzien van "naakt".
De heksenvervolgingen in de jaren 1600 tot 1800 zijn een ander goed voorbeeld van hoe godsdiensten de oorspronkelijke menselijke waardigheid kunnen
vernietigen , in dit geval door het vermoorden door verbranding en
verdrinking ,van een ontieglijk aantal onschuldige vrouwen , soms naakt
geschilderd op een bezemsteel vliegend ,of in gezelschap van een duivel '.
De hooggeplaatste vertegenwoordigers van de kerkelijke inquisitie woonden met sadistisch genoegen de zelf-uitgedachte procedures bij ,waarbij spiernaakte vrouwen in diepe onder-grondse kelders gemarteld werden , tot ze "bekenden",met de vuurdood tot gevolg .Ook daar bestaan schilderijen over , niet alleen van de verbrandings-of verdrinkings-dood ,maar van vrouwen die aan koorden onderste boven ,naakt aan balken opgehangen werden en tegelijkertijd gegeseld, of naakt op houten tafels liggend , aan handen en voeten gebonden, met draaiwielen ,de ledematen uitgerokken werden tot de spieren scheurden, terwijl via een grote trechter in hun mond, water uit een grote kruik gegoten werd , tot hun maag barstte .Er werd trouwens voldoende hard op de gezwollen buik geslagen , om dit proces te bespoedigen en te doen slagen . Over deze wreedheden,begaan door "christenen", bestaan er voldoende gedetailleerde getuigenissen en beschrijvingen in oude geschriften , die deze toestanden voor waar gebeurd , staven .
Gaandeweg hebben de schilders , naakten in alle
mogelijke omgevingen voorgesteld , niet alleen tussen bloemen , of in
een bad , of voor een spiegel ,of gedeeltelijk gekleed zoals " naakt in
een pels " door Rubens , viool of piano spelend ,naakten op een fiets
of op de rug van een paard , en bv. door Delvaux , in een
spoorwegstation. Waarom niet ? De tijd is voorbij dat naakt een
"mysterie" was , ergens verborgen in een kamer achter gordijnen.
Klik met de muis op de hiernaast staande afbeelding om een aantal Dadaisme-schilderijen te bekijken. Indien de oplading te traag zou verlopen, klik dan op de alternatieve Link : http://www.shutterbook.com/albums/willyacke/8953//
Dadaisme of de absolute onzin , vertrekkend van tabula rasa. (na 1917)
Sommigen wilden komaf maken met de voorgespiegelde ideale toestanden van vaderlandsliefde , moed , opoffering , godvruchtigheid ,nationalisme , kapitalisme,die allen in diskrediet vielen , door een revolte tegen deze gevestigde waarden.
Dada is de revolte van de ongelovigen die menen dat ze helemaal aan niemand een "staatsburgerlijk goed gedrag " verschuldigd zijn .Het is een protestbeweging zonder een bepaald programma,zonder discipline en moraal ,waarbij men de burgerlijke facade met de konventionele maskers wil doen vallen .De mensen zijn skeptisch geworden ,en niet meer geneigd in oorlogen ,waarvan ze er al genoeg gezien hebben , te gaan vechten en te sneuvelen voor idealen waarmee ze niets te maken hebben,en waar ze toch de zin niet van verstaan.
Ze houden onder meer in 1921 een internationale expositie ,het "salon Dada " in Parijs en Zürich , waar voor het eerst ook collages te zien zijn , een soort bijeengeplakte ,gemonteerde totaalkunst van onder meer Max Ernst .Men kan aan sommige dada -artisten sensatielust en twijfel verwijten ,en een primitieve verhouding tot de omringende werkelijkheid .Er is wel een sociaal en ideologisch engagement ,een revolutionair subjectivisme ,een metafysische greep naar het irrationele .
Duchamp is waarschijnlijk de meest bekende schilder uit het dadaisme ,samen met Picabia .
Abstract betekent het verlies van de stoffelijkheid .Abstractie kan alleen nog maar een produkt zijn van de geest , geen voorstelling meer van een werkelijk tafereel .De abstracte schilderkunst begint in 1910 en hecht meer waarde aan een innerlijke belevenis dan aan de omringende wereld .De abstracte schilderkunst toont een uitgesproken neiging tot reductie en vereenvoudiging .Gecompliceerde ensembles zijn verdwenen . In sommige gevallen doet de voorstelling denken aan de uitvergroting van een detail uit een schilderij of uit een of andere struktuur .Het is geen toeval dat abstracte kunst opgekomen is na de psycho-analyse en het onderzoeken door de psychologie , van het onderbewuste als recentere tak van de wetenschap , het irrationele boven het instinctieve .
Vasili Kardinski had in Moskou rechten en economie gestudeerd en vluchtte uit Rusland voor het Stalinisme,vervolgens uit Duitsland voor Hitler.Kardinsky wordt in Frankrijk genaturaliseerd ,en weigert nog menselijke scenes af te beelden. Hij schrijft een boek " Über das Geistige in der Kunst " ,waarin hij stelt dat de mensen dusdanige positivisten zijn , dat ze enkel erkennen wat meet-en weegbaar is ,en de rest voor gevaarlijke onzin houden .Als ze de wereldse-tafereel-titel van een schilderij niet in het werk herkennen ,doordat het zeer "onduidelijk " is ,zijn ze pijnlijk teleurgesteld .
129 Mondriaan Boomstudie 1913 130 131
Voor Kardinsky was de muziek ,zoals deze van Igor Strawinsky ,een voortdurende bron van inspiratie .Aan de hand daarvan kultiveerde hij in zichzelf het spirituele , de verinnerlijking .In 1912 publiceert hij te München het boek " Improvisaties " waarin hij schrijft " dat hij tot het inzicht gekomen is dat de schilder moet emanciperen van de rechtstreekse afhankelijkheid van de natuur , en zijn geest moet kultiveren , onafhankelijk van het ontvangen van uiterlijke en uitwendige indrukken .Weten en kunnen zitten reeds binnenin ons ". Hij gaat , eveneens te München, naar de ten-toonstellingen van der blaue Reiter met onder meer schilderijen van Arnold Schönberg , die daarna alleen nog muziek zal componeren en spelen .In 1914 komt het tot een scheiding tussen hem en Gabriele ,een schilderes die in der blauwe Reiter exposeerde ; hij keert terug naar Rusland en huwt er de generaalsdochter Nina Andrejevskaja.Hij geeft les , richt 32 musea op in gans Rusland,wordt vice-president van het College voor Schone Kunsten , en hoogleraar aan de universiteit van Moskou. In deze stad leefde toen ook Kasimir Malevitsj die enkel schilderde met de grondelementen cirkel , vierkant,driehoek en kruis ,en schreef " dat hij zich daarbij innerlijk losmaakte van elke sociale en materialistische tendens , want elk sociaal gevoel komt voort uit honger.Gewone kunst wordt dus voortgebracht door de maag, terwijl abstracte kunst wordt voortgebracht door het verstand " .Malevitsj werd in 1919 professor aan de academie voor beeldende kunsten te Moskou .
132 133
Gemeenschappelijk aan alle abstracten , zoals ook Mondriaan , is dus ,dat ze in feite een wereld wensen zonder natuur , dat is in lijnrechte tegenstelling met de impres-sionisten , die ze ,zoals Kardinsky, beschouwden als vijanden.Ze geven wel benamingen als "boom" , "landschap" ,enz. aan hun schilderijen , maar men ziet enkel driehoeken,rechthoeken,cirkels,streepjes ...geschilderd met een beperkt kleurenpalet ,fundamentele kleuren , praktisch zonder mengingen.
In het Musée d Art Moderne te Parijs vindt men abstracte schilderijen van de Tchecoslovaak Kupka (1958) en van de fransman Delaunay ,van Pollock en Gorky.
De klassieke kunst is gehecht aan de vorm , de romantische kunst aan expressie en sterke kontrasten zoals de moord op Marat , door Louis David (1748 -1825) . Zijn schilderijen zijn nauw verbonden met het toenmalig maatschappelijk leven .Antoine-Jean Gros schildert kleurrijk na spontane hartstochtelijke opwellingen ,met composities die een dramatische indruk nalaten . Zijn onevenwichtig gevoelsleven speelt hem trouwens dermate parten ,dat hij in 1835 zelfmoord pleegt . Ingres (1780-1867) is ook inpasbaar in deze periode , door het introduceren van " deftig naakt " , zoals zijn baadster van 1808 en het Turkse bad van 1863 .
184 185 186 187
De Romantiek valt in feite samen met gebeurtenissen in de 18e eeuw ,met schilders zoals Prudhon (1758-1823) , die sterk beïnvloed wordt door de ideeën van zijn tijd , namelijk gevoel ,emotie en de expressie daarvan ,d.w.z. menselijke gevoelens vertolkend , daarbij echter de zoetigheid vermijdend. Zelfs als hij dramatische themas behandelt ,doet hij dit nog met een ondertoon van melancholie, zachtheid , zelfs sentimentaliteit ,in tegenstelling tot de smakeloze voorstellingen uit andere vorige tijdsperioden.
De schilders David (Fr) en Goya (Sp) behoren tot dezelfde groep als Prudhon. Goya,geboren 1746 , buigt zich over een lijdende mensheid , gekwetst in ziel en lichaam. Hijzelf wordt in 1792 doof .In zijn schilderijen legt hij zijn angsten , tragiek en nachtmerries neer ,na de mystieke ,zowel geklede als naakte Maja geschilderd te hebben .De esoterische schilderijen van William Blake (1757 -1827) zijn uitvindingen van de geest .
188 189 190 191 192
Eugéne Delacroix schildert met hartstocht natuurgetrouwe taferelen ,zoals " de dood van Sardanapal " en " de sultan van Marokko " . De felheid van indrukken , soms tot het overdrevene toe , wordt gangbaar .Deze buitensporigheid vindt men ook in de literatuur en in het toneel terug van Victor Hugo en Shakespeare , die er niet meer voor terugdeinzen gevechten en zelfs misdaden op het toneel voor te stellen , maar dan wel op een dergelijk spectaculaire manier als in vorige eeuwen ondenkbaar was .
De zintuigen worden geprikkeld en de fantasie aangewakkerd.De beeldspraak en de symboliek van de vorige eeuwen worden vervangen door het gebeuren zelf,bijvoorbeeld bij het uitbeelden van moordpartijen of , het met behagen voorstellen van het doodschieten van mensen,een gevolg van negatieve sociale toestanden. ( onder andere :Goya).Er wordt op een vurige manier geput uit onbarmhartige bronnen van inspiratie.De tragiek van deze gespannenheid , waarin de schilders zichzelf met passie storten ,is,dat een aantal van hen ,en niet alleen de hierbovenvermelde Gros , op jonge leeftijd sterven , door zelfmoord te plegen. De spontane , hartstochtelijke krachten die ze in zichzelf voelen opwellen en die ze met scheppingsdrang en ongekunsteldheid vertolken in hun schilderijen , worden hun eigen ondergang .Ze beelden hartverscheurende tonelen af , waarin schipbreukelingen op een vlot elkaar opeten .( " la méduse " door Géricault ).Ze hebben zich gewaagd aan improvisaties die uit de hand gelopen zijn . Door reizen naar landen zoals Marokko , Turkije ,Algerije ,e.a. , wordt ook het " oriientalisme " geboren , waarin de exotische romantiek van taferelen in zonnige straten en rijke interieurs van de moslim-landen , en toestanden in harems , wordt voorgesteld . De sultan die slechts te kiezen heeft uit zijn 250 vrouwen en hen bekijkt terwijl ze aan het baden zijn in zijn luxueuse paleizen,doet de verbeeldingen op hol slaan .
193 194 195 196 197 198 199 200
Als een gevolg van het slechts aanwezig zijn van 1 enkele man in een dergelijk gezelschap ,schildert Gustave Courbet in 1866 , twee lesbische vrouwen , goed " lijfelijk " aanwezig , en tederheid suggererend als gevolg van eenzaamheid en het ontbreken van een natuurlijke partner . Courbetvoert daardoor ook oppositie tegen de zeden-prekerij van de bourgeoisie onder Louis-Philippe. Millet revolteert ook tegen deze hogere klasse door de gewone werker voor te stellen , bv. in zijn "drie vrouwen op het veld" . Millet is zelf in 1814 uit boerenouders geboren . Daumier ,van arme afkomst ( zijn vader was glasbewerker ) ,schildert in 1857 " de prentenverzamelaar " ,en kan door zijn spontane techniek reeds beschouwd worden als een voorloper van de moderne kunst .Hij maakte ook gravures .
Deze eeuw kenmerkt zich door rationalisme onder Lodewijk XIV in Frankrijk . Daarna weet dit land zich onder het imperialisme van Napoleon ,als kulturele macht in Europa te handhaven .Boucher schildert allegorieën en Watteau (1684-1721) , pastorales .
Fragonard (1732-1806) schildert " galante " onderwerpen ,die door sommigen als decadent ervaren worden , zoals " de twee vriendinnen " .Maar zowel Fragonard als Boucher(1703-1770) , zeggen dat ze schilderen volgens " de essentie van de latijnse geest en opvattingen " .
Jean-Etienne Liotard (1702-1789) schildert portretten. Chardin (1699-1779) schildert huishoudelijke taferelen. In de letterkunde gaan Voltaire (romantisch) , Diderot (dramatisch), - Kant- , de meer materialistische weg op in hun schrijven .
115 116 117 118 119
Engeland , is de gezworen vijand van Frankrijk maar heeft schilders zoals Thomas Gainsborough (1727-1788) [die schilderde in de stijl van Rubens die hij bewon-derde], die ook in Frankrijk gegeerd zijn .In het engelse karakter steekt door de humor , ook een sterk kritische zin , die soms in de schilderijen tot uiting komt .
Duitsland en Oostenrijk hebben juist een dertigjarige oorlog en een Turkse invasie achter de rug. In Italië hebben Canaletto (1697-1768)s schilderijen over Venetië opgang gemaakt.Sommigen verwijten hem ,dat hij teveel details weergeeft in zijn stadsgezichten .Guiseppe Crespi (1665-1747) schildert met een diep menselijke realistische stijl ,zoals "de vrouw aan de afwas ".
De bescheiden Piero Longhi (1702-1785) schildert met glans en kleur,sober maar nooit hoogdravend .
120 121 122 123
In Engeland verdient William Hogarth , van eenvoudige afkomst ,geld met portret-schilderen met een goede clair-obscur techniek. Reynolds (1723-1792) schilderde 2000 portretten ,de meesten in een voortgezette-barok-stijl . Dat Reynolds zo produktief was , verklaart men door de grote reislust van deze schilder die verbleef in Portugal , Gibraltar,de Balearen , Rome (-> 2jaar) ,Florence,Parma.... In de Italiaanse steden behield hij een onuitwisbare herinnering aan het coloriet van Veronese , Titiaan en Coreggio.
In de meeste andere landen sluimert de kunst of staat ze ,zoals in Rusland en Skandinavië nog in haar kinderschoenen of wordt er te sterk beïnvloed door het buitenland , zodat iedere eigen nationale kunst-ambitie verlamd wordt .
03 Muziekinstrumenten in de schilderkunst. ---------------------------------------------------- Klik met de muis op de afbeelding om 100 schilderijen te bekijken .
De muziekgeschiedenis verloopt parallel met de geschiedenis van de schilderkunst ,met juist dezelfde jaartallen en dezelfde perioden , zoals de Renaissance , de Barok ,de Romantiek , enz .
Sommige schilders waren verslaafd aan muziek , en in die eeuwen dan vooral aan klassieke muziek ,en dat is goed te zien aan de schilderijen in de bijgaande foto-map met dezelfde naam . De schilderijen zijn niet genummerd en ook de perioden zijn niet vermeld . Muziekinstrumenten zijn reeds voorgesteld geweest in bijna archeologische tijden , zoals bijvoorbeeld bij de Egyptenaren .
In de moderne tijden hebben kubisten zoals Braque en Picasso ook muziek-instrumenten geschilderd . Braque bijvoorbeeld : de viool , de guitaar , de klarinet , het orkest (met 3 man) ,en enkele instrumenten samen . Picasso schilderde onder meer de viool . Muziekinstrumenten vinden we bijgevolg voorgesteld in alle tijdsperioden en in alle stijlen .
Muziek verzacht de zeden ! ( Willy Acke )
P.S.
Jarenlang heb ik de Jazz-bands en hun concerten geschilderd in Antwerpen : tientallen: In :
1)Café Hopper , DeWaelplaats ( schuin tegenover het Koninklijk Museum)
2)in de cafetaria (CAMU) van het hierbovenvermeld museum. Daar werden sommige van de door mij gemaakte schilderijen gedrukt en aan de wand uitgehangen of gegeven aan gegadigden en liefhebbers.
3)Café De Muze , dichtbij de Grote Markt
4)Café Buster op een hoek van een straat die uitkomt op de Grote Markt
5)Pianobar , Grote Markt
6) Arenberg Schouwburg
7)Dockx Hotel , Noorderlaan , schuin tegenover cine-complex Metropolis
8)Rataplan in Borgerhout
9) Hotel De Roos (nu:Jachthotel?) niet ver van de grote markt ,waar op de eerste verdieping de Spaans-Belgische vereniging vergaderde en voordrachten gaf.
10)enkele andere , in randgemeenten rond Antwerpen,waar concerten in open lucht gegeven werden op pleinen in Wilrijk ,Hoboken,Deurne,Stuyvenberg,om er maar enkele te noemen .In Deurne bijvoorbeeld schilderde ik mijn muzikale vriend ( ik speel zelf piano als beginneling) , de Argentijnse guitarist Carlos Diaz ,die toen begeleid werd door Mieke , die dwarsfluit speelde . (onder meer Braziliaanse samba's van Jobim ,prachtig ).
Ik schilderde steeds in gemengde techniek , dit is vooral met acrylverf omdat die snel droogt , gekombineerd met aquarelverf , gouache , en in water oplosbare olieverf . Het komt er namelijk op aan snel te werken ,want de orkesten spelen ( op de meest diverse uren beginnend , soms 10u30 's morgens , 13u of 16u 's middags , 20 u of 22u 's avonds .Het aantal uren dat ik soms tot 2 uur 's nachts geschilderd heb , is niet meer te tellen ....) slechts twee uren ,met een onderbreking van 20 minuten . De afgewerkte schilderijen gaf ik in praktisch alle gevallen gratis weg aan de orkestleider , en ze werden dan op de website van het orkest gezet , of gedrukt op de cover van hun CD's. Ik heb van hen ook een massa CD's gratis gekregen : tientallen . Die orkesten waren duo's , trio's ,quattuors , quintetten ,sextetten. Deze laatste , soms nog met een zangeres erbij ,was het maksimum dat ik aankon ,om er nog een afgewerkt schilderij van te kunnen maken op die beperkte tijd . Vergeten we niet dat ik alle personen eerst in snelle potloodschets teken , samen met hun instrumenten , en aan elk een bepaalde plaats toeken op het schilderij , zodat ze er nog allen goed uitkomen. Dan wordt het moeilijk vanaf 4 personen en meer,om het schilderij nog behoorlijk af te werken.
Tot slot is nog te vermelden , dat het niet evident is , te schilderen in een drankgelegenheid. Er is wat goede wil nodig vanwege de uitbater , om dit te dulden,verdraagzaamheid vanwege het aanwezig publiek ,alsook een portie aanpassingsvermogen vanwege de schilder . Alhoewel ....sommigen mij aanspreken in de straten , in supermarkten , in café 's ,personen die ik mij nauwelijks herinner ,die zeggen " Ah Willy , ik heb u weer zien schilderen ,in ...... en het was de moeite van het bekijken waard " . Zo ziet men maar ....
Door de wegenwerken ,niet alleen op de Antwerpse ring ,maar overal tegelijk ,ook in alle randgemeenten , zijn deze aktiviteiten de voorbije maanden stil gevallen . Ik schilder voorlopig nergens meer , omdat ik er niet meer geraak , tenzij met veel moeite ,tijdsverlies , gevaar op de weg , en als men ergens aankomt is er nergens parkeerplaats en mijn krijgt er nog een boete bovenop , als men zijn auto ergens probeert te zetten. Het wordt hoog tijd , dat we al de gemeenteraden en stadsraden die voor deze chaos zorgen , er bij de volgende verkiezingen buiten stemmen en eruit schoppen. En door al dat gedoe , verliezen de uitbaters en kleine zelfstandigen , klanten die niet meer tot bij hen geraken . Zo is het hierboven vermelde café Buster op de grote markt , nu gesloten en bestaat niet meer.
In de jaren 1930 kende de mensheid een krisis door de grote werkloosheid .
Deze toestand verbeterde er niet op , door de
uitvinding van een ganse reeks machines , die weliswaar het
arbeidsproces lichter maakten , maar deze mechanisering veroorzaakte
nog meer werklozen.De angst voor de machine en de vertechnisering
groeide alom .In het dagelijks leven werd iedereen ermee geconfronteerd
: telefoon , elektrisering der spoorwegen , ontstaan van voorheen niet
bestaande telecommunicatie-middelen , radio en televisie , renwagens ,
autos (vóór 1930 was er 1 auto per gemeente ...) ,vervanging van de
paarden.De vooruitgang in de natuurwetenschappen ,verdrong in de
geesten , het vroegere religieus en meta-fysisch denken door een strikt
positivistisch denken en gedragspatroon , en een materialistisch
wereldbeeld .Deze veranderingen grepen ook in op de privacy van de
gezinnen thuis ; het gehele dagelijkse leefpatroon werd anders . De
oorlog van 1914-1918 , de Russische revolutie van 1917 hadden nog diepe
sporen nagelaten , met toestanden die geschilderd werden door post
-expressionisten zoals Otto Dix , George Grosz
en Käte Kollwitz . Op de kunst-scene uitte het wegvallen van het
geestelijke , het menselijke ,zich door een reaktie die een nieuw
bewustzijn trachtte in het leven te roepen ,een symbolisme ,een ersatz
als vervanging van het onmenselijk geworden puur
realistisch-plat-materialistisch leven ( Karl Marx ), namelijk , het
sur-realisme ,waarvan gezegd werd , dat ook het onderbewustzijn
betrokken werd bij het voortbrengen van kunst .Men wil de
psycho-analyse , op kreatieve wijze beoefenen zoals beschreven door
André Breton en anders dan dat Sigmund Freud dit doet in de periode
1918-1921 .
Men kan stellen dat het surrealisme zijn bloei
gekend heeft in de periode tussen 1920 en 1940 ,met als wens ,het leven
na de eerste wereldoorlog te veranderen. Breton,die in 1916
werkte in een ziekenhuis ,(en daarna nog medische studies deed en arts
werd),wordt beïnvloed door de ideeën van een psychiater-neuroloog , en
schrijft in 1928 een boek over de poëtische kracht van de waanzin
,nadat hij gewonde frontsoldaten gezien en verpleegd had , die gek
werden , of een leven lang getraumatiseerd bleven ,verscheurd door
hetgeen ze meegemaakt hadden.Breton schrijft poëzie en gedichten over
hetgeen hijzelf en de verpleegden in hun dromen hebben gezien
,afschuwelijke , verwarde beelden , die hij begint te schilderen .In
1975 wordt hierover een boek gepubliceerd : "la naissance de laventure
surrealiste ". Daarin verheerlijkt Breton ook de communistische ideeën
van Trotsky , zonder twijfel als reaktie op de rol van de
duitsers in wereldoorlog I .
Hij was lid van het comité des "Antifascistes "zodat
sommigen het surrealisme ook zien als "Art Révolutionnaire ". Als
voorlopers en wegbereiders van het surrealisme , vermeldt men Gustav
Klimt , Kardinsky , Pablo Picasso , Paul Klee , Marc Chagall en Giorgio
de Chirico .
Zoals de benaming het zegt ,drukt de kunstenaar zich
in deze kunstvorm uit onder druk ( ex-pressie = naar buiten brengen
onder pressie ) , d.w.z.op een krachtige manier , dus niet noodzakelijk
op de gebruikelijke evenwichtige wijze. Harmonie kan dus vervormd
worden tot wanordelijk verstoorde harmonie met vloekende kleuren
,eventueel hallucinante voorstellingen , met een dosis benadrukkingen
van situaties die aan de gewone schilderkunst vreemd zijn , zoals
in het schilderij de schreeuw van de Noor Edvard Munch.
In Duitsland laat Nolde zich opmerken , en in Oostenrijk Oskar Kokoschka. Bij
ons deed de Oostendenaar James Ensor , zijn duit in het zakje ,net
zoals te Gent ( St. Maartens Lathem), Constant Permeke .
101 de
schreeuw
102 Ensor : de
maskers
103 Ensor Pierrot
104 Pierette door Beckmann
1925
105 Beckmann Papegaai
Grillig realisme kan voorgesteld worden , met een
aangrijpende uitdrukkingsvorm. Parallele stromingen die samen met het
expressionisme opkwamen , waren het kubisme , het fauvisme en het
futurisme , die allen hun bakermat in Frankrijk en Italië hadden. Het
expressionisme daarentegen vindt zijn oorsprong in Noord- en
Centraal-Europa: de Scandinavische landen , Duitsland en Oostenrijk
.Vandaar komt ook het erotisch expressionisme met Klimt , Schiele en
Beckmann. De kring van de schilders , die men de expressionisten
heeft genoemd was voornamelijk samengesteld uit de groep van de "
Brücke " en enkele schilders uit de kring van
de " Blauwe Reiter " .Daar ontstaat in
München een duitse reaktie op franse opvattingen,waarbij een optische
beleving van bv. Een landschap , verandert in een lyrische. De
romantische naam der blauwe Reiter is ontleend aan de titel van een
almanak voor eigentijdse kunst ,waarmee Kardinski en Klee in 1911
begonnen waren . Het expressionisme is het tegendeel van het afgeronde.
Het is stekelig , venijnig , gebeten , onconventioneel ,wild ,
asymmetrisch, boosaardig . Themas zijn : rebellie ,geweld ,
meedogenloze zelfanalyse ,waanzin , primitieve wildheid , verschrikking
, schaamteloosheid , uitbarstingen , grimassen , erotiek .De bedoeling
was , verstikkende regels te doorbreken en het vermoeide en het
vermoeiende dagelijks gebeuren , nieuw leven in te blazen , door de
levende werkelijkheid te verrijken met fantasie .
Als voorlopers van het expressionisme ,kan men Goya
vermelden , ook Dürer en Jeroen Bosch en er is verwantschap met hetgeen
we Felicien Rops hebben zien presteren . ( museum Rops te Namen ) .
106
Rops
107
108
109 110
Het expressionisme is vooral een noodkreet van jonge
mensen in de ellende van hun bestaan , verscheurd door verlangens ,
angst en door de te enge moraal die hun door een maatschappij van
bovenuit voorgehouden en opgedrongen wordt . Het is de kreet van de
eenzamen , in sommige gevallen bijna krankzinnigen , in de periode 1905
(Rouault) tot 1930, waartoe ook Chagall en Modigliani in Parijs mogen
gerekend worden .
De " Jugendstil " ,benaming afgeleid van het
Münchense weekblad "Jugend " , had invloed op impressionistische werken
van Kokoschka en Kardinski.
111 Munch : straat in
Noorwegen
112 naakt met hemd door Modigliani 1919
113 boerenvrouw met kind : Alfaro Siqueros
1924
114 Macke Meer
Matisse
was twee jaar ouder dan de schilder Georges Rouault , die hij in een
schildersatelier leerde kennen .Matisse is beginnen schilderen toen hij
,ziek , bij een oom logeerde .Deze bezocht met hem de musea te Arras ,
Rijsel en Cambrai . In 1952 werd te Cateau-Cambrésis , een Matisse
museum geopend .. De slogan van Matisse was : " hoe eenvoudiger ,hoe
duidelijker " .
79 80
Men noemt Matisse in verband met het fauvisme
, met als kenmerken ,de accen-tuering van de zuivere kleur en de
vereenvoudiging van de tekening.De indeling van de ruimte op een
schilderij , stoort zich niet meer aan de perspektivische regels , waaraan
we gewend zijn.Het wezenlijk bestanddeel is de kleur , maar dan wel op
een speciale manier ,met stippeltjes aangebracht.Men tekent
beeldvlakken " ont-sprongen uit inspiratie " ,met daarop verstrooide
voorwerpen .Kleuren verspringen van oranje naar blauw , van groen naar
rood , op een wilde manier. (-> les
fauves ).De bedoeling is , taferelen een spontane uitdrukking te
geven , waarbij zoveel mogelijk zuivere kleuren gebruikt worden.
Rouault
(1871-1958) voelde zich verwant met zwervers ,
boeren,weggemaaiden in een opstand,lichtekooien en
verschoppelingen , en hij " wierp zijn gevoelens daar-omtrent ,op het
doek " .Hij had zijn vakmanschap geleerd in scholen voor Schone en
Decoratieve kunsten .
81 82
Kees Van Dongen had een voorliefde voor feesten en mondaine gelegenheden , misschien
omdat hij een ellendige jeugd achter de rug had.Rond 1920 schilderde
hij een groot aantal portretten van politieke figuren , toneelspelers
,academici ,personen uit de mondaine wereld ,en uit de rosse buurt in
Rotterdam, en hij maakte daarover soms grappen. Geboren te Delfshaven
in Nederland ,had hij grote moeilijkheden toen hij te Parijs eens wou
schilderen , omdat hij geen woord frans verstond noch sprak. Meisjes en
zeelieden interesseerden hem meer dan machines . In nacht-kroegen
maakte hij schetsen, die hij voor 5 franse francs aan liefhebbers
verkocht , alsook aan humoristische bladen die verschenen in
Montmartre. Picasso " leende " hem een van zijn vriendinnen , Fernande
Olivier ,als naaktmodel (geschilderd met groenachtige tinten),omdat hij
wist dat Van Dongen geen geld had om modellen te betalen .Zijn andere
geschilderde vrouwen hebben roodgelakte nagels ,geverfde ogen
,fonkelende juwelen ,glinsterende japonnen .Oorspronkelijk was hij
landschap-schilder in Nederland ,maar in Frankrijk schakelde hij over
naar cirkus-en music-hall taferelen met uitzinnige kleuren.Na een reis
naar Egypte,schilderde hij opnieuw landschappen .Hij schilderde ook in
Cannes , Deauville en Venetië .
83 84
Dufy
,geboren in le Havre ,uit een muzikale familie , is zijn leven lang
door muziek beïnvloed tijdens het schilderen .Hij schilderde orkesten
en stillevens met muziek-instrumenten en partituren.In 1905
installeerde hij zich in Montmartre . Als groot kolorist kon hij met
scherpzinnig gezette lijnen een onthullend schouwspel tevoor-schijn
toveren , zowel in olieverf als in aquarel .Hij maakte ook kartons voor
een tapijtweverij , en hield zich ambachtelijk met keramiek en
lithografie bezig .In 1963 kreeg hij een galerie in het Louvre ,nadat
hij ook reeds in de Verenigde Staten , na wereldoorlog II (1940-1945) ,
tentoongesteld had .Hij overleed in 1953 .Zijn werken zijn verspreid
over musea te Parijs , Nice en Le Havre
.
85
André Derain
studeerde voor ingenieur , toen een medestudent (Linaret) hem meenam
naar het Louvre om er enkele kopieën te maken .Hij ontmoette er De
Vlaminck en Matisse , en begon zelf te schilderen ,waardoor zijn
studies in het water vielen.Hij gebruikte op een systematische manier
,zuivere kleuren , dus verschillend van de onstuimige manier ,die hij De Vlaminck
deze had zien gebruiken . Roden en gelen overwegen bij Derain , sober
en matig .De oorlog 1914-1918 liet een diepe indruk op hem na .Hij
zonderde zich af ,maakte gekleurde etsen , schilderde decors voor Les
Ballets Russes,maakte gipsmodellen en in brons gegoten mooie meisjes en
renwagens .Op 10 september 1954 stierf hij door een ongeval .
86 87 88
Fernand Léger
bezit vaste esthetische en sociale overtuigingen ,die hij uitdrukt in
zijn schilderijen ,mozaïken ,gebrandschilderde ramen en polychrome
beeldhouw-werken .Hij maakt aanplakbiljetten en muurversieringen .Zeer
jong nog ,sterft zijn vader ,zodat hij opgevoed wordt door zijn moeder
en oom. Hij studeert voor architekt.Na zijn militaire dienst wordt hij
zo ziek ,dat zijn oom hem ter genezing naar het zonnige Corsica
stuurt,en daar begint hij te schilderen , brekend met ver-ouderde
methoden.In 1911 exposeert hij op het Salon des Indépendants. Als de
oorlog in 1914 uitbreekt ,verlaat hij Parijs en maakt als nieuwe
vrienden : mijnwerkers ,polderwerkers , timmerlui en smeden. Hij
schildert de lichtinval op de koperen loop van een kanon en maakt
kennis met allerlei nieuwe machines die in die jaren opduiken. Na de
eerste wereldoorlog ontmoet hij de bouwmeester Le Corbusier ,werkt mee
aan een blad Lesprit moderne , maakt decors voor de opera ,componeert
het Ballet Mécanique , en ontwerpt muurcomposities voor de
tentoonstellingen in 1925 en 1937.Hij versiert de grote zaal van de UNO
in New York , en maakt wandtapijten en keramieken.
Hij sterft in 1955,waarna zijn weduwe een museum liet bouwen te Gif-sur-Yvette.
89 90
Picasso
heeft een beslissende invloed op de schilderkunst uitgeoefend
,verwarring gezaaid , nieuwe wegen geopend , verrast en daarna
gerustgesteld.Hij was een bezieler , die tegen Jean Cocteau zei :
" ik zoek niet , ik vind " . Het woord fantasie is een te zwakke
uitdrukking om zijn talent te verklaren . Picasso is in 1881 te Malaga
(Sp) geboren uit een vader van gemengde Andalusische en Castiliaanse
afkomst,en een moeder , wiens naam hij heeft aangenomen van een uit
Italië afkomstige familie.Zijn vader was tekenleraar in Barcelona ,de
hoofdstad van Catalonië .In 1904 vestigt hij zich definitief in
Montmartre.Hij schildert eerst vrij klassiek ,zoals " de moeder en het
kind ", daarna kent hij tot 1915 een blauwe, roze,groene
kubistische en expressionistische periode .De spaanse burgeroorlog
grijpt hem diep aan ,en hij schildert Guernica,tentoongesteld op de
wereldexpositie van 1937 in Parijs .
91
92
93
De grote variëteit van de werken die hij geschilderd
heeft , ook op keramische vazen , wordt door de kunstkritici verklaard
door zijn wispelturigheid van geest , zijn liefdeservaringen met
minstens 8 vrouwen , zijn politieke opstelling , en een intens kontakt
met de toestanden in de wereld van die tijd . De data van zijn werken
vallen samen met perioden van vervoering voor een bepaald onderwerp,met
de daarmee gelijklopende scheppende aktiviteit.Die afwisseling
resulteert telkens in een andere uitdrukkingswijze .Hij is zowel
virtuoos als opstandig uitdagend origineel .
Georges Braque
schildert volgens de uitspraak van Apollinaire in 1913 , volgens een
volledig nieuwe kunstopvatting .Bracke zegt dat hij wel naar de natuur
schildert, maar dat hij " zich daarbij van het model heeft
losgemaakt ". De ontmoetingen tussen Bracke en Picasso
vanaf 1908 heeft Bracke in de richting van de kubistische
voorstellingen geduwd . Hij kende ook Dufy uit Le
Havre , en het fauvisme van Derain na diens ontmoeting met De Vlaminck
.Bracke voelde ook wel voor het impressionisme ,dat hij net zoals het
fauvisme liet vallen na een reis naar Antwerpen in 1907 , toen hij "
Les demoiselles d ' Avignon " van Picasso gezien had . Hij
schilderde van toen afaan met geometrische vormen ,waarin Matisse die
zijn doeken zag "kubussen ontdekte".Met Picasso bracht hij de zomer van
1911 en 1912 door te Céret , waar zich nu nog een uitgebreid Picasso
museum bevindt .In 1914 breekt hij met Picasso nadat ze samen
stillevens hebben geschilderd en collages gemaakt met vierkante en
ronde blokjes .In 1938 schildert hij nog een stilleven met mandoline
, in 1950 ruimetelijke schilderingen .Hij overlijdt in 1963.
94
Maurice Utrillo
s moeder ,Marie Valadon ,was schilderes .Ze was nog opgetreden als
cirkus-acrobate , en ze poseerde bij voorkeur naakt voor zo jong
mogelijke schilders omdat dit haar een kick gaf .Ze hing rond in de
café s en ateliers van Montmartre ,leerde er Degas kennen , en poseerde ook nog voor Renoir . Ze veranderde haar naam in Suzanne Valadon .
Utrillos vader was een dronkaard ,aan alcohol
verslaafd.Misschien daardoor voelde Utrillo zich als 14 jarig kind niet
thuis in de hem omringende omgeving.Hij had geen vrienden en droomde
enkel, om zich af te schermen tegen een voor hem vijandige
wereld.Daarom ook , schilderde hij het rustige landschap .
95 96
De dromerige Utrillo mislukte in zijn studies aan het
Lyceum ,en hij werd ,omdat hij niets meer te doen had ,en enkel nog
door de straten slenterde , door zijn moeder gedwongen om te gaan
tekenen en schilderen .Zijn troosteloosheid verdronk hij , want
hij werd zoals zijn vader , alcoholieker en op 17-jarige leeftijd
onderging hij een ontwenningskuur in een ziekenhuis.Ondertussen
ontmoette hij de schilders Modigliani , Sisley en Pissarro
, en tot 1908 schilderde hij met dikke verf , landschappen ,min of meer
door de twee laatst vermelde impressionisten beïnvloed . Er zijn
serene landschappen bij ,maar ook tragische ,waarin hij zijn wanhoop
uit-drukt .Voorbijgangers in de straten zijn slechts figuranten met
karikaturale vormen . Hij schilderde ook naar gewone
prentbriefkaarten .Tussen 1911 en 1914 reisde hij naar Bretagne en
Corsica , om daar te schilderen. Suzanne Valadon scheidde van haar
echtgenoot en hertrouwde met een schilder die even oud was als haar
zoon Utrillo ,waarna hevige twisten tussen beide mannen uitbraken
.Suzanne kocht een vervallen kasteel in Beaujolais en arrangeerde in
1935 nog een huwelijk tussen haar zoon Utrillo en een van haar
vriendinnen.Van dan afaan schilderde Utrillo nog enkel kathedralen en
kapellen in een " mystieke" bui.
Modigliani Amadeo werd te Livorno (It.) geboren in 1884 uit een rijke familie , waarvan de grootvader , bankier van de paus was . Hij was een zwak kind , waardoor
hij zijn studies moest afbreken ,en hij begon te tekenen en te
schilderen als vrije tijdsbesteding .Zijn familie liet hem lesgeven
door een landschapsschilder uit Livorno.Vanaf 1902 verbleef hij te
Florence waar hij aan de School voor Schone Kunsten studeerde .Daarna
vindt men hem terug in Rome ,Veneti en Frankrijk .In Montmartre zocht
hij vertier bij drinkebroers , hetgeen hem aanspoorde om portretten te
schilderen,met een zekere melancholie ,onder invloed van de drank .Hij
had nog enkel belangstelling voor het vrouwelijk lichaam.Hij vestigde
zich in Mont-parnasse onder invloed van Picasso en Van Dongen ,en
schilderde in vijf tot tien jaren tijd vierhonderd schilderijen en
duizend aquarellen.
Sommigen die hij achteloos op papieren tafellakens in
restaurants maakte ,werden aan zeer lage prijzen verkocht. Met
virtuositeit , schilderde hij de portretten van zijn vrienden .Zijn
enorme werklust dankt hij aan een overmatig aantal vrouwen ,en drank
,waarbij een engelse dichteres (Hastings) hem zelfs hasjiesj leerde
roken .Men vraagt zich af , hoe hij midden van wanorde , de tijd heeft
gevonden om zoveel naakte vrouwen ,maitresses , en portretten (onder
meer van Picasso ,Jean Cocteau , De Vlaminck ,Kisling),in soepele
harmonie ,met stijl ,te schilderen .In 1917 werd hij verliefd op een
zeer jong meisje Jeanne Hébuterne ,die hij zwanger maakte ,terwijl ze
thuis bleef wonen bij haar ouders ,die zich sterk verzetten tegen de
verhouding met een oude dronkaard.Ondanks die tegenkanting werd in 1918
een dochter geboren.De schilder zette zijn nachtelijke uitspattingen in
kroegen voort en maakte Jeanne opnieuw zwanger . Hij stierf aan
tuberculosis in 1920 .Twee dagen na zijn overlijden ,sprong Jeanne met
haar ongeboren tweede kind uit het raam op de hoogste verdieping van
het ouderlijk huis .
97 98
Chagall Marc
s werken worden beheerst door zijn kinderjaren ,waarin hij als het
ware leefde in een ghetto ,namelijk zijn vaders winkel , waar enge
tradities hem door zijn familie werden opgedrongen,in Vitebsk,zijn
geboorteplaats in Rusland .Op zijn twintigste had hij aan de School van
Schone Kunsten niet de middelen om zich het nodige materiaal aan te
schaffen.Hij schilderde met aardkleuren naar het beeld van het grauwe
milieu waarin hij leefde.Dat veranderde toen een afgevaardigde van de
Doema hem naar Sint Petersburg zond,waar hij reprodukties zag van
Gaugain , Cézanne en Van Gogh en hij zijn eerste naakt schilderde
,namelijk Bella , zijn verloofde.In 1910 ging hij naar Parijs waar hij
in 1911 exposeerde .Zijn composities , opgedragen aan mijn
verloofde en aan Rusland getuigen van zijn gehechtheid aan zijn
geboorteland en aan zijn joodse jeugd aldaar . Enkele weken voor
het begin van de oorlog van 1914 verlaat hij Parijs terug naar zijn
geboortestad om daar te trouwen , na zijn eerste grote tentoonstelling
in Berlijn georganiseerd te hebben .In 1937 schildert hij " de
(Russische) revolutie ".Hij vestigt zich in Moskou, daarna Berlijn
en dan terug naar Parijs ,waar hij in Montparnasse woonde .Vanaf 1922
tot 1940 schildert hij een groot aantal doeken en in 1941 vertrekt hij
naar de VSA tot 1946 , maar vergeet Parijs niet ,waar hij tot 1966
verder schildert .
99
Gromaire Marcel had een voorliefde voor eenzaamheid.Hij schildert met doffe kleuren zoals Permeke
.Hij schildert kermessen en de vlooienmarkt ,boeren , bierbrouwers
,schippersvrouwen.Al jong tekent hij , en kan zich pas aan een academie
inschrijven na tegenstand geboden te hebben aan zijn vader die hem
rechten wilde laten studeren.Geboren in Frankrijk , reisde hij naar
Duitsland , Engeland , België en Nederland.Hij geeft les aan de Ecole
Nationale des Arts Décoratifs , schildert eerst kubistisch,later
honderden tekeningen naakt met het vrouwelijk lichaam als
onuitputtelijke bron .Voordat hij een doek schildert ,maakt hij
daarover voorafgaandelijk 20 pentekeningen.Niets wordt aan het toeval
overgelaten , en alles gebeurt ernstig zonder
improvisatie,doorwrocht . Hij is zowel portretschilder als
landschapsschilder , zowel met olieverf als met aquarel
In de jaren 1800 begon de bevolking in verschillende landen , en onder meer , toonaangevend in Frankrijk , zich bewust te worden dat wantoestanden en de slechte omstandigheden waarin de lagere klasse leefde en werkte , ook aan de kaak konden gesteld worden , niet alleen verbaal ,maar ook door tekeningen en schilderijen die aan het publiek konden getoond worden . Een en ander voerde tot een strijd tussen troepen van de regering en communards , waaronder arbeiders-vrouwen die een bittere klassenstrijd voerden .Honoré Daumier is een van de Franse schilders , die met zijn schilderijen daarop gewezen heeft .
(treincoupe 3e klasse) (46) en (46a) (47) strijd
Ambitieuze schilders zoals hij ,hoopten hun werken te mogen exposeren in het jaarlijks Parijse Salon ,maar de jury die de doeken daarvoor uitkoos bestond uit leden van de Académie des Beaux Arts,die enkel schilders met naam toelieten en geen plaats gunden aan andersdenkenden die een afwijkende stijl beoefenden. Onder de daartegen rebellerende groepen , bevonden zich de " impressionisten " met Claude Monet , Auguste Renoir , Paul Gaugain ,Van Gogh , die zich verstikt voelden door het intolerante fanatisme van de heersers die de touwtjes in handen hadden van het kultureel gebeuren.
Bekijkt U een dia-reeks van schilderijen van vooral Renoir , door op de volgende link te klikken:
Zowel in de kunst als in de literatuur bestond de voorliefde uit moraliserende taferelen , enkel leuke en deftige situaties , plezierige afbeeldingen met deftige sentimenten .Seksualiteit en de minder plezierige kanten van het leven , het uitbeelden van wantoestanden ,armoede en uitbuiting ,werden zorgvuldig vermeden .Maar in een reaktie , werd het deftige , serieus en respectabel klassiek schilderij ,ontleend aan de geschiedenis van Griekenland , Rome en de Oudheid ,vervangen door een zoutloos genre ,waarin andere inspiratiebronnen de schilders beïnvloedden , onder meer de gedurende eeuwen onderdrukte erotiek .Nu nam de artistieke vrijheid de bovenhand in een ongenuanceerde kunstenaarswereld , waarin de kunstenaar kon provoceren , om een reaktie uit te lokken .
Vroeger hadden naakte mannen en vrouwen geen schaamhaar , erotische lichaams-delen werden met de hand , een kledingstuk of een blad van een boom bedekt , hun tepels werden nauwelijks voorgesteld ,en ze hadden een bleke huidskleur die alle details verdoezelde . Daar kwam verandering in met mannen ,maar vooral vrouwen met weelderige vormen en huidskleuren van alle lichaamsdelen .In de literatuur werd deze trend gevolgd door de schrijvers Victor Hugo en Emile Zola , die daarvoor zelfs in de gevangenis had gezeten , beschuldigd van de overschrijding van de deftige seksuele normen. De vroegere geliefde onderwerpen van de respectabele academische kunst ,waren ook schilderijen met rozen , huisdieren ,vooral honden en katten ,elegante mooi geklede dames ,steeds vergezeld van kinderen of boven hun hoofd zwevende engelen ,en soms half ontkleed ,hetgeen in feite veel erotischer was dan hetgeen de impressionisten met spiernaakt begonnen af te beelden . Rubens had ook spiernaakt geschilderd naar dan wel nog op een deftige manier .als deel van een of ander historisch verhaal ,of zoals dat bij andere naakt-schilders uit vorige eeuwen het geval was , als deel van een bijbel-verhaal .
(48) Cezanne nudes- landscape
De leidende figuur van de academische school in Frankrijk ,was Jean Auguste Domique Ingres (1780-1867) die ideoloog en jurylid van het Salon was ,en zich op steriele manier verzette tegen de opkomst van nieuwe talenten zoals Eugéne Delacroix (1798-1863) die met passie , spontaneiteit en liefde voor de natuur en de prikkelende erotiek schilderde. Met zijn heldere kleuren en warme romantische elementen in zijn schilderijen ,bevrijdde hij zich uit het keurslijf van de zogezegde klassieke academische schilderkunst .Deze nieuwe beweging werd ook gevolgd door de sympathieke Gustave Courbet (1819-1877),die poneerde dat de schilderkunst zich uitsluitend met concrete en waarneembare zaken diende bezig te houden zoals het stadsleven , café-taferelen ,e.a. Zijn schilderijen waren daarom niet te modern of te proletarisch of in strijd met de menselijke waardigheid en de goede zeden .
De groeiende ontevredenheid tegen de principes van Ingres en andere conservatieven bereikte een hoogtepunt toen in 1863 , 3000 van de 5000 ingezonden doeken op het Salon geweigerd werden . Dit leidde tot dusdanige uitbarstingen en rellen dat de keizer Napoleon III , in persoon , vroeg de geweigerde doeken te mogen zien ,en besliste dat alle afgewezen kunstenaars hun doeken mochten exposeren in het " Salon des Refusés " in een ander deel van het gebouw , met schilderijen zoals " le déjeuner sur lherbe " van Edouard Manet die natuurgetrouw , een duidelijk niet klassiek naakte vrouw toonde die zich ontspande op de grasmat , in het gezelschap van twee geklede mannen .
het schildersatelier van Courbet (49) dejeuner sur l'herbe door Manet (50)
Het model is Victorine Meurent ,de linkse man haar familielid en de rechtse man is de broer van Manet
bellen blazen (51) door Manet De fluitspeler door Manet (52)
(53) Renoir : Portret van Frédéric Bazille 1867 Renoir Baadster (54) 1870
Renoir : les parapluies 1884 (55) , en jonge baadster (56)
Renoir : de lunch van de roeiers (57) , (57a) en (57b) pianoles
Constable (58) Bazille : het atelier van de schilder (59)
Pissarro : Norwood in de sneeuw 1870 (60) Toulouse Lautrec (60a)
In de periode na het Salon des Refusés , begonnen de impressionisten bijeenkomsten te houden , met als leidende figuren Claude Monet , Auguste Renoir , Alfred Sisley , Camille Pissarro ,Paul Cézanne . Hun voornaamste belangstelling ging in die periode uit naar landschapsschilderkunst , stukken die ter plekke , buiten werden geschilderd ,waarbij men het licht , de kleuren en de atmosfeer zoals die op dat ogenblik waren , zo natuurgetrouw probeerde weer te geven . Dit ging in tegen de academische opvatting van de donkere kleuren met een tijdloze indruk , gedetailleerd afgewerkt in een atelier ,en waarbij een landschap enkel als achtergrond diende . De impressionisten werden vervoegd door Edgar Degas , die balletdanseressen schilderde .
(61) koets bij het rennen Edgar Degas 1870 de dansklas door Degas 1874 (62)
Omdat alle vergaderingen plaatsvonden in Parijse cafés bestaan over danspartijen in cafés ook schilderijen van die groep en van andere schilders die zich bij hen aansloten . Tussen 1875 en 1886 organiseerden de impressionisten 7 eigen tentoonstellingen waardoor het publiek langzamerhand aan de nieuwe stijl begon gewoon te geraken , omdat het impressionisme als beweging geen uniform beeld opleverde ,maar talloze facetten van diversiteit vertoonde ,een brede scala van facetten en stijlen .Daaronder speelde Cézanne de voorloper van het kubisme en andere 20-eeuwse stromingen. Cézanne werd gesteund door Pissarro en Renoir ,hij was een beetje jaloers op de nieuwkomer Paul Gaugain en had als jeugdvriend , de schrijver Emile Zola
Gaugain was in 1848 geboren in Parijs ,maar zijn vader , journalist bij La Nation emigreerde voor 5 jaar naar Peru en stierf tijdens de reis .Toen hij 17 j was voer Gaugain als tweede stuurman op een koopvaardijschip tussen Frankrijk en Zuid-Amerika. In 1871 verliet hij , na zijn militaire dienst , de marine en werd effecten-makelaar met de steun van zijn oom . Met het daarmee verdiende geld kon hij trouwen met Mette Sophie , een Deens meisje dat als gouvernante in Parijs werkte , en hem de volgende 10 jaren , 5 kinderen schonk. Aan boord van de schepen had hij veel getekend , en de ontmoeting met Pissarro en de ontmoeting met de impressionisten zoals Corot van 1884 ,betekende een keerpunt waarbij Gaugain begon te schilderen Dégas kocht van hem zelfs enkele schilderijen. In 1884 ging hij met vrouw en kinderen naar Kopenhagen,waar de Deense familie van zijn echtgenote hem zeer vijandig bejegende. Met zijn tweede zoon Clovis keerde hij terug naar Parijs en liet Mette achter met de andere kinderen.Hij zou ze nooit meer terugzien. In 1887 vertrok hij naar Panama , dan naar het eiland Martinique en in 1891 naar Haiti .Terug in Parijs van 1893 tot 1895 , kon hij zich niet meer met het europese leven verzoenen en in 1895 verliet hij europa voorgoed om zich definitief in Haiti te vestigen. Hij trouwde er nog tweemaal met zeer jonge meisjes (13 jaar),waarvan ene nog een baby van hem ter wereld bracht, en hij stierf in 1903 aan exczema en een hartaanval .
Meer nog dan Gaugain , heeft Van Gogh zijn leven ,zijn sociaal engagement en zijn ellende op het doek gebracht. Dat sociaal engagement had hij van zijn vader , die dominee was te Zundert , Noord Brabant , waar zijn ooms kunsthandelaars waren. Werkend voor hun firma , ging Van Gogh van 1873-1874 naar Londen werken , waar hij verliefd werd op de dochter van zijn hospita , die reeds bleek verloofd te zijn .Deze teleurstelling stortte Van Gogh in een diepe religieuze krisis , en hij liep drie maanden stage aan evangelische school te Brussel.Daarna probeerde hij te werken in de mijnstreek van de Borinage in Wallonië ,maar na zijn pogingen om iedereen daar te bekeren tot het leiden van een christelijk leven , werd hij ontslagen. Hij vestigde zich weer in Brussel , waar hij lesgaf in anatomie en perspectief ,want hij had in zijn jeugd veel getekend.Van 1880 tot 1885 bestudeerde hij standaard-werken over kunst , en dat is dan zijn enige artistieke opleiding geweest. Hij werd hevig verliefd op zijn nicht Kee Vos , een weduwe met een zoontje,maar deze relatie liep op niets uit .In den Haag wonend , werd hij geholpen door zijn neef , Anton Mauve,maakte daar tenslotte ruzie mee ,en ging samenwonen met een prostitué , Sien die reeds een baby had en er een tweede verwachtte.Na twee jaar vluchtte hij weg ,naar de pastorij van zijn vader , die kort daarna stierf. Van Gogh kon zich van toen afaan nog enkel op zijn broer Theo verlaten . Al zijn relaties waren heftig , emotioneel , onstabiel, na met moeite aangeknoopte kontakten. Hij kleedde zich als landbouwer en ging toen de boeren schilderen te Nuenen in Nederland . Hij ontmoette Paul Gaugain ,waarna ze in 1888 gingen samenwonen te Arles in Frankrijk,in een gemeenschappelijke atelier-kamer ,maar maakte met deze alweer ruzie na korte tijd.
Op 23 december 1888 , viel Van Gogh ,Gaugain aan , en sneed zich die avond na een zenuwinzinking , een oor af . Van Gogh was lichtgeraakt en veeleisend ,en toen zijn broer Theo , die hem geldelijk onderhield , in 1890 trouwde en zijn echtgenote al het geld opeiste voor het huishouden , zag Van Gogh geen uitweg meer, liep het veld in , en schoot zich op 27 juli 1890 een kogel door het hoofd .
Cezanne de kaartspelers 1891 (63) Gaugain Hina Te Fa 1893 (64)
Gaugain drie Haitianen 1898 (65)
Gaugain (65a) , (65b),( 65c) en Van Gina Te Fatou 1893 (66)
Van Gogh de aardappeleters 1885 (67) Degas orkest van de opera (68)
Camille Corot (1776-1875) was een gewaardeerd landschapsschilder .De invloed van de engelse landschapsschilders , hield verband met het feit dat Pissarro en Monet tijdens de Frans-Duitse oorlog , een tijdlang in Londen hadden gewoond waar ze de schilderijen van John Constable ( 1776-1837) en William Turner (1775-1851) hadden gezien.
Constable: de hooiwagen (69 ) (won een gouden medaille op het Parijse Salon)
engelse stijl (70)
Tegen 1900 , waren er navolgers van het impressionisme in verschillende landen ,tot en met de dood van Claude Monet,de laatste grote exponent van deze kunst , in 1926 .
Wanneer een schilder een curve voorstelt op een klassiek , ofwel bijvoorbeeld abstract schilderij , is dat dan een dramatische werveling , die een gevoel uitdrukt , of een dynamische uiting van opgekropte energie, vertolkt door ingehouden spanning .of drukt de curve daarentegen een zekere (s-)loomheid uit , of zelfs een levensmoeheid ? Zovele vragen met evenveel antwoorden , afhankelijk van de ingesteldheid en de inspiratie van het moment waarop de waarnemer het schilderij bekijkt . De tegenhanger van een kromme , is in compositorisch opzicht , een scherpe hoek tussen twee lijnen ,die elkaar spanningsvol ontmoeten met een doordringende kracht .De lijnen kunnen bijvoorbeeld naar elkaar overhellende bomen voorstellen ,maar ook de hoek tussen het groeiende armpje en het lichaampje van een baby in de moederschoot , of een herder die steunt op zijn stok bij het leiden van een kudde schapen.Ze kunnen de geknakte mast uitbeelden van een vergaan schip t.o.v. het dek ,nadat het tegen een ijsschots te pletter is gelopen.De hierbovenstaande bedenkingen hebben vooral betrekking op vrij recente werken van kunstenaars die op hun schilderijen voorstellingen bedenken ,gebaseerd op composities met lijnen , krommen ,spiralen ,rechthoeken ,cirkels ,e.d.,kort samen-gevat : schilderijen uit " het modernisme " .
Bekijken we nu een eerste ander voorbeeld : "de slaap van de rede ,brengt gedrochten voort " ,geschilderd door de Spanjaard Goya . Het is een symbolisch werk ,waarin Goya duidelijk maakt , dat bewustwording , het proces van de fantasie tegenwerkt .
71 Ets in aquatint 1797 72
De menselijke figuur ,die de rede verpersoonlijkt ,slaapt , en Goya heeft deze toestand weergegeven in een ovale vorm , die passiviteit en berusting uitdrukt .
Boven deze curve ,heeft hij fladderende vleermuizen en uilen geschilderd , opgebouwd uit scherpe , hoekige vormen ,als verdierlijkte hoedanigheid van- en gestaltegeving aan- het geestelijk element in de mens. Zo zijn twee van elkaar gescheiden gevoelsgebieden aangesneden ,enerzijds het ronde menselijk kwetsbare en emotionele , anderzijds de hoekige vormen van het materiële . Dit is de dualiteit van licht en duisternis ,van de gekende wereld van het daglicht en de onbekende wereld van de diepe slaap en de droom ,zelfs het ocultisme ,de opwaartse en de neerwaartse beweging .
Een andere schilder ,William Blake ,is op dit thema ingegaan met zijn schilderij "de oude man " .
73 De bovenste helft van het schilderij stelt een cirkel voor , een uit de ruimte losgemaakte zon ,omgeven door roodachtig-oranje bestraalde wolken ,allen voorgesteld door krommen ,zoals de menselijke gedaante van de man zelf .
In het duistere gebied onderaan het schilderij , onderscheidt men enkel een grote donkere driehoek , die de compositorische tegengesteldheid uitbeeldt tussen de geestelijke wereld bovenaan , en de stoffelijke wereld onderaan .
Men zou dit kunnen vergelijken met de tegenstellingen vuur en water of lucht en zandige aarde . De naar omhoog gerichte punt van de donkere driehoek kenmerkt daarbij de opwaartse beweging , die in al ons streven aanwezig is ,maar ook het groeien van alle planten naar het licht toe . De zon is daarbij de centrale schijf van de compositie , onze schepper en levens- instandhouder volgens de aloude traditie van de indianen in Zuid-Amerika. De rol van de lucht als verspreider van de zaden van planten , wordt weergegeven door de wind die met kracht tegen de baard van de man blaast .
Als derde voorbeeld bekijken we "de schreeuw " door E. Munch ,waarin een krachtig kontrast tussen ovale vormen en rechte lijnen ,een bijna ondraaglijke spanning veroorzaakt .
74 Munch De Schreeuw 74a
Op en naast de brug domineren de rechte lijnen ,en in de zee en de lucht overheersen gebogen lijnen die onder vertikale of scherpe hoeken staan t.o.v. de rechte lijnen .De lijnen zijn nadrukkelijk ruw voorgesteld ,zodat ze de zintuigen bijna pijn doen.Dit kan ook gezegd worden over de ovaal-achtige vorm van het gezicht met een door pijn , angst of overdreven luid lawaai , verwrongen gelaatsuitdrukking en wijd geopende mond .De vertikaal geplaatste handen schieten naar omhoog uit het gebogen lichaam ,en schermen ofwel de oren af , of ondersteunen een gekweld hoofd .Alleen de twee figuurtjes aan de linkerkant van het schilderij , brengen enige rust teweeg in kontrast met de gepijnigde hoofdfiguur ,die met haar stille schreeuw de omgeving doet sidderen .Dit is een disharmonie ,omdat er geen binding is tussen de figuur op de voorgrond en de twee op de achtergrond.Daardoor ontstaat een druk , een pressie , de ex-pressie van de op dat ogenblik tegenstrijdige gevoelens .
75 Watteau
Bekijken we als vierde voorbeeld "de liefdestoonladder " van Watteau , waarvan de compositie zich op het eerste gezicht baseert op een eenvoudige driehoekige vorm.Deze verleent stabiliteit aan het schilderij met een stevige horizontale basis.Binnen de grenzen van de driehoek heeft Watteau een spanning tussen de twee hoofdfiguren geschapen door ze naar elkaar te laten toebuigen. Wanneer men de middellijn door de guitaar van de man begint te volgen ,kan men het schilderij ook op een andere basis-wijze bekijken ,namelijk met de driehoek verstoord tot een diagonaal die de guitaar volgt en een andere diagonaal , getrokken van de linker bovenhoek naar de rechter onderhoek , tussen de twee figuren door . Zo kan men verder gaan ontleden ,waarbij men tot de vaststelling komt ,dat het schilderij kan beschouwd worden als geometrisch opgebouwd uit een reeks ruiten en driehoeken ,waarbinnen de verschillende elementen van de afbeelding geplaatst zijn .
76 Watteau en hoedenmaakster : ontleding 77 Hoedenmaakster
Vijfde voorbeeld : " de hoedenmaakster " door Dégas .een schilderij dat zich-herhalende vormen toont , vormpatronen met contouren .De meest voorkomende aflijning , is deze van de cirkelvormige hoeden.Maar de afbeelding zit ook vol met andere rondingen : de boezem van de vrouw , haar rok ,de afgeronde hoek van de kist waarop de paarse hoed rust ,enz.Bovendien munthet schilderij uit door de plasticiteit van de licht- en schaduw-werking .
Als zesde en laatste voorbeeld , onderzoeken we de invloed van het gebruik van kleuren in een schilderij van Van Gogh : " Café-terras bij avond " .
78 Van Gogh Café-terras
Kleur spreekt ons gevoel aan , zoals de warme kleuren rood ,geel , die maken dat we ons opgewekt voelen , terwijl de koude kleuren blauw ,paars , groen ,grijs , ons deprimeren en emotioneel afremmen .
Rood is een opdringerige kleur ,die een gevoel kan doen ontstaan van opwinding, drama,agressiviteit,opwaarts gerichte spanning.De rode kleur zal de plaats waar ze geschilderd is ,meestal een voorgrond , naar voor trekken , terwijl blauw ,paars en groen ,zwart , het tafereel naar achter doen bewegen ,naar achter doen wijken . Claude Monet heeft deze techniek herhaaldelijk toegepast in al zijn bloemen-schilderijen ,waaronder bijvoorbeeld "het klaprozenveld". Daarin laat hij ook alle kleuren kontrasteren met hun komplementaire kleur: rood met groen, blauwmet oranje en geel met paars. Van Gogh heeft met roodachtige tinten zijn café-terras met stoelen ,naar voor getrokken , terwijl hij met een zeer donkerblauwe achtergrond , de sterrenhemel en verafgelegen gebouwen in de straat ,praktisch zwart geschilderd , heeft doen terugwijken .Merk daarbij het perspektief op ,dat vakkundig niet alleen toegepast is op de gebouwen ,maar ook op de menselijke figuren .
De twee gestalten rechts ,die de straat oversteken ,zijn groter voorgesteld dan de twee figuurtjes achteraan in het midden .
178 ,179 De Emmaüsgangers .
------------------------------------------
Caravaggio schildert een verhaal uit de bijbelse geschiedenis , waarin na zijn herrijzenis , Jezus op de weg van Jerusalem naar Emmaüs , twee van zijn discipelen ontmoet . Het schilderij toont het ogenblik waarop diezelfde avond hij zich aan hen openbaart tijdens het diner , door het breken van het brood . Het wordt de twee mannen plots duidelijk dat hun dode leermeester is teruggekomen . Hun verbazing is adembenemend weergegeven , terwijl de herbergier verbijsterd , en niet begrijpend , toekijkt . De rechts gestilderde discipel reageert het theatraalst . Zijn uitgestrekte armen herinneren aan de kruisiging . Deze houding kontrasteert met de even plotse ,maar minder heftige reaktie van de links geschilderde discipel.
Caravaggio schildert in het midden een jeugdige , baardloze Christus ,omdat hij afstand genomen heeft van de angsten en het lijden tijdens de kruisiging en volgens het evangelie zou verschijnen in een andere gedaante . Te midden van rijke , donkere kleurtonen en de omringende schaduwen , baadt zijn gezicht in het licht , dat van links komt , de gebruikelijke positie van de lichtbron in de schilderijen van Caravaggio .
De naar voor gebogen herbergier staat in de lichtstraal ,maar zijn schaduw valt niet op de centrale hoofdfiguur ,maar op de muur ,samen met de schaduw van de linkse discipel , waarmee Caravaggio bedoelt dat niets of niemand zijn hoofdfiguur in de schaduw kan stellen .
250 , 251 : Goya : de derde mei 1808
---------------------------------------------
De derde mei 1808 is een schilderij dat gewijd is aan de gewelddadige onderdrukking en de daaropvolgende massa - executies van Spaanse burgers , die op 2 mei 1808 in opstand waren gekomen tegen de Franse bezetters .
In het vuurpeleton zijn de soldaten afgebeeld als bijna gezichtloze automaten Hun lichamen zijn met elkaar verbonden als een of andere vernietigings-machine.Ze staan bijna onmogelijk dichtbij hun slachtoffers , hetgeen de gewelddadige en tragische aard van het tafereel benadrukt . De aandacht wordt speciaal gericht op de man die met uitgestrekte armen op zijn knieën zit en op het punt staat doodgeschoten te worden.De gezichten van de lotgenoten rondom hem drukken wanhoop en doodsangst uit.Goya schept hier het wrede beeld van een slachthuis ,waarin het bleke hemd van de geknielde man weinige ogenblikken later zal doordrenkt zijn met rood bloed .Op de voorgrond ligt reeds een dode man met gezicht in een plas bloed . Hij is in perspectief getekend met zichtbare verminkingen in het gezicht en zijn uitgestrekte armen duiden op een laatste smeekbede , zoals de armen van het nog levende slachtoffer dat weldra deel zal uitmaken van de stapel dode lichamen op de grond .
Toen koning Ferdinand VII in 1813 weer aan de macht kwam ,stuurde Goya hem een verzoek tot " het herdenken van deze belangrijke en heldhaftige akties en taferelen van onze opstand tegen de tiran van Europa " .
62 Het ontstaan van de melkweg 1580 door Jacopo Tintoretto
Gaius Julius Hygienus , een bibliothecaris van keizer Augustus in de eerste eeuw voor Christus , verklaarde het ontstaan van de melkweg als volgt :
" de oppergod Jupiter had een voorliefde voor sterfelijke vrouwen .Eén van hen ,Alcmene , schonk hem een zoon met de naam Hercules . Toen zijn eigen echtgenote , de godin Juno , eens een dutje aan het doen was , drukte hij de baby Hercules tegen haar borst om hem van de melk van de onsterfelijkheid-wording te laten drinken . De godin werd wakker en sprong verschrikt op .Bij die beweging spoten de melkdruppels in het firmament ,waar ze meteen in sterren veranderden . Juno beval daarop aan twee slangen de geadopteerde baby te vermoorden ,maar het jongetje was inmiddels al onsterfelijk geworden en zeer krachtig door het drinken van de melk , en hij wurgde de slangen ".
De Venetiaanse kunstschilder Jacopo Rubusti , beter gekend als Tintoretto , had een voorliefde voor theatrale effekten . Toen Tintoretto , in Venetië , tussen 1578 en 1580 , de melkweg schilderde , had hij het erg druk met het uitvoeren van allerlei schilderijen in staatsopdracht .Alleen met behulp van assistenten ,kon hij aan de grote vraag naar zijn werken voldoen . De melkweg heeft hij echter helemaal alleen geschilderd , en wel twee keer.Toen de National Gallery in Londen het olieverfschilderij in 1972 restaureerde, bleek dat zich onder het verfoppervlak een eerste versie bevond ,met dezelfde voorstelling maar snel en impulsief geschilderd , dus niet zo mooi uitgewerkt.Waarschijnlijk is de reden voor de overschildering van deze oorspronkelijke versie te zoeken in het feit , dat nog vóór de voltooiing van dit eerste schilderij , als potentiele koper , keizer Rudolf II ten tonele verscheen , die besloten had kunst te gaan verzamelen .Deze koper stelde toen de hoogste kwaliteitseisen aan het "fabeltjes-schilderij ,waarbij Jupiter een kleine Bacchus tegen de boezem van Juno houdt " .Hercules werd dus hier Bacchus (de drinker ) genoemd , en het schilderij kreeg een plaats in het keizerlijk paleis te Praag .
Praag werd in 1648 door Zweedse troepen veroverd , en de soldaten namen de schilderijen van Rudolf II mee als oorlogsbuit . Hierdoor werd het schilderij over een derde van zijn oppervlakte beschadigd . Een schets die de keizerlijke hofschilder Jacob Hoefnagel te Praag van Tintorettos schilderij maakte ,laat zien hoe het doek er oorspronkelijk uitzag .Op die schets is onderaan ook een tweede naakte vrouw te zien , die waarschijn-lijk Jupiters geheime minnares Alcmene voorstelt , want ze is geschilderd in een aardse omgeving .Ze ligt op de grond tussen lelies , die zouden ontstaan zijn door verloren gegane, niet ten hemel gerichte , maar naar de aarde neervallende melkdruppels . Deze variant op de legende ,komt voor in een Byzantyns traktaat over plantkunde dat in 1538 in Venetië gepubliceerd werd , dus nog vóór Tintoretto zijn schilderij maakte , maar waarin hij het motief voor zijn inspiratie zou gevonden hebben , en hij schilderde de climax van deze legende, namelijk het moment dat de naakte Juno ligt te slapen op een wolken-bed , hoog in de hemel ,en een verschrikte beweging maakt op het ogenblik dat Jupiter de baby met zijn mond tegen haar borst duwt . De schilder kende ook een dokter , die in het bezit was van een medaille , waarop het wapenschild van zijn familie stond , en waarop Hercules aan de borst van Juno afgebeeld was ,inclusief sterren en lelies.Deze dokter had ook natuurkunde en sterrekunde ge-studeerd .Hij was steenrijk geworden door de verkoop van allerlei drankjes , en had Tintoretto verschillende schilderijen laten vervaardigen , zoals gebleken is uit meerdere teruggevonden kwitanties .Daarop is de ijdele dokter , die ook een borstbeeld had laten vervaardigen op de facade van een kerk ,waarvoor hij duur betaalde ,vereeuwigd met zijn door Tinto-retto voorgestelde kop op een aantal schilderijen over de heilige Marcus
De eerst geschilderde versie van de Melkweg ,was klaarblijkelijk ook besteld door deze dokter , tot de in 1576 gekroonde keizer Rudolf II op-dook , die zich op staatsieportretten graag liet afbeelden met leeuwenvel en knots , de attributen van Hercules . Het kostte de keizer dus niet veel moeite als heerser en overheerser, het schilderij van de oorspronkelijke besteller , de dokter , af te snoepen . In 1583 verliet hij Wenen ,en trok zich in Praag terug in het koninklijk paleis , als rooms-duitse keizer , die behalve drie Tintorettos ,ook schilderijen verzamelde van Dürer en Titiaan .De keizer is nooit getrouwd en had geen nakomelingen . Hij hield van het "visueel genot bij het bekijken van schilderijen " .Hij liet ook een sterrenwacht bouwen , vlakbij Praag , voor het bekijken van de sterren -hemel ,nadat hij de theorie van Johan Kepler (eveneens te Praag ) over de telescoop had bestudeerd .Rudolf II werd aldus bekend als bevorderaar van kunsten en wetenschappen .
69 Caravaggio schildert Judith en Holofernes : de onthoofding van Holofernes
De ware naam van Caravaggio was Michelangelo Merisi ,geboren in 1571. Bij een siciliaanse kunsthandelaar moest hij oorspronkelijk drie koppen van mensen ,per dag schilderen , in ruil voor wat eten ,vooral rauwe groente , in een Lombardisch dorp ,bij Bergamo .In 1590 vertrok hij naar Rome.
Aan het einde van de 16e eeuw , de periode waarin Caravaggio zijn schilderij in Rome maakte , stonden in deze hoofdstad veel aktiviteiten in het teken van de gewelddadige strijd tegen ketters .Het was de tijd van de contra-reformatie. De katholieke kerk probeerde de gebieden terug te veroveren ,die in de eerste helft van de 16e eeuw,afvallig waren geworden. Engeland ,Zweden en delen van de Nederlanden ,Frankrijk , Duitsland en Zwitserland ,hadden de ideeën van Luther en Calvijn overgenomen .Ze erkenden de pauselijke autoriteit niet langer en betaalden ook geen be-lastingen meer aan Rome . De verzamelde kerkvertegenwoodigers , slaagden er in geestelijke vernieuwingen door te voeren , en van de kerk een slagvaardige organisatie te maken .Het bestuur van de kerk werd in Rome gecentraliseerd en de religieuze orden kregen meer macht,vooral de jezuïten die op militaire wijze , ketters simpelweg uitroeiden .Dit gebeurde ook in Parijs waar in 1572 duizenden hugenoten werden vermoord omdat ze het geloof van hun koning niet aannamen .De protestantse vorsten moesten er ook aan geloven , ze werden vogelvrij verklaard , en katholieke religieuze fanaten brachten hen om het leven , waaronder Willem van Oranje , en Hendrik IV van Frankrijk . Elizabeth I van Engeland overleefde een aantal aanslagen .
Een bekoorlijke , rijke weduwe , had haar rouw afgelegd .Judith was voor veel godsdienstfanaten , het lichtend voorbeeld van de moordenares op ketters,waarbij ze gevoelloos en vastberaden te werk ging. Eén van haar slachtoffers , Holofernes , moest stervan , omdat hij " heiden " was ,die de joden wilde dwingen een Assyrische koning , in plaats van Jehova , te aanbidden . Op het ogenblik dat ze wist dat Holofernes zich bedronken had en weerloos op zijn bed lag uitgestrekt , drong ze zijn woonst (waarschijnlijk een tent) binnen , en met de woorden van " god van Israël , geef mij de kracht " , greep ze zijn zwaard en sneed hem de keel over . Daarna liet ze het zwaard nog tweemaal op zijn nek neerkomen tot ze het afge-slagen hoofd in haar handen hield en het overhandigde aan haar kamenier , zeggend " steek hem maar in de levensmiddelentas " .
Toen Caravaggio deze gebeurtenis in 1599 schilderde ,hield hij zich aan de beschrijving uit de bijbel , maar hij liet de kamenier niet buiten wachten,maar beeldde haar naast haar bazin af , omdat de gerimpelde huid van de helpster een welkom kontrast vormde met de perzikhuid van de executeerster .Caravaggio heeft als model voor deze laatste , zijn geliefde Lena gekozen , het meisje dat volgens een politieverslag uit 1605 ook wel als prostitué werkte op de Piazza Navona . Het is geweten dat veel geestelijken en pelgrims , met deze armoedige vrouwen het bed deelden in ruil voor wat " liefdadigheid " .In het heilige jaar 1600 telde Rome meer dan een miljoen bezoekers , waardoor de meisjes uiteindelijk toch een behoorlijk inkomen hadden ,overwegend dat er weinig andere mogelijkheden waren om geld te verdienen , want Rome kende geen handel of nijverheid.
Andere kunstenaars ,beeldden Judith af met het hoofd van Holofernes in de hand.Caravaggio toont echter het wrede ogenblik van de onthoofding zelf. Dit is niet ongewoon in die periode, waar elke kunstenaar op de markt hoofden kon kopen die vastgespijkerd tegen een houten wand , als souvenir aangeboden werden door de kerkelijke staat , die alle " bandieten " uitroeide , zon 27000 per jaar .Elke dag werden " verse " hoofden van pas onthoofden aangevoerd . Toen de 22-jarige Beatrice Cenci in 1599 onthoofd werd , wegens de moord op haar vader , stond Caravaggio erbij te kijken .Het hoofd werd daarna eerst voor het groot publiek tentoongesteld , liggend op een zwarte doek , en s avonds verlicht door twee fakkels , vooraleer het te koop aangeboden werd . Dit verklaart waarom Caravaggio gefascineerd raakte door onthoofdingen , waarvan hij er nog talrijke schilderde , onder meer in 1603 en 1608 . Waarschijnlijk is de geschilderde Holofernes een zelfportret,waarin hij zich op masochistische wijze identificeert met een slachtoffer van bruut geweld . Sommigen zeggen dat Caravaggio een sadist was . Hij weigerde te schilderen naar het schoonheids-ideaal van de Renaissance . De maagd Maria schilderde hij als een opgezwollen lijk , opgevist uit een rivier.
Vrouwen werden met gerimpeld gezicht en verweerde handen geschilderd . Hij heeft nooit een mooi naakt model geschilderd ,enkel geweld , behalve dan als uitzondering de Emmaüsgangers ".
Hij bracht twee personen om het leven door messteken en was steeds bereid om te duelleren en te vechten . Daardoor moest hij ,achtervolgd door de politie , Rome ontvluchten . Van toen af ,leed hij aan vervolgingswaanzin . In 1610 stierf hij in miserabele omstandigheden in ballingschap .
129 De dood van Marat 1793 door Jaques-Louis David
De Parijse journalist Jean-Paul Marat lag in zijn bad , waar hij verlichting probeerde te vinden voor een huidaandoening , en tegelijkertijd drukproeven van zijn krant verbeterde . Charlotte Corday , een jonge aristocratische vrouw uit de provincie , was op aanwijzing van Marat zelf , nadat ze aangebeld had , het huis binnengedrongen tot in de badkamer ,en ze bracht de man om het leven met een messteek . Dit gebeurde op 13 juli 1793.
Daarmee had de Franse revolutie er een martelaar bij , want Jean-Paul Marat was een van de populairste revolutionairen en hij werd vereerd door de armen voor wie hij het in zijn blad " LAmi du Peuple " = de Volksvriend , steeds weer opnam . De royalisten haatten hem echter , en iedereen wist dat hij verantwoordelijk was voor de septembermoorden , waarbij de gevangen tegenstanders van de revolutie massaal afgeslacht werden . In januari 1793 had hij ook een beslissende medestem uitgebracht over de executie van de koning . Jacques-Louis David had ook voor de executie van de koning gestemd . David was ook de regisseur van het feest van de revolutie , een groot propagandistisch spektakel waarbij de pracht en praal van de Renaissance tentoon gespreid werd . Al degenen die echter vroeger daartoe bijgedragen hadden ,waren er niet meer .De vorsten waren afgezet en onthoofd , de priesters waren verjaagd en alle kerken gesloten. David kreeg de officiële opdracht om van de moord op Marat een propaganda-schilderij te maken . Het werk van 165 cm x 128 cm is te bekijken in het Koninklijk Museum voor schone Kunsten te Brussel . De vermoorde journalist werd in een voormalige kerk opgebaard met ontbloot bovenlichaam , zodat iedereen de dodelijke wonde goed kon zien . De badkuip stond er , samen met de houten kist ,die hij als tafel gebruikt had , inclusief inktpot en ganzenpen. De voorwerpen werden als relikwieën behandeld en tijdens de rouwstoet weerklonk elke vijf minuten een kanonschot .
Veel schilderijen van David zijn bewaard gebleven . Hij werd zowel beïnvloed door de Renaissance als door de antieke kunst van de Romeinse oudheid .David had een voorkeur voor grote formaten en grootste gebaren.De compositie was monumentaal maar bijzaken liet hij weg .Door de grote afmetingen van zijn schilderijen kon het publiek ze ook van op afstand bekijken , en dat was in die periode ook wel de bedoeling om de volksmens artistiek gevoel bij te brengen en tegelijkertijd ,de propaganda - machine te dienen .
De moeder van de jonge Marat was een Zwitserse , en zijn vader was een monnik. Hijzelf studeerde medicijnen en natuurkunde ,en hij schreef een verhandeling over kleuren . Hij bleef ondanks hard werken , arm , en in 1774 , vijftien jaar vóór het uitbreken van de Franse revolutie , publiceerde hij in Engeland " de ketenen van de slavernij : over de gewetenloze uitbuiting van het volk door de vorsten " . In 1789 ,het eerste jaar van de revolutie , richtte hij de hierbovenvermelde Volkskrant op .Hierin schreef hij onder meer zeshonderd afgehakte hoofden zullen onze vrijheid en ons geluk garanderen , gericht tegen royalisten , profiteurs, bourgeoisie ,adel, en de rijken . Alhoewel Marat dus in de grond een fanatieke demagoog was geweest , schilderde David hem in de dood met de verheven gelaatstrekken van een deugdzame held .David had Marat de dag voor de moord nog bezocht en hij had het papier en de inkt op de provisorische tafel , de kist die voor de badkuip stond , nog goed in het geheugen . In werkelijkheid stond de badkuip voor een muur waarop zuilen geschilderd waren , maar David heeft in plaats daarvan gekozen voor een sobere , donkere achtergrond , zijn stijl huldigend om details weg te laten , en vooral om de aandacht van de kijker te concentreren op de hoofdfiguur.
Op de kist ligt een bankbiljet en een brief ,waarop te lezen is : " geef dit biljet aan de moeder van vijf kinderen , van wie de echtgenoot voor de revolutie gestorven is ". David heeft met opzet de houding waarin Marat met bengelende arm op een wit laken over de badkuip naar beneden overhelt , vergeleken met die van Christus , zoals deze laatste door sommigen bij de kruisafdoening geschilderd werd , alhoewel David zelf een ongelovige was , die eraan meegeholpen had , priesters te helpen executeren .
Het geschilderde mes , vooraan links op het schilderij , werd door de 24-jarige moordenares Charlotte de Corday , de dag daarvoor gekocht . Ze stamde uit een verarmd adellijk geslacht ,en was afgestudeerd aan een van de duurste kloosterscholen van het land. Haar vader en oom die priester was ,waren het land uitgevlucht , en haar verloofde en zijn broer waren door de revolutionnairen terechtgesteld . Ze hekelde de huichelachtige demagogen die zich met geweld de macht over de Republiek hadden toegeëigend . Hiermee bedoelde ze onder meer Marat " die ze reeds vier jaren beu was ". Vier dagen na haar arrestatie , werd Charlotte op het schavot onthoofd .De beul wilde haar het aanzicht van de executie besparen door een zwart doek over haar ogen te leggen , maar ze duwde hem opzij , en legde zelf haar hoofd in het gat onder de valbijl van de guillotine .
147 148 151 Eugéne Delacroix (1798-1863) : 1827 : de dood van Sardanapalus .
De Assyrische koning Sardanapalus had zijn hoofdstad drie jaar lang tegen de Aziatische vijand verdedigd , vertelt de Griekse schrijver Diodorus in de eerste eeuw voor Christus . Maar toen de Eufraat buiten haar oevers trad en de stadsmuur vernielde , gaf hij zich gewonnen .Hij liet in zijn paleis een reusachtige brandstapel oprichten , met de bedoeling al zijn goud en zilver te verbranden , alsook de complete koninklijke garderobe . Vervolgens sloot hij zijn concubines , eunuchen en zichzelf op in de ruimte die in het midden van de brandstapel was uitgespaard en leverde zichzelf en zijn paleis over aan de vlammen . Alles ,waaraan hij plezier had beleefd , moest verdwijnen . Hij was een onverantwoordelijke egoïst , die als übermensch besliste over het in de dood jagen van tientallen vrouwen en concubines , samen met hun kinderen , en op zijn grafsteen stond : " ik heb gegeten , gedronken , en mij met de vele vrouwen altijd goed vermaakt " . Hij overtrof al zijn voorgangers in luxe en luiheid , en smeerde zich dagelijks van kop tot teen in met cosmetica die zijn huidskleur lichter maakten. ( cfr . Michael Jackson ) .
De toen bijna 30-jarige Eugéne Delacroix , schilderde hem op een groot doek , 3,95 meter bij 4,95 meter , uitgestrekt op een reusachtig rood bed , dat van de linkerbovenhoek tot de rechter onderhoek van het schilderij loopt . Helemaal bovenaan links ligt Sardanapalus ,lui uitgestrekt op het bed , terwijl hij zich door een meisje met Indische of Turkse tulband laat bedienen , die op een schaal een karaf wijn draagt met bijbehorend glas waarin een vergiftigd poeder gestrooid is "om hem het sterven te verzachten " . Het draagtafeltje is versierd met de Egyptische gevleugelde zon .Het meisje weet dat ze in de vlammen zal tenonder gaan . Het schilderij werd gemaakt voor het Parijse Salon van 1827/1828 , met de kenmerken van de Romantiek , hier een combinatie van erotiek en dood . Een doodsorgie wordt afgebeeld , waarin een donkere Nubiër zijn zwaard tot aan het handvat ramt in het paard van een aanvaller . De naakte vrouwen zijn al dood of staan op het punt doodgestoken te worden . Rechts bovenaan brandt het aangestoken vuur en brengt grote rookpluimen voort . Sardanapalus kijkt ongeïnteresseerd naar het spektakel , wel beseffend dat het zijn laatste momenten zijn . Hij toont hiermee opnieuw een totaal gebrek aan sociale en ethische normen , als voormalig absoluut heerser .Men weet ook dat deze aristocraat zich overgaf aan incestueuze relaties met de vele meisjes onder zijn groot aantal kinderen "met onrembare wellust en zinnelijkheid ,ziek van genotzucht " .
Eugene Delacroix heeft als typische romantische schilder gevochten tegen een bekrompen en materialistische maatschappij ,van mensen die de roemrijke veldtochten van Napoleon hadden meegemaakt , en die zich tevreden stelden met het tellen van hun geld , maar die zich daarbuiten verveelden .Delacroix zelf was een emotioneel , en hij heeft deze nuchteren door elkaar geschud met zijn hartstochtelijke taferelen ,en zijn hernieuwde belangstelling voor het exotische Oosten , de Oriënt : een niet - Europees fabel-en dromenrijk . In deze gedachtengang , heeft zonder twijfel de veldtocht of expeditie van Napoleon naar Egypte , een rol gespeeld , waar deze in 1798 een zege behaalde , vlakbij de pyramiden van Cheops . Dit leidde tot een belangstelling van vele kunstenaars , niet alleen Delacroix , voor dit nauwelijks gekende deel van de wereld . Ze schilderden ook de wreedheden , begaan tijdens de oorlog van de Grieken tegen de Turken , als verlangen naar verandering , om te ontsnappen aan het verstikkend maatschappelijk klimaat in Europa . Delacroix had reeds als schooljongen , tekeningen van Turken en hun harems gemaakt. In 1832 reisde hij , als begeleider van een Frans diplomaat , naar Marokko en Algerije. Hij schreef : " door hetgeen ik gezien heb , ben ik overweldigd en gefascineerd ". Delacroix hield ook van paarden .Hij tekende ze al vanin zijn jeugd en beelde ze af in zijn schilderijen , zoals onderaan links in het Sardanapolis schilderij : het paard is met zijn in staartjes gevlochten manen en zijn gouden versieringen bijna zo mooi gemaakt als een vrouw . Hiermee wordt ook verwezen naar het feit dat Sardanapolis zich soms verkleedde en optuigde zoals een vrouw , met kostbare sieraden en in vrouwengewaden . Het geschilderde paard symboliseert ook de onstuimigheid van de Arabische volbloed .
153 156 Adolph Menzel : Het fluitconcert van Frederik de Grote in Sanssouci 1850
Frederik de Grote , of Frederik II van Pruisen , was tussen 1844 en 1852 , erg geliefd als muzikant . Als fluitspeler , werd hij zelfs het middelpunt van een opera , getiteld : een legerkamp in Silezië .Het stuk ging in 1844 in premiere ter gelegenheid van de opening van het nieuwe konink-lijke operagebouw in Berlijn .Toen hij nog niet zo lang koning was , bracht Federik II eens incognito een bezoek aan Nederland. Omdat hij niet herkend wilde worden , deed hij zich voor als rondreizende fluitist. In een Amsterdamse herberg bestelde hij pastijtjes .maar de eigenares twijfelde of hij wel in staat zou zijn te betalen . Zijn metgezellen verzekerden haar , dat hun vriend een vertreffelijk muzikant was , en hij in 1 uur spelen , het geld voor het bestelde , kon betalen .De herbergierster vroeg Frederik toen iets te spelen ,wat hij ook deed . Ze raakte helemaal in vervoering door het spel , en begon meteen het gevraagde te bakken...
In 1850 begon Menzel het fluitconcert te schilderen . In 1852 was het voltooid en het hangt nu in de National Gallerie te Berlijn .De plaats van de handeling is het paleis Sanssouci te Potsdam , maar dan wel een honderdtal jaren vroeger ,rond 1750 . Om het schilderij te kunnen maken , heeft Menzel opzoekingswerk verricht in geschriften van adellijken , die Frederik II goed gekend hadden . Zolang de koning recht staat , mogen de gasten niet gaan zitten . Enkel de pianist zit neer aan de cembalo , een voorloper van de piano ,(zoals het clavecimbel ),en degene die de bladen van de partituur omkeert , of een quatre-main pianospeler . Alle anderen staan recht ,behalve enkele adellijke dames .Het zijn degenen die het geluk hadden , uitgenodigd te worden . Het was inderdaad een eer , voor een avondconcert in Sanssouci , uitgenodigd te worden . Iedereen kwam dan , ook degenen die zich niet voor muziek interesseerden , zoals de uiterst rechts geschilderde man ,die Pierre Louis Moreau de Maupertuis is, een wiskundige en geograaf die als eerste bewezen heeft , dat de polen van de aarde afgeplat zijn . Voltaire ( Frederik II sprak beter frans dan duits ! ) werd vroeger ook uitgenodigd , maar hij had de koning eens beledigd , en sedertdien mocht hij niet meer komen . Graaf Gustav Adolf von Gotter , die Pruisisch gezant te Wenen was , en daarna hofmaarschalk aan Frederik s hof ,staat met een pruik afgebeeld .Hij was vaak op reis om bijzondere missies te volbrengen .Frederik nodigde geen ministers of officieren uit op zijn muziekavonden , maar oude bekenden en vrienden , die overconversatietalent beschikten . Van zijn drie broers , met wie hij in geen goede verstandhouding leefde , is er ook geen spoor te bekennen. Ook zijn echtgenote ontbreekt , met wie hij gedwongen werd in het huwelijk te treden , door zijn vader Frederik Willem I . In feite leefden ze gescheiden , hij te Potsdam en zij in Berlijn ,en ze hadden dan ook geen nakomelingen . De vrouw onder de kroonluchter , is Frederiks zuster Wilhelmina die getrouwd was met de markgraaf van Bayreuth . In haar jeugd was ze een grote steun geweest voor haar drie jaar jongere broer , die erg leed onder de barbaarse strengheid van hun vader en de gevoelloze opleiding aan de militaire academie . Ze is de enige vrouw in zijn leven geweest voor wie hij een blijvende genegenheid koesterde . Wilhelmina had nog een zuster , Amalia die ongetrouwd bleef en overste werd van een protestants vrouwenklooster , dit door toedoen van Frederik II , die ze daardoor in feite van het hof verwijderde . Mendel schildert vier vrouwen ,waardoor de indruk ontstaat dat Frederik II op vrouwen gesteld was . Dit is onterecht , want de koning moest niet veel van hen hebben ,en had in tegenstelling tot de meeste vorsten in zijn tijd , geen minnaressen . Hij omringde zich bij voorkeur met intellektuele mannen. Over zijn hofdames sprak hij als over " akelige wijven die men van ver kon ruiken en waarvan de mooisten binnen de kortste tijd verdwenen door te trouwen " .
Tijdens het bespelen van de dwarsfluit , beheerste Frederik het instrument tot in de perfectie op gebied van toonvorming ,vingertechniek en voordracht . Hij componeerde zelf verschillende sonates . Zijn fluitleraar was Johann Joachim Quantz ,voor wie hij veel waardering had , en die voor hem driehonderd werken componeerde . Hetzelfde kon niet gezegd worden van Carl Philipp Emanuel Bach ,( één van zonen van Johan Sebastian Bach , in 1750 overleden) die hem begeleidde op de cembalo , een voorloper van de piano. Op het eerste zicht lijkt deze zich op de koninklijke solist te concentreren , maar de aandachtige toeschouwer kan zien dat zijn gelaatsuitdrukking afwijzend en neerbuigend is . Dit ligt aan de aard van Bach zelf , die in muzikaal opzicht geen andere mensen boven zich duldde , en dat ook liet merken . Alhoewel hij de koning 28 jaar begeleidde , werd hij veel minder betaald dan Quantz , of bijvoorbeeld een Italiaanse zangeres . Door een clausule in het kontrakt , verhinderde Frederik , dat Bach in een ander land een beter betaalde job zou zoeken. In 1767 lukte dat wel , en Bach mocht naar Hamburg reizen om daar Georg Philipp Telemann als muziekdirekteur op te volgen .
5 Enkele van de honderden vrouwen die schilderden.
Vrouwen , die schilderden in de loop van de kunstgeschiedenis . ----------------------------------------------------------------------------
Als
men zowel de schilderkunst , als de geschiedenis van de muziek
overloopt gedurende de diverse decennia en eeuwen ,krijgt men de indruk
dat enkel mannen schilderden.
Dit is te wijten aan de eeuwenlange achteruitstelling van de vrouw . Bedenken we bijvoorbeeld ,dat in ons eigen land , België , de vrouw pas stemrecht verworven heeft in 1952 . Ook nu nog wordt de vrouw 5% tot 15% minder betaald dan de man voor een gelijkaardige job , en dit afhankelijk van de leeftijd van de vrouw .
Het is ook bekend dat niet Einstein de
relativiteitstheorie uitgevonden heeft ,maar zijn eerste echtgenote ,
die een zeer bekwame licenciate in de wiskunde en in de
natuurwetenschappen was .De rest van zijn idee heeft hij gepakt uit
geschriften die binnenkwamen op het oktrooi-bureau in den Haag , toen
hij daar werkzaam was . Iedereen weet dat Einstein een minder dan
middelmatig student was aan de universiteit , toen hij studeerde
en regelmatig gebuisd was . Hoe een dubbeltje
rollen kan door de kortzichtigheid van degenen die verblind waren door
de schijn ,en niet de vrouw achter hem gezien hebben .
De
film-"thrillers" , met andere woorden , de "horror"-films
,gemaakt door Alfred Hitchcock , met " a spoon of
horror " , een lepel verschrikking , daarvan was het verhaal , het
scenario , de gehele opvatting , niet door hem geschreven en tot in de
details uitgewerkt , maar door zijn echtgenote . Hij stak dus de
pluimen op zijn hoed ,en ging met de eer en de roem lopen in de ogen
van de gehele wereld ,terwijl zijn vrouw alles uitgedacht
had , en zij de werkelijke motor achter het hele opzet was .
De zuster van Mozart die 80 jaar oud geworden is , terwijl Mozart zelf geen 40 jaar oud geworden is door een geslachtsziekte , zei " ik speelde veel beter viool dan hij ,maar bij onze optredens voor koningshuizen en andere adellijke gezelschappen ,werd altijd over hem gesproken , hij werd in het daglicht gesteld , en ik bleef in de schaduw ". Ze haatte de mannen en heeft nooit willen trouwen . Gelukkig bestaan er van de familie Mozart een aantal mooie schilderijen ,waar men de Mozart's dochter/zuster onder meer clavicord ziet spelen ,een voorloper van de clavecimbel en van de piano , in gezelschap van haar broer en haar vader .
De vrouwen zijn zich de voorbije jaren bewust geworden van hun waarde als kunstenaressen , en ze zijn beginnen boeken daarover publiceren . Tot nu toe heb ik er drie gevonden in onze bibliotheken maar ook op het internet komen nu talloze sites voor met schilderijen van vrouwen .
In een bibliografie zal ik alle geraadpleegde werken
vermelden over alle hoofdstukken betreffende de schilderkunst , die ik
op het ogenblik op de PaintingHistory- site aan het zetten ben . Dat
zijn dan zowel de talloze boeken over schilderkunst die men in bibliotheken als in Deurne en Schoten kan vinden en in de centrale bibliotheek te Antwerpen-stad , alsook de internet-sites , waar soms op 1 enkele site , duizenden schilderijen aangeboden worden .
Willy Acke , december 2004
P.S. Voor schilderijen door vrouwen , kijkt U ook naar :
04 Dansen in de schilderkunst . -------------------------------------
De Zuid-Amerikanen zeggen : "bailar es synonimo de vivir " : dansen is synoniem met leven . Dat hebben een groot aantal schilders , niet alleen in Latijns-Amerika , maar door de eeuwen heen in alle landen , vertolkt in hun schilderijen ,waarvan er in de foto-map met dezelfde naam slechts een handvol afgebeeld zijn . Bij de hierbijgaande afbeeldingen van schilderijen , zitten er ook twee fotos uit musicals , de fameuse dansfilms met Fred Astaire en Gene Kelly en hun gracieuze partnerinnen zoals onder meer Cyd Carisse , die met beide vernoemden in verschillende films danste . Naar dergelijke fotos of film-uittreksels kan men ook schilderijen maken . Dat is dan natuurlijk weer een andere stijl ,dan zelf een danspaar uit te denken en op doek te zetten ,of naar dansende paren als modellen te schilderen in een ballroom of danszaal .
/ W.A.
P.S. Deze schilderijen zijn niet genummerd , en ook de periode in de kunstgeschiedenis is niet vermeld , net zoals bij de rubriek "schilderende vrouwen door de eeuwen heen ".
De Renaissance is de uitloper van de Gothiek , die zelf volgde op de Romaanse kunst. Renaissance kunst betekent in feite " herboren kunst uit een nieuwe tijd ".
Het schilderij heeft niet langer een dienende funktie ,maar daagt de kijker uit met meer perspektief en gedurfde afmetingen , portret als de juiste weergave van het individu en beginnende landschapschilderkunst als juiste weerspiegeling van de natuur. In Italië gebeurt dit onder meer door Botticelli en in de Nederlanden door de gebroeders Van Eyck , Rogier van der Weyden , Memling en Jeroen Bosch ,deze laatste als schepper van spookachtige beelden en kreupele bedelaars .De duitsers worden zich van de nieuwe stijl bewust door de reizen van Albrecht Dürer (1471 -1528 ) naar Italië ,vooral naar het progressieve Florence . Het was de tijd dat oud duits en oud nederlands sterk op elkaar geleken .Ook de Italiaanse architectuur en beeldhouwkunst scheerden hoge toppen met mooie voorstellingen van het menselijk lichaam en daaromheen gedrapeerde gewaden en toga s ,met krachtig gemodelleerde driemensionele massa s .
Voor het eerst werd over de Rinascitá,de wedergeboorte van de kunst gesproken , waaronder niet een verwijzing naar de klassieke oudheid werd bedoeld,maar een nieuwe ervaring van de werkelijkheid naar het model van de reeds in 1350 verschenen Decamerone van Giovanni Boccacio . Giotto sprak over de herontdekking van de wereld en de mens ,de ruimte en het landschap.Leonardo Da Vinci voegde er aan toe , dat de natuur niet alleen moest afgebeeld worden ,maar in volmaaktheid moest getoond worden ,perspektief inbegrepen ,d.w.z. niet ontoelaatbaar mocht vereenvoudigd worden,maar voorgesteld naar de juiste zintuigelijke waarneming .Ook met mensen , afgebeeld met hun echte afmetingen en met het zelfbesef dat ze unieke persoonlijkheden waren ,niet meer de vernederende dwerggestalten waarmee ze in de middeleeuwen geschilderd werden om hun landheren te plezieren die hen als bezit mochten beschouwen. De wereldlijke schilderkunst van de middeleeuwen bestond vooral uit muurschilderingen in burchten ,kastelen en voorname stadhuizen ,waarbij de verf a secco ,d.w.z. op een reeds gedroogde kalkpleisterlaag , werd aangebracht .
Venetië en Toscana ( met Rafaël :1483-1520 ) , volgden Florence , zoals vele andere steden ,in de ommezwaai van het theocentrisch wereldbeeld naar een anthropo-centrisch wereldbeeld ,met de mens als middelpunt .
Pierro della Francesca 01 Giovanni Bellini 02
Gent en Brugge waren nijverheids-en handels-centra met internationale faam . Rogier van der Weyden (1400 -1464 ) verwierf in die tijd bekendheid .
Het Gentse altaarstuk dat bij ons begonnen was door Hubert Van Eyck ,werd na zijn dood in 1426 , afgewerkt in 1432 door Jan van Eyck ( + 1441 ) .Volgens Vasari (1550) was het Jan van Eyck , die de olieverftechniek had "uitgevonden " . Deze bewering was onjuist , alhoewel er in die tijd meer geschilderd werd met verf op basis van eigeel dan van olie , als bindmiddel .
03 04 05 06 07 08
Terwijl de Italianen de details vaak ,zonder te veralgemenen ,ondergeschikt maakten aan de grote vorm van het geheel , gaven de Vlamingen uit die tijd een overvloed weer van nauwkeurig bestudeerde details .Dit geldt ook voor de 15e eeuwse noord-Nederlandse schilderkunst waarbij het schilderen op houten panelen zich in de 16e eeuw tot een zelfstandig genre zou ontwikkelen ,met naast de vele landschappen , het stilleven . Voor noord-Nederland klopt de stelling , dat de Renaissance de grote kulturele verdienste van de gegoede burgerij was .
Samengevat ,kan men stellen,dat de Renaissance zich kenmerkt door de overtuigende afbeelding van lichaam,ruimte en landschap met juiste detailleringen .
Renaissance en Manierisme .
______________________
De verandering van het wereldbeeld door de vooruitgang in de natuurwetenschappen en de grote ontdekkingsreizen ( ontdekking van Amerika ,Oost-Indische Compagnie,... ) ,de politieke en sociale onrust ,de profane meditatie tegenover het religieuze , de stellingen (protestantisme) verkondigd door Luther ( + 1546 ) ,roept spanningen op , die in de schilderkunst worden weerspiegeld . Leonardo da Vinci introduceert vloeiende kleurovergangen inplaats van afgelijnde kleuren . Michelangelo volgt zijn spoor. Titiaan,Tintoretto,Giorgione en Veronese in Venetië , verbinden in hun prachtige schilderijen ,mens en natuur zoals nooit tevoren. In duitsland munten Dürer ,Holbein ,Grünewald ,Cranach en Altdorfer uit door kwaliteit en diversiteit . Hetzelfde kan gezegd worden van El Greco in Spanje . In de Nederlanden excelleert Pieter Breughel . Met de hierboven vernoemde grootmeesters in de late renaissance tot het jaar 1600 ,is de Europese en in het bijzonder de Italiaanse kunst ,een nieuwe weg ingeslagen door detaillering van de compositie en de monumentale schaal van de figuren.
09 10 11 12
Voorlopers en voortrekkers waren Piero della Francesca ( + 1492 ) en Giovanni Bellini ( + 1516 ). Titiaan (1490 - 1576 ) bestudeerde het werk van Leonardo da Vinci en van Rafaël . Voordat de duitser Dürer naar Italië reisde in 1507 ,maakte hij vooral houtsneden en kopergravures .Daarna sloeg zijn voorkeur voor deze lijntechnieken om naar het oplossen van contouren , en het moduleren van kleur.
Er ontstond een uitwisseling tussen noord en zuid , waarbij schilders uit de Nederlanden ( ook Rogier van der Weyden ) naar Milaan , Venetië , Florence en Napels trokken ,hetgeen zich in hun schilderkunst weerspiegelt ,maar ook Italiaanse meesters , ofschoon in beperkter mate , noordwaarts trokken ,een verkeer van kunstenaars dus in beide richtingen.Ook de Franse koningen en hoven nodigden Italiaanse kunstenaars uit om daar een tijdje te komen werken.
Vasari spreekt over Michelangelos " maniera " ( = werken met goede manieren , ook bij de overweldigend tastbare schilderijen op het plafond van de Sixtijnse kapel) , een term , het "manierisme " die doorgewerkt heeft tot in de barok ,waarbij gelet werd op het niet overschrijden van bepaalde esthetische grenzen in de door de kunstenaar geschapen ruimtelijke voorstelling , bestemd voor het kritisch oog van de toeschouwer .Men maakte echter ook voor het eerst afbeeldingen met picturale middelen , die de voorstelling bedrieglijk deed lijken (bv. een trap die niet eindigt..) , de zogenaamde " trompe-l oeil " .
Het ontstaan van een nieuw wereldbeeld was ook het gevolg van de ontdekkingen in 1409 door Christoforus Columbus,en van de vier ontdekkingsreizen naar Honduras en Zuid-Amerika van de Florentijn Amerigo Vespucci (1451-1512).
Vasco da Gamma (1460-1624) slaagde er over zee in , Indië te bereiken.In het derde en vierde decennium van de 16e eeuw wordt het nieuwe continent Amerika nauwkeuriger onderzocht en vanaf 1528 dringen de Spanjaarden vanuit Mexico diep binnen in Noord Amerika.In 1534 bezetten de Fransen , Canada.
De Pool Nicolaus Copernicus (1473-1543 ) bewijst dat de aarde bolvormig is en rond de zon draait ,idee overgenomen door de Italiaan Galileo Galilei (1564-1642) die ervoor in de ban van de kerk geslagen wordt , welke blijft volhouden dat de aarde een platte schijf is en het centrum van het heelal .
Michelangelo da Caravaggio (1537-1610) kombineert beweging , vormgeving en kleur ,net zoals Michelangelo Buonarroti (-> " de schepping ",:fresco in de Sixtijnse kapel) en Rafaël (1483-1520) . Leonardo da Vinci (1452-1519) schildert het laatste avondmaal en vele andere figuratieve schilderijen ,zoals ook Giorgione en Andrea del Sarto :
13 14 15 16 17 18 19 20
Correggio (1489-1534) schildert taferelen met vrouwelijk naakt in een natuurlijke omgeving van bomen,struiken en landschappen,zoals Tintoretto (1518-1594).
Titiaan (1473-1576) doet hetzelfde ,maar schildert ook rijkelijk aangeklede " voorname " vrouwen ,zoals "la bella " (1536).
Vermeldenswaardige niet- Italianen ,zijn Albrecht Dürer (1471-1528) die ook zelfportretten schilderde ,een uitzondering in die tijd ,Hans Holbein de jonge (1497-1553),Quentin Massys (1465-1530) traditioneel volgens oud-Nederlandse invloeden schilderend ,Lucas Van Leyden (1494-1533) en Maerten Van Heemskerck (1498-1574).
Pieter Brueghel de oude (1525-1569) was een meester in de uitbeelding van de menselijke dwaasheden met schilderijen zoals " de blinde leidt de blinde " , zijn " spreekwoorden " ," luilekkerland ",maar ook zijn gekende panelen met de toren van Babel , de oogst en jagers in de sneeuw ,waarin we hem leren kennen als aanschouwelijk landschapschilder .
El Greco (1541-1614) schilderde eigenhandig levensgrote figuren met plastisch gemodelleerde gestalten en een verfijnd kleurengebruik , zoals Titiaan .
21
In 1600 vertrekt bij ons de 23-jarige Peter Paul Rubens (1577-1640) naar het zuiden om er een dynamische overgangsfiguur te worden tussen de late Renaissance en de Barok .
Lee de Forest (1873-1961) Inleidende beschouwingen.
Strikt genomen , begint het tijdperk van de elektronica , in 1883 ,door
de uitvindingen van Edison . Zich inspannend om de koolstofgloeidraad
in zijn gloeilamp een langere levensduur te geven , sloot Edison dit
filament binnenin een metalen omhulsel ,dat achteraf de plaat of anode
zou worden in de diode van Fleming .Nog vóór Fleming ,had Edison
ontdekt , dat wanneer er een positieve potentiaal werd toegepast op de
plaat , en de negatieve pool van de batterij verbonden werd met de
gloeidraad , er stroom vloeide doorheen deze keten , maar niet meer
,wanneer men deze polariteiten omkeerde. Maar verder deed Edison niets
met de ontdekking van dit verschijnsel , "Edison-effect " genoemd , dat
hij wel neerlegde in een patent .Verder had hij het te druk met andere
ontwikkelingen op elektriciteitsgebied ,om zich nog verder in zijn
"effect" te verdiepen.
Lee de Forest.
Hier : Lee portret = collage van 4 fotos
Lee de Forest werd geboren in Council Bluffs ( Iowa/USA) op 26 augustus
1873 . Zijn moeder , Anna Margaret Robbins , was de dochter van een
Minister (zo genoemd: in feite een pastoor, hoog in aanzien) .
Toen hij nog maar zes jaar oud was , werd zijn vader , Henry Swift de
Forest , van oorsprong een Hugenoot , benoemd tot direkteur
van een school voor zwarten in Talladega , Alabama . Deze school werd
toentertijd genoemd "Vereniging van Amerikaanse missionarissen die
jonge negers opleiden tot geestelijke ".De ganse familie verhuisde naar
Alabama .Daar groeide Lee op ,oorspronkelijk door zijn vader
voorbestemd om dominee te worden ,zoals zijn grootvader.
De Secessie-oorlog was nog maar juist voorbij ,en het feit dat
vader deForest zich met "negers" bezighield was niet van die aard
om de sympathie te winnen van grote delen van de Alabama-bevolking.Op
school was ook Lee helemaal niet geliefd bij zijn medeleerlingen ,omdat
hij altijd op een goed blaadje wilde staan bij zijn leraars , en alles
deed opdat ze hem zouden loven en waarderen .Dit is een karaktertrek
die hem zijn gehele leven zou bijblijven . Hij voelde zich " beter dan
alle anderen",en daardoor werd hij weldra zonder vrienden "de
eenzaamste leerling van Alabama ".Hij stelde vroeg belangstelling in de
wetenschappen en vertelde later aan iedereen die het wilde horen,dat
hij zijn eerste dollar had verdiend ,door het opnieuw verzilveren
van de vorken en lepels van het keuken-couvert van een buurman . Op
13-jarige leeftijd bouwde hij als vervolg op deze ervaring , een
apparaat om grotere voorwerpen te verzilveren. Tegelijkertijd ontwierp
hij een stoom-locomotief , veel groter dan een speelgoed-trein , en een
fornuis met blaasbalg , om er metalen mee te smelten op hoge
temperatuur.
Lee mocht aan de Yale universiteit studeren voor werktuigkundig
ingenieur , en hij verwierf dit diploma in 1896.In 1897 werd hij
verplicht als soldaat zijn militaire dienst te vervullen,tijdens de
Spaans-Amerikaanse oorlog .In 1898 behaalde hij een doctoraat (Ph.D.)
met een proefschrift over de weerkaatsing van de electromagnetische
(Hertze) golven , die de uiteinden verlieten van evenwijdig gespannen
metalen draden .Dit onderwerp hield verband met de draadloze
radio-telegrafie ,een onderwerp waarvoor hij reeds vanin zijn jeugd
begeesterd was . Reeds op 16-jarige leeftijd had deForest aangekondigd
dat hij uitvinder wou worden . Deze ambitie groeide nog na het verlaten
van de universiteit , en weldra verwierf hij als uitvinder , faam en
fortuin ,met Nikola Tesla als zijn idiool.Hij heeft ook steeds gezegd
dat Marconi en Edison ,voor hem een bron van inspiratie waren .
Lee de Forest verwierf als uitvinder ,180 patenten op zijn naam .Zijn hoop op een Nobelprijs ging echter nooit in vervulling .
Wel heeft na de tweede wereldoorlog,de toenmalige president van de VSA
,Dwight D. Eisenhower,hem ter gelegenheid van de vijftigste verjaardig
van de uitvinding van de triode, warme persoonlijke groeten gestuurd.Ze
luidden : "door U als uitvinder ,zijn de moderne radio , televisie en
radar , werkelijkheid geworden .Moge je nog vele jaren voor de boeg
hebben ,om de vruchten van Uw werk en arbeid te plukken en er
voldoening aan te beleven ".
Hier figuur 1956
Loopbaan.
Als afgestudeerde van de Yale universiteit,kreeg Lee een baan bij
Western Electric in Chicago ,met een aanvangswedde van 8 dollars per
week.Het werk lag eigenlijk niet in de lijn van zijn universitair
doctoraat,want hij moest opzoekingswerk verrichten op dynamo s .
Omdat hij niet veel verdiende ,en hij zijn huishuur moest betalen
in Chicago waarnaar hij verhuisd was , probeerde hij wat geld bij te
verdienen met de vertaling van technische artikels. Daarmee richtte hij
thuis een klein laboratorium in , en om de kosten van het dagelijks
leven te kunnen betalen kocht hij geen kleren en geen schoenen meer ,
en liep er steeds verwaarloosd bij.Een professor van het "Armor
Institute of Technology " was dit te weten gekomen en bood hem
aan ,drie uren les te geven aan dat instituut ,waarvoor hij dan de
ganse week mocht beschikken over het laboratorium van deze
inrichting.
Omdat het hem niet beviel voor anderen te moeten werken,en omdat de
radio-telegrafie hem boeide ,wou Lee een eigen radio-systeem ontwerpen
dat losstond van de patenten die Marconi verworven had .Hij wou
daarvoor een eigen bedrijf stichten ,maar had daarvoor in feite niet de
nodige commerciële basis-opleiding .Bij Western-Electric vond zijn
streven naar nieuwe radio-ontwikkelingen geen weerklank , en zijn
oversten zegden " Luister eens , deForest ,nooit zult ge een
goede telefoon-ingenieur worden ,want gij lijkt er niet geschikt voor.U
kunt beter opstappen , en doe dan maar uw eigen goesting , en
alles wat u belieft , maar dan niet meer op onze kosten ". Lee
nam deze belediging letterlijk.Zijn volgende werkgever had een
radio-telegraaf ontworpen en daarom voelde Lee zich daar beter thuis .
De Wall-Street- financier Smythe die wel wat in hem zag , financierde
hem , en in 1900 nam deForest een patent op een nieuwe hoogfrekwent
detector die hij de "responder" noemde .Dit was een elektronische
detector ,een soort relais waarin zeer kleine hoogfrekwente stromen
,een veel groter vermogen kontroleerden,afkomstig van een plaatselijke
bron. De responder was het deForest s eerste patent .Hij hoopte
daarmee enkele Marconi-patenten te omzeilen .Hij startte een eigen
bedrijfje met een genaamde Freeman als vennoot ,maar toen ze voor de
Marconi Company een schip-naar-kust verbinding moesten verzorgen ,bleek
hun zender niet verder te reiken dan 4 kilometers.
Na deze mislukking hielp (opnieuw) Smythe , hem een nieuw bedrijf te
starten : " deForest Wireless Telegraph Company", alweer met Freeman .
In 1903 kreeg hij van een groot dagblad de opdracht een
telegrafie-bureau te installeren ,hetgeen een snelle overseining van
het nieuws mogelijk maakte. In Engeland mocht hij om dezelfde reden een
radiodienst oprichten om beter verslag te kunnen uitbrengen over de
Russisch-Japanse oorlog .Ook konden Lee en Freeman hun
produkten verkopen aan het Amerikaans leger en de zeemacht,en ze
verdienden goed geld aan de bouw van een radio -verbinding tussen
Costa-Rica en Panama .
hier figuur 1904 en 1904a
Men schat dat deForest aldus op 30-jarige leeftijd ,reeds een
kapitaal had opgebouwd van 1 miljoen dollars .Nog 90 andere
verbindingen stonden op het programma,maar deForest kon de problemen
niet aan en verkocht het bedrijf in 1907 . Met dat geld richtte hij
de " deForest Radio Telephone Company " op ,met een startkapitaal
van 2 miljoen dollars . Ondanks aankopen door de Zeemacht ,
reklame-uitzendingen in 1908 vanop de Eiffeltoren in Parijs , en het
uitzenden van de Caruso Opera in januari 1910 , ging het bedrijf
failliet in 1911.
Tot overmaat van ramp werden in mei 1912 , twee medewerkers van
deForest , opgesloten in de gevangenis , wegens frauduleuze reklame
-praktijken .
De triode.
In 1849 had W.R. Grove , ge-experimenteerd met twee in een glazen buis
ingesloten platina-electroden,die verhit werden , terwijl hij een
hoeveelheid gas doorheen de buis joeg.Hij wou met deze proef de
elektrische geleidbaarheid van verschillende soorten gassen meten .In
1853 vond de Fransman Becquerel ,dat in een dergelijke opstelling ,een
elektrische stroom beter geleidt in de ene zin door het gas in de buis
,dan in de andere zin. De Duitser Wehnelt ontdekte in 1902 dat bepaalde
alkalische oxiden , electronen konden uitzenden wanneer ze verhit
werden.( cfr. ook : de "wehnelt" in de latere kathodestraalbuizen) .
Verder bordurend op deze opzoekingen ,was Lee deForest er van
overtuigd ,dat twee metalen elektroden ,verhit in een
bunsen-brander,konden gebruikt worden als radio-detector.Hij speelde
met het idee van een " lichtboog-detector ".Hij onderzocht de
invloed van een hete vlam op twee platina-electroden. Ze werden
in de antennekring van een radio-ontvanger (voor zover men daarover
reeds kon spreken) geplaatst.Eén der plaatjes was bedekt met een stukje
chloorkalk. Parallel met deze kring schakelde hij een stroombron
of een "B" (= booster-) batterij ,in serie met een
hoofdtelefoon.Hij stelde een gelijkrichting vast , en een geringe
versterking. Hij besefte echter snel , dat het gebruik van een vlam,een
praktische uitvoering van deze schakeling in de weg stond
.
Figuur Vlam met daarnaast
fig. Vlam1
Nadat Fleming in 1904 de diode had uitgevonden,dacht De Forest ,dat
binnenin een glazen omhulsel , een geïoniseerd gas moest ingesloten
worden om de werking van de diode te verbeteren .Hij dacht daarbij ,dat
een voldoende grote hoogfrekwente spanning , de gasontlading in gang
zou zetten,zodat het systeem dan zou werken als een detector ,op
dezelfde wijze als de gekende Branly coherer,waarvan de weerstand zeer
sterk veranderde op het ogenblik dat er aanstotende electromagnetische
golven op vielen. O.W.Richardson had echter reeds in 1903 verklaard
,dat een gasontlading in een twee-electroden-opstelling ,niet nodig was
,wegens de thermionische emissie door de gloeidraad in een diode.Koppig
als hij was , hield De Forest vol , dat hij toch een gasontlading wou
veroorzaken in een diode , door een derde electrode aan te brengen
binnen het glasomhulsel , die de gasontlading in gang zou zetten of
"triggeren".Hij wou daartoe een ingangsspanning toepassen tussen deze
nieuwe electrode en de gloeidraad .
Het plaatsen van hetgeen later een stuurrooster zou genoemd worden ,
binnenin de lamp , verliep in stappen.Eerst had De Forest een stuk
zilverpapier rond de diodelamp gewikkeld , en probeerde daarmee
de electronenstroom te sturen.Daarna plaatste hij binnenin de lamp
,tegenover de gloeidraad , een tweede plaat ,rechttegenover de reeds
bestaande anode :
Figuur
begin
Vervolgens zocht hij de beste plaats voor dat nieuw element , en kwam
tot het besluit dat deze electrode het best zou opgesteld worden in de
electronenstroom tussen de gloeidraad en de oorspronkelijke anode ,maar
dan wel in geperforeerde vorm , dus voorzien van gaatjes , om ,zoals
hij zei : " de ionen door te laten en te kontroleren ". Hij nam kontakt
op met een lampen-vervaardiger ,een genaamde mijnheer Condless , die
deze derde electrode uitvoerde onder de vorm van een in zigzag-vorm
gewikkelde metalen draad ,met een totale oppervlakte van 15 vierkante
centimeters . De eerste aldus vervaardigde triode-lampen sneuvelden
reeds na 3 minuten , maar dit was lang genoeg om aan te tonen ,dat een
geheel nieuwe , revolutionaire buis was tot stand gekomen ,die
als veel gevoeliger hoogfrekwent -detector kon dienen , dan de
Fleming-diode en de kristal-detectoren.Deze buis was geen eenvoudige
gelijkrichter meer ,maar een demodulator (begrip dat toen nog niet
bestond) voor radiogolven.Candless zou er in de periode tussen 1907 en
1913 , meer dan 800 exemplaren van verkopen aan allerlei
experimenteerders en radio-amateurs.
Hier
figuur vroeg met daarnaast figuur 1906
Toen bleek dat de nieuwe buis , eerst "audion" en later "triode"
genoemd , interessante eigenschappen vertoonde,ook zonder gasvulling
,groeide de aandacht daarvoor , zelfs door David Sarnov ,eerst
medewerker , daarna direkteur van RCA (Radio-Corporation of
America). Sarnov (1891-1971) was geboren in Rusland .In 1900
waren zijn ouders geëmigreerd naar de Verenigde Staten en daar was hun
zoon kranten beginnen verkopen in de straten van New York . Op
15-jarige leeftijd bracht hij het tot telegrafist in een
postkantoor.Met het verdiende geld begon hij elektriciteit te studeren
en hij zou zich later ontpoppen tot elektronen-buis specialist in een
"vacuum tube department " en "sound-engineer ", en na de opkomst van de
halfgeleiders , als " solid state physicist " in de
elektronica-afdeling van het sterkstroom-bedrijf General Electric . In
1931 zou hij daar meehelpen aan het bouwen van radio-ontvangers met
trioden. Van 1946 tot 1948 was hij vice-president van RCA en in 1960
werd hij General Manager van dit bedrijf ,dat in 1986 zou opgekocht
worden door General Electric (G.E.) .
Hier foto Sarnoff1 en daarnaast gedenkplaat
De Forest had voortdurend op zijn hoede moeten zijn , om geen inbreuk
te maken op het Fleming patent dat in het bezit was van de Marconi
Company . Fleming had trouwens vanaf de bekendmaking van de uitvinding
door De Forest , de uitvinding van deze laatste aangevochten onder het
motto " deze charlatan is een plagiaat-pleger, en een bedrieger " . Hij
verloor echter het proces voor de Rechtbank . De Forest zei : "deze man
probeert mij de uitvinding van de eerste interessante vacuum-buis af te
nemen , en op zijn naam te doen plaatsen . Als dat niet overdreven is "
. Wij moeten toegeven dat beiden zeer verdienstelijken
waren ,waaraan de gehele audio-visuele -en telecommunicatie
-wereld bijna alles te danken heeft , en die beiden op hoge
leeftijd ,als pioniers de geschiedenis zijn ingegaan.
Hier figuur buizen
De versterking , een geheel nieuw verschijnsel.
De triode werd in 1906 uitgevonden (octrooi aangevraagd in oktober
1906) en gepatenteerd op 15 januari 1907 (U.S. patent 841387,toegekend
voor het "device for amplifying feeble electric currents "). De Forest
voegde er nog aan toe ,dat "de uitgangsstroom wordt gekontroleerd door
een electrode die zelf geen merkbare stroom trekt ".
Hier fig original met daarnaast 1907patent
Een ander patent " deForest Nr 879532 , een jaar later neergelegd ,
toont de sturende electrode in de vorm van een rooster tussen de
kathode en de plaat . Dit patent beschrijft de schakeling echter
slechts als een detector . De vroege geschiedenis van de
elektronenbuis-versterker zit dus vol verrassingen en onduidelijkheden.
Merkwaardig genoeg , publiceerde Ambrose Fleming , de grote
tegenstander van Lee , op het einde van 1907 , een foto van het
deForest audion ,met de volgende korte beschrijving : " deForest
oorspronkelijke audion-lamp uit begin 1907.
De volledige hoogte van de lamp,de basis waarin ze vastgeschroefd wordt inbegrepen , bedraagt 3,75 duim " .
hier figuur 1907 met daarnaast of
daaronder figuur 1908 brevet en figuur audio 1 of audion2
of audion3 naar keuze voor
beste afdrukresultaat .
Op 22 januari 1908 werd de triode in Frankrijk gebreveteerd onder de
benaming " triode-detector-en versterker van Lee de Forest , brevet
386.426 ".
Dat deForest in die periode de triode had uitgevonden,werd in die tijd
door niemand gewaardeerd . Men noemde ze "een waardeloos ding , dat
bovendien voor minstens de helft was afgekeken van Reginald Fessenden
,die daarop reeds een patent genomen had ". Ze
werd aanvankelijk beschouwd als een ander soort hoogfrekwent detector
dan de kristal-detector,en de diode van Fleming , en niet meer of niet
minder.
Op 30 oktober 1912 gaf De Forest in de Western Electric Co. Labs te New
York ,samen met zijn vriend John Stone ,een demonstratie over zijn
audion . Hij deed het zelfde , eveneens in 1912 , voor de toenmalige
Bell Telephone Labs . In 1912 werkte Lee , zijn "cascade -idee " uit ,
hetgeen inhield dat hij verschillende trioden in serie boven elkaar
plaatste ,en de ganse reeks met een hogere kathode-anode-spanning
voedde. Bij een andere opstelling koppelde hij de
uitgangswisselspanning van een vorige triode , aan de
stuurrooster-kathode ruimte van de volgende triode via een
transformator ,enz. tot hij een grote versterking bereikt had van de
ingangs-wisselspanning van de eerste buis .Een dergelijke
versterkers-keten bleek essentieel te zijn voor lange
afstands-communicatie op telefoonlijnen .
De Forest deed verder niets met zijn "audion" , en concentreerde
zijn inspanningen op radio-telefonie. Hij was inderdaad in de
jaarwisseling van 1909 tot 1910 benoemd tot hoofd van de "Radio
Telephone Company" in New York .
hier figuren 1910Opera en 1913 naast elkaar
Het is slechts nadat opzoekingen vanuit de industrie in 1912 en 1913
aantoonden dat de triode ook kon gebruikt worden als versterker en
oscillator,dat ze opgang maakte .Zodra de industriële produktie van de
triode aanving , volgden de brevetten elkaar op ,zoals een brevet ,in
1912 neergelegd door Western Electric , het engels brevet 1.113.149 van
25 oktober 1913, het frans brevet 467.747 van 27 januari 1914 (dus op
het einde van de eerste wereldoorlog) overgenomen door het Deutsche
Gesellschaft für drahtlose Telegrafie mbH .
Hier figuur 1914 brevet met daar naast figuur eerste
Aanvankelijk had de triode een zo geringe versterking ,dat ze slechts
weinig verschilde van de diode.De versterking vergrootte echter
merkelijk toen 5 jaar na 1906 , Edwin Howard Armstrong een
regeneratieve-of terugkoppelings-schakeling uitwerkte.De positieve
terugkoppeling maakte het mogelijk een gevoelige ontvanger voor
radio-golven te bouwen ,alsook een niet-mechanische signaalgenerator
voor telegrafie-signalen.De hoogfrekwente spanning werd in faze
teruggekoppeld van de anodekring naar de roosterketen van de
triode,waardoor haar versterking enorm toenam,en Armstrong er zelfs een
oscillator mee kon maken (patent van 22 september 1912 , ook neergelegd
in Engeland ).
Alhoewel Edwin Armstrong de uitvinder was van deze eerste oscillator
met triode , en van de positieve terugkoppeling ,eiste De Forest , dat
de patenten daarvan op zijn naam zouden overgeschreven worden ,een zaak
die hij in hogere aanleg won voor de Rechtbank ,en die hij met de steun
en de hulp van de machtige AT&T in 1917 nog eens extra liet
bevestigen door de Rechtbank , dit tot groot ongenoegen van
alle radio-ingenieurs in Amerika , die terecht vonden dat Armstrong
zeer groot onrecht was aangedaan. Slechts in het begin van de eerste
wereldoorlog 1914-1917 ,kwam op de deuren van de radio-cabines op de
Amerikaanse schepen , de benaming "radio" voor . In het nu nog steeds
zeer conservatieve Engeland , bleef men tegen alles in , het woord
"wireless" gebruiken.
De gerechtszaak tegen Armstrong had de Forest veel geld gekost ,
omdat ze door de traagheid van het gerecht aansleepte van 1914 tot 1917
met nog in-beroep-procedures tot in 1934 . De Forest verloor er al zijn
(weinige) vrienden door ,die er hem van beschuldigden ,reeds
gedurende vorige jaren , op een oneerlijke manier ,de originele
ideeen van anderen gestolen te hebben ,om ze dan voor te stellen als
nieuwe uitvindingen , zoals hij reeds in 1902 gedaan had met de
"electrolytische detector " die hij gezien had tijdens een bezoek aan
het atelier van de uitvinder Reginald Fessenden. (zie Fessenden
hierboven onder : "de versterking,een geheel nieuw verschijnsel ".)
Om al de gerechtskosten te kunnen betalen , verkocht de Forest een
riante villa die hij gebouwd had op de oever van de Hudson rivier in
New-York . Armstrong was zodanig teleurgesteld door het verlies van het
proces , dat hij er nog twintig jaar onder leed ,en tenslotte zelfmoord
pleegde in 1954 .
Hier figuren 1916 of 1916a met daarnaast figuur vroeg1
Na Armstrong werden andere veel gebruikte oscillatoren ontwikkeld (de
Colpitts en de Hartley oscillator bv.) door E.H. Colpitts die
werkte bij de Bell Labs en L.Hartley ,tewerkgesteld bij
Summit . P.H.Pierce had reeds op 16 november 1912 ,nadat hij Edwin
Armstrongs oscillator had bestudeerd , de kristal-oscillator
uitgevonden. Ondertussen had Lee de Forest als eerste in de
radio-geschiedenis "honingraat "-spoelen gemaakt met Litze-draad ,
spoelen met grote zelfinductie en geringe eigen-kapaciteit , die ook
konden gebruikt worden als gekoppeld spoelenpaar in
terugkoppel-schakelingen .
In 1916 deed Lee mee aan de verkiezingscampagne in de strijd tussen
Wilson en Hughes. Hij zond daarbij uit met een radio-zender die
geïnstalleerd was op High Bridge te New York .In 1920 deed hij
hetzelfde met de zender KDKA en WWJ ( the Detroit- News-station)
. En in 1920 mocht Lee een andere versie van zijn zenders opbouwen in
een radio-station te San Francisco .
Hier figuur 1919 ,1920 ,1920tijdens radio-uitzendingen en
lee de forest
(=1929)
naast of onder elkaar
Lee de Forest werd op 8 januari 1930 verkozen tot president-voorzitter van de IRE (Institution of Radio-Engineers).
In 1932 ,zou Harry Nyquist van de Bell Telephone een verder
gevorderde theorie over de terugkoppeling (feedback) ontwikkelen , die
ruime navolging vond (met Nijquist diagrammas).
Hier figuur 1920a met daarnaast figuur 1930
Verdere ontwikkelingen.
Dat de triode kon versterken ,was van grote betekenis voor de telefonie ,
waarvan de lijnen en kabels slechts telefoongesprekken ( cfr. Graham
Bell , uitvinder van de telefoon) konden overbrengen over een beperkte
afstand , en daarna verzwakt , gedempt en onverstaanbaar werden .
AT&T (American Telephone and Telegraph Company) kocht van
deForest , voor 50000 dollars alle rechten op voor het gebruik van de
triode in radio-telegrafie,in repeaters en in radio-telefonie (voor
deze laatste rechten kreeg De Forest nog eens 250000 dollars).Ook
Western Electric sprong op de triode-kar en bracht in 1915 een
triode HF- versterker uit voor radio-uitzendingen over lange
afstand.Western Electric bracht tegelijkertijd twee laagvermogen
ontvangst - trioden uit .Tijdens het vervaardigingsproces werd de anode
, die twee uitwendige aansluitingen had ,elektrisch opgewarmd gedurende
het luchtledig pompen ,zodat door de warmte ,de gassen
verdreven werden en een beter vacuum bereikt werd. Voor toepassingen in
zenders ,plaatste men soms 18 buizen in parallel teneinde een groter
vermogen te bereiken .
figuren demonstratie en verscheidene en various naast elkaar of onder elkaar .
Met de triode-technologie werd op 18 oktober 1913 de eerste
telefoon-repeater geïnstalleerd tussen Baltimore en New York. De eerste
trans-oceanische radio-telefonie kwam in juli 1914 tot stand ,
"transcontinentale telefonie " genoemd .
De eerste telefoonlijn tussen New York en San Francisco werd geopend op
15 januari 1915. Er werd daarbij gebruik gemaakt van deForest s audion
als eerste grootschalige toepassing van de electronika.
Hier figuren naast of onder elkaar 1916c ,1916d
Wanneer de triode van deForest als detector gebruikt werd , werkte ze met 22,5 volt batterijen , en ze kostte 18 dollars.
Aan diverse toepassingen van het gebruik van de triode ,werden
verbeteringen aangebracht door Irving Langmuir van General Electric en
Ph.D. Herald Arnold van Western Electric . Deze laatste had in november
1912 , in alle toepassingen van de triode , de blocking-kondensator
laten verwijderen die Lee deForest voor sommige schakelingen had
aangebracht tussen het stuurrooster en de kathode.Een veel betere
werking van de versterker was daarvan het gevolg .Arnold had reeds
daarvoor opgemerkt , dat een eventuele gasvulling van de triode
(oorspronkelijk idee van Lee ) er de werking alleen maar kon van
verslechten .Hij had tijdens de werking van de triode, een blauwe
schijn van een gas-ionisatie opgemerkt ,en was daar niet gelukkig over
.Hij toonde de juistheid van zijn opvatting aan , door de triode extra
goed leeg te pompen met een vacuum pomp die hij daarvoor speciaal uit
Duitsland had laten overkomen ,en er bijkomend , een
"getter" in aan te brengen.Dit was een nieuw idee van hem , om de
laatste restjes gas en lucht binnen het glazen omhulsel te laten
opslorpen door een stof die tenslotte als een glanzende
metaalfilm neersloeg op de binnenkant van de glazen ballon. Een veel
betere triode was het gevolg van zijn ingrepen .
De meeste volwaardige triode-buizen ,werden gefabriceerd tussen 1950 en
1960. Als uitzondering geldt de 300B -triode , die reeds in 1935 op de
markt gebracht werd door Western Electric.
Hier figuur 1920a met daarnaast figuur koptelefoon
Tot besluit : het privé-en huwelijksleven , en Lees latere jaren.
1)Lee was een grote opera-liefhebber,maar bovendien een gedreven
schrijver .Vooral in het begin van zijn wetenschappelijke loopbaan
schreef hij veel geïllustreerde poëzie zoals "Moonlight on the Hudson
",maar ook honderden brieven naar zakenlui,naar de uitgevers van
populaire tijdschriften aan wie hij technische artikels zond over
de beginnende elektronica,zoals ook wetenschappelijke artikels naar
wetenschappelijke tijdschriften ,persoonlijke brieven (vooral naar het
andere geslacht ), film-scripts , en hij hield een dagboek bij. In 1950
publiceerde hij een auto-biografie , getiteld : "De vader van de Radio
".
De meeste van deze schrijvens en publicaties kan men vandaag bekijken
in het Perham Foundation Electronics History Museum .
Hier figuur boeken over Lee
2) Lee was niet alleen opera-liefhebber,maar ook muziekliefhebber.Hij
schreef naar wie het wilde lezen , dat de radio-telefonie , en
de radio-omroep uitstekende middelen waren , om muzikale ontspanning
binnen te brengen bij de families thuis en muziek daar te leren
waarderen.
In 1907 zette hij deze ideeën kracht bij door de stichting en
oprichting van de " deForest Radio-Telephone Company " . Hij
schreef daarover : " weldra zal het mogelijk zijn , op grote schaal
naar opera-muziek te luisteren ,verspreid door radio-zenders , die door
mijn Radio-Company zullen kunnen geplaatst worden in het Metropolitan
Opera House ,en op de hoogste verdieping van andere culturele plaatsen
,met een antenne op het dak daarvan . Hetzelfde geldt voor andere
steden dan New York , waar men niet alleen naar gewone muziek , maar
ook naar kerkmuziek en voor de microfoon gegeven voordrachten zal
kunnen luisteren ". In 1910 zond hij vanuit de Metropolitan Opera
,het rechtstreeks opgenomen opera-gezang uit van Enrico Caruso ,
teneinde dit audio-medium te populariseren.
Hier figuur 1921 met daarnaast of daaronder 1915 piano
3)Lee was viermaal getrouwd. Dat hij deze toestand met zijn
uitvindingen kon kombineren , was volgens zijn omgeving te danken aan
het feit dat hij een " gezonde , sterke, robuuste man " was .De vraag
kan gesteld worden , waarom een vrouw ervoor kiest ,mee te
gaan met een man die dag en nacht werkt als industrieel en free-lance
werker , met nadenken ,vorsen en experimenteren bezig is,en die zelfs
meerdere huwelijken achter de rug kan hebben.Het eerste huwelijk vond
plaats in 1906 en de gelukkige (?) heette Lucille Sheardown.Dit
huwelijk eindigde in een scheiding na minder dan een jaar. De tweede
verbintenis kwam er in 1907 met als bruid Nora Blatch , die notabene de
schoondochter was van een gekende voorvechtster van meer rechten voor
de vrouwen:Elisabeth Cady Stanton . Lee verwekte een kind bij Nora
,die ingenieur was , en zich door de overname van de ideeen van
Cady Stanton tot vrijgevochten vrouw verklaarde. Ze zei : als ingenieur
kan en wil ik niet leven in de schaduw van een andere ingenieur ,al is
het mijn echtgenoot Lee .In 1911 gescheidden ze.In 1912
hertrouwde Lee met de zangeres Mary Mayo , en dat is niet verwonderlijk
wanneer men vaststelt dat Lee via zijn radio-uitzendingen vaak in
kontakt kwam met vrouwelijke artisten.Uit dit huwelijk dat 15 jaar
standhield , werden twee kinderen geboren.
Hier figuren familie 1 en familie 2 naast elkaar of onder elkaar
De vierde en laatste echtgenote heette Marie Mosqu . Ze was een
Hollywood-ster uit de tijd van de stomme film .Deze films werden
nu dankzij de Forest voorzien van klank . Lee was op deze
leeftijd reeds een rijke man door de miljoenen dollars die zijn
uitvinding van de triode en al zijn initiatieven van gestichte
"companys " , hem hadden opgebracht , en hij verhuisde naar Hollywood
.Hij zou daar de laatste 30 jaren van zijn leven doorbrengen ,zich
toeleggend op technische vindingen , die ogenschijnlijk weinig met
radiotechniek te maken hadden,zoals de ontwikkeling van
geleidingssystemen voor precisie-bommen ,en het toevoegen van een
gesynchroniseerde geluidsband aan bioscoop-films , een procedé dat hij
reeds in 1920 uitvond ,en dat gedemonstreerd werd in theaters tussen
1923 en 1927,maar waar hij slechts in 1959 een Oscar voor kreeg van de
Academy of Motion Picture Arts and Sciences . Het opschrift luidde :
"Academy Honorary Award to Lee de Forest for his Pioneer Invention
,which brought Sound to the Motion Picture .
Hier figuur oscar met daarnaast film en film1
In de bioscoop-projector bracht hij een sterk geconcentreerde lichtbron
aan , die een lichtstraal zond doorheen een geluidsband van heldere en
donkere strepen op de beeldjesfilm. Dit gemoduleerd licht viel op een
fotocel ,gevolgd door een geluidsversterker,waardoor de lichtvariaties
werden omgezet in klankveranderingen.Hij noemde dit : conversie van
licht in audio .Hij ontwikkelde Audion-diathermy apparaten voor
medische toepassingen ( genezing door warmte-bestraling) ,en tijdens de
tweede wereld-oorlog 1940-1945 deed hij militaire research voor
de Bell Telephone Laboratoria .
hier figuur 1944 met daarnaast diathermie
Van Marie Mosqu (hij was reeds grijs in gezelschap van deze
jongere echtgenote ) zei hij , dat dit het gelukkigste van zijn vier
huwelijken was.
Hij stierf op 87-jarige leeftijd te Hollywood op 30 juni 1961. Marie
overleefde hem en liet hem begraven op het San Fernando kerkhof
te Mission Hills , Californië .
hier figuur graf
Naschrift .
In 1947 werd door de Bell Labs bekend gemaakt , dat Brattain , Bardeen
en Shockley , drie fysici , de transistor uitgevonden
hadden. Het is duidelijk dat aan deze uitvinding hard gewerkt was
tijdens de jaren 1940-1945 van de tweede wereldoorlog , om
elektronische uitrustingen , te dragen door soldaten,en mee te voeren
met vliegtuigen ,lichter te maken .
William Shockley (1910-1989) was bij de Bell Labs beginnen werken in
1936 . Er bestaan foto s van hem , gefotografeerd met Lee de Forest .
hier foto Shockley
Geraadpleegde werken :
1) Some Beginnings of Applied Electronics, uit The Microwave Journal ,april 1946
2) Pioneers / Lee De Forest , last of the great inventors ? ,door
W.A.Atherton ,in Electronics World-Wireless World , november 1989
3) The American President hails doctor Lee de Forest , uit Radio-and Television News , juni 1956 .
4) Electronics History before 1930 , uit Radio-and High Frequency,1957.
5) Lee de Forest , uit Straling , veertiende jaargang ,nummer 10 ,blz 249.
6) Birth of the Electron Tube Amplifier , door F.B.
Llewellyn van Bell Telephone Laboratories , in Radio&Television
News , maart 1957 .
7) A propos de l histoire des telecommunications , door Jean Baudot ,
in Revue des Ingénieurs Belges , 1985 : 7(3) .
8) Lee de Forest ,van bunzenbrander naar Audion-buizen ,uit Geschiedenis van de Wetenschap voor de Timmerman ,mei 1961 .
9) Elektrische geleiding in gassen , Revue des Ingénieurs Belges ,1985:7(3) .
10) Electron (tijdschrift van de Veron) , tweede jaargang , nummer 4 ,
april 1949 : Lee de Forest
11) Lee de Forest , in Radio & Television News , juni 1956
Ambrose Fleming ( 1849 - 18 april 1945 : werd 95 jaar oud )
Klik op de foto hiernaast om alle in de tekst aangeduide afbeeldingen te bekijken
Hier foto s Fleming1 naast ofwel Fleming2 of Fleming3
Fleming
is de engelse ingenieur , die de diode uitgevonden heeft , de eerste
radiolamp ooit , die de weg heeft geopend naar het ontstaan van de
radio-ontvangers -en zenders. Gepatenteerd in 1904 , werd ze toen
"thermionische lamp" genoemd , of "vacuum diode" , de "kenotron "
,of de "twee-elektrode-gelijkrichter ".
Hier
naast elkaar
:
1888
,
1889
,
lamp1
Fleming droeg bij tot de foto-metrie (meten van de
licht-intensiteit), de draadloze telegrafie , elektrische meetmethoden
,de ontwikkeling van de elektronica .Hij is de auteur van meer dan 100
wetenschappelijke publicaties en boeken . Daaronder : " The
alternate current transformer " (1889,1892) [ de oorspronkelijke studie
voor de IEE ,is bewaard in the Institute for Electrical
Engineers te Londen ], " The principles of electric wave telegraphy "
(1906) , " The propagation of electric currents in telephone and
telegraph conduction " (1911), " Memoirs of a scientific life "
(1934) .Op het gebied van elektrische (sterkstroom-) machines ,kennen
we van hem de linkerhandregel voor motoren en de rechterhandregel voor
generatoren ,waarbij de middelvinger ,de wijsvinger en de duim onder
rechte hoeken gespreid gehouden , de richting (en zin) van het veld ,de
stroom en de kracht aanduiden.
Hier figuur "handregels "
Hij
was raadgever van de Edison Electric Light Company ,van de
Marconi Wireless Telegraph Company ,Swan , Ferranti , Edison
Telephone Co.,en een populaire universiteits-professor zoals
Lecturer aan de universiteiten van Cambridge en Nottingham ( professor
of physics and mathematics ) en U.C.L. (University College London) . In 1929 werd hij voor zijn talloze verdiensten tot ridder geslagen , zodat hij zich van dan afaan "Sir ..." mocht noemen .
Het interessante leven van John Ambrose Fleming . Hij
werd geboren te Lancaster , Engeland ,op 29 november 1849 , als oudste
zoon van zeven kinderen , uit het gezin van de " congregatie-pastoor "
James Fleming en zijn echtgenote Mary-Anne .( Deze
familie-eigenschap zou tot gevolg hebben dat Fleming later in
verschillende katholieke kerken , zoals in Sint Martin in the Fields
,preken mocht houden , en dit tot na zijn gepensioneerde leeftijd .) De
familie van zijn moeder was afkomstig van Swanscombe in Kent , en
was pionier op het gebied van de vervaardiging van Portland cement .In
1854 verhuisde de familie naar het noorden van Londen , waar Fleming
het grootste deel van zijn jeugd doorbracht en ook de overige 70 jaar
van zijn aktief leven zou doorbrengen . Zijn vader stamde af
van een lange lijn Schotse voorvaderen van Vlaamse (Flemish ->
Fleming ) oorsprong , en had enige moeite hem in toom te houden en op
een klassieke manier op te voeden .Reeds op jeugdige leeftijd vertoonde
Fleming tekenen van grote intelligentie. Op 10-jarige leeftijd ging hij
naar een private school ,waar hij bijzonder geinteresseerd was in
meetkunde.Hij was de laatste van de klas in Latijn,en koos daarna ,
wegens zijn belangstelling voor wiskunde, voor universitaire
studies.Reeds op 11-jarige leeftijd , had hij gezegd dat hij ingenieur
wilde worden en hij had thuis een eigen werkplaatsje , waar hij
modelschepen bouwde, motoren, en een zelfontworpen fototoestel ,
waardoor ook een levenslang durende belangstelling voor
fotografie ontstond. Op zijn dertiende verjaardag gaf hij aan de
University-College-School , te West End , Londen , een voordracht over
elektromagnetische verschijnselen . Aan dit zelfde University
college,studeerde hij wiskunde onder de leiding van A.de Morgan en
G.Carey Foster.Na twee jaren studie ,verliet hij deze inrichting wegens
geldgebrek , en hij aanvaardde een job bij een scheepsbouwer in Dublin
.Dit werk beviel hem echter niet ,en reeds na enkele maanden gaf hij
het op en vond een andere baan bij de Londen Stock Exchange ,waar hij
gedurende twee jaren werkte . Als gevolg daarvan zou hij later ,
als leraar ,aan zijn studenten zeggen ," dat ze toch tenminste een
elementaire kennis moesten opdoen over hetgeen zich afspeelt in de
financiële wereld,teneinde geld te verdienen ,samen met een
optimistisch en vertrouwend publiek . ".In 1870 behaalde hij het
diploma van Bachelor of Science aan UCL.Daarna studeerde hij chemie aan
de Koninklijke Mijnschool . Terwijl hij werkte , volgde hij in 1870
avondlessen om zich te vervolmaken en vanaf januari 1871 kreeg hij
gedurende 18 maanden een baan als leraar aan de Rossall school , waarna
hij met het verdiende geld , terugkeerde als student chemie aan het
Royal College of Science in Kensington .Daar schreef hij een
wetenschappelijke verhandeling over "de voltaïsche batterij "
,gepubliceerd in de Proceedings van de Physical Society of London ,
hetgeen in die tijd een grote eer was die hem tebeurt viel .In 1874 gaf
hij les aan het Cheltenham College , opnieuw uit geldnood.Hij
correspondeerde met James Clerk Maxwell , professor aan de Cambridge
Universiteit . In 1877 kreeg hij een studiebeurs van het Sint Johns
College te Cambridge ,en studeerde hij elektriciteit en
magnetisme bij professor James Clerk Maxwell aan de Universiteit te
Cambridge, waar hij zijn doctoraat in de wetenschappen behaalde
(D.Sc.). Op dat ogenblik was hij al 28 jaar oud .Hij had de lessen van
Maxwell gevolgd, die vaak zo hoogstaand en moeilijk waren , dat Fleming
soms als enige student in de klas zat.Hij mocht daarna gedurende een
jaar ,in Cambridge werken als demonstrator van experimenten , voor
ingenieursstudenten in de mechanica .In 1881 werd hij gedurende een
jaar als professor in de wis-en natuurkunde aangesteld aan de
hogeschool-faculteit te Nottingham . Op dat ogenblik , dat de
elektrische verlichting voor het eerst in de belangstelling kwam
te staan van het groot publiek ,werd hij ook nog in dienst genomen door
de Edison Electric Light Company te Londen,een betrekking waarin hij de
daaropvolgende tien jaren zou blijven werken.Als raadgevend ingenieur ,
werkte hij plannen uit voor de elektrische verlichting van een groot
aantal steden , en loste samen met de stadsbesturen de problemen op ,
die daaromtrent ontstonden. Hij ontwierp als eerste , de
elektrische verlichting aan boord van schepen , en installeerde er
elektrische machines. Aan de wal bouwde hij hoogspannings-onderstations
, die voor het eerst werkten met wisselstroom .Fleming voelde zich
sterk aangetrokken door de fysica en werd door het University College
London (UCL) uitgenodigd daarover en over elektrische
ingenieurs-praktijken , een lessenreeks te komen geven .In 1885 vroeg
men hem daar een departement voor electrical-engineering (in een eerste
faze: "departement van elektrische technologie " genoemd) uit de grond
te stampen en hij werd daarin aangesteld als professor , een taak
die hij de volgende 40 jaar zou vervullen .Dit departement was op dat
ogenblik enig in zijn soort , en hij schreef er een veel gelezen boek
,over "telegrafie met elektrische golven ".Hij was bekend door zijn
grondige kennis van wisselstroom-metingen , en van het ontwerpen van
transformatoren .In 1899 werd hem , bovenop zijn professoraat aan de
universiteit, aangeboden , raadgever te worden bij de Marconi Company.
Marconi realiseerde in 1899 de eerste radio-uitzending met Morse
signalen (draadloze telegrafie) over het Kanaal tussen de engelse
en de franse kust. Marconi noemde van dan-afaan zijn bedrijf ," de
Marconi Wireless Telegraph Co Ltd ".De draadloze telegrafie stond toen
nog in haar kinderschoenen ,alhoewel Marconi er vanuit het Marconi
zendstation te Poldhu in 1901 in slaagde een eerste radio-bericht over
de Atlantische oceaan tussen Engeland en de Verenigde Staten van
Amerika over te zenden . Hiervoor maakte hij gebruik van de
radiozender die voor hem door Fleming ontworpen was .
Hier figuur "poldu "
Vóór
hem/hen hadden sommigen geprobeerd hoge frekwenties op te wekken
met speciaal daarvoor ontworpen wisselstroom-generatoren ,maar met deze
alternatoren bereikte men zelden frekwenties boven de 10 kHz .De
radiolamp was toen nog niet uitgevonden en een vonkenzender werd
gevoed door een 25 paardenkracht generator , aangedreven door een
dieselmotor .De antenne was 60 meter hoog opgehangen en werd in serie
gevoed met de sekundaire spoel van een transformator die Fleming voor
dat doel berekend had. Daarvoor had hij twee hoogfrekwente spoelen
evenwijdig met elkaar geplaatst,zodat ze magnetisch gekoppeld waren. De
uitzending gebeurde op een frekwentie die door Fleming (te hoog )
geschat werd op 500 kHz (hetgeen hij pas in 1935 bekend maakte ) , dus
op de grens van hetgeen we nu de overgang tussen de middengolf en de
lange golf noemen .Ook alle schepen zouden daarna uitgerust worden met
zenders-ontvangers ,werkend rond dit frekwentiegebied. Het is pas later
dat men de frekwenties zou verhogen.Merken we op dat er in 1901 nog
geen ontvangers bestonden , om de uitgezonden signalen op een
behoorlijke wijze te decoderen .De door de Fransman Branly in 1890
uitgevonden coherer die eerst de veranderlijke weerstand van
ijzervijlsel gebruikte , onder de invloed van aanstotende Hertze golven
,was de enige , zeer ongevoelige detector voor hoogfrekwente
signalen,waarmee men nog wel enkele punten en strepen kon waarnemen van
het opgepikte telegrafie-signaal.(enkele jaren later ook op de hoogste
verdieping van de eiffeltoren in Parijs door ingenieurs van de
toenmalige Bell-Telefoon ) . Achteraf zou hij vervangen worden door een
soort punt-kontakt halfgeleider -diode , waarbij de punt van een
wolfram-of-tungsteen-draad drukte op een galénesteen,dit is
galliumsulfide.
Hier figuur "detector "
Meer over Poldu : Marconi
was reeds in 1894 begonnen , de experimenten van Heinrich Hertz te
herhalen .Hij was gefascineerd door de Hertze golven en door de
uitvinding van de dipool-antenne door Hertz. Natuurlijk interesseerde
hem ook de commerciele kant van het eventueel draadloos uitzenden en
ontvangen van telegrafie-signalen met de toen pas uitgevonden
Morse-code. In 1896 slaagde hij erin een afstand van 2,5 kilometer te
overbruggen door boven de aarde een vertikale kwart -golflengte-antenne
op te stellen , die nu nog altijd " de Marconi
-antenne " genoemd wordt.
Hier figuur "1896 "
In
Engeland werd toen op zijn aanwijzingen , een dergelijke vaste
verbinding geïnstalleerd tussen het eiland van Wight , en Bournemouth
(1897) die op 22 kilometer van elkaar verwijderd lagen. Hij werkte
daarbij op een lage frekwentie in de HF-band , rond de 300 kHz.
Hier figuur "zender1"
In
1900 vatte hij het idee op om een transatlantische overzending te
proberen te verwezenlijken .In 1901 dacht hij daarbij aan
frekwenties tussen de 182 kHz en 500 kHz. Tenslotte koos hij in
Poldu voor 272 kHz en in oktober 1902 begon hij daarvoor een groot
antenne-systeem te bouwen,met reusachtige houten masten ,61 meter hoog
.Daaronder groef hij radiale metalen draden in de grond ,als
tegengewicht , die elk 305 meter lang waren . In 1904 experimenteerde
hij met een pyramidale ( soort regenscherm-discone-) antenne , die
bestond uit 400 metalen geleiders.In 1905 bouwde hij te Glace Bay in
Canada,een 55 meter hoge vertikale antenne met topcapaciteit die
bestond uit 200 horizontaal gespannen metalen draden. De uitzendingen
in telegrafie werden verwezenlijkt met een door hem gebouwde
vonkenzender.
De diode : de eerste radiolamp ooit . We kunnen
hier beter spreken over "lamp", dan over het later gebruikte woord
"buis ".In 1883 maakte Edison zich zorgen over een zwarte koolstoflaag
die zich aan de binnenkant van zijn gloeilampen afzette .Teneinde deze
neergeslagen film te minimaliseren , had hij een metalen plaat
ingesmolten tussen de gloeidraad en het glazen omhulsel . Daarop verder
zoekend , had hij de positieve klem van de batterij die het filament
voedde , aangesloten op de uitgangsklem van de plaat , en opgemerkt dat
er een kleine stroom vloeide doorheen de plaatkring ,gemeten met een
galvanometer .Hij stelde ook vast , dat wanneer hij de plaat met de
negatieve pool van de gloeidraad-batterij verbond , er geen stroom
vloeide in de plaatkring.
Hier figuur "diode " met onder andere de stroom-spanningskarakteristiek
Dit
verschijnsel wekte ,eveneens in 1883 , de belangstelling van Fleming
.In 1884 reisde hij naar de Verenigde Staten en ontmoette daar Edison
en bezocht de Edison laboratoria . In een verhandeling die hij in 1890
publiceerde bij de Royal Society , merkte hij op , dat wanneer hij de
Edison-lamp voedde met een wisselstroom in plaats van met gelijkstroom
, de wisselstroom werd omgezet in gelijkstroom. Hij noemde dit :
"gelijkrichting " (rectification) .Het is slechts 14 jaar later , dat
hij deze vinding publiek maakte , door er in 1904 een patent op te
nemen , waarin hij de aldus gebruikte lamp , de "
oscillating valve " noemde , later bekendgemaakt onder de
benaming " thermionic valve " of "thermionic diode ".De
serieproduktie daarvan werd door de Marconi - maatschappij aangevat.
Hier figuur "lamp" , met daarnaast figuur "dioden"
Hij
stelde vast dat de gelijkrichting ook plaats vond op hoge frekwenties ,
en daarmee was de radio-detector geboren , die de coherer van Branly
zou vervangen. Zijn opzoekingswerk concentreerde hij in 1896 op
kathodestralen , en drie jaar later werd hij aangesteld als
wetenschappelijke raadgever aan de Marconi Wireless Telegraph
Company.Daar duidde hij aan , welk materiaal en welke opstelling men
moest gebruiken voor de eerste overzending van telegrafie-signalen over
de atlantische oceaan in 1901 .Als Marconi-raadgever had hij ook
nog tijd genoeg om parallel daarmee te werken bij de National Telephone
Company en de Ediswan Electric Light Company , betrekkingen waarin hij
andere ervaringen opdeed .
De uitvinding van de diode. ---------------------------------- Fleming
vertelde hoe hij de diode had uitgevonden : "In 1882 , kwam ik als
raadgever van de Edison Electric Light Company te Londen , in
aanraking met de vele problemen die de toenmalige gloeilampen
opleverden , en ik begon de fysische verschijnselen die daarmee gepaard
gingen te bestuderen met al de middelen die in die tijd ter beschikking
stonden. Het viel mij op , dat de gloeidraden braken bij de geringste
schok , en dat het glas van uitgebrande lampen ,verkleurd was.Daarbij
viel mij op dat er telkens een lijn over het zwart uitgeslagen of met
een metaalfilm bedekt glas liep , die niet verkleurd was, net alsof
iemand er met een vingernagel inwendig zou op gekrast hebben . De niet
verkleurde figuur had de vorm van de speld-vormige gloeidraad,waarbij
opviel dat het niet gebroken gedeelte van de gloeidraad gewerkt had als
een scherm tegen het bombardement van het inwendige van het glas door
de koolstofmoleculen of door verdampt metaal van de gloeidraad. Ik
besloot daaruit dat de verkleuring van het glas ( die het
lichtrendement van de lamp verminderde) zou kunnen tegengaan worden
door op de plaats waar het glas het meest gebombardeerd werd , een
metalen plaat op te stellen tussen glas en gloeidraad .Deze plaat
bracht ik met een afzonderlijke verbinding naar buiten het glas van de
lamp en ik begon proeven uit te voeren door een potentiaalverschil toe
te passen tussen de (metalen) gloeidraad en de plaat.Ik stelde daarbij
tot mijn verbazing vast dat een milliamperemeter enkel een stroom
aanduidde , wanneer de negatieve klem van de gebruikte batterij aan de
gloeidraad lag en de positieve klem aan de plaat, maar niet omgekeerd.
Daaruit besloot ik dat het mogelijk moest zijn met deze "thermionic
valve" een wisselstroom gelijk te richten , een begrip dat in die tijd
nog niet bestond ." Hij schreef hierover een brief naar
Marconi,omdat hij sedert 1899 ook als raadgever in dienst was bij de
Marconi Company , zonder zijn professoraat aan de UCL ( University
College London) te moeten opgeven . Wanneer hij een wisselspanning
tussen gloeidraad en plaat toegepaste , duidde de amperemeter een
kontinue stroom aan,doordat er telkens slechts een halve golf ,(steeds
aan de zelfde zijde van de tijdsas=enkelvoudige of
één-alternans-gelijkrichting ) , van de aangelegde wisselspanning werd
doorgelaten. Het open-blijvend gedeelte in de tijd , kon hij opvullen
door een kondensator parallel te schakelen met zijn buis , die achteraf
de diode genoemd werd met een kathode (in het begin de gloeidraad ,
later een afzonderlijke cilinder rond de gloeidraad) en een anode , de
toegevoegde plaat . In het geval van een metalen filament of metalen
kathode , gaf deze een elektronen-stroom af , die aangetrokken werd
door de positieve plaat .Hij patenteerde zijn vondst op 16 november
1904 .
hier figuur "patent "
Het was in oktober 1904
dat Fleming ,zoals hij zelf zei , "een goede inval "had.Hij wist dat
meters en telefoons te traag waren om hoogfrekwente spanningen en
stromen te registreren en als gemiddelde waarde , nul aanduidden.
Denkend dat een gloeilamp met warme gloeidraad (die elektronen uitzendt
door verstoring van de molekulaire struktuur,vooral als de gloeidraad
of kathode,aangesloten wordt op de negatieve pool van een
batterij=teveel aan elektronen , en de plaat of anode aan de positieve
pool=tekort aan elektronen), stroom in slechts 1 richting en zin zou
doorlaten ,speculeerde hij er op dat dit ook wel zou gelden voor
hoogfrekwente stromen en hij vroeg aan zijn assistent G.B. Dyke , dit
idee uit te testen . Het werkte, en een maand later schreef Fleming
naar Marconi ( in wiens dienst hij toen als raadgever werkte) "ik heb
hoogfrekwente trillingen kunnen ontvangen op een antenne , met niets
meer dan een spiegelgalvanometer (die de gelijkgerichte hoogfrekwente
stroom aanduidde , met een zich verplaatsend lichtpunt op een
muur ,namelijk de punten en strepen , die hij met een kleine boogzender
,met morse-sleutel uitzond) en mijn gewijzigde gloeilamp ". Deze
vinding bracht hem financieel geen voordeel , want Marconi nam het
patent (Fleming patent 803684 van 13 november 1905) over en
vervaardigde enkele dioden.
Hier figuur 1905
Enkele
jaren later , produceerde H.H. Dunwoody van de Lee De Forest Wireless
Co ,in de V.S.A. ,de kristal detektor , een belangrijke rivaal voor de
Fleming/Marconi diode.Er werd van toen af ,onderzoekingswerk verricht
op de gelijkrichtende eigenschappen van kristal-strukturen zoals
carborundum,galena ( = lood-sulfide) en silicium , die superieure
detektoren bleken te zijn . De kristal-detektor was een zet van Lee De Forest tegen Marconis dominantie van het radio-gebeuren in die tijd.
Hier figuur "radio" met daarnaast figuur "1910"
Fleming
kreeg voor zijn uitvinding pas in 1921 de grootste onderscheiding , de
"Goud-Medaille", hem toegekend door de Royal Society of Arts , in
Londen .Dat dit zo laat gebeurde , is toe te schrijven aan het feit dat
de uitvinding van Fleming een gelijkenis vertoonde met een patent dat
reeds in 1883 door Edison was genomen voor een gloeilamp met metalen
plaat , die een gelijkenis vertoonde met die van Fleming , maar waar
een rechtbank in 1920 Fleming gelijk gaf op het gebied van de
oorspronkelijkheid van zijn uitvinding.Vroeger had hij reeds de Kelvin
Medaille gekregen,de Faraday Medaille van de Institution of Electrical
Engineers , en de Franklin Medaille van het Franklin Institute in
Philadelphia , USA. Hij ging slechts op 77-jarige leeftijd met pensioen
.In 1929 , twee jaar na zijn pensionering (hij ging in Devon wonen in
1926 in het rustig stadje Sidmouth, waar hij nog bijna 20 jaar
doorbracht in de kuststreek met een rustgevend zicht op water en zee )
werd hij tot ridder geslagen voor zijn bijdragen aan de elektriciteit
en de elektronika. Tijdens zijn pensionering hield hij van lange
wandelingen en fotograferen ,maar wist hij ook nog niet van ophouden en
hij werd president van de toen gestichte "Television Society", waar in
die tijd de eerste schreden werden gezet op het gebied van de
ontwikkeling van de televisie . Fleming werd 95 jaar oud , maar was
op het einde van zijn leven stokdoof ,een familietrek , waaronder ook
zijn zuster leed . Hij stierf op 18 april 1945 , dus op het einde van
de tweede wereldoorlog .Hij kreeg een memorial in de Saint Johns
-College kapel .Hij was tweemaal getrouwd , maar zonder
afstammelingen.Zijn eerste vrouw ,Clara Ripley , stierf in 1917 , maar
zijn tweede,Olive Franks ,met wie hij huwde op 84-jarige leeftijd,
overleefde hem.
Enkele beschouwingen over licht , door Ambrose Fleming. In
het midden van de 19e eeuw wist men dat licht een bron was van energie
, doordat men een stuk papier of sprokkelhout in brand kon steken ,
door daarop zonnestralen te concentreren met een convergerende
lens.Bovendien wisten Fresnel,Thomas Young , Brewster , Hamilton ,
Stokes , en later Kelvin ,dat licht een periodische trilling was , en
dat lichtstralen konden afgebogen en gebroken worden .Ze kenden ook het
begrip interferentie , dat ons leert ,dat twee lichtstralen die met een
gepast fazeverschil worden samengesteld (bv. in tegenfaze), elkaar
kunnen opheffen en duisternis produceren .Bovendien wisten ze dat licht
gepolariseerd is .Men nam aan dat licht een weerstand ondervindt
,wanneer het de ruimte , die voorgesteld werd als een
mechanisch-elastische materie , doorstraalt . Dit laatste bleek
onjuist te zijn , toen in 1865 het wetenschappelijk genie James Clerk
Maxwell ten tonele verscheen met geheel andere hypothesen . Maxwell
stelde , dat licht een "diëlectriciteits-koëfficient " had , met waarde
1 ( = er ) , een begrip , waar nog nooit iemand van gehoord had , en
dat deze ook bestond tussen de twee metalen platen van een kondensator
, met waarden ,verschillend van 1 , afhankelijk van de aard van de
isolatie tussen die platen .Hij stelde dat de aanwezigheid van dit
diëlectricum , een " verschuivingsstroom " veroorzaakte , wanneer men
een potentiaal-verschil tussen die platen toepaste .Die
verschuivingsstroom , die gepaard ging met elektrostatische
veldlijnen , bestond zelfs in het luchtledige, dus ook in de
hogere luchtlagen boven de aarde .Op dezelfde wijze als hij een
diëlectriciteitskonstante definieerde , bepaalde Maxwell ook de (
magnetische ) permeabiliteit , een andere konstante , niet meer in
verband met elektrische , maar met magnetische veldlijnen ,en ook
gelijk aan 1 ( = mr ) in het luchtledige . Maxwell bewees
wiskundig , dat licht bestaat uit twee loodrecht op elkaar
staande trillingen , die een "vlakke golf " vormen , die zich
volgens een vektor loodrecht op dat vlak , voortplant in de ruimte ,met
een snelheid gelijk aan 1/Öer. mr ( 1 , gedeeld
door de vierkantswortel uit het produkt epsilon r , maal mu r ) ,
waarin aan er en mr zodanige waarden werden
toegekend , dat deze berekening een lichtsnelheid van iets minder dan
300000 kilometers per sekonde opleverde . Hij was dus de eerste in de
wereldgeschiedenis , die draadloze golven beschreef , die zich in de
ruimte konden voortplanten , de basis , zoals later zou blijken , voor
alle radio - en televisie - zend- en ontvangst- technieken . In 1864
stuurde Maxwell deze beschouwingen naar de "Royal Society of Londen ",
getiteld "Dynamical Theory of the Electro-Magnetic Field ". Men moest
daarna nog 23 jaar wachten , tot Heinrich Hertz in Duitsland ,
experimenteel electromagnetische golven opwekte , met een lagere
frekwentie , dus een grotere golflengte dan het licht .Merken we
terloops op , dat al het pionierswerk , dat in die periode plaatsvond ,
steeds gebeurde op de zogenaamde korte golven of
meter-tot-centimeter-golven: door Hertz in 1888, door Morse in 1894 ,
door Marconi in 1896,door Braun in 1899 . In de tijd van Hertz ,
Kirchoff , Bunsen , Faraday , had men ook reeds vastgesteld dat
ultraviolet licht , licht is met een hogere frekwentie ,dus een
kleinere golflengte , dan violet licht , en dat het bepaalde gassen
ioniseert , waardoorheen het gestraald wordt . Dit ioniseren , bestaat
er in , dat elektronen losgeslagen worden uit de atomen . Men stelde
vast dat dit ook gebeurde ,wanneer lichtenergie viel op de in die tijd
juist ontdekte alkali - metalen ,cesium en rubidium , alsook op kalium
en zink .Dit vergde in het toen gangbaar cgs-stelsel een energie van 3
billi-ergs , dat is 3.10-12 ergs per sekonde .Dit foto -
elektrisch effekt zou weinige tijd later gebruikt worden voor de
vervaardiging van fotocellen , en nog later voor de fabricage van
televisie-opnamebuizen .Het feit , dat men sprak over de beïnvloeding
van atomen door licht , deed een tweede interpretatie van de
lichtstroom ontstaan , namelijk de "corpusculaire " versie , die licht
beschouwde als een stroom van kleine met energie geladen deeltjes , de
fotonen , ook "quanta" van energie genoemd , die insloegen op de
bestraalde materialen .Met verschillende afmetingen , kunnen de quanta
verschillende hoeveelheden energie bevatten . Zo bevatten de fotonen
van rood licht , minder energie dan de fotonen van violet en
ultraviolet licht , maar de rode fotonen zijn talrijker dan de
violette. Deze laatsten veroorzaken foto-elektriciteit , hetgeen de
rode fotonen niet kunnen , namelijk vrijmaking van elektronen uit
fotografische platen en films ( die in het licht van rode lampen
ontwikkeld en bekeken worden ! ). Ultra-violet licht vernietigt door
zijn sterke straling ook schadelijke bacterieën , een eigenschap
waarvan men gebruik maakt in de biologie . Er bestaat een betrekking tussen de energie E en de frekwentie f van het licht: E = f.h waarin h de konstante is van Planck met waarde 6,55.1027. Geel licht heeft een
frekwentie van 5. 1014 en een geel foton heeft een energie van
32,5/1013 of 3,25 billi-ergs ,zoals Fleming nog in het vroegere cgs -
stelsel berekende .Een violet foton bezit tweemaal zoveel energie
als een rood foton.De energie van een X-straal foton is 25000 maal
groter dan van een geel foton ,zodat de blootstelling van het menselijk
lichaam aan X_stralen , uiterst gevaarlijk is . Deze krachtige stralen
vernietigen de menselijke huid . Alle fotonen planten zich met
dezelfde (licht-)snelheid van 300000 km/sek. voort doorheen de ruimte
.Een foton heeft een zekere massa of gewicht,dat bekomen wordt door
zijn energie te delen door het kwadraat van de lichtsnelheid .Indien e
de foton-energie is ,uitgedrukt in ergs ,dan is e/9. 1020 de
massa in gram .Indien een geel foton een energie heeft van 3,25
billi-ergs ,dan is zijn massa in gram (3,25/1012).(1/9.1027)=
3,61/1033. Daaruit kan men berekenen hoeveel fotonen er voorkomen in 1
kubieke centimeter ruimte ,gevuld met helder geel licht. Overwegend dat
de energie van een geel foton 3,25/1012 erg is ,moeten er in 1 kubieke
centimeter ruimte , 14 miljoen fotonen voorkomen ,die zich in deze
ruimte voortbewegen met de lichtsnelheid.Omdat een lichtstraal een
elektromagnetische golf is met maksima en minima ,komen de meeste
fotonen voor op plaatsen waar de elektrische en magnetische veldsterkte
het grootst zijn .De golf zelf bevat weinig energie ,omdat deze in de
fotonen zit.In de nul-doorgangen van de golf zitten er geen fotonen en
geen elektrisch en magnetisch veld. Men kan een vergelijking maken
tussen het licht en fysische stoffen.Deze laatsten zijn opgebouwd uit
chemische atomen die bestaan uit een proton en er in banen
ronddraaiende electronen. In een waterstofatoom is het proton
1840 maal zwaarder dan het elektron. Onze zon verbrandt elke minuut 240
miljoen ton waterstof om licht en warmte te produceren ,en ze doet dat
reeds 3,5 miljard jaar lang .(Hoelang nog ?).Zoals reeds opgemerkt
wordt het zonlicht uitgestraald onder de vorm van kleine pakketten
energie , licht-quanta genoemd. Een tungsteen-atoom van het
tungsteen-metaal dat in elektrische gloeilampen gebruikt wordt ,is 184
maal zo zwaar als een waterstof-atoom en zijn gewicht is 338540 maal
dat van een waterstof-electron . Een foton van geel licht weegt slechts
1/300000-ste deel van een waterstof-electron.Bijgevolg heeft een
licht-foton bijna geen massa in vergelijking met waterstof en zeker
niet in vergelijking met tungsteen .Wanneer een atoom straling uitzendt
,gebeurt dit met een geheel aantal fotonen of quanta.Wanneer een atoom
straling opslorpt , neemt het daarentegen slechts 1 enkel foton op.
Wanneer de energie van het foton onvoldoende is om het atoom te
ionizeren,dan zal het atoom dat foton niet absorberen . ( ziedaar de overwegingen , gemaakt door Fleming , tijdens de eeuwwisseling 1800-1900).
Naschrift. Het
volgend artikel over pioniers,in dit tijdschrift , beschrijft de
prestaties van Lee De Forest , die de triode uitvond.Hierdoor
kwam een kettingreaktie op electronica- gebied op gang , onder
meer door de uitvinding van een reeks oscillatoren . In 1905
patenteerde De Forest zijn twee elektroden-buis .Hij noemde deze diode
, een "audion".Fleming vond dat zijn idee gestolen was en beschuldigde
De Forest van plagiaat,waarna een bitter gevecht volgde voor de
rechtbank. Fleming verloor het proces .In oktober 1906 voegde Lee De
Forest een derde elektrode toe aan zijn diode,waardoor de eerste triode
geboren was , die hij patenteerde in 1907 . Er waren drie batterijen op
aangesloten in plaats van één of twee (gloeidraad-batterij
en plaatkring-batterij , ofwel in plaats van deze laatste , een
wisselspanningsbron) , zoals bij Fleming het geval was.Hij noemde ze
nog steeds "audion", waardoor verwarring ontstond met zijn
audion-diode.
Hier figuur "Philips "
Tien jaar
later waren tal van schepen met een niet te kleine tonnemaat ,
uitgerust met radio zend-en ontvangstapparatuur.( de Marconi-Fleming
radio-ontvanger met buizen , waaronder speciaal ontworpen lampen , door
Fleming besteld bij de Edison fabriek,en door hem gepatenteerd op
25 januari 1908) Na 1918 werden in de lampen , thorium-gloeidraden
gebruikt, die , ofschoon ze op een lagere temperatuur verwarmd werden ,
een vijfmaal hoger rendement hadden dan wolfram-draden of met
ferro-alkalisch-metaaloxide , bedekte gloeidraden . In 1913 werden
de oscillatoren uitgevonden als opwekkers van ongedempte trillingen,en
wel op drie plaatsen tegelijkertijd : in Engeland door Franklin, in
Duitsland door Meissner , en in de V.S, door Armstrong.Kort daarna
zouden de modulatoren van deze trillingen het daglicht zien , onder
meer ook (FM) door Armstrong,waardoor het hele radio-gebeuren nog meer
op gang getrokken werd. In 1915 verschenen de superheterodyne en de enkele-zijband transmissie op het toneel .
Geraadpleegde werken :
1)On the nature of light , door Sir Ambrose Fleming , D.Sc. , F.R.S. , in Television , November 1931 en tweede deel idem in Television for december 1931. 2)John Ambrose Fleming: The Birth of Electronics, door W.A.Atherton,in Electronics World + Wireless World , Aug.1990 3)
J.A.Flemimg: "The Thermionic Valve and it s developments in
Radiotelegraphy and Telephony ",uit The Wireless Press Ltd.,1919 4) Department of Electronic & Electrical Engineering-University College London ,Torrington Place ,Londen. 5) De electronenbuis : tachtig jaar , uit Philips/MBLE publicatie ,1990 6) De vijftigste verjaardag van de uitvinding van de electronenbuis door Sir. Ambrose Fleming , uit de Radio Revue , 1960 . 7) On the nature of light , part I + Part II , door Sir.Ambrose Fleming, D.Sc. , F.R.S ., Electronics World + Wireless World , 1985 8) Internet : electronic concepts door Jerrold H. Krenz. 9) Internet :Science and Society Picture-Library (Science Museum) 10) Internet : Antentop , door John.S.Belrose 11) Internet : From coherer to DSP , door M.Lemme en R.Menicucci. 12) Fleming : uit EBU Technical Review ,spring 1995 , door Lemme & Menicucci .
( Klik met de muis op het hiernaaststaand schilderij, om de
afbeeldingen te bekijken , die behoren bij de hierondervolgende tekst )
.
Henry wordt beschouwd als de voornaamste Amerikaanse
natuurkundige van de 19e eeuw . Zijn brede belangstelling ging uit naar
elektriciteit , magnetisme en scheikunde.Hij heeft belangrijke
bijdragen geleverd aan de elektriciteits-theorie. De eerste was de
ontdekking van de zelfinductie , de tweede de bouw van een praktische ,
goed werkende elektrische telegraaf , en de derde de bepaling van de
trillende natuur van bliksemschichten , in het
kader van sterrekundig opzoekingswerk .Hij ontwierp ook een elektrische
motor .
afbeelding Henry1 ( 2 portretten naast
elkaar)
Henry werd geboren op een kleine boerderij te Albany ,in de staat New
York, als zoon van Ann Alexander Henry (1760-1835) en William Henry
(1764-1811) ,die beiden vanuit Schotland naar Amerika waren geëmigreerd
op 16 juni 1775.
Zijn grootvader ,Joseph Hendrie , heeft er zich altijd tegen verzet ,
dat hun Schotse achternaam Hendrie , veranderd werd in Henry .
Zijn vader , die een onvermogende en straatarme dagloner was ,
stierf , toen Henry nog een jong kind was. Door de armoede van het
gezin , was er van
naar school gaan geen sprake , en het kind moest werken op de boerderij .
Zijn moeder stuurde hem op dertienjarige leeftijd in de leer bij
een uurwerk-maker , en een zilversmid .Hij deed dit werk zeven jaar
lang.Hij werkte ook als hulp-bediende in een winkel.In die tijd
verbleef hij , als de vrije ogenblikken het hem toelieten
, bij zijn grootmoeder , die in een dorp (Galway) woonde , op 50
kilometer van Albany .Als huisdier , had hij een konijn , dat hij goed
verzorgde.
Niets onderscheidde de jonge Henry ,van de kinderen van dezelfde
leeftijd in zijn omgeving, die zoals hij , een opleiding en opvoeding
ondergingen , door aanraking met de praktijk , waarin ze tewerkgesteld
waren .Henry was sterk geïnteresseerd in theater-opvoeringen , en hij
overwoog gedurende een zeke-
re tijd , om professioneel acteur te worden. Hij schreef theater-stukken en
speelde daarin zelf een rol , in het kader van een aktieve groep theater -
amateurs .Hij had zichzelf leren lezen en schrijven , en de avonduren
besteedde hij aan het verslinden van romans , en het lezen van boeken
over de populaire toepassingen van experimentele scheikunde ,
sterrekunde , weerkunde en filosofie .Over scheikunde , had hij ook een
boek gekregen van een genaamde Robert Boyle , die eens bij zijn moeder
op bezoek geweest was en die later faam zou verwerven als beroemd
scheikundige . Hier bestaan gelijkenissen met het leven van Michael
Faraday , die eveneens uit een zeer arme familie stamde , en als kind
tewerkgesteld was bij een boekbinder, waar hij las in een in te binden
boek over scheikunde , hetgeen de verdere loop van zijn leven zou
bepalen , door zijn interesse voor wetenschap op te wekken .
Tijdens zijn zelfstudie,las Henry ook een boek over het leven van
Ampére en over een rudimentaire elektro-magneet , die gebouwd was in
Europa . Daardoor gefascineerd , vatte hij in 1819 (tot 1822) [hij was
toen 22 jaar , dus een veel oudere leerling dan zijn klasgenoten waar
hij bijzat ] studies aan in een private secundaire school , en hij
volgde ook avondlessen over het gebruik van de Engelse woordenschat,over meetkunde en mechanica.
Tussen 1823 en 1826 , mocht hij als assistent , een professor in
de natuurkunde en de scheikunde aan de Albany Academie ( New York ),
helpen bij het uitvoeren van proeven in zijn natuurkundig laboratorium.
Dit gaf hem de gelegenheid , verder te studeren op het gebied van de
wetenschappen en de wiskunde, en hij volgde daarover alle mogelijke
kursussen aan deze Academie waar hij ook een tijdje mocht werken als
bibliothecaris .
afbeelding
Henry2 (glasraam)
Hij mocht natuurkundige demonstraties voorbereiden , alles daarvoor
klaar zetten in het laboratorium ,de demonstraties soms zelf uitvoeren
en aan de studenten daarover uitleg geven .Hij vond dit een
fantastische job . Zijn vroegere interesse voor theater-optredens ,
droeg bij tot zijn populariteit als gewaardeerde demonstrator , door
het vleugje dramatiek dat hij in zijn uiteenzettingen verwerkte .In
feite wou hij verder studeren voor geneesheer,
maar geldgebrek noopte hem ertoe ,gedurende een korte tijd te werken in de
openbare diensten van New York-stad ,als hetgeen men in Amerika
ingenieur noemt , en daarvoor hoeft men niet noodzakelijk een
ingenieurs-diploma behaald te hebben .In dat kader nam hij deel aan een
project voor het aanleggen van een nieuwe weg tussen de Hudson-rivier ,
en het Erie-meer .
In 1826 , hij was toen 29 jaar oud ,kon hij kiezen tussen drie
werkaan-biedingen:het helpen aanleggen van een kanaal in Ohio,
beheerder van een mijn in Mexico of een loopbaan in het onderwijs .Hij
koos voor het laatste , vooral omdat hem in die periode een baan werd
aangeboden als professor in de wetenschappen en in de wiskunde , aan de
Albany Academie die hij dus reeds goed kende . Men noemde deze funktie
in die tijd ook professor in de filosofie.Het is daar (tussen 1826 en
1832), dat Henry , zonder op de hoogte te zijn van de experimentele
ontdekkingen van Faraday , en na het bijwonen van een demonstratie over
Oersteds ontdekking van de invloed van een elektrische stroom op de
afwijking van een magneetnaald , zijn proeven uitvoerde over
elektromagnetische inductie. Daarbij maakte hij gebruik van
elektro-magneten waarover de legende zegt , dat hij daarbij
geïsoleerde geleiders gebruikte , van elkaar gescheiden ,door de
isolerende droge haren van zijn toekomstige echtgenote . Hij zou , als
mooie man met blonde haren en blauwe ogen , met deze Harriet
huwen en bij haar drie dochters krijgen , Mary , Helen en Louisa .(drie
andere kinderen stierven in het kraambed , wegens de onvolmaaktheid van
de verloskunde in die tijd) .
Oersted had de magnetische uitwerking van elektrische stromen waar-
genomen , maar hij had er nooit een praktische toepassing mee gemaakt .
William Sturgeon had in 1825 , te Londen , de eenvoudige magneet van
Ampere verbeterd , door een stroomvoerende draad te wikkelen rond een
hoefijzer-achtige staaf , nadat hij deze laatste bedekt had met een isolerende
vernis .In 1827 toonde Henry een magneet , die 14 kilo ijzer kon opheffen.
In 1829 demonstreerde hij aan de Albany Academie , een verbeterde
hoefijzermagneet , waarbij een spoel uit geïsoleerde draad op een
metalen drager gewikkeld was . Door de geleider te isoleren , in plaats
van (enkel) de magnetische kern ,kon hij de windingen van de
wikkeling veel dichter ( en in groter aantal ) tegen elkaar leggen .
Bovendien polijstte hij de twee polen van de magneet , en voegde een
armatuur toe aan de luchtspleet , om de magnetische kring te sluiten .
Een verdere verbetering werd aangebracht , door de magneetspoel met
meerdere lagen te wikkelen .
afbeelding Henry3 (magneet)
Hij eksperimenteerde zowel met magneten , gewikkeld met weinig windin-
gen draad van grote diameter , doorvloeid door een grote stroom , als met
een groot aantal windingen dunne draad , die een kleine stroom voerden.
In een andere proefneming , wikkelde Henry twee afzonderlijke spoelen
op dezelfde magnetische kern . Hij had aldus een eerste transformator
ontworpen . Eén spoel bestond uit slechts enkele windingen dikke geïso-
leerde koperdraad , waarboven een laag isolerend linnen , gedrenkt in de
olie , werd aangebracht. Daarboven wikkelde hij de tweede spoel , die
bestond uit een groot aantal windingen dunne draad . Op deze wikkeling,
werkend als primaire ,kon hij een hoge wisselspanning toepassen ,waarbij
de sekundaire dan een lage spanning bij grote stroomsterkte afleverde aan
een weerstand-belasting .De gloeilamp was op dat ogenblik nog niet uitge-
vonden ,anders had hij kooldraadlampen als belasting kunnen gebruiken.
Hij kon de transformator ook omgekeerd gebruiken , een lage spanning
bij grote stroom toepassend op de ene wikkeling als primaire , en een hoge
spanning bij lage stroomsterkte doorheen een verbruiker ,afnemend over de
spoel met het groot aantal windingen dunne draad .
In Albany bouwde hij een grote elektromagnetische hoefijzermagneet ,waar-
bij acht spoelen , gewikkeld met elk 18 meter draad , in serie of in parallel
konden geschakeld worden , en waarmee hij een gewicht van 325 kilo kon
opheffen , een merkwaardige prestatie voor die tijd .Hij werd toen ook
gevraagd door Penfield Iron Works , om voor hen elektrische magneten
te bouwen en te ontwerpen .Deze industrie-reus ,legde toen een haven aan
voor goederen-transport en noemde deze als eerbetoon aan de toen reeds
befaamde Henry , "Port Henry ". Uit die tijd stammen ook proeven ,waarbij
hij elektrische energie omzette in mechanische , b.m.v. een elektrisch motortje van eigen ontwerp .
afbeelding
Henry_motor
In 1832 ( tot 1846) , hij was toen 35 jaar oud ,werd Henry aan de
Princeton Universiteit (deze was vroeger het College of New Jersey )
aangesteld als professor in de "Natuurlijke Filosofie ", dit is
een term die vroeger gebruikt werd voor professoren in de wetenschap en
in het bijzonder in de fysica .
Hij verdiende 1000 dollars per jaar en kreeg een huis ter beschikking
om gratis in te wonen .Hier heeft Henry een tijdlang samengewerkt met
zijn schoonbroer Stephen Alexander , die professor Sterrekunde was ,
bij het observeren van zonnevlekken .
In die tijd publiceerde hij artikels over capillariteit ,
fosforescentie , de warmte van zonnevlekken ,de aurora ,geologie ,
mineralogie , architektuur, geluid , ballistiek ,sterrekunde
,elektriciteit en magnetisme , waaronder het aardmagnetisme .Hij gaf
over deze onderwerpen ook lessen .
Hier konstrueerde hij zijn grootste elektro-magneet , die na
bekrachtiging , een gewicht van 1800 kilo kon opheffen . ( hij zou dit
eksperiment later herhalen aan de Yale Universiteit ) .Met deze zelfde
grote magneet , toonde hij het verschijnsel van de elektro-magnetische
induktie aan . Hij wikkelde er een spoel op van geïsoleerde koperdraad
, 15 meter lang , en daarnaast een kleinere spoel ,waar over de klemmen
,een galvanometer aangesloten werd. De klemmen van de grote spoel
werden aangesloten aan de twee droge platen van een Volta-batterij .Op
het ogenblik dat Henry dit stel platen onderdompelde in een bokaal met
verdund zuur , sloeg de naald van de galvanometer zon 30 graden uit ,
aanduidend ,dat er een e.m.k. geïnduceerd was in de secundaire
wikkeling.Na een korte tijd , keerde de naald terug naar uitslag nul
.Op het ogenblik dat het stel platen uit het verdund zuur geheven werd
, sloeg de naald van de galvanometer uit in de tegenovergestelde zin .
Henry noemde dit nieuw ontdekt verschijnsel : zelf-inductie.Het deed
zich voor , wanneer in een magnetische spoelkring , de stroom plots
onderbroken werd , en was in staat , in een secundaire wikkeling een
zodanig hoge e.m.k. te verwekken , dat tussen de klemmen ervan ,
uitgevoerd als stiften , een vonk oversprong ( principe van de klos van
Rhumkorf) . Hij definieerde de zelfinductie van een spoel als L = n.
dF/di waarin n het aantal windingen is van de spoel , en dF
de fluxverandering rond de spoel , ontstaan door de stroomverandering
di in de windingen van de spoel . De elektromotorische kracht , die
geïnduceerd werd in een sekundaire spoel met zelfinductie L ,
definieerde hij als e = - L.di/dt , dus groter wordend ,als
de stroomver-andering di in een kortere tijd dt gebeurde . Het
min-teken wijst op een tegen-elektromotorische kracht , die zich verzet
tegen het snel opkomen van de stroom in een inductieve keten , en ook
tegen het snel verdwijnen ervan .
Deze proeven bezorgden Henry internationale faam vanaf 1831. Deze zou
nog groter geweest zijn ,indien Henry zijn vindingen in een
wetenschap-pelijke verhandeling zou gepubliceerd hebben , hetgeen hij
uit bescheiden-heid niet deed .Henry heeft aldus een aantal resultaten
van zijn opzoekingen niet openbaar gemaakt en daardoor de prioriteit
over zijn ontdekkingen verloren . Hij patenteerde zijn uitvindingen (
die hij nog vóór Faraday gedaan had ) niet , omdat hij niet op
winstbejag uit was. Hij wou enkel " de voor-uitgang van de
wetenschap , en het plezier dat nieuwe ontdekkingen hem bezorgden ".(
"the most prominent idea in my mind , is that of stimulating the talent
of our country to original research , and thus to enlarge its base " ).
Afbeelding Henry_2
(proefopstellingen)
Daardoor wordt een deel van zijn opzoekingswerk toegeschreven aan
Michael Faraday ,die in Engeland op gelijkaardige gebieden
research deed , en de resultaten daarvan wel publiceerde en
octrooieerde , vanaf 1832 ,
in het bijzonder over het verschijnsel " inductie" . ( geen zelf-inductie ) .
Henry breidde de proeven van Faraday uit , door te eksperimenteren met
twee spoelen ,die op een zekere afstand van elkaar geplaatst ,elkaar
beïnvloedden . Deze wederwerking noemde hij " wederzijdse inductie " ,
niet wetend dat Faraday die term reeds gebruikt had in een
publicatie , waardoor deze "mutual inductance " -vinding toegeschreven
wordt aan Faraday en niet aan Henry. In 1838 publiceerde Henry daarover
dan toch een studie , getiteld : "over de inductie van een secundaire
stroom ,op een afstand ". Hij had twee spoelen gebruikt met een grote
diameter ,namelijk 1,20 meter , waarbij een secundaire spoel in dunne
draad gewikkeld ,zich op meer dan een meter afstand bevond van de
primaire . De spoelen bevatten geen ijzeren kern , en dit eksperiment
bewees , dat men ook op afstand een e.m.k. kan induceren in een
secundaire . Deze proef werd uitgebreid ,door een helper als waarnemer
, metingen te laten verrichten aan de klemmen van de secundaire spoel ,
deze keer opgesteld in de aanpalende kamer. Men kan hier dus reeds
spreken over een elementaire vorm van een telecommunicatie-systeem ,
vijftig jaar vóór de uitvinding van de draadloze straling en ontvangst
van elektromagnetische golven , met de halve golf dipool van de
Duitser Heinrich Hertz .
Veel later , in 1851, zou Henry aantonen , dat het overslaan van een
twee centimeter lange vonk tussen twee metalen stiften , op 10 meter
afstand daarvan , een magneetnaald deed uitwijken .Hij trok de vonken
met een elektriseermachine die opgesteld stond in de hall van de
universiteit , nadat een van zijn studenten , reeds in 1844 , hem
gesuggereerd had , dat een dergelijk "vonkenverschijnsel " wel eens een
voortgeplante golf zou kunnen veroorzaken "op een verwonderlijk grote
afstand ".
Op een geheel ander gebied , had Henry in Albany , een telegraaf
gebouwd, die werkte op het einde van meer dan een kilometer draad .Op
het ene uiteinde was een batterij geplaatst , en op het ander ,
een anker ,dat zich kon bewegen tussen de polen van een
hoefijzer-magneet. Op het ogenblik dat deze bekrachtigd werd , draaide
het anker in een horizontaal vlak , zoals in één der uitvoeringen
van hetgeen men nu een elektromagnetisch relais noemt ,en raakte in
deze stand een bel , in feite ene der eerste goed werkende elektrische
bellen. (en de uitvinding van het relais is dus in zekere zin ook
aan Henry toe te schrijven ).
Dit was het prototype van deze opstelling . Een later gewijzigde
uitvoering , liet toe , punten en strepen te trekken op een papierlint
dat afrollend voort-bewogen werd . De punten-en streepjes-kode , maakte
van deze opstelling , een eerste praktische telegraaf .In 1836 bouwde
hij een telegraaf , waarmee
hij van de campus van de Princeton Universiteit , informatie kon zenden naar
zijn huis , en omgekeerd . Gelijkaardige proeven werden uitgevoerd
door Samuel Morse , de uitvinder van het morse-alfabet voor de telegrafie,
die Henry geraadpleegd had , en diens wetenschappelijke publicaties
gelezen had . Morse bouwde toen veel ingewikkelder
telegraaf-mechanismen en
wordt internationaal erkend als de ware uitvinder van de moderne telegraaf.
Henry heeft toen nog getuigd ten gunste van Morse , in een proces dat
deze laatste voerde voor de rechtbank , tegen een genaamde
OReilly , toen beiden op hetzelfde ogenblik poogden de uitvinding van
de telegraaf te patenteren.
Ook de Engelse professor Wheatstone ( gekend voor "de brug van
Wheatstone ") had op deze verdienste aanspraak gemaakt , en
probeerde de claim van Morse , op de originaliteit van de vinding
, te ondermijnen.
( Wheatstone wordt beschouwd als de opbouwer van het Brits telegraaf -
netwerk ) .
Nochtans had Henry van de Universiteit , de toelating gekregen om , met
behoud van zijn volle wedde , studiereizen te maken in het buitenland , en
hij had daarbij in 1837 Wheatstone ontmoet . Ook Faraday , had met
hem over zijn telegraaf gesproken ,en hij had bij die gelegenheid in
Engeland ook een ganse reeks inkopen gedaan van wetenschappelijke
instrumenten die hij meenam naar Amerika , waar deze klaarblijkelijk
niet verkrijgbaar waren .
In 1842 magnetiseerde Henry stalen naalden , door een batterij van Leydse
flessen doorheen een spoel rond de naalden , te ontladen . Hij
bestudeerde de invloed van bliksemschicht-ontladingen op de uitwijking
van de gemagne-tiseerde stalen naalden , en ontdekte dat
bliksemschichten ,zelfs op verre afstand , de naalden verder
magnetiseerden , soms met een tegengestelde polariteit . Dit deed hem
tot het besluit komen , dat een bliksemschicht-ontlading , een trillend
verschijnsel is. Bij deze opzoekingen gebruikte hij het stalen dak van
zijn laboratorium , waaraan hij een geleidende draad had vastgesoldeerd
,als antenne , en ontvangstplaats op de campus van de Princeton
Universiteit .
James Smithson , een Engelse chemist en mineralogist , die nooit de Verenig-
de Staten bezocht had , liet nochtans als nalatenschap , aan de toenmalige
regering van de USA , een half miljoen dollars na , voor het oprichten van
een wetenschappelijk instituut . Dit geld werd door het Congres aanvaard in
1846 , en het Smithsonian Instituut werd daarmee in Washington D.C.
op-gericht ,met die benaming , om hulde te brengen aan de milde
schenker Smithson.
In 1846 aanvaardde Henry , de betrekking van eerste sekretaris van het pas
opgericht Smithsonian Instituut , in feite een direkteurs-post die hij
tot aan zijn dood in 1878 , bekleedde met het instellen van een
praktijk ,waarbij metereologische veranderingen , dus
weersvoorspellingen , doorheen het ganse land verspreid werden via de
telegraaf . Dit leidde ,later , in 1891 tot de oprichting van het U.S.
Weather Bureau .Hij gaf ook wetenschappelijk advies aan tal van
goevernementele diensten , en aan de technische adviseurs van de
toenmalige president Lincoln . Er bestaat zelfs een schilderij , waarop hij
in het gezelschap van president Lincoln , samen met andere wetenschappers,
afgebeeld staat . Onder zijn leiderschap , werd een traditie van continue
research gestimuleerd , in het bijzonder aangemoedigd op het gebied van
de sterrekunde , de plantenkunde , de anthropologie ,metereologie en geo-
fysica .
afbeelding Henry 4 ( schilderij met Lincoln)
In 1867 werd hij president van de Nationale Academie voor Wetenschappen
en van de Amerikaanse Associatie voor de vooruitgang van de wetenschap-pen.
Het Smithsonian Museum is nog steeds een aantrekkingspool voor vele
bezoekers , een aanrader om dit te gaan bekijken , en de schrijver van
dit artikel bezocht het ook , en zag er onder meer , de moon-lander
capsule waarmee Armstrong op de maan landde en ervan terugkeerde . Ook
de raket die hem lanceerde staat voor de ingang van het Museum
.Een brand die in 1865 uitbrak in het Smithsonian Instituut ,
vernielde al Henrys vroegere studies.
2 afbeeldingen (schilderijen) naast elkaar : Henry5 (1872) en Henry (1873)
Toen hij in 1878 stierf , werd zijn begrafenis bijgewoond door de president
van de Verenigde Staten en al zijn belangrijkste medewerkers , door talrijke
leden van het Congres , en door talloze wetenschappers uit alle windstreken.
In 1893 werd op een bijeenkomst van het Internationaal Congres der
Elektrotechnici in Chicago , als eerbetoon , de henry ( geschreven met
kleine letter , omdat het hier niet gaat over een persoonsnaam) vastgelegd
als internationale eenheid van magnetische inductie .
Willy Acke
Geraadpleegde werken :
1) Founding Fathers of the Electrical Science : Joseph Henry , door Bern
Dibner , in Proceedings of the I.R.E.E of Australia , November 1968 .
2) The Joseph Henry Papers Project , Smithsonian Institutional History
Division , op internet .
3) Joseph Henry , op internet (geen auteur vermeld ) .
4) Henry , op internet (geen auteur vermeld )
5) Adventures in Cybersound : Henry , Joseph , op internet .(geen auteur vermeld).
6) Pioneers : Joseph Henry , door Tony Atherton , in : Electronics and
Wireless World , september 1989 .
